Жағдаяттық тәсіл арқылы шет тілін үйрету (Обучение иностранному языку применяя ситуативный подход)

Мазмұны

I тарау

1.     Қазақстандағы Үштұғырлы тіл саясаты

1.1.          Ағылшын тілі халықаралық тіл

2.     Бастауыш сыныпта ағылшын тілін оқытудың ерекшеліктері

3.     Шет тіліне оқытудағы жағдаяттылық

3.1.          «Жағдаяттылық» және «жағдаят» туралы түсінік

3.2.          Ағылшын тіліне оқыту үдерісіндегі жағдаяттылықтың міндеті

3.3.           Жағдаяттық түрлері және типтері

3.4.          Ауызша жағдаяттарды құру тәсілдері

3.5.          Ауызша жағдаяттардың құрылымы және оны оқу-тәрбиелеу үдерісінде жүзеге асыру

3.6.          Ағылшын тіліне оқытудағы оқу жағдаятының маңызы

3.7.          Бастауыш сынып оқушыларын ағылшын тіліне үйретуде жағдаяттық принципті қолдану

4.     Жағдаяттық принципке негізделген ағылшын тіліндегі белсенді оқыту әдістері

4.1.          Ағылшын тілі сабағында ойын элементтерін пайдалану тиімділігі

4.2.          Ағылшын тілі сабақтарында проблемалық ситуациялар қолданудың тиімділігі

4.3.          Ситуациялық-рөлдік ойыңдар

II тарау

2. Практикалық бөлім

 

 

 

 

 

Кіріспе

Диплом жұмысының өзектілігі. 

Қазақстан Республикасының экономикалық және қоғамдық дамуының соңғы өзгерістері халықаралық кеңістіктегі біздің байланысымызды түбегейлі кеңейтті, сонымен қатар адамдардың іс-әрекеттерінің түрлі саласындағы ішкі  байланысқа енетін адамдарға да қатысты болды. Осының барлығы басқа елдерде білім беруді жетілдіру мақсатында академиялық бейімделгіш бағдарламаларын, әлемдік кеңістікте қызметтесуге қатысу үшін тіл білу қажеттілігін туғызды. Аталған факторлар ағылшын тілін игеруге зор ынта етеді, әсіре жас буында қызығушылық пайда болады. Бірақ күннен күнге арта түсетін ағылшын тілін білу деңгейіне деген сұраныстар білім берудің жаңа технологиялары, әдіс-тәсілдерін шет тілді қарым-қатынастың жоқтығы есебінен тілді үйрену үшін түрткі болатын жолдарды іздеуді көздейді. Осы мәселенің маңызды тұсы Қазақстанда үш тілді саясатты жүзеге асыруда байқалады. Осыған орай еліміздің Президенті Н.Ә. Назарбаев Қазақстан халқына кезекті Жолдауында тағы да былай деп атап өтті: «Атап айтқанда, үш тілді оқуға кезең-кезеңмен көшу мәселесі бойынша ұсыныстар әзірленсін.

Қазақ тілінің басымдығы сақталады. Оның әрі қарай дамуына зор көңіл бөлінеді. Сонымен қатар, бүгінде ағылшын тілі – жаңа технология, жаңа индустрия, жаңа экономика тілі. Қазіргі кезде 90% ақпарат ағылшын тілінде жарияланады. Әрбір екі жыл сайын олардың көлемі 2 есе ұлғайып отырады. Ағылшын тілін меңгермей, Қазақстан жалпы ұлттық прогреске жете алмайды.

2019 жылдан бастап 10-11 сыныптарда кейбір пәндерді ағылшын тілінде оқытатын боламыз. Бұл мәселені тиянақты ойланып, ақылмен шешу қажет.

Мектептердің және мұғалімдердің деңгейі, әсіресе ауыл мен қалада әртүрлі. Білікті педагогтардың жетіспеу проблемасы да бар. Сондықтан, осының барлығын ескеріп, ағылшын тілін кезең-кезеңмен енгізуіміз керек.

Тиісті ұсыныстар беруді тапсырамын. [1].

Қазіргі таңда Қазақстан Үкіметі білім берудің барлық деңгейінде үш тілділікті енгізу жоспарланбақ, ол мектепалды даярлық сыныбынан басталынады. Бұл саясат өзінің айқындығын ең басты құжат ҚР БҒМ «2011-2020 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасынан» табады, онда былай деп жарияланады «көптілді, инновациялық білім беру моделін құру мақсатында»  «Назарбаев интеллектуалдық мектептер желісін» дамыту көзделген. Бұл аталған мектептер «білім беру моделінің көптілділігін анықтап қабылдаудың маңызды алаңы, білім берудегі инновацияға» айналмақ. [2] ҚР білім берудің  шетел тілінің дамытуы тұжырымдамасында жоғары оқу орнында шетел тілін оқыту маңыздылығы жеке айқындалып жазылған: «Соңғы онжылдықта дамып келе жатқан интеграциялық үдерістер, академиялық тұрақтылықтың  жаңа деңгейі, халықаралық қызметтесуге деген түбегейлілік білім шетел тілінде білім берудің дамуын жеделдетті. Аталған жағдайда шет тілі қоғамның интеллектуалды мүмкіндігін қалыптастырудың негізгі құралына айналмақ, яғни ол заманауи тарихи кезеңдегі жаңа мемлекеттің дамуының басты құралы болып саналады. [3].   

Қазақстан қазіргі заманда жоғары білімді ел ретінде қабылдануы, халқы үш тілде (қазақ, орыс, ағылшын) қолдануы, соның ішінде ағылшын тілі – ғаламдық экономиканың табысты бірігу тілі болып саналса, шындығына келгенде бәсекеге қабілетті, сапалы, мектептің түлектері өз білімдерін шет елдің жоғары оқу орындарында білімдерін жалғастыра алуы тиіс, бұл  заманауи қазақстандық білім берудің негізгі міндетіне жатады.  Бірақ, мектеп түлектері ағылшын тілін еркін меңгеруі үшін, ағылшын тілін ерте жастан бастап оқыту қажет.

Зерттеу нысаны: бастауыш сыныптарда ағылшын тілін шетел тілі ретінде оқыту үдерісі.

Диплом жұмысының зерттеу пәні: жағдаяттық тәсіл арқылы шет тілін үйрету және бастауыш сынып оқушыларының «Ағылшын тілі» пәнінде шет тілдік білімдерін қалыптастыру.

Зерттеу мақсаты: бастауыш мектепте ағылшын тілін үйретуде жағдаяттық принципті қолдану тиімділін анықтау.

Зерттеу міндеттері

1.     Берілген сұрақ бойынша ғылыми әдебиетті меңгеру.

2.     Оқушылардың танымдық белсенділігін арттыратын әдіс-тәсілдерді анықтау.

3.     Ағылшын тілін үйретуде бастауыш сыныпта қолданылатын ойындарды  салалау.

4.     Шет тіліне оқыту кезінде қолданылатын жағдаяттарды жүйелеу.

5.     Шет тіліне оқытуда жағдаяттық тәсілдерді қолдану бойынша әдістемелік нұсқаулықтарды құру.

Диплом жұмысының дереккөздері: берілген мәселені игеру барысында келесі авторлардың жұымысы негізге алынды, Е.И. Пассов,

И.Л. Бим, J.C. Richards, M. Swan, P. Medgyes, A. Maley, Негневицкая Е.И. .......

Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы. Оқыту барысында жағдаяттық тәсілді қолдану тиімділігі, әсіресе білім беру мазмұнын жаңарту аясында 1 сыныптан басталатыны қаралады. Осыған орай, жаңаша білім беру үдерісіне қайта мағына беру мәселесі көтеріледі.

Диплом жұмысының практикалық маңыздылығы:

     Берілген жұмыста бастауыш сыныпта ағылшын тілін оқытудағы жағдаяттық тәсілдің маңыздылығы ашылады. Басты назар жағдаяттық принципті құрудағы әдіс-тәсілдерге аударылады. Ол педагогика ғылымының бір құралы ретінде танылып, оқушылардың түрлі ынтасын жүзеге асырады, оның ішінде: танымдық қызығушылық, дербестік, ұжымдық ынта және іс-әрекеттің жүзеге асыру барысындағы ынта. Сонымен қатар мәселелік жағдай құрған кезде әр оқушының сенім, жеке дара шешім қабылдау, мақсатқа жете білу сезімдеріне аса көңіл бөлінеді. Берілген жұмыста көрсетілген зерттеу нәтижелері ағылшын тілі пәнінің мұғалімдерімен сабақтарда және сыныптан тыс іс шаралар жүргізген кезде қолданылуы мүмкін.

    

Диплом жұмысының әдіс-тәсілдері:

1.     Үштілділікті енгізу барысында қазақстандық білім беруде байқалатын жағдайларды сараптау;

2.     Жағдаяттық ойындарды өткізу уақыты кезінде оқушылардың өзін-өзі ұстағандығын бақылау.

3.     Ғылыми және педагогикалық әдебиетті теориялық түрде талдау.

4.   Индукция және дедукция әдістері – нәтижеге жету кезіндегі алынған мәліметтерді логикалық жалпылау.

Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан және қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Зерттеудің базасы: «Асқар Игібаев атындағы орта мектеп» КММ, «Бірлік негізгі мектеп» КММ.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.     Қазақстандағы Үштұғырлы тіл саясаты.

 

1.1 Ағылшын тілі – халықаралық тіл.

 

Ата-бабамыздың өткен тарихына көз жүгіртсек… Әлемде екінші ұстаз, ұлы ғұлама Әбу-Насыр Әл-Фараби өмірінде 76 ұлттың тілін білсе, өр рухты дауылпаз ақын Махамбет пен қазақтың бір туар ұлы  Шоқан да бірнеше тіл білсе керек. Ұлы Абай орыс-қазақ тілдерімен қатар парсы, араб тілдерін меңгерген. Орыс тілін орта жастан асып барып, кеш меңгерген. Қазақ тілі  еш уақытта  өзімен көршілес халықтың  тілдерінен сорлы болып, қатардан қалып өмір сүрмегендігі, өз сыбағасын ешкімге бермегендігі мыңдаған жыл тарихынан айқын.

Көп тіл білу-заман талабы. Елбасы өзінің 2007 жылғы «Жаңа әлемдегі –жаңа Қазақстан» атты жолдауында: «Қазақстан бүкіл әлемде халқы үш тілді пайдаланатын мәдениетті ел ретінде танылуға тиіс. Бұлар: қазақ тілі-мемлекеттік тіл, орыс тілі-ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі-жаһандық экономикаға ойдағыдай кірігу тілі». Иә, «үштілділік» саясатын қайта қарау қажет деген пікірлер жиі қылаң беріп жүргені жасырын емес. Десек те Елбасының: «Қазақ тілі үш тілдің біреуі болып қалмайды. Үш тілдің біріншісі, негізгісі, бастысы, маңыздысы бола береді»- деп ескерткенін тағы бір қайталап қойсақ   артық болмас. Әлемдегі дамыған елу елдің қатарына қосылу үшін билік «үш тұғырлы тіл» саясатын қолға алып жатқаны белгілі. Ақпараттық техниканың дамыған заманында тілді үйрену қиындық тудырмайды, қайта  көп тіл білгеннің ешбір зияны жоқ. Бірақ Қазақ баласы әуелі отбасында Қазақы рухпен тыныстап, ана тілінің нәрлі уызына қанып, ұлттық рухани тәрбиенің қайнар бұлағынан сусындап өсуі керек. Алғашқы тәрбиені ана тілінде қабылдап, Қазақы қасиетпен жетілген бала кейін қандай ортада жүріп, қанша тіл үйренсе де, өз тілін ұмытпайтын, ұлттық қасиетінен көз жазып адасып қалмайтын болады. Әлихан Бөкейханов сынды алаш арыстарымыздан бастап, кешегі Абай Құнанбайұлы, М. Әуезов, Қ. Сәтпаев сияқты талай тарландырымыз қанша жерден ресей топырақтарында білім алса да, сол империяның қысымында жүрсе де, ана тілінің идеологиясы мен мәртебесін ең жоғары орынға қойған. Өйткені олардың бәрінің де тілі қазақша шыққан, бірі ауыл молдасынан хат таныса, енді бірі ана тілінде мұғалімдерден тіл сындырған. Яғни, тірек мықты. Тіл ана тілде сайрап тұрғандықтан, ешкім оған балта да шаба алмаған.

Қазақ халқы табиғатынан еліктегіш, қабылдағыш халық. Кеңес заманында орыс тілі-заманның кілті болды. Бұл-заман талабы еді. Орыс тілін үйреніп, орыстардың өзін жаңылыстыратын жағдайға жеттік. Енді алдағы асу –ағылшын тілі. Адам көп тіл білген сайын оның көкірек көзі ашылып, өмірінің көкжиегі кеңіп, өрісі ұлғая түсетін болады.

Намысын найзаға шаншып, күре тамыры Көк бөріден нәр алған, көк Тәңірге табынған Күлтегіннің ұрпағына бүгінгі таңда ағылшын тілін меңгеру қиындық тудыра қоймас. Иә, көп тіл білу ــ әрине, мақтаныш. Әйтсе де өз ана тілін аяқ асты ету тексіздің ісі. Ана тілін жақсы біліп тұрып, өзге тілде жетік сөйлесе ــ бұл сүйініш, мақтаныш; ал ана тілін білмей тұрып, өзге тілде сөйлесе ــ бұл күйініш, өкініш. Ал біздің мақсат – ағылшын идеологиясын сіңіріп, ағылшын болып өмір сүру емес, ағылшынның тілін ғана үйрену емес пе? Балаларымызды әлемге қанат жайған ағылшын тілімен қаруландыру ғана емес пе? Кейбір адамдар ағылшын тіліне қарсылық білдіріп жатады. Ал ағылшын әлем мойындаған  жаһандану тілі. Бұл-бұзылмас заңдылық.

Меніңше, ол сыңаржақ пікір. Елбасының сындарлы саясатының астары өте тереңде. Біз әлемдік аренаға шығу үшін ағылшын тілін жетік меңгерген  мәңгілік Елге айналуымыз керек. Бұл жолда біз ұтпасақ, ұтылмаймыз. Өз тілің бірлік үшін, өзге тіл тірлік үшін керек екенін ұмытпайық. Сондықтан «Ана тілің ــ арың бұл, ұятың боп тұр бетте. Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте» деп, ақын Қадыр Мырза-Әли ағамыз айтқандай, әуелі өз ана тілімізді құрметтеп, оны ардақтап, аялап үйренейік те, өзге тілдің бәрін білуге барынша құлшыныс жасайық. Өз тіліміз өзегіміз, халықтық қасиетімізді айғақтайтын алтын тұғырымыз болсын. Әр ұлттың өз тілі өзге тілге жеткізетін көпір есепті.

«Дауға  салса алмастай қиған, сезімге салса қырандай қалқыған, ойға салса қорғасындай балқыған, өмірдің кез-келген орайында әрі қару, әрі қалқан болған, әрі байырғы, әрі мәңгі жас, отты да ойнақы – Ана  тіліміз» дейді біздің дана елбасымыз. Үш тілді меңгеру – жарқын болашақтың кепілі. Тіл – халықтың ең негізгі байлығы. Қазір заман талабына сай үш тұғырлы тіл саясатын бәріміз де қолдаймыз.

         «Әрбіреудің тілін, өнерін білген кісі соныменен бірдейлік дағдысына кіреді» деген ұлы ақын Абай атамыздың сөзінен бастайық.

Қазақстан Республикасының білім туралы Заңы мен Қазақстан  

Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында жастарды азаматтық пен елжандылыққа, өз Отаны –  Қазақстан Республикасына сүйіспеншілікке, мемлекеттік рәміздерді құрметтеуге, халық дәстүрлерін қастерлеуге, әлемдік және отандық мәдениеттің жетістіктеріне баурау, қазақ халқы мен республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдеп-ғұрпы мен дәстүрлерін зерделеу, мемлекеттік тілді, орыс, шетел тілдерін меңгеру міндеттері жөнінде нақты айтылған. Біздің планетада әр түрлі халықтар тұрады. Сол әр халықтың өзінің тілі, діні, әдебиеті сияқты өз тілінің ерекшеліктері болады. Адамның ойын жарыққа шығаратын – тіл. Ал тіл адамдар түсінетін құрал болып қана табылмай, сонымен бірге атадан балаға мирас болып келе жатқан өмір тәжірибесін, өнер-білімін жеткізуші құрал. Қазақстан Республикасының Президенті

Н.Ә. Назарбаев Қазақстандағы тілдердің үш тұғырлығы туралы ойды алғаш рет 2006 жылы Қазақстан халқының Ассамблеясында айтқан. 2007 жылғы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» Жолдауында Елбасы «Тілдердің үш тұғырлығы» – «Триединство языков» мәдени жобасын кезеңдеп іске асыруды ұсынды.

Ал 2008 жылғы ақпандағы Қазақстан халқына Жолдауында: «Үкімет «Тілдердің үш тұғырлығы» мәдени жобасын іске асыруды жеделдетуі тиіс. Бүкіл қоғамымызды топтастырып отырған мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілін оқыту сапасын арттыру қажеттігіне ерекше назар аударғым келеді», – деді.

Тілдердің үш тұғырлығы идеясында Елбасы оған нақты анықтамасын берген, қазақ тілі – мемлекеттік тіл, орыс тілі – ұлтаралық қатынас тілі, ал ағылшын тілі – жаhандық экономикаға ойдағыдай кіруге тілі. Қазақстанның қазіргі кезеңдегі қарқынды даму жолындағы елді демократияландыру, әлеуметтік өркендеу саласындағы талпыныстары білім беру жүйесін жаңаша өркендетіп оқыту, тәрбие үрдісін жетілдіруді талап етіп отыр. Егемендік алған еліміздің жаңа даму кезеңінде, оның дүниежүзілік аренаға шығып, басқа елдермен саяси-экономикалық, мәдени қатынастарды қалыптастыруы, Қазақстан Республикасының Біріккен Ұлттар Ұйымына мүше болуы, әр түрлі дипломатиялық қызмет атқаруы шетел тілінің ролін көтеруді қажет етеді. Қоғамдағы геополитикалық, коммуникациялық, технологиялық өзгерістер және интернет жүйесі арқылы тілдесу әр түрлі мамандықтағы, әр түрлі жастағы, әр түрлі қалауы, қызығушылығы бар адамдардың санын мейлінше көбейте түсуде. Осыған байланысты шетел тілдерін пайдалану қажеттілігі де артып келеді. Тіл – тек қатынас құралы емес, тілін үйреніп жүрген елдің рухани байлығын меңгеруде де үлкен рөл атқарады. Тәуелсіздікке қол жеткізген жылдардан бері әлемдегі көптеген елдермен саяси-әлеуметтік, экономикалық және мәдени байланыс жасауға кеңінен бет бұрдық. Бұл қарым-қатынастың нәтижелі болуы, ел мен елдің, халық пен халықтың өзара ынтымақтасқан бірлігін өркендеуге тіл білудің мәні күн сайын арта түсуде. Көптілді оқыту – жас ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, әлемдік ғылым құпияларына үңіліп, өз қабілетін танытуына мүмкіншілік беретін бүгінгі күнгі ең басты қажеттілік. Қазақстанда білім

саласында қазақ, орыс, ағылшын тілдері оқу тілі ретінде де қолданылады. Неміс, француз, қытай, корей, парсы, араб, т.б. тілдері негізінен пән ретінде қолданылады. Қазақстан Республикасының дамуындағы экономикалық, әлеуметтік саяси өзгерістер мектеп алдына жаңа міндеттер жүктеуде.

Қазіргі мектеп дәстүрлі білім беру қызметін атқарумен шектелмейді, оның қызметі кеңейіп отыр. Атап айтқанда, мектепте жеке тұлғаны рухани қалыптастыруға, жоғары басымдылық берілді.

Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың «Үш тұғырлы тіл саясаты» біздің пәнімізде жүзеге асырылады. Қазақ мектебінің балалары білімді ана тілі – мемлекеттік тілде алса, сонымен қатар орыс, ағылшын, неміс тілдерін де сол деңгейде меңгеруде. Қазіргі таңда шет тілдерін меңгеру өзекті мәселе, өйткені Қазақстанда әр түрлі шетел фирмалары тілді жетік меңгерген мамандарға зәру екендігі анықталған. Осы тұрғыда біз алдымызға мақсат қойып, оқып отырған шет тілін тек оқулықпен оқытуға шектелмей, қазіргі жаңа оқыту технологияларының негізінде интерактивті әдістер арқылы жүзеге асыру қажет. Ел мен ел, халық пен халық жиі араласып, халықаралық қатынастар ерекше көтеріліп жатқан қазіргі таңда дүние жүзінің әлеуметтік мәдени талап тілегіне орай бірнеше тілді қатысымдық құзыреттілікті дамыту күрделі міндеттердің бірі болып табылады. Адамдар ең бірінші бір-бірімен тіл арқылы қарым-қатынас жасайды дейтін болсақ, сол тіл арқылы түрлі мәдениеттер арасындағы тілдесу диалогпен өркендейді.Тіл-әр ұлттың дәстүрлі мәдениетімен астасатын күрделі қарым-қатынас құралы. Қазіргі заманғы инновациялық технология бүгінгі күні еліміздегі орта мектепте білім алып жатқан оқушылардың барлығымен тілдесуге мүмкіндік беріп отыр. «Адам өмірінің шегі бар, ал білімнің шегі жоқ» – деп атап өткен Елбасы оқушы жастарды ғұмыр бойы білімнің тұнғиығына терең үңілуіне шақырды. «Мен бүгінгі ұрпақтың үш тіл білуін қолдаймын. Мемлекетік тіл – мемлекет құрушы ұлттық тілі, ал орыс тілін білуі – ұлы байлық. Ағылшын тілі ілгерілеушілік пен технологиялардың тілі болғандықтан біз оны үйренуге тиіспіз. Ал қазақ тілі барлық Қазақстанды біріктіріп, жақындастырып өзара түсіністік пен сүйіспеншілікке жетелейді», – деді. Елбасының 2011 жылғы «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз ! » атты жолдауында 2020 жылға дейінгі еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуының нақты жоспарын айқындап берді. Осы жолдауда білім мен ғылымның модернизациясын жалғастыру қажеттігін меңзеді. 2020 жылға қарай ағылшын тілін білетін халықтың саны кемінде 20%-ды құрауы тиіс делінген. Әрбір қазақстандық қазақ тілімен қатар, ағылшын тілін де терең меңгеруі керек. Осы мақсатта 2013-2014 оқу жылында елімізде жалпы білім беретін мектептерде ағылшын тілі бірінші сыныптан бастап оқу бағдарламасына еңгізіледі. Бүгінгі әлемде мыңдаған адамдар шетел тілін, соның ішінде ағылшын тілін жұмыста немесе оқуда пайдаланады және оны ана тілі ретінде меңгереді.

Қазіргі заманда ағылшын тілі «21 ғасырдың», халықаралық бизнес, қазіргі ғылым мен технологиялар тілі мәртебесіне ие болды. Ағылшын тілі – дүние жүзіне ең кең таралған халықаралық тіл. Әлемдегі ең көп тараған, әрі қытай тілінен кейінгі халық саны бойынша ең көп пайдаланатын тіл. Ағылшын тілі-бүгінде халықаралық қатынастың, ғылым мен техниканың, бизнес пен журналистиканың барлық салаларында кеңінен қолданылып келе жатқан тілдердің қатарына жатады. Ағылшын тілі – бүгінгі заманымыздың кілті, ақпараттық технологияның, компьютер технологиясының кілті деуге болады. Ағылшын тілінде әлемге әйгілі Вильям Шекспир, Джек Лондон, Джонаттан Свифт, Вальтер Скотт сөйлеген. Бүгінгі күні зерттеушілер ағылшын тілінде сөйлеушілердің саны 1,2-1,5 млрд. арасында деп тұжырымдайды. Ағылшын тілі әлемнің 75 елінде ерекше орын алады, ал 19 елде ол мемлекеттік тіл болып табылады. ХХ ғ. 60 жылдардан бастап ағылшын тілі кеңінен тарала бастады және көптеген халықаралық ұйымдардың ресми тілі болып табылады. Оның ішінде: БҰҰ, ЮНЕСКО,Бүкіл әлемдік Денсаулық сақтау ұйымы және т.б.

Ағылшын тілін оқып-үйренемін деушілердің саны күннен-күнге көбейуде. Осы орайда, шет тілінің еліміздің оқу жүйесінде айрықша мәртебеге ие болатыны айқындалғандай. Жалпы білім беретін орта мектепте шетел тілін практикалық тұрғыда меңгеруге үйреткенде оқушыларды өз бетімен жұмыс істеуге баулу, алған білімін, икемділік дағдыларын жаңа жағдайларға кездескен кезде, шығармашылықпен қолдана білуге машықтандыру көзделеді. Шетел тілін оқыту мақсаттары қоғамның мұқтаждығына қарай өзгеріп отырады.

Бұрын шетел тілінен білім беруге баса көңіл бөлінбесе, қазіргі кезде алған білімін өмірде іс жүзінде қолдана алу, пайдалануға қажетті білік пен дағдыларсыз білім алып, білу ғана жеткіліксіз екендігіне баса назар аударылуда. Жеке тұлғаның мәнді іс-әрекеті процесін ескере отырып білім беру көзделуде.

Қазіргі уақытта, ағылшын тілін игерудің талабы жоғары болғандықтан, ағылшын тілін тереңдетіп үйренуге арналған арнайы мектептер, гимназиялар, колледждер көптеп ашылуда.

«Тіліміздің үштұғыры» мәдени жобасын жүзеге асыру аясында академик С.С.Құнанбаева шет тілін оқытудың инновациялық теориялық-методологиялық негіздерін еңгізді.

Қазіргі кезде шет тілін оқыту мынадай төрт мақсат көздейді: коммуникативтік мақсат, білімдік, тәрбиелік және жетілдіру мақсаты. Осы аталған мақсаттардың ішінде коммуникативті мақсат жетекші рөл атқарады. Ағылшын тілі сабақтарында көптілді оқытудың элементтері ғана қолданылады. Белгілі бір тақырыптарды оқытуда біріккен сабақтарда интеграция арқылы жүзеге асады. Интеграция дегеніміз – пәндердің өзара байланысын жоғары деңгейде нақтылы түрде іске асыру. Интеграция тұтастықты қалыптастырып, білімді жүйелеу мен жинақтауда әр түрлі

ғылымдарды біріктіреді, бір сабаққа бірнеше оқу пәндері мақсатының бірігуіне мүмкіндік береді. Үш тілде еркін сөйлеу біліктілігін дамытуды жүзеге асыру барысында мынадай міндеттерді іске асыру көзделеді: үш тілде еркін сөйлеу біліктілігін дамытуда оқыту технологияларын тиімді пайдалану, заманауи интерактивтік және иновациялық технологияларды қолдану, үш тілде де қарым-қатынас жасауға, сөйлеуге үйрету, оқушының тілдік қабілетін толық ашу, сөздік қорын молайтуда аударма және түсіндірме сөздіктерін пайдалана алу, танымдық қызығушылы

ғын қалыптастыру. Оқушылардың танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту мақсатында ағылшын тілі сабақтарында әр түрлі қосымша материалдарды қолдануға үш тілде бірдей қолдануға болады. Тақырып бойынша тақпақтар, шағын қойлымдар, мақал-мәтелдер, сөзжұмбақтар және ребустар қолдануға болады. мұндай қосымша материалдар сабақты жандандырады, өткен тақырыпты жақсы қабылдап, түсінуге, ойлау қабілетін дамытуға әсерін тигізеді, оқушылардың тідік қорын дамытып, толықтырады. оқушылар сабақта белсенділік көрсетіп, сабақтың қызықты өтуіне атсалысады. Елбасының жолдауында көрсетілгендей, адыңғы елу мемлекеттің қатарына кіру және бірнеше шет тілін білу, үйрену, сондай-ақ компьютерді жетік меңгеру ХХІ ғасыр жастарының негізгі мақсаты болмақ.

Елбасы Н. Ә. Назарбаев 2012 жылғы «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» жолдауында «өмір бойы білім алу» әрбір қазақстандықтың жеке кредосына айналуы тиіс» деген. ХХІ ғасыр білімді де, білікті, бәсекеге қабілетті, көптілді, көпмәдениетті тұлғалар ғасыры болмақ.

Көптілді оқыту – жас ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, әлемдік ғылым құпияларына үңіліп, өз қабілетін танытуына мүмкіншілік беретін бүгінгі күнгі ең басты қажеттілік. Еліміздегі жүріп жатқан өзгерістердің мәнін пайымдау бірінен бұрын жастарды тәрбиелеп отырған ұстаздарға жүктейді. Ел басмыздың жолдауында көреткендей кәзіргі шәкірт ертеңгі күні әлем кеңістігіне еркін ену үшін білім беру жүйесі халықаралық деңгейге көтерілуі керек. Сондықтан да жиырма бі

рінші ғасырда ағылшын тілін үйрететін ұстаздарға қойылатын талаптар ауқымы үлкен. Ағылшын тілін меңгерудегі ана тілінің рөлі туралы академик Л.В.Щерба, М.В.Ляховский, атақты педагог К.Д.Ушинский өз еңбектерінде кеңінен тоқталған. Жалпы теориялық негіздері бір-біріне ұқсас Л. В. Щерба «Ана тілін шетел тілі сабағынан аластатуға болады. Ал мектеп жағдайында оқушылардың санасынан аластату мүмкін емес» деп жазады. Қоғамдағы соңғы кезеңде болып жатқан өзгерістер ағылшын тілін оқып үйренуге мәжбүрлік ахуалын туғызып отырғаны бәрімізге белгілі. Интерактивті әдіс-тәсіл арқылы шетел тілінде компьютер арқылы әлемдік ақпараттар кеңестігіне шығу, әлемдегі озық технологияларды жаңалықтарды меңгеру, өмір ағымына ілесу. Білім алушыларға ана тілінің негізінде ағылшын тілін үйрету, олардың өз ойын ауызша және жазбаша дұрыс, еркін, келістіре баяндау білуіне дағдыландыру. Кітаптарды өздігінен пайдалана білу сияқты іскерлік дағдыларын қалыптастыру және ғасырлар бойы жаңа рухани мәдениетімен, білімімен қаруландыру және егемен еліміздің ұлттық мәдениетін, салт-дәстүрін шетел тілі ар

қылы таныту. Тіл арқылы өзге елдің мәдениетін, тарихын білуге болады.Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев өз жолдауында Қазақстанның әлемдегі барынша дамыған және бәсекеге қабілетті елдердің қатарына кіру стратегиясын ұсынған болатын. Онда осы міндеттерді шешуге жәрдемдесетін дамытудың жеті басым бағыты анықталған. Елбасы: «Бұл шешуші басымдықтардың бірі- осы заманғы білім мен озық ғылымды дамыту болып табылады» деп нақты көрсеткен.

Қорыта айтқанда: «Білекке сенер заманда-ешкімге есе бермедік. Білімге сенер заманда – қапы қалып жүрмейік » – деп Абылай хан айтып кеткендей, ертеңгі күннің болашағы бүгінгіден де нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш тек білімге ғана тән екенін естен шығармайық.

         «Тіл – халықтың тарихы, шежіресі, халықтың күллі өмірінің жаңғырығы мен ізі, онан сол тілді жасаушы халықтың арманы мен үміті, қайғысы мен қуанышы, күллі рухани өмірінің үні естіліп тұрады. Тіл – адам қатынасының аса маңызды құралы. Тіл – адам баласы қоғамының өмір сүруінің жəне дамуының қажетті шарты. Ол əрбір адамға ана сүтімен бірге еніп, қалыптасады»,- деп К.Аханов айтқандай, тіл – біздің өміріміз бен қоғамымыздың ажырамас бөлігі. Қазіргі Қазақстанда тіл мəселесіне көп мəн беріледі. Əсіресе, үш тұғырлы тіл туралы айта кеткен жөн. Елбасымыз «Үш тұғырлы тіл» туралы идеяны алғаш рет 2006 жылдың қазанында өткен Қазақстан халқы Ассамблеясының XII құрылтайында жария етіп, 2007 жылғы жолдауында “Тілдердің үштұғырлылығы” атты мəдени жобаны кезең- кезеңмен іске асыруды ұсынды. Бұл жоба бойынша Қазақстан халқы үш тілде сөйлейтін жоғары білімді ел ретінде бүкіл əлемге танылуы тиіс. Бұлар: қазақ тілі – мемлекеттік тіл, орыс тілі – ұлтаралық қатынас тілі жəне ағылшын тілі – жаһандық экономикаға ойдағыдай кіру тілі. Біздің халқымыз үшін қазақ тілінің маңыздылығын жəне оның еліміздегі орын алуы туралы қазақ халқының зиялы азаматтарының ерте заманнан бастап айтқандары белгілі. Қазіргі уақытта да бұл мəселеге мемлекет тарапынан аса назар аударылатындығы баршамызға мəлім. Мысалға айтатын болсақ, Елбасымыз өз еңбектерінде бұл мəселені назардан тыс қалдырмайды. Соның ішінде Президентіміздің біз үшін аса маңызды 2012 жылғы Жолдауындағы тіл мəселесіне байланысты ойларын айтуға болады. Оның айтуы бойынша: «Қазақ тілі – біздің рухани негізіміз. Біздің міндетіміз – оны барлық салада белсенді пайдалана отырып дамыту. Біз ұрпақтарымызға бабаларымыздың сандаған буынының тəжірибесінен өтіп, біздің де үйлесімді үлесімізбен толыға түсетін қазіргі тілді мұраға қалдыруымыз керек. Бұл – өзін қадірлейтін əрбір адам дербес шешуге тиіс міндет. Мемлекет өз тарапынан мемлекеттік тілдің позициясын нығайту үшін көп жұмыс атқарып келеді. Қазақ тілін кеңінен қолдану жөніндегі кешенді шараларды жүзеге асыруды жалғастыру керек. Келер ұрпақтың болашағы үшін осындай шешім қабылдауға тиіспіз жəне бұл əлеммен бірлесе түсуімізге, балаларымыздың ағылшын тілі мен интернет тілін жетік игеруіне, ең бастысы – қазақ тілін жаңғыртуға жағдай туғызады. Біз қазақ тілін жаңғыртуды жүргізуге тиіспіз. Тіл саясатын сауатты жəне дəйекті, қазақстандықтар сөйлесетін бірде-бір тілге қысым жасамай жүргізу керек». Осыдан Елбасымыз Н.Ə. Назарбаев 2025 жылға қарай қазақстандықтардың 95 пайызы қазақ тілін білуге тиіс деген талап қойып отыр. Бұл талаптарды орындауда елімізде шаралар жасалып жатыр. Соның нəтижесінде қазірдің өзінде еліміздегі оқушылардың 60 пайыздан астамы мемлекеттік тілде оқиды. Мемлекеттік тіл барлық мектептерде оқытылады. Осындай шараның қолданылу барысында, біздің ойымызша, елімізде он-он екі жылдан соң жаппай қазақша білетін қазақстандықтардың жаңа ұрпағы қалыптасады деген сенімдеміз. Қазақ тілі – тек қазақ халқының тілі емес, мемлекеттік тіл – ортақ тіліміз. Қазақстанда тұратын, оны Отаным деп қабылдайтын, өзін Қазақстанның патриоты деп есептейтін азаматтардың тілі. Əрине, Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде. Себебі, əрбір ұлт өз ана тілін меңгеріп, күнделікті өмірде кеңінен қолданбаса, оны жекеленген ұлт деп толық айта алмаймыз. Сондықтан да Елбасымыз Н.Ə. Назарбаев бұл мəселеге ерекше назар аударады. Ол өзінің 2012 жылғы 14 желтоқсандағы Жолдауында: «Қазақ қазақпен қазақша сөйлессін, сонда ғана қазақ тілі барша қазақстандықтардың жаппай қолданыс тіліне айналады. Тілге деген көзқарас, шындап келгенде, елге деген көзқарас екені даусыз. Сондықтан оған бей-жай қарамайық. Қазақ тілі жаппай қолданыс тіліне айналып, шын мəніндегі мемлекеттік тіл мəртебесіне көтерілгенде, біз елімізді «Қазақ елі» деп атайтын боламыз» — деді. Осыған орай, қазақ тілі 2025 жылға қарай өмірдің барлық саласында үстемдік етіп, кез-келген ортада күнделікті қатынас тіліне айналады деген үміттеміз.

Енді келесі кезекте біздің республикамызда мемлекеттік тілмен бірдей дəрежеде қолданылатын орыс тіліне тоқталамыз. Ұзақ уақыт бойы Қазақстан Ресей империясының, кейіннен КСРО-ның құрамында болды. Сол уақытта орыс тілі ұлтаралық қатынас тілі болып бекітілді. Қазақстандағы орыс тілділіктің ерекшелігі осы тілде сөйлейтін адамдардың көпшілігі этникалық орыстар еместігінде болып табылады. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясының 2-бабында мемлекеттік ұйымдар мен өзін-өзі басқару органдарында қазақ тілімен бірдей дəрежеде орыс тілі қолданылатындығы жазылған. Орыс тілі жаңа Қазақстан жерінде ХХ ғасырдың басында кеңес билігі орнауымен, түрлі этникалық топтардың көшірілуімен, орыстандыру саясатының орнатылуының нəтижесінде кең таралды жəне ұлтаралық қатынас тіліне айналды. Орыс тілін білу – біздің ұлтымыздың тарихи артықшылығы екені баршаға белгілі. Бұл жайлы қазақтың біртуар ақыны ұлы Абай да айтып өткен болатын. Ақын «Орысша оқу керек, хикметте, мал да, өнер де, ғылым да – бəрі орыста зор», «сен оның тілін білсең, көкірек-көзің ашылады» дейді. Дəл осы орыс тілі арқылы қазақстандықтар бірнеше ғасыр бойы қосымша білім алып, ел ішінде де, шет жерлерде де өз дүниетанымдары мен араласатын ортасын кеңейтіп келе жатқанын жоққа шығармауға тиіспіз. Бүгін елімізде 136 ұлт пен ұлыстың өкілдері бір тудың астында тату-тəтті ғұмыр кешіп жатыр. Қазақстанның көпұлтты халқының татулығы, ынтымақтастығы, бейбітшілігі – біздің еліміздің ең басты байлығы. Осыған байланысты Елбасымыз тіл саясаты бірде-бір тілге қысым көрсетілмей жүргізілу қажеттігін айтып өтті. Қазақстанда мемлекеттік тілдің рөлі, орыс тілінің ресми мəртебесі жəне барлық этностар мен олардың мəдениеттерінің тең жағдайда дамуы туралы мəселе шешілген. Болашақта бүкіл азаматтардың мемлекеттік тілді білуі бізді бұрынғыдан бетер теңдестіріп, бірлікті нығайта түседі. Ширек ғасырдан бері біз тіл саясатында айқын бағытпен келеміз – мемлекеттік тілді біртіндеп дамытудамыз жəне бүкіл этностар тілдерінің дамуы үшін жағдайлар жасаудамыз. Бүгінде Қазақстан тұрғындарының көпшілігі кем дегенде екі тілде сөйлейтін елдердің бірі. Мемлекеттік тілдің жоспарлы дамуы орыс тілінің дəрежесіне нұқсан келтірмеуі тиіс. Бізге мемлекеттің келешегі, болашақ дамуы үшін ең негізгі сыртқы саясаты – көршілермен тату болуымыз керек. Онсыз мемлекеттің болашағы бұлыңғыр болады”, -деді ол. Орыс тілі – ұлтаралық қарым-қатынас пен интеграциялық қызметтердің діңгегі. Ақпараттық кеңістігімізде орыс тілі əлі де маңызды рөл атқаратынына ешкім де дау айта алмас. Сондай-ақ, əлемдік алты ресми тілдің қатарына кіретін орыс тілін меңгеруге бəсекеге қабілетті ұлттың кез-келген өкілі ұмтылуы тиіс деген отандық ғалым Н. Кекілбекованың пікірімен келісуге болады. «Үштұғырлы тіл» идеясының үшінші құрамдас бөлігі – ағылшын тілін үйрену. Бүгінгі таңда ағылшын тілін меңгеру – ғаламдық ақпараттар мен инновациялық технологиялардың ағынына кіру деген сөз. Əлемдік білім алу кеңістігінде интеграциялық үрдістердің тереңдеп кең қанат жайған жағдайында ағылшын тілін оқыту өзекті болып отыр. Əлемнің ең дамыған 30 елінің қатарында болу егемендік алған еліміздің жаңа даму кезеңіңде, оның дүниежүзілік аренаға шығып, басқа елдермен саяси-экономикалық, мəдени қатынастарды калыптастыруы, Қазақстан Республикасының Біріккен Ұлттар Ұйымына мүше болуы, əр түрлі дипломатиялық қызмет атқаруы ағылшын тілінің рөлін көтеруді қажет етеді. Қоғамдағы геополитикалық, коммуникациялық, технологиялық өзгерістер жəне интернет жүйесі арқылы тілдесу əр түрлі мамандықтағы, əр түрлі жастағы адамдардың санын мейлінше көбейте түсуде. Осыған байланысты шетел тілдерін пайдалану қажеттілігі де артып келеді. Тіл – тек қатынас құралы емес, тілін үйреніп жүрген елдің рухани байлығын меңгеруде де үлкен рөл атқарады. Осы мəселені қолданысқа алуда елімізде ағылшын тілін игеруде серпіліс жасау мақсатымен 2013 жылдың 1-қыркүйегінен бастап ағылшын тілін 1-сыныптан оқыту енгізілді. Бүгінгі күні тəуелсiздiкке қол жеткізген жылдардан берi əлемдегi көптеген елдермен саяси-əлеуметтiк, экономикалық жəне мəдени байланыс жасауға кеңiнен бет бұрдық. Бұл қарым-қатынастың нəтижелi болуы, ел мен елдiң, халық пен халықтың өзара ынтымақтасқан бiрлiгiн өркендеуге тiл бiлудiң мəнi күн сайын арта түсуде. Елімізде бұл жайлы біраз қоғамдық пікірлер айтылуда. Мысалы, ағылшын тілінің мəртебесі жөнінде мынадай пікір бар: «Көптілді оқыту – жас ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, əлемдік ғылым құпияларына үңіліп, өз қабілетін танытуына мүмкіншілік беретін бүгінгі күнгі ең басты қажеттілік».

Ағылшын тілі – халықаралық тіл. Ағылшын тілі қазіргі таңда халықаралық қарым-қатынас тілі жəне дүние жүзіне кең таралған тіл болып танылады. Қазіргі кезде ағылшын тілі АҚШ, Ұлыбритания, Канада, Австралия сияқты көптеген дамыған мемлекеттердің ресми тілі, БҰҰ-ның алты ресми тілінің біреуі. Дамыған отыз елдің ішіне кіру үшін бəсекеге қабілетті жан-жақты дамыған маман дайындауға көп мəн берілуде. «Ағылшын тілі бізге əлемдік аренаға шығу үшін қажет. Бүгінгі таңда əлемдегі шығарылатын оқулықтардың 85 %-ы ағылшын тілінде. Қазақстанда 3,5 мың шетелдік компаниялар жұмыс істеуде. Біз олармен қандай тілде сөйлесеміз? Үштілділік біз үшін қалыпты жағдай болуы тиіс», — деді Елбасы Н.Ə. Назарбаев. Расында да, ағылшын тілін білу жастарға əлемнің ең үздік ЖОО-да білім алуға, алдыңғы қатарлы мемлекеттерде тəжірибе жинауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бұл əлемнің əр түкпірінде кəсіпкерлікпен айналысудың, іскерлік қарым-қатынас жасаудың маңызды талабы болып табылады. Бірнеше тілді меңгерген азаматтардың өз елінде де, шетелде де бəсекеге қабілетті тұлғаға айналары сөзсіз. Қазіргі уақытта қазақстандық қоғамда ағылшын тілін білу жас ұрпақтың жаңа ақпарат алуында үлкен мүмкіндіктер береді деген пікірмен де келісуге болады. Тəжірибе көрсеткендей, тіл – мəдениеттің кілті, ұлттық бірліктің жалпы механизмі, ұлттың əлеуметтік құрылым болуының басты құралы. «Тілі бірдің – тілегі бір», «тіл тағдыры – ел тағдыры» екендігін жадымызда ұстай отырып, ел бірлігінің негізі – тіл бірлігіне қол жеткізу жолында қызмет ету – парыз», — дейді Д. Ғаббасова. Сондықтан да, «жас ұрпақтың қазақ тіліне деген сүйіспеншілігін, өзге тілдерді оқып-білуге деген қызығушылықтары мен ұмтылысын арттыру арқылы олардың Отанға деген махаббатын оятып, өз тағдырын ел тағдырымен мəңгілікке байланыстыратын ұрпақ болып қалыптасуына қол жеткізу басты міндетіміз болып табылады» — деп жалғастырады осы отандық ғалым. Жоғарыда айтылғандырдың барлығын ескере отырып, тіл тағдыры – ел тағдыры деп айтсақ қателеспейміз. Өркениетке құлаш ұратын елдің өрісі қашанда білікті де, саналы ұрпақпен кеңеймек. Өркениеттік өрелік алға шығып, жаһанданудың лебі есіп тұрғанда көп тілді игергенге ешкімнің таласы бола қоймайтыны анық. Əлемдегі мүйізі қарағайдай елдердің санатына енуді көздеген халықтың басты мақсаты сауатты ұрпақ тəрбиелеу болып табылады. Ол дегеніміз – өз ана тілін терең меңгерген, сол тілде еркін сөйлей алатын, сонымен қатар бірнеше халықтың тілін білетін ұрпақты тəрбиелеу. Білім мен ғылымның, инновацияның, жалпы Қазақстанның дамыған жағдайында Елбасы біздің алдымызға үш тілді меңгеру қажеттігін қойды. Қазақстан азаматтарының, яғни, біздің парызымыз – «өзге тілдің бəрін біл, өз тіліңді құрметте» дегендей, мемлекеттік тілді меңгеріп қана қоймай, шет тілдерді де білу деп ойлаймын. Сонымен, біз көрсеткендей тілдердің үштұғырлылығы – уақыт талабы. Үш тілді білу жас ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашады. «Үш тұғырлы тіл» идеясы – жарқын болашақтың кепілі. Тілдердің үштұғырлылығы мəдени жобасында көрсетілгендей «қазақ тілі – мемлекеттік тіл, орыс тілі – ұлтаралық қатынас тілі жəне ағылшын тілі – жаһандық экономикаға ойдағыдай кіру тілі». Біз осы істің тек жанашыры ғана емес, орындаушылары болуымыз керек.

 

 

 

2.     Бастауыш сыныпта ағылшын тілін оқытудың ерекшеліктері

Қазіргі Қазақстандық қоғам көпұлттық, көптілділік және көпмәдинеттілік жағдайда. Сондықтан осы қоғамға бейімделген көп тілді меңгерген мәдениетті тұлға қалыптастыру — өзекті мәселелердің бірі. Әлемдік білім беру жүйесі жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған. Бұл ұстаным Қазақстан республикасының Білім туралы Заңында жан-жақты сипатталған: “Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу”.

Тіл мәселесін сөзге тиек ете отырып, Н.Ә.Назарбаев қазақстандықтардың жаңа ұрпағы ең кем дегенде үш тілді біліп, қазақ, орыс және ағылшын тілдерін еркін білу тиіс екендігін айтты. Сонымен қатар ағылшын тілін кеңінен білмейінше, ұлттың бәсекеге шынайы қабілеттілігі туралы айту қиын болатындығын ескерте отырып, барлық ата- аналарды балаларын үш тілде оқытуға шақырды. Шәкірттер қазақ тілін толық әдеби нормада меңгеріп, орыс тілі мен ағылшын тілін еркін білу қажет. Ал ғалымдардың зерттеуінше, бала жас кезінде тілді қиналмай әрі еркін меңгереді екен. Сондықтан да орта білім беру жүйесінде басты бағыттардың бірі шет тіліне ерте жастан оқыту болып табылады. Соңғы он жылда ағылшын тілін бастауыш сыныптардан бастап оқыту көптеген мектептерде эксперименттік деңгейде жүргізіліп келді. 2014/2015 оқу жылында барлық мектептерде 1- сыныптан бастап шет тілі енгізілді. Менің ойымша біздің мұғалімдерге бұл шешім ешқандай қиындық тудырған жоқ, себебі біздің мектепте бастауыш сыныптарда шет тілі факультатив сабақтар түрінде бірнеше жылдар бойы жүргізіліп келді және былтырғы жылы эксперимент ретінде енгізілген болатын.

Ағылшын тілін ерте жастан оқытудың мақсаты – оқушылардың ағылшын тілінде қарым-қатынас жасай алу негіздерін меңгеруі болып табылады. Ерте жастан ағылшын тілін оқыту оқушылардың коммуникативті даму біліктілігін арттырады, оқушылардың қызығушылығын оятуға мүмкіндік береді, бірден көп тілдерде сөйлеуге мүмкіндік алады. Ал әлемдік тіл ретінде бейресми түрде орныққан ағылшын тілін меңгеру ұлттың бәсекеге қабілеттілігін шыңдай түседі. Қазір ағылшын тілін білу – уақыт талабы.

Неден бастаған жөн деген сұраққа жақсы оқулық керек дер едім. Өйткені дұрыс таңдалған оқу құралы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырады. Қазіргі кезде ағылшын тілінен оқу құралдары өте көп, біздің мектепте Макмиллан баспасының оқулықтары қолданылып келді және қазіргі 1-2 сынып оқушылары Кембридж баспасының оқулықтарын пайдалануда. 1 сыныптар екі топқа бөлініп, аптасына бір сағаттан оқытылады. Оқу-әдістемелік топтамасы ретінде Кембридж баспасының Қазақстан мектептеріне бейімделген “Primary Colours 1” оқулығы алынған. Авторлары Диана Хикс және Эндрю Литлджон. Бұл кітаптардың ерекшелігі сөйлеу мен тыңдау дағдыларын дамытуға арналған оқу кітабы мен дискілер, жазу тапсырмалары бар жұмыс кітабы және әр сабақтың жоспары мен әртүрлі әдіс-тәсілдер көрсетілген мұғалімге арналған кітабы, тақырыпқа сай көрнекіліктері берілген.

Тілді үйрену сабақтарында оқушылардың тыңдау, оқу, жазу, сөйлеу дағдыларын дамыту сабақ барысында жүзеге асып отыруы тиіс және жазудан гөрі оқушылардың тыңдап түсінуіне, сөйлеуіне көбірек назар аударылады, өйткені бұл жаста балалардың көбі есту, көру арқылы есте сақтайды. Бастауыш сыныпта ата-аналардың көмегі де өте маңызды. Егер олар бүгін сабақта үйренген сөздерін күнделікті үйде қайталап отырса, келесі сабақта балалар оны ұмытпай еркін қолданатын болады. Бірақ өкінішке орай ата-аналар арасында «ағылшын тілін білмейміз, көмектесе алмаймыз» деушілер көп. Бұндай жағдайда мен интернетті қолдануға, сөздіктерді пайдалануға ақыл-кеңес беремін (мысалы: google-переводчик).

Сонымен қатар оқушылырдың ағылшын тілінде ауызекі сөйлеу қабілеттерін дамыту бағытында түрлі іс-әрекет ұйымдастыруға болады. Шет тілі пәні бойынша оқушы ереже мен ұғымдар анықтамасын тек жаттап алғаннан гөрі, оларды іс жүзінде саналы түрде қолдана алуы қажет. Түрлі тапсырмалар мен жаттығулар арқылы теориялық білімді шыңдауға болады. Мысалы, жаңа сөз бірліктерін енгізуде міндетті түрде суреттермен көрсету, сөздерді қайталау, жатқа айту сияқты тапсырмаларды орындау арқылы оқушылардың есте сақтауы артып отырады. АКТ құралдарын пайдалану арқылы балалардың сабаққа деген қызығушылықтары артады, сабақта белсенділік танытады.

Ағылшын тілі сабақтарында оқушылардың білім –біліктілік, танымдық, коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда ойын элементтерін қолдану керек. Ұлы педагог В.А.Сухомлинский «Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз шығармашылықсыз, толық мәніндегі ақыл-ой тәрбиесі болмайды» дегендей, әр сабақ барысында әр түрлі ойын элементерін пайдаланамын. Ойын әдісі арқылы оқыту олардың, пәнге деген қызығушылығын арттырады, өз ойын, пікірін, көзқарасын білдіруге, екінші бір оқушының жауабын тыңдап, оны толықтыруға, жетістіктері мен кемшіліктерін айта білуге жаттықтырады. Жақсы құрастырылған және де үздік әдіспен ұйымдастырылған ойын практикалық, тәрбиелік және дамытушылық жағынан оқыту тәсілі болып табылады.

Ағылшын тілін үйрету барысында көбінесе әндерді, рөлдік ойындарды жиі қолдану - тілдік қарым-қатынас құралы ретінде жаңа сөздер мен сөз тіркестерінен құрап үйренуге, оқушының сөздік қорының көбеюіне ықпал етеді. Ән, өлең тыңдау кезінде таныс лексика оқушы есінде тез жатталады. Шет тілінде ән айтып үйрену барысында оқушы дыбыстарды дұрыс атап үйренеді, сөйлемге дұрыс екпін қояды. Әнмен жұмыс барысында, рөлдерге бөліп оқығанда оқушының көңіл күйі көтеріліп, тілге деген қызығушылығы арта түседі.

Қазір қазақстандық мұғалімдердің педагогикалық шеберліктерін арттыруға арналған деңгейлік курстар жүріп жатыр. Сындарлы оқыту ториясына сүйенсек, бүгінгі күні білім дайын күйінде қабылданбай, оқушылар оны өздігімен ізденіп құрастырса, тұлғаның дамитыны, алған білімі ұзақ мерзімде есте сақталатындығы дәлелденіп отыр. Бұл бағдарламаның негізгі қағидаларының бірі: 1) оқытушының негізгі рөлдері: «жетекші», «ұйымдастырушы», «менеджер», 2) сыныпқа кіргеннен бастап жақсы көңіл-күймен сабақты өткізу, т.б. Қазіргі кезеңде пән мұғалімдерінің кеңінен қолданып жүрген тілдік жаттығуларының біріне «Warming up» жаттығуын кіргізуге болады. Тілдік жаттығудың мақсаты – сабаққа деген бетбұрыс туғызу. Тілдік жаттығу барысындағы мұғалімнің жылы дауысы, сұрақтардың алдын ала ойластырылып тапсырмалардың дұрыс жоспарлануы мұғалім мен оқушының арасындағы жақсы қарым – қатынас туғызып, алдағы сабақтың нәтижесін жоғарлата түседі. Бастауыш сыныптың оқушылары тез шаршап кетеді, сондықтан сергіту сәттерін қолданып отыру, оқушыларға қозғалуға, жүруге мүмкіндік беру, әр тапсырманы 6-7 минутта орындап, тапсырмаларды түрлендіріп отыру қажет. Диалогты сөйлеуде – оқушылар сұрақ – жауап, өтініш айту, нұсқау беру және тағы басқа жұмыстары ретінде қарапайым іс — әрекеттерді жасай алуы тиіс. Балалар бөлік элементтерден жаңа, тұтас жағдай құрай алуы керек. Оқушылар жалпы арнаулы сұрақтарды қоя алуы, әр – түрлі сұрақтарға жауап бере алуы, өтініш, бір нәрсемен келісетінін немесе келіспейтіндігін білдіре алуы керек. Оқушылардың сөйлеу қарқынын өсіру қажет және әр оқушы сөйлегенде екі репликадан айтуы қажет. Шағын шығарма жазу оқушылардың тек жазу, тілді түсіну, сөйлеу қабілеттерін арттырып қана қоймай әр баланың жеке тұлға ретінде қалыптасуына себеп болады. Бұндай шығармаларды көп уақыт алмай 5 минуттық жазу ретінде өткізу әбден мүмкін. Шығарма тыңдау барысында диалогтағыдай баланың жіберген қателеріне емес, оның идеясына, өмірлік тәжірибесін сипаттай білу қабілетіне көбірек назар аударған жөн. [7].   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.     Шет тіліне оқытудағы жағдаяттылық

Халықаралық байланыстардың, компьютерлік желілердің кеңінен дамуы мектептегі білім беру жүйесіндегі шет тілінің орны мен маңыздылығының өзгеруіне әкелді.   Шет тілінде қарым-қатынас жасау аясында қоғамның әлеуметтік тапсырысы оқу үдерісінің коммуникативтік бағдарындағы нығайту міндетін, оқушының тұлға ретінде дамуын, оқытудың гуманистік мазмұнының күшеюін, әр оқушыны жеке тұлға ретінде танып, оқыту пәніндегі тәрбиелік-білімдік-танымдық әлеуетті толыққанды жүзеге асыру арқылы шет тілінде оқытуға бірқадам жақын жүреді. Сондықтан жалпы білім беретін мектептерде шет тіліне оқытудың негізгі мақсаты үйреніп жатқан тілде мәдени аралық байланысқа қатысу ниеті мен қабілеттілігі қатар жүретін оқушыны дамыту және шет тілінде  сөйлеу іс-әрекетін еркін әрі өздігінен меңгеру қабілеті [ 17, 137 б.].

Шет тілі сабағының заманауи әдістемелік мазмұнында  коммуникативтілік болуы керек. Балаларды шет тіліне оқыта отырып, оларды шет тілінде қарым-қатынас жасауға үйрету керек. Ал осыған қол жеткізу қарым-қатынас жасау арқылы жүреді,  яғни ол былай ұйымдастырылуы маңызды, қарапайым еркін түрдегі байланыс сияқты болуы керек. Әрине оқыту үдерісін толық қарым-қатынас жасауға жатқызуға болмайды. Коммуникативтілік дегеніміз – оқу үдерісі мен қарым-қатынастың бастауы іспеттес,  оқушылардың нақты үдерісте жүзеге асырылатын, сөйлеу құралдарын қолданатын, даму деңгейіне сай келетін   және олардың қзығушылықтары мен жас ерекшеліктеріне сай қарым-қатынас жасаудың жағдаяттары болып табылады

Бастауыш сынып – байланысу құзыреттілігінің негізі қаланатын алғашқы баспалдақ, ол шет тілдік қарым-қатынас пен балалардың өзара әрекеттесуін жүргізеді, сонымен қатар қарапайым деңгейдегі тіл тасу құралы болып саналады.  Осының дәлелі ретінде әдістемелік стандарт бола алады.[11,5 б.]. Ол шетелдік және отандық тәжірибедегі кең беталыстарының нақты және орнықты бейнесі, сонымен қатар әдістемелік ғылымның жетістігі.

Қазіргі таңда әдістемелік стандарт болып шет тілдеріне оқытудың коммуникативтік бағдарлау әдісі болып саналады (ИЛ.Бим, Е.И.Пассов, J.C.Richards, M.Swan, P.Medgyes, A.Maley және т.б.) Әдістемелік заңнамалардың талдауы бойынша коммуникативтік бағдарлап оқыту қарым-қатынас жасау үлгісі болып есептеледі, ол оқушыларды  шет тілінде тәжірибелік қарым-қатынас жасауға дайындайды, басты құралы ретінде қарым-қатынас жасаудың мазмұнының меңгерілуі, ал қосалқ құралы болып – шеттелген сөйлеу құрамының игерілуі кіреді. 

Оқыту әдісінің маңыздылығы өзінің қағидаларында ашылады. (Е.И.Пассов).

Е.И. Пассов

(19 апреля 1930 года рождения,

российский лингвист, специалист в области иноязычного образования)

Қағидалар әдістемедегі заңды және нақты көрінетін шет тілдерінде мұғалімнің оқыту іс-әрекетінің негізгі ережелерін айқындайды. Коммуникативтік бағдарлап оқыту прициптеріне ұжымдық өзара әрекеттесу қағидасы, өмірлік бағдарлап оқыту, сөйлеп-ойлау әрекетіне тарту қағидасы және өзара бағдарлап жеке оқыту қағидалары жатады.  

Шет тілдерінде коммуникативтік бағдарлап оқытудың негізгі қағидасы жағдаяттылық болып саналады. Осы қағидаға орай оқушыларға арналған жаттығулар жағдаяттылық негізде құрылады және оқушылардың шет тілінде сөйлеу, оқу, тыңдау және жазу т.йсіктерін арттырады. «Елестетіп көріңіздер» деп басталатын ағылшын тіліндегі тапсырмалар оқушыларды қиялдағы жағдаяттық мән-жайға апарады. Бұл оқушыларды "үйде" , "дүкенде", "поштада", "теміржол вокзалының кассасында", "көшеде" және т.б. жерлерде өздерін еркін ұстауға жағдай жасайды. Жағдаяттылық заманауи шет тілі сабағының қалыпты жағдайына айналды. Және негізгі оның ережесі шет тілі сабағында оқу-сөйлеу жағдаяттарын қолдану болып есептеледі. Негневицкая Е.И. анықтамасында былай делінеді: "Оқу сөйлеу жағдаяты – шет тіліне оқытудағы коммуникативтік бағдарлап оқытудың ең кіші бірлігі" делінеді. [ 12, C.19].

Оқу-сөйлеу жағдаятының маңыздылығы, олардың тәжірибелік мәні нысанды, зерттеу пәнін және зерттеу жорамалдарын таңдауда шарт қойды.

 

1.1. Жағдаяттылық және жағдаят туралы түсінік.

Неміс әдіскері Г. Пифо әділ байқады, яғни ол былай деді, шет тілінде оқытуда жағдаяттылықтың маңызы өте зор және оны теріске шығару мүмкін емес. Осындай танымалдылықтың сыры неде? Осы сұрақтарға жауап беру үшін (1)жағдаят және (2) жағдаяттылыққа түсінік беруіміз керек.

I) «Жағдаят» туралы түсінік көп және мазмұны да әр түрлі. Әр автор жағдаяттың не болып табылатыны туралы өз ойларын ортаға салады және олардың ойлары да әр түрлі. Әдіскерлерді ойынша: 

а) жағдаят дегеніміз – мән-жайдың кешені;

б) жағдаят дегеніміз – іс-әрекеттер кешені;

в) жағдаят дегеніміз – оқиғалар жиынтығы;

г) жағдаят дегеніміз – қарым-қатынастар жиынтығы.

Кейде жағдаяттардың өсуі байқалады, мысалы:

д) жағдаят дегеніміз – оқиғалардың бірізділігі;

е) жағдаят дегеніміз – серпінді білім беру.

Жағдаяттың тілмен байланысуы:

ж) жағдаят – тілдесу орталығы;

з) жағдаят дегеніміз – тілдесуге жатпайтын ахуал.

и) жағдаят дегеніміз – «сөйлеу және сөйлеуге жатпайтын шарттардың жиынтығы».

Келесі екі тұжырымды қатар қойыңыздар:

к) жағдаят дегеніміз – сөйлеу әрекетінің амалы;

л) жағдаят дегеніміз – сөйлеуге бағытталған ынталандыру әдісі.

Аталған «көп дауыстылық» кездейсоқ емес: ол біріншіден зерттеу нысаны – жағдаяттың көп қырлы екендігін дәлелдейді. Және біздің жағдаятқа қандай анықтама беретініміз маңызды болып саналады. Бұл тек қана теориялық сұрақ емес, сонымен қатар ол тәжірибелік маңызы бар сұрақ. Әдіскерлерлің тұжырымдамасы бойынша көрнекі құралдарды қолдану тиімдірек. Бірақ тәжірибе бойынша оқушыны барлық әдемі керемет суреттермен қоршасақ та оқушының сөйлеуі екіталай. Иә, сонда оқушыны сөйлеуге үйрете отырып қарым-қатынасқа қалай түсеміз?

Бір ғана шешімді айтуға болады: егер ондай жағдаят сөйлеу әрекетіне еш әрекет етпесе, онда ол әдістемелік түрде ол жағдаятқа жатпайды. Жағдаятты анықтау үшін бейнелеу заңдылығын есімізге түсірейік. Бейнелеу ол белсенді үдеріске жатады. Біздің санамаызда бейнелетін барлық зат біздің әрекетімізден байқалады. Яғни, қоршаған әрекетке белсенді қатысы байқалады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4.  Бастауыш сынып оқушыларын ағылшын тіліне үйретуде жағдаяттық принципті қолдану.

 

Оқыту  барысында  шәкірттердің

танымдық  қызығушылығы  мен  ізденімпаздығын

арттырудың  маңызы  зор.

Сократ.

 

Шетел тілі қазіргі кезеңде заман талабына сай көптеген мектептерде 1 – ші сыныптан бастап жүргізілуде. Бұл оқушы бойында ерте кезеңнен бастап ұлтаралық, мәдениетаралық бірлестікке дайындықтың қалыптасуына тікелей ықпал етеді. Шетел тілін бастауыш мектептен бастап оқытудың артықшылығы әрбір балаға психологиялық ойлауына, шет тілі сөзіне көңіл аударуына, түсінуіне оң әсер ететіндігі, содан соң негізігі мектепте білімін берік нығайтуын, білім сапасын арттырып, шетел тілінде қарым-қатынасқа түсіп, ерте мәдениетаралық коммуникацияға мүмкіндік беретіндігінде.

Шет тілін оқып, үйрену, бірден қалыптаса қалмайды. Өз ана тілін әлі толық меңгермеген балаға шетел тілін үйрету оңайға соқпайды. Бастауыш мектептің бастапқы сыныптарында баланы шетел тідіндегі дыбыстарды дұрыс айтуға, буындарды сөз тіркестерін, сөйлемдерді дұрыс меңгеріп, хат жазу, анкеталарды үлгі бойынша толтыру үйретіліп, негізгі грамматикалық категориялардан жалпы мағлұмат беріледі. Осы бастапқы сыныптарда-ақ оқушыларды түрлі тәсілдермен білім алуға үйрету қажет. Жоба әдісін қолдануда оқушылар өз бетімен қажетті хабарды жинауға дағдыланып, өздік шығармашылық қабілеттері артады.

Жалпы жоба жұмысы - белгілі бір өтілген материалдың қорытындысы ғана болмай, танымдық әрекетінің әдістемелік жемісі де болуы керек. Яғни, белгілі мақсатқа жетудің нәтижесін көрсеткен жөн. Жобалау әдісінің негізінде оқушының өз бетімен танымдық қабілеті дамиды, хабар кеңістігінде жаңалықты бағдарлай алу, алған жаңалықты сараптау, шығармашылық зерттеуге дағдыланады.

Жобалау әдісі 21 ғасырдың технологиясына кіріп, басқа елдерде бұрыннан қолданылса да біздің елімізде тек соңғы жылдары әсіресе қазақ мектептерінде сирек, оның өзінде 5-11 сыныптар аралығында ғана қолданылуда. Жоба әдісін қолдана отырып, оқушы өмір талаптарына сай, қоғамдық жағдайларға байланысты мәселелерге мұқият дайындалады. Олардың лингвистикалық белсенділігі   жазу, сөйлеу, оқуда дамиды. Ол үшін шығармашылық хат, газет, журналдар, монологтар, шығармашылық ойын (пьеса) т.б. қолданылады. Жобаны жасауда балаларға әр түрлі бейнефильмдер, мультфильмдер, компьютерленген бағдарламалар ұсынылады. Дене қимыл қозғалысы - ұлттық билер, музыкалық - ритмикалық қимылдар арқылы, ал өлең, тақпақ, хормен немесе жеке ән айтуда дауыс ырғағы, сезім мүшесі дамиды. Түрлі жұмыстар тек ойлау қабілетін ғана дамытып жобамен өз бетімен жұмыс істеуге де үйретеді. Сабақты түрлендіре өткізу оқушының пәнге деген қызығушылығын арттырады. Бала мұндай сабақтан жалығып, шаршамайды. Ал жобаны әр баланын психологиялык ерекшеліктеріне байланысты беру керек. Жобаны оқу жылынын басында оқьпушы жоспарланған бағдарламадағы тақырыптарға сай етіп алады. Бастауыш мектепті бітірген оқушы бағдарламадағы белгіленген тақырыптар бойынша қарапайым үлгіде өз сыныптастарымен шет тілінде қарым-қатынас жасай алуы керек. Өзі, жанұя мүшелері туралы, мектеп, қала, достары жайлы әңгімелей білу керек.

Шетел тілін оқытып, үйрету   мақсаты - оқушылардың қарым-қатынас жасай алуға түсе алатын қабілеттерінің негізін қалау болып табылады. Жаңа тілге үйретуде оқытудың жаңа тәсілі төмендегідей талаптарға сәйкес келуі көзделеді:

-  оқушыға колайлы  оку ортасын калыптастыру;

-  оқушының оқуға деген қызығушылығын арттыру, ой-тілектерін ояту;

- оқушының эмоциялық сезіміне әсер  етіп жеке тұлға ретінде қалыптастыру;

-  оқытуды түрлендіру үшін түрлі әдісті қолдану;

-  ойын түрінде оқыту арқылы оқушының белсенділігін арттыру;

-  шет тілін оқушының жеке қызығушылығымен байланыстыру;

-  оқушы – субьект, оқытушы - кеңесшісі болу;

-  сатылап өз бетімен жұмыс істеуге үйрету.

Жоба әдісін қолданып оқыту бұл талаптарға жауап бере алады.

 «Шетел тілі оқу курсы» - оқушылардың шетел тілінен берілетін білімге деген мемлекеттік стандарттан тыс сұраныстарын қанағаттандыратындай мазмұнын анықтайтын, олардың бойында іргелі білім негіздері мен оның қосымша бөліктерін өз бетімен танып-білу дағдысына ие болуға, тілге деген қызығушылығын жетілдіруге қажетті курс. Шетел тілін оқытудың басты мақсаты – оқушыларға шетел тілінде қарым-қатынас жасауды базалық деңгейде игерту. Осыған сәйкес оқыту мазмұнына қарапайым коммуникативтік біліктілікті, яғни шетел тілін қажетті жағдаяттағы ауызша және жазбаша (сөз, тыңдап түсіну, оқу, жазу) өзара мәдени қарым-қатынас процесінде қолдана алу қабілеттілігі мен дайындығын қалыптастыруды қамтамасыз ететін тілдік, сөздік, әлеуметтік-мәдени білім, білік дағдылар енеді.

Осыған орай ғылыми зерттелген білім беру әдістерін іс жүзіне асыруда білім берудің сан алуан жаңа технологиялары пайдаланылып жүр. Солардың бірі – Ұлыбританияның «Кэмбридж» университетінің әдістемесінің басылымындағы «Cutting Edge» оқулығы. Модульдеп оқыту технологиясы негізінде жасалынған оқулық – біріншіден,  жасөспірімдерге күнделікті тұрмыс қажетіне, ситуацияларға негізделген коммуникативтік курс. Екіншіден, бұл әдіс ағылшын грамматикасын анық және жанамалап таныстыратын күнделікті сөздерде қолдануға үйрететін структуралық курс. Сондықтанда, бұл әдісте оқушылардың тілге деген қызығушылығын арттыратын тақырыптар мен тапсырмалар көп берілген. Коммуникативтік курс негізінде оқытудың түрлері: тыңдау, сөйлеу, оқу және жазу тығыз байланыстырылып құрылған.

Жобалау әдісінің жаңа түсінігінің негізін Е.Полат былай деп тұжырымдаған: «Көлемді мәселені зерттеу, өңдеу әдістері шынайы тәжірбиелі қортындыға негізделген, мәселенің қайта өңделуі әр түрлі деректерді қосқанда қолданады.Мұндай нәтижеге жету оқушының өз бетімен ойлауға, мәселені шешуге, болжауға және оның себеп-салдарына байланысты».

Біз осы жоғарыда айтылғандарды тұжырымдай келе, жобалау әдісімен оқыту үнемі жеке тұлғаға негізделіп бағытталған және ол оқушының белсенділік, танымдық, іскерлік, т.б. қабілеттерін қалыптастырушы фактор деп түсінеміз.

Еліміздің шет елдермен қарым –қатынасымыз күшейіп отырған қазіргі кезде оқушылардың шетел тіліне қызығуын, білімге құштарлығын ояту, танымдық  белсенділігін арттыру әрбір шетел тілі мұғалімінің міндеті. Шәкірттерінің  сабақтағы белсенді іс-әрекеттерін ұйымдастыру, ойлау, шығармашылық,ізденіс қабілеттерін дамыту арқылы білім сапасын көтеруде оқытудың жаңа технологияны пайдаланудың мәні зор.

Жобалау әдісін сабақ барысында қолдану арқылы оқушыларды өз бетімен жұмыс істеуге, сабақта алған білімдерін іс жүзінде қолдануға көмегін тигізеді.

Жобамен жұмыс істеу барысында оқушылар берілген тақырып бойынша туылған проблемаларды шешуге, өз ойларын дәлелдеуге, пікірлесуге үйренеді.

Сабақты түрлендіріп өткізу үшін, әрине, оқушылардың білім деңгейі жоғарғы дәрежеде болуы щарт, сондықтанда жобалау сабақтарын жоспар бойынша берілген тақырыптарды меңгерген кезде, қортынды сабақ ретінде өткізсе, тиімділігі жоғары болады.

Жобамен жұмыс істейтін  оқушылар бірнеше топқа бөлінеді. Әр топқа білім деңгейі жоғары оқушы жетекшісі болып, басқаларға көмек көрсету, түсінбегенін түсіндіру. Топқа бөлуде оқушылардың психологиялық үйлесімділігін де ескеру өте маңызды.

Жобалау әдістемесі бойынша істелетін жұмыс бірнеше кезеңдерден тұрады:

Бірінші кезеңде мұғалімнің көмегімен оқушылар істейтін жұмыстарының мақсатын белгілеп, проблемаларды анықтайды.Әртүрлі сурет, сызба, мәтін т.б. жобаға қажетті материалдар жинастырады.

Екінші кезеңде істейтін жұмыстың жоспары жасалып, топ мүшелері өздеріне нақты тапсырма алады.

Үшінші кезеңде оқушылар  әртүрлі лексикалық, граматикалық, ойлау, оқу, сөйлеу т.б. қабілетттерін дамытатын жаттығулар орындап, білімдерін жетілдіреді, туындалған проблеманы шешуге, жобаны жасауға әдіс, тәсідер мен жұмыс түрлерін анықтайды.

Төртінші кезеңде әр топ өздері белгіленген жобаны жасап, дайындайды.

Жұмыстың бесінші, қорытынды кезеңінде оқушылар дайындаған жобаларын қорғап, пікірлерін дәлелдейді.

Эксперт тобы әр топтың жұмысына талдау жасап, қортындылайды.Сабақ соңында оқушылар сабақ туралы өз пікірлерін айтып, келесі сұрақтарға жауап беріп, қортынды жасайды:

1. Жобалау әдістемесі пайдалынылған сабақтан қандай әсер алдыңдар?

2. Жасаған жұмыстың білімдеріңді кеңейтуге тигізген пайдасы болды ма?

3. Дайындық кезінде қандай ізденіс жұмыстарын жүргіздіңдер?

4. Жұмысты жасауда жіберген кемшіліктерді жою жолдары қандай? Нені ескертіп, неге көңіл аудару қажет?

Мұғалім әр кезеңде әр түрлі роль атқарады, ол – көмекші, бақылаушы, нұсқаушы жұмыстың барлық кезеңінде мұғалім шәкірттерінің іс - әректтерін қолдап, мадақтай келе, олардың ынтасын көтерген жағдайда ғана жақсы нәтижеге жетуге болады.

Жобамен жұмыс істеу әрбір оқушының жұмысқа деген жауапкершілігін арттырады, шығармашылық қабілетін дамытып, оқытудың түпкі мақсаты: білім сапсын жақсартуға үлкен ықпалын жасайды.

Тіл – ол әрбір халықтың мәдинетін, тарихын, тұрмыс – тіршілігін, сол халықтың стеоротипін сипаттайтын зерделі айна.

Тіпті жеке тұлғаны алып қарасақ та оның сөйлеген сөзіне, айтқан әңгімесіне, сөйлеу мәнеріне қарап, біз ол адамның мәдениетін, қандай әлеуметтік топқа жататынын, тіпті оның географиялық мекенін де анықтай аламыз. Соңғысы ол әрине ол диалектологияға байланысты.

Жастарымыз еліміздің болашағы дейміз, өркениетке жету жолында жастарымызға сенім артамыз. Егер жастарға білім беру, оларды тәрбиелеу жауапкершілігі мына біздерге, ұстаздарға жүктелетін болса, шет тілдердін үйренудегі коммуникативті – танымдық оқыту әдісін ұсынғым келеді.

Бірақ алдымен, осы шет тілдерін оқыту әдістемесінің зерттеулеріне сүйене отырып, өткен ғасырдың соңғы 30 жылында жеткен жетістіктеріне тоқтала кетейін.

1) Шет тілін оқу процесін сипаттайтын әдістемелік білімнің категориялары анықталып, әдістемелік түсініктердің жүйе құрылымы пайда болуы.

2)  Даму заңдылықтары бұрынғыдай пәлсапаның жаңа зерттеулерімен, лингвистикасмен, психологиямен,психолингвистикасы және жалпы дидактикамен байланысып жатқан шет тілін оқытудың теориялық және практикалық әдістемелер негіздерін түзету жобасы ұсынылады.

3)  Көптеген  әдістемелік  зерттеулердің арқасында оқу жүйесінде әртүрлі жас ерекшеліктеріне қарай шет тілін үйренуде бір – бірімен тығыз байланысты сөйлесім әрекетінің негізгі түрлерін: тыңдалым, айтылым, жазылым, оқылым әрекеттерін сабақ барысында комплексті түрде пайдаланудың тиімді жолдарын анықтады.

4) Шет тілін оқуда үйренуші тіл және сол тіл елінің мәдениетін зерттеуде айтулы нәтижелерге қол жеткіздік. Дегенмен, тіл және мәдениет арасындағы қатынас мәселесі шет тілін үйренудегі белгілі ережелер ретінде әлікүнгедейін толық қанды ашылмай отыр.

5) Шет тілін үйренудің  қай сатысында болсын оны меңгеру процесіде ана тілінің «ерекше маңызы» анықталады.

6) Шет тілін үйрену процесідегі комунативті бағытталған негізгі ұсынылады, ол дегеніміз шет тілінін үйренуші тұлғаның тілге деген құштарлығы, белсенділік әрекеті,өз бетінше жұмыс істей алу еркі, яғни осы әректтердің барлығы шет тілін үйренушінің  бойынан  табылатын болса, онда бұл әрекеттер шет тілін үйрену процесін жеңілдеткен болар еді.

7) Шет тілін оқыту процесінде аудио-видео және электронды техникалық апараттарды пайдаланудың тиімді жақтары көрсетілді.

8) Шет тілін оқытуда, оқытылып жатқан шет тілінде сөйлеу проблемалары көтеріліп, сабақ барысында сөйлеу ортасын туғызу арқылы коммуникативтік жаттығулар орындау, коммуникативтік компетенцияларды дамыту енгізіледі.

9)  Шет тілін оқытуда әсіресе жоғарғы оқу орындарына көп көңіл аударылып, шет тілін оқыту жүйесінің қай саласы болсын, білімді стандарттау, реттеу әдістемесі ғылымның актуалды проблемасы ретінде қарастырылып, сараптау, яғни тестілеу арқылы шет тілін үйренушінің нәтижелері қадағаланып, олардың оқу сатылары анықталып отыратын болды.

Дегенмен, жоғарыда шешімі табылғандай көретін проблемаларға үңіле кетсек олардың әлі де болса зерттеулер мен толықтыру қажет ететінін байқаймыз. Қазіргі жаңа әдістемелік зерттеулерге сүйенсек те, бұрынғыларына қарасақ та, коммуникативі оқыту әдісі проблемасының маңызы зор. [8].   

         «Ағылшын тілі»-XXI ғасырдың тілі. Бұл тіл қазақты дүниеге танынатын, әлемдік деңгейге шығаратын тіл. Ал, әлемдік тіл ретінде бейресми түрде орныққан ағылшын тілін меңгеру ұлттың бәсекеге қабілеттілігін шыңдай түседі. Ағылшын тілін біздің халқымыздың жаппай меңгеруі сол тілде жасалған, жасалатын шексіз байлықты аудару жөніндегі машақаттан, артық шығыннан құтқарады. Демек, бабаларымыздың ағылшын тілін білуі-уақыт талабы деп Президентіміз Н.Ә.Назарбаев өзінің 2008 жылы 29-мамырда бір топ бұқаралық ақпарат құралдары басшыларымен кездесуінде «тілдердің үш тұғырлығы» мәселесіне байланысты ағылшын тіліне деген өзінің ой пікірін жоғарыдағы сөзімен дәлелдеп берген болатын.

            Біздің еліміз жылдар бойы аңсаған тәуелсіздікке қол жеткізісімен шет тілі де мемлекетаралық тіл мәртебесіне ие болды.

            Тіл-қоғамдық құбылыстың бір формасы. Тіл- ең алдымен қоғам  мүшелерінің өзара  пікір алмасуына қарым-қатынас жасауына қажетті құрал. Сондықтан да, ол негізінен өзінің  коммуникативтік қызметін атқарады. Бірақ тілдің қоғамдық жағынан үнемі жаңарып, толысып отырады да халықпен, оның өмірімен бірге өзгеріске ұшырайды. Жалпы алғанда, тіл қарым-қатынас құралы болып табылғандықтан, ол  ең алдымен ойлау және санамен қоғамдық өмірде нақтылы бір қызметтер атқару арқылы тиянақты  мәнге ие болады. Сол себептен тіл ойды жарыққа шығарып, қажеттілікке  жұмсау арқылы оймен тікелей  байланысты. Сол арқылы тіл-объективті шындық туралы адамның «Тіл-тас жарады, тас жармаса –бас жарады»,-деп қазақ халқы бекер айтпаған. Себебі, тіл-қауымның әрбір мүшесіне тікелей байланысты объективті құбылыс, шындық. Әрбір қауым мүшесі оны қарым-қатынас жасау, бір-біріне әсер ету құралы деп есептейді.

            Тіл-өмірдің сәулесі, қоғамдық құбылыстардың айнасы. Қоғамда болып жатқан өзгерістер, жаңалықтардың бәрі бірінші тілден орын алса, содан соң халық мұнарасына айналады. Тіл-ұлттық ерекшеліктеріміздің, ұлттық мәдениетіміздің бір формасы.      Сондықтан тілде әрбір халықтың, ұлттың ұлттық сана-сезімінің, ойлау тәсілінің, мінез-құлқының нысаналары сақталады. Тіл жүйелілікті сүйеді, жүйесіз тіл болмайды. Жалпы тілдің екі түрлі өмір сүру формалары болады: сөйлеу тілі мен жазба тілі. Олар өте тығыз байланысты болып келеді. Сөйлеу олар өте тығыз байланысты болып келеді. Сөйлеу тілі адамның естуі арқылы қабылданады. Сөйлеу тілі екі немесе одан да көп адам арасындағы қарым-қатынасты қамтамасыз етеді.Сөйлеу тілі сабақ барысында монолог, диалог, келіссөз жүргізу түрінде жүзеге  асады. Ал жазбаша тілде басты орын алатын сөздік диктант, шығарма, мазмұндама түрінде жүзеге асады. Ал енді ағылшын тілінің шығу тарихына тоқтала кетейік.

            Ағылшын тілі – үнді-европалық тілдер жанұясының батыс герман тобына жататын тіл болып саналады. Герман тобына ағылшын тілінен басқа неміс, корвет, нидерланд, швед және тағы да басқа тілдер жатады. Ағылшын тілі ежелгі тіл болып есептеледі. Ол қазіргі Ұлыбритания аумағын ежелден басып алған. Англо-Саксондардың тілі, бірақ жауланған  кельттердің тілдері әсер тигізген. Осыдан 300 жыл бұрын ағылшын тілінің жалғыз ғана нұсқасы болған еді. Ол алғаш Британияда қалыптасты.  Ал одан кейін ағылшын тілі Австралия, Америка, Азия, Индия,  Жаңа Зеландия, Африка халықтарының ортақ тіліне айналды. Бірақ, осы аталған елдерде ағылшын тілі әр түрлі деңгейде  дамыды, жетілді, толықты. Себебі, аталған елдердің  қоғамдық өмір сүру талаптары әр түрлі болған еді.

            Ағылшын тілі-дүниежүзілік тіл. Бірақ та ағылшындардан да бұрын алғаш рет отарлауды  бастағанда голландықтар мен испандықтар болатын. Олардың тілі неге әлемдік тілге айналмады деген  сұрақ туады. Себебі голландықтар біздің тіл сұлу, керемет, сендер грамматиканы білмейсіңдер, құр босқа тілді бұзасыңдар»,-деп отар елдерін өз тілінде қойған. Ал ағылшындар болса «қалай сөйлесеңдер де өздерің біліңдер, бізге түсінікті болса болды»,-деген. Мұндағы бір артықшылық ағылшын тілі септіктен тұрады. Сондықтан сөйлеуі жеңілдеу, бірақ жазылуы  күрделі болып келеді.

              Әлемдегі ең көп таралған және де халық саны бойынша қытай тілінен кейінгі ең көп пайдалынатын тіл-ағылшын. Ағылшын тілі Ұлыбритания, АҚШ, Жаңа Зеландия, Австралия және басқа да елдерде ана тілі болып есептеледі. Тағы да ағылшын тілі көптеген мемлекеттердің ресми тілі болып саналады. Жалпы ағылшын тілінің Америкалық ағылшын, Австралиялық ағылшын, Канадалық ағылшын, Жаңа Зеландиялық ағылшын секілді түрлерінен басқа 30-дан астам диалектілік түрлері бар.

            Ағылшын тілі сабақтарының басты мақсаты-білімгерлерге өз елінде басқа пәндерден өзін қоршаған ортада, қоғамнан алған білім дағдыларына қоса басқа елдердің тыныс-тіршілігінен хабардар болып, мағлұматтар алып, жеке бас тәжірибесін жетілдіре түсуге көмектесу. Оқушылар мен шәкірттер ағылшын тілін үйрену арқылы өз білім деңгейлерін көтеріп, өз халқы мен басқа халықтар арасындағы ұқсастықтар мен ерекшеліктерді ажыратуға дағдыланады. Оқушыларда өз ой пікірлері қалыптасады, көптеген елдер мен елді мекендердің мәдениетін үйренеді. Оқыту әдісі дегеніміз не? Енді осыған тоқталайық.

            Оқыту әдісі дегеніміз- дидактиканың ең басты құрамдас бөлігі бола тұра, білім беру мазмұнын, оқытудың  жалпы мақсаттарын және  міндеттерін анықтайтын оқыту  процесінің  нәтижелі тәсілі.

            Жалпы алғанда, дүние жүзінде шет тілдерін оқыту әдістемесінің зерттеулеріне тоқталсақ, олардың  осы уақытқа дейінгі жетістіктері мынадай:

Шетел тілдерін оқу процесін сипаттайтын әдістемелік білімнің категориялары анықталып,әдістемелік түсініктердің жүйелік құрылымы пайда болған.

Даму заңдылықтары жаңа зерттеулерімен, психологиямен,  лингвистикамен, психолингвистика және дидактикамен  байланысты жаңадан шет тілін  оқытудың практикалық және теориялық әдістемелер негіздерін  түзу  жобасы ұсынылған.

Әдістемелік зерттеулердің арқасында оқу жүйесінде әр түрлі жас ерекшеліктеріне қарай шет тілін үйренуде  бір-бірімен  тығыз байланысты сөйлесіп әрекеттерінің негізгі түрлерін (айтылым, сөйлесім, тыңдалым, оқылым, жазылым)  сабақ барысында комплексті түрде пайдаланудың тиімді жолдары анықталған.

Шет тілін оқуда үйренуші тіл және сол тіл елінің мәдениетін зерттеуде айтулы нәтижелерге қол жеткізілген.

Шет тілін үйрену  үрдісінде коммуникативті бағыттағы негіз ұсынылған.

Шет тілін оқыту үрдісінде аудио-видео және  электронды техникалық аппараттарды пайдаланудың тиімді жақтары көрсетілген.

Оқытылып жатқан тілде сөйлеу проблемалары көтеріліп, сабақ барысында сөйлеу ортасын туғызу арқылы коммуникативтік жаттығулар орындау, коммуникативтік компетенцияларды дамыту енгізілді.

Тестілеу арқылы шет тілін үйренушінің нәтижелері қадағаланып, олардың оқу сатылары  анықталған.

Шет тілін оқытуда білімді стандарттау, реттеу әдістемесі ғылымның басты проблемасы  ретінде қарастырылған.

Ағылшын тілі пәнінің басты міндеті- білімгерлердің тілдік қарым-қатынас жасай алу біліктілігін жетілдіру. Ағылшын тілі пәні мектепте білім, тәрбие берумен қатар жасөспірімдердің жеке бас қасиеттерін тұлға ретінде жетелдіруге қоғамдағы өз орнын табуға ерекше ықпал етеді.

Ағылшын тілін оқыту кезінде кез келген бір әдістемені қолдану әртүрлі шарттарға байланысты болып келеді. Ең басты шарттары: ағылшын тілін оқытудың  алдына қойылатын мақсаты,  оны оқып-үйренуге бөлінген уақыт, сағат саны жатады. Осы шарттардың ішінде  аса маңызды роль  атқаратын-оқыту мақсаты болып келеді. Бұл шарт қоғамның дамуы, оның басқа елдермен саяси,шаруашылық және тағы да басқа байланыстары  шетел тілін  оқытудың мақсаттарын анықтауға  тікелей әсер етеді.

Ағылшын тілін оқыту әдістері мыналар: Логикалық ойлау; Грамматикалық-аударма әдісі; Сатылау; Тізбектеу әдісі; Үнсіздік әдісі; Физикалық сезіну әдісі; Рольдік ойындар; Мәдени қарым-қатынас; Жобалау әдісі; Проблемалық оқыту әдісі; Анализдеу; Миға шабуыл; Пікір алматыру; Интерактивті әдістер; Коммуникативтік, көру, есту, кинестикалық, Витагендік әдіс, Ойға шолу, Аудиолингвистикалық әдіс; Келесі әдіс; Түсіндіру; Көрнекілік әдісі; Практикалық әдіс және ақпараттық-коммукативтік технология әдісі.

Бұл оқыту әдістерінің ішінде бұрыннан қолданып келген әдістер және осы замандық жаңа әдістер қамтылған. Осы ағылшын тілін оқыту әдістерін салыстыра сипаттау аса маңызды. Себебі пайда болған әрбір жаңа әдістің артықшылығы мен кемшілігі болады. Оқытушының сабақ барысында  қай әдісті  таңдауы салыстырмалы сипаттауда аса маңызды. Себебі әдістердің түрлері сан алуан және де бұл әдістердің өзгешеліктерін білмей отырып оны таңдау мен қолдану қиынға соғады. Енді ағылшын тілін оқыту әдістеріне тоқталайық. Ағылшын тілін оқыту әдістерінің ең алғашқы қолданылған әдісі-«Grammar-translational method» (грамматикалық-аударма әдісі) болды. Бұл әдістің негізі XVIII ғасырдың аяғында қаланып, XX ғасырдың ортасында іс жүзінде қолданыста болды. Ағылшын тілін меңгеру  грамматика мен сөздікті меңгеру қажет болды. Сол үшін осы әдіс түрі қолданылды. Бұл әдісте қандай да ьір грамматикалық құрылым меңгеріліп, кейін сол тақырыптарға орай сөйлем мәтіндері жинақталады.Одан кейін сол сөйлемнің аудармасы қамтылады.Қандай да бір әдіс түрі сияқты бұл әдістің де өзіне тән ерекшеліктері  болды. Біріншіден, бұл әдіс грамматиканы жетік меңгеруге жол береді. Екіншіден, логикалық ойлау деңгейі жоғары азаматтарға ыңғайлы болды. Бұл тәсіл 50 жылдардың аяғына дейін үстемдік етіп келді. Себебі уақыт  өзгере келе, қоғамда өзгереді. Сөйтіп заман ағымына сай сан алуан әдістер дүниеге келтірілді. Атап айтатын болсам, 60 жылдары пайда болған «Silenb way» (үнсіздік әдісі) әдісін атауымызға болады. Ағылшын тілін оқытуда бұл әдістің  басты мақсаты – тіл үйренушіге кедергі келтірмеу, әрі оған оқытушының көзқарасын араластырмау. Бұл әдіс бойынша оқытушы ешнәрсе айтпайды, бірақ ол оқыту барысында күрделі түрлі түсті таблицаларды қолданады. Бұл таблицалардағы белгілер мен түстер  белгілі  бір дыбысты  таңбалап одан жаңа сөздер құралады. Мысалы ретінде «dog» сөзін айту үшін ең «d», кейін «о», сосын «g» дыбысының белгісі саналатын квадрат немесе түрлі таяқшалар көрсетіледі. Содан сөз құралады. Үнсіздік  әдістің артықшылығы оқытушының тілді меңгеру сапасы, оқушының тілді меңгеру сапасына  ықпал етпейді.

Келесі қарастыратын әдісіміз «Total-physical respone» (физикалық сезіну әдісі) деп аталады. Бұл әдіс оқыту барысында іс-қимылдар арқылы жүргізіледі. Оқушы  алғашқыда білім алады, ағылшын сөздерін үнемі тыңдайды. Ал кейін оқығанын не тыңдағанын қимылмен сезінеді. Оқушы физикалық қимылдарды білдіретін  сөздер арқылы барлық  сөздерді меңгеруге мүмкіндік алады.  Мәселен «отыр» деген сөзді түсініп олар отырады. Одан кейін 70 жылдары пайда болған әдістің  бірі- «Коммуникативтік әдіс» (қарым-қатынас әдісі).  Оның ең басты мақсаты- әңгімелесушілердің сөздері түсінікті болуы үшін  адам баласын бір-бірімен тілдік қарым-қатынас  жасауға үйрету. Бұл әдіс түрі ағылшын тілін үйретуде ең жеңіл және қолайлы әдістің түрі болып табылады. Себебі коммуникативтік әдіс қазіргі таңда да жұмыс  барысында жиі қолданылады. Осы әдіс ағылшын тілін үйретудегі бірқатар үлгілі тәсілдердің үйлесімді көрінісі.

Ағылшын тілін үйретудегі келесісі-«Audio-Lingual method» (аудиолингвистикалық әдіс) әдісі. Аудиолингвистикалық әдіс 70 жылдардың  аяғына қарай қолданысқа енді. Бұл әдісте оқушы магнитофоннан немесе оқытушының айтқан сөздерін тыңдап, кейін бірнеше рет қайталайды. Оқушы осы іс-әрекетте сөздердің, сөйлемдердің немесе тіркестің дұрыс айтылу жолдарымен және оны аз уақыт көлемінде жаттап алу, оны қарым-қатынас әдісінде қолдану шарттары  бейімделе бастайды.

Ағылшын тілін үйретудің келесі әдісі-«Sugesto pedia» (ойға шому) деп аталады. Бұл әдіс түрі 70 жылдары қолданысқа енді. Бұл әдіс түрі басқа әдіс – тәсілдерге қарағанда күрделірек болып келді. Себебі осы әдісті қолдана отырып оқушы қиялға беріледі. Бұл әдістің мән–мағынасы мынадай: оқушы ағылшын тілін үйрену кезеңінде өзін мүлдем басқа адам болып сезінеді. Ол озіне жаңа есім таңдап, жаңа өмірбаян ойлап табады. Сөйтіп, оқушы өзін мүлдем бөгде әлемде – ағылшын әлемінде отырғандай күй кешеді. Бұл әрине оқушылар үшін қызықты және жұмбақ болып келеді. Осы әдісте қолданылған барлық тәсілдер оқушылардың оқып-үйрену процесінде оң әсерін тигізеді.

Ағылшын тілін меңгеруде сөздік қордың бай болуы да аса маңызды болып келеді. Ағылшын тілі сабағында сөздік қорды дамыту жолдары мынадай әдіс-тәсілдерден тұрады. Олар: сөйлеу, әңгімелесу, сұрақ-жауап, аударма, түсінік, кітап-мәтінімен жұмыс әдіс-тәсілдері. Оқушылардың сөздік қоры баю үшін оқытушы сабақ барысында кестелер, видеокассеталар, түрлі суреттер, көрнекі құралдарды қолдануы керек. Енді ағылшын тілін сөздік қорын дамытатын әдіс-тәсілдерге жеке-жеке тоқталайық.

Көрнекілік әдісі – ағылшын тілін үйретуде ең жиі және ең нәтижелі әдіс-тәсілі болып саналады. Себебі бұл әдіс барлық сабақ түрінде қолданылады. Көрнекілік әдісте әрине көрнекілік құралдар мен схемалар қолданылады. Олар бірнеше түстен кем болмауы керек. Бұл оқушылардың сабақ барысында қызығушылығын және сөздік қорларын дамытуда ең тиімді жолы болып табылады.

Түсіндіру әдісі – оқытушы сабақ барысында, оқыту үрдісінің бастамасы ретінде іске асырылатын әдіс. Бұл әдісте оқытушы жаңа сөзді, жаңа тақырыпты немесе сөйлемдерді түсіндіру үшін қолданылады.

Сұрақ – жауап әдісі – балалардың тілін дамыту үшін маңызды әдістің бірі. Бұл әдісте оқушылар коммуникативтік әдісте болады. Бір-бірілеріне сұрақ қойып, кейін сұрағына жауап алады. Кең көлемде қолданылатын әдіс түрі болып табылады.

Практикалық әдіс – оқушылар сабақ үйрену барысында түрлі ойын элементтері бойынша тіл үйрену іс–әрекеті болып табылады. Оқушының сөздік қорын молайтуда ойындардың ролі зор, себебі ойындар олардың сөйлеу машығын қалыптастыру үшін қажет.

Интерактивтік әдіс – сұхбат құруда оқушылардың белсенділігін арттырады. Бұл әдістің мақсаты – оқу процесінің барлық сатысында біріккен әрекетке жағдай жасау. Оқушылар және тапсырмалармен жұмыс істей отырып, топ мүдделерін де ойлауға үйренеді. Бұл әдісте әр оқушы өз міндетіне жауапкершілікпен қарай отырып, ортақ нәтижеге қол жеткізуге талпынады. Оқушылар бірігіп жұмыс істеуге үйренеді. Бұл әдісте оқушы сабақ барысында оқушыларға кеңесші, серіктес рөлін атқарады.

Қазіргі таңда оқыту процесі жыл сайын толығып, жаңарып отыратындықтан тіл үйренушіге қойылатын талап та, жуапкершілік те арта түседі. Оқушылардың мүмкіндіктерін ашып, қызығушылығын оятып, белсенділігін арттыруға арналған жаңа әдіс-тәсілдер қалыптаса бастады. Сонымен, Жаңаша оқыту әдістемесі дегеніміз – тілді жаңа озық технологиялармен оқыту деген сөз. Жаңаша оқыту әдістемесі бұл бұрынан келе жатқан оқыту әдістерін өңдеумен, жөндеумен, талдау арқылы жетілдірумен және жаңа жолдарды іздестірумен шұғылданады. Оның ең басты мақсаты – білімгерлерді оқыту процесімен үйрену, таңдау жасау және оларға бағыт- бағдар беру.

Жаңаша оқыту әдістемелерін оқытушы өз мүмкіндігінше бұрынан бар дағды, әдістерді басшылыққа ала отырып, оны түрлендіріп, жандандырып тәжірбиеде қолданады. Осы тұрғыда тіл үйретушінің қабілетін дамытуға, әр бір тілдік материалға, қиындықтарға даяр болу мен оны жеңе білу, қарым-қатынас жасай білуіне ықпал етеді.

Қазіргі таңда жаңаша оқыту әдістемені пайдалану кезінде жаңа техника құралдары: әр түрлі көрнекі құралдар, компьютер, аудио-бейне құралдар, кодоскоптар қолданылуда.

Компьютерлік технология- оқытудың арнайы жиынтығы мен әдістемесін, әдісін және тәрбие құралдарын анықтайтын технологиялық-педагогикалық процесті ұйымдастырудың ең тиімді жолы.

Компьютерлік оқыту бағдарламалары белгілі бір грамматикалық құрылымның жұмыстарын қамтиды. Компьютердің білім беру құралы ретінде кең таралуының негізі алғы шарттарын ғалымдар төмендегідей саралайды:

Компьютер шексіз ақпарат әлемінде енуге және ақпаратты жүйелі түрде талдап, сараптауға мүмкіндік береді.

Компьютер ақпаратты алудағы жоғары жылдамдық адамның ақпараттық мәдениетінің үнемі өсуіне жағдай жасайды.

Компьютер адамның зерттеу-танымдық әрекетінің әмбебап құралы ретінде ерекшеленеді.

Басқа құралдардан компьютердің ерекшелігі-оның қатысымдық құрал бола білуі. Бұл-мәліметтерді оқу, сұхбат жасау, жазу, тыңдау әрекеттері. Ал тіл үйренуде бұл мүмкіншіліктер ең маңыздысы болып келеді.

Компьютер білімгерлерге өз әрекеттерінің нәтижесін айқын көрсете алады.

Компьютердің көмегімен жаттығулардың кешенді түрлерін аз уақытта орындау мүмкіншілігі  туындайды.

Психологиялық тұрғысынан қарағанда компьютермен оқытудың тиімділігі төмендегідей:

Оқу-әдістемелік жұмыстың тиімділігін, практикалық  сабақтың қызығушылығын қамтиды.

Оқытушыға уақыт үнемдеуге және үйретудің кейбір тиімді сәттеріне назар аударуға көмегін тигізеді.

Компьютердің арқасында оқушы бойында түйсіну пайда болады.

Әр түрлі жаттығуларды, ойын элементтерін және музыканы қолдануға өте тиімді.

            Қазіргі таңда ағылшын тілі сабағында компьютерді қолдану мәтіндер мен ақпаратты білуге жол ашады. Тіпті нашар оқитын оқушылардың өзі компьютермен  жұмыс істеуде қызығушылық танытады. Себебі кейбір жағдайларда  компьютер білмеген жерін көрсетіп, көмекке келеді. Жоғарыда тоқталып өтілгендей, білім беру саласында түрлі технологиялар енгізілуде, бірақ олардың ішінен  қажеттісін таңдап, сабақтың әр кезеңінде тиімді қолдану  басты талап  болып отыр. Бұл тұрғыда қарағанда мәселе-тұлғаны нәтижеге бағыттай білім беруде. Қазіргі таңда айтар болсақ көрнекілік әдісі мен техникалық құралдарды қолдану әдісін ақпараттық-коммунгикативтік технологияның бір өзі атқара алады. Ал ақпараттық технология дегеніміз –ақпараттарды жинау, сақтау және өңдеу үшін бір технологиялық тізбектес біріктірілген әдістер мен өндірістік және бағдарламалық-технологиялық құралдардың жиынтығы.

            Ағылшын тілін оқытуда жаңа технологияларды, техникалық құралдарды сабақта жан-жақты қолдану, мұғалімнің көптеген қиындаған қызметтерін жеңілдетіп, оны іскерліктің ұстанымды жаңа тәсілдердің пайда болуына мүмкіндік туғызады. Осындай жаңа жолдардың қатарына ақпараттық оқыту жөніндегі компьютерлік бағдарламалардың түрлері арқылы тіл үйретуді жатқызуға болады.

            Қазіргі ақпараттық құралдар-бұл тек спутниктік және кабельдік телевидение, бейне және дыбыстық жүйелер, электронды ойындар емес, сонымен бірге тілді оқытудың жаңа жүйесі.

            Жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланатын әдістер мен Интернет секілді қазіргі тәсілдер-жеке бағдарламалық бағытта көмегін тигізеді, оқушының қабілетіне қарай оқытудың дифференциясын қамтамасыз етеді.

Қазіргі таңда адам баласы өмірінде компьютердің қолданылмаған жері жоқ. Себебі әр салада компютерлік техналогия белсенді қолданылуда, ал интерактивті бағытта оқытушы мен оқушыға көмекші құрал.

            Компьютерлік технологияларға әртүрлі ғылыммен практикада арнайы ақпараттық әдістер, тақырып бойынша лексика-граматикалық жаттығулар жатады. Бұл технология арқылы сөздерді таңдау, іріктеу, мәселесімен айналасуға болады. Оқушы түсінігін кеңейтіп, сөздерді дұрыс қолдануға дағдыланады және тақырып бойынша өз ойларын жеткізеді.

            Компьютерлік технологияның ағылшын тілі сабағында ерекшелігі – сөздерді есте сақтап, тез меңгеруге және байланысты лексика-граматикалық материалды арнайы компьютерде дайындау болып табылады.

            Ағылшын тілі сабақ барысында компьютер оқытушыға оқушының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруға жәрдем береді. Ол үшін ғалымдардың ұсынысы бойынша мынадай жаттығулар мен әдістемелік тәсілдер қолдану дұрыс:

 

Сұрақ-жауап диалогы.

Таңдамалы жауаптармен жүргізілетін тапсырма.

Еркін құралған сөйлемдерді стильдік түзету.

Толықтыруды керек ететін жаттығулар.

Сөздікті меңгеруден өзін-өзі бағалауға арналған жаттығулар.

            Компьютерлік бағдарламалар уақыт өте келе жетіліп, қарқынды даму үстінде. Сөйтіп біз бүгінде әлемдік интернет жүйесі арқылы ақпарат алып қана қоймай, білім алудың жаңа түрі аралықтан оқыту әдісі пайда болды. Бұл оқыту әдісінде мультимедиялық технологияның көмегімен бейне, мәтін, графика арқылы оқу курсының материалдары жасалады. Оқу материалы ретінде оқушыға дәстүрлі оқулықтар мен оқу құралдары және интерактивті қасиеті шектеулі бейне және мультимедиялық материалдар ұсынылады.

            Өзге тілді компьютерлік технология арқылы оқытуды енгізу – тіл үйренушінің тілді меңгеруін белгілі бір дәрежеге көтерді деген пікірде ғалымдар мен сарапшылар. Осы технология арқылы оқытылатын тілдік материалдар көп мерзімге дейін адамның есінде сақталады.

            Ағылшын тілін үйрету барысында ескертетін жайттар:

Ағылшын тілін оқытуды жүйелі түрде жүргізу.

Үйрету күнделікті өмірде жиі қолданылатын контекстерден басталады.

Тапсырманы оқушының қабілетіне қарай беру.

Оқу материалдарын шындыққа сай етіп алу.

Үйрену – қарапайымнан күрделіге қарай ұстанымы арқылы жүзеге асады.

            Сарапшылар мен ғаламдардың пікіріне сүйенсек ағылшын тілінің барлық деңгейін білуүшін 3000 сөз қажет делінген. Осы 3000 сөздің 500-і етістік, 500-і сын есім, 1500-і зат есім, қалған сөз тобы 500 бірлікті құрайды екен. Және де олардың айтуынша күнделікті қарым-қатынас жасау үшін алдымен сөздер, сөз тіркестері қажет. Сол сөздердің ішіндегі дұрыс таңдалған 400 сөз арқылы қалғаны 90 пайыз сөздің орны толтырылып тұрады. Егер кітап оқу қажет болса, оқушының сөздік қоры мол болуға тиіс. Бірақ оның көп бөлігі пассив сөздер болып келеді. Сол себептен 1500 жуық сөз білетін оқушы мәтіннің мазмұнын жеткілікті деңгейде талқылай алады екен. Көбінесе оқушыны ағылшын тілінде сауатты сөйлеуге, жазуға, оқуға үйрету үшін әр оқытушы өз бетінше ізденеді. Осыған байланысты ғалымдар мен сараптаушылардың беретін кеңестері төмендегідей:

 

Үйренуші оқытушының қойған мақсатын білуі керек. Әрбір сабақта жауапкершілікті сезіну керек.

Ағылшын тілі мен ана тілі немесе басқа тілдерді араластырып сөйлемеу керек. Керек болса, граматикалық деректерді түсіндіруде ана тілін қолдануға болмайды.

 Оқушы жауап беріп тұрғанда оның қатесін бірден жөндеп, оның сөзін бөлудың қажеті жоқ. Қатені жөндеудің дұрыс тәсілі – жауаптарды бағалар кезінде қате айтылған қолданыстарды талдау.

Сабақ табысты өтуі үшін оқушылар ұжымын дұрыс ұйымдастыра білу керек.

Оқушылардың өзіне деген сенімділігін, оларға берілген тапсырманы соңына дейін толық орындату.

Көрнекілік, техникалық құралдарды қолдану дағдыларын қалыптастыру.

Сабақты асықпай жүргізіп, не істеу керектігін және қалай орындау керектігін түсіндіруге жеткілікті уақыт бөлу.

Оқушыны сөйлеу, жазу, оқу әрекеттеріне арналған өзіндік жұмыстарға көбірек тарту.

Белсенді талдау кезінде қалыптасқан шуды тоқтатпау.

Оқушының есте сақтау қабілетін жетілдіретін теориялық білімді өмірмен ұштастыруға мүмкіндіктер туғызу.

Әрқашан оқушыларға қолдау көрсету.

Заман өзгерген сайын әдіс-тәсілдер көбейіп, жаңарып, толығып жатыр. Әр түрлі жаңа технологиялар тәжірибеде қолданылуда. Жаңа технологияны, әдістерді тиімді қолдану білім сапасын көтереді. Тіл үйретудегі ең басты  мақсат-оқушының сөйлеу тілін жетілдіру. Оқушылардың сөздік қорын дамытуға бағытталған  әдістердің жалпы міндеті-сөздің мағынасын дұрыс түсініп өз сөзінде дұрыс қолдану.

 

      Қазіргі өмір талабы –оқу және тәрбие процесін түбегейлі өзгерту. Еліміздің тарихында болып жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістер, білім беру саласындағы  жаңа бағыттар ағылшын тілін оқытуды үнемі жетілдіруді, оқытудың ғылыми және әдістемелік  деңгейін көтеру міндеттерін жүзеге асыруды талап етуде. Сондықтан да ағылшын тілін тілдің үш тұғырының бірі ретінде қызмет етуінің  алғышарты-оның қоғамдық өмірдің  әр алуан саласында қолданылуы болып табылады. Дүниежүзін мекендеген мыңдаған ұлттар мен ұлыстардың бір-бірін түсінуіне –халықаралық сипат алған ағылшын тілінің ролі зор.

      Ағылшын тілін үйрету баланың өз бетінше білім алуына, интермәдениет коммуникациясын бойына сіңіруіне септігін тигізеді.

Қоғамға тәлімді және жоғары мәдениетті адам қажет. Қоғам өзгере келе заманда өзгереді. Қазіргі заманда ғылымның жан-жақты дамыған өркениетті елдердің қатарына қосылу мүмкін емес. Ал мектеп мұғалімдерінің бүгінгі заманға сай берілген  сабақтары осы мәселелерді шешуші күш болып отыр.

      Үш тілді білу-қазіргі заман талабы.Өркениет көшінен қалмай, соған сәйкес қадам жасауға, толыққанды білім алуға қол жеткізуге үлесімізді қосуымыз керек. Экономикадағы табыстар мамандардың біліміне, біліктілігіне байланысты екендігін білеміз. Сол себептен  біз тек Қазақстанның ішінде ғана емес,әлем деңгейінде бәсекеге қабілетті жаңа мамандарды дайындай  білуіміз керек.

      Бүгінгі күні ағылшын тілін оқып-үйрену аса маңызды қажеттілік болып табылады. Себебі ол шын мәнінде, әлемдік тілге айналып кетті. Ағылшын тілін меңгермей, жаһандық бәсекеге қабілеттік туралы айту мүмкін емес. Сондықтан қазір қытайлықтардың өзі де ағылшын тілін бар ынтасымен оқып үйренуде.

      Ағылшын тілі-БҰҰ-ның негізгі алты тілінің бірі болып саналады. 200 жыл бұрын француз тілі, латын тілі  300 жыл бұрын, 1000 жыл бұрын араб тілі дүниежүзін билесе, қазіргі кезде  ағылшын тілі дүниежүзілік маңызы бар тілге айналып отыр. Неліктен? Өйткені, біріншіден, ғылымның дамуына байланысты.  Қазіргі ағылшын тілді елдердің экономикасының дүниежүзіне ықпалы артуда. Екіншіден, ағылшын тілі- әдебиет пен саясаттың, өнердің, сауда-саттық пен әр түрлі ресми қарым-қатынас тілі. Бірақ та ағылшын тілі мамандарының алдында проблемалар да бар. Олар: біріншіден, ағылшын тілін оқытуда жаңа технологияларды енгізуге байланысты  материалдық-техникалық базаның талапқа сай келмеуі. Екіншіден, теориялық білімді тәжірибемен ұштастыруда  базалық ортаның аз қамтылуы. Осы проблемаларды шешудің бірден-бір жолы оқу бағдарламасын өзгерту, әдістерді жетілдіру. Ағылшын тілін оқыту әдістемесі әрдайым толықтыруды, дамытылуы тиіс. Ендеше оқушылардың дүниетанымын кеңейтуде танымдық белсенділігін арттырып, білім, біліктерін жетілдірудің қоғамдық мәні зор болып келеді.

      Осы әдістер мен әдістемелердің қолдануына байланысты оқушылардың ағылшын тіліне деген қызығушылығының артқанын көреміз.

         Қазіргі таңда еліміздің болашақ ұрпақтарын тәрбиелеу бағытындағы білім беру мәселесі- мемлекетіміздің басты ұстанымдарының бірі. Осы ұстанымға жетудің бірден- бір жолы: әлемдік білім кеңістігінен орын алу, өркенитетті, қуатты елдер қатарына қосылу болып табылады. Оқытудың инновациялық технологияларын пайдалана отырып білім сапасын арттыру, сондай- ақ рухани жан дүниесі бай, жан- жақты дамыған ұрпақ тәрбиелеу- осы ұстанымдардан туып тұрған өзекті мәселелердің бірі.

Бүгінгі таңда білім саласының алдында дайын білімді, дағдыларды меңгеретін, шығармашылық бағытта жұмыс істейтін, тың жаңалықтар ашатын, біртума ойлау қабілетімен ерекшеленетін жеке тұлға қалыптастыру міндеті тұр.

Қазақстан Республикасы” Білім туралы ” Заңында”Білім беру жүйесінің баты міндеті- жеке адамның шығармашылық, рухани және дене мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру, жеке басының дамуы үшін жағдай жасау, интеллектін байыту”деп атап көрсетеді.Сондықтан жалпы білім беретін мектеп қабырғасындағы әрбір пән оқушыны дара тұлға ретінде жетілдіруге, оның шығармашылық қабілеттерін дамытуға алғы шарт жасауы керек деген қағида берік орнықты.

Мектептегі оқыту үрдісінің негізгі мақсаты- баланың білім беру кезіндегі ойлау қабілетін қалыптастыру, сол арқылы таным әрекетін белсендіріп, шығармашылық қабілеттерін тәрбиелеп дамыту.

Шығармашылық қабілетті дамыту мәселесі қай кезде де ойшылдармен ғалымдардың назарындағы нысан болып келеді. Психологтар шығармашылық қабілетті дамытуды- тұлғаны дамытудың ең басты тетіктердің бірі ретінде қарастырды, өйткені шығармашылық іс- әрекеттің нәтижесі оның қайталанбайтындығымен, бірегейлігімен ерекшеленеді.

Шығармашылық қабілет әр оқушының табиғатында болуы мүмкін. Менің міндетім – оқушы бойында жасырынып жатқан мүмкіндіктерін ашып көрсету.Сондықтанда осы тақырыпты таңдап алдым.

Мақсаты: Оқушы шығармашылығын дамытуда оқушыны жеке тұлға ретінде қалыптастырып, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.

Міндеті:Оқушы қабілеті мен әрекетін дамыту, шығармашылықпен жұмыс істеуге үйрету, шығармашылық жұмыстар жүргізе отырып, ізденімпаздықпен іскерлігін жетілдіру. шығармашылыққа арналған тапсырмалар арқылы балалардың қызығушылығын, тапқырлық, ұстамдылық әрекеттерін, ойын ұштай келе, қиялын дамытып, баланы өз бетімен жұмыс істеуге икемдеу.

Жұмысты жүргізу әдістері:

Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін қалыптастырудың дидактикалық әдістері:

Стрела әдісі:

Әртүрлі тапсырмалар беру, диолог, шағын әңгіме құрастыру оқушының танымдық білімін толықтыру.

Бумеранг әдісі:

Рольдік ойындар құрастыру, іскерлік ойындар ұйымдастыру, оқушының зейін- зердесін танымдық мәнге аудару.

Лоскутная:

Жоғарғы сынып оқушылармен әр түрлі тақырыпта жарнамалық роликтер ұйымдастыру.

Бейне диктант:

Оқушы орфографиялық, грамматикалық қатесіз жазуға өз бетімен жеке жұмыс істеуге талпындыру.

Ынталандыру және әсерлендіру әдісі:

Сөз қолданыстағы жауапкершілікті сезіну. Аудиовизуалдық танымды меңгеріп, оны тұтына білуге жаттығу, сөздіктерді пайдалана білу.

Оқытудағы практикалық әдістер:

Мәтінді рөлдерге бөліп оқу, диолог. мәтін бойынша пікірлесу. Өзіндік таным түсінігін айтып беруге жаттығу. Сөздіктерді пайдалана білу.

Сыныптан тыс -жұмыстарды өткізу әдістері:

Үйірмелер, кездесулер, конкурстар, конференция, олимпиадаларды ұйымдастыру.

Оқытудағы индуктивтік және дедуктивтік әдістері:

Дараны жалпыға, жалпыны дараға келтіріп талдауды оқушының қызығушылығына үйлесімді болуына мән бере отырып жүргізу.

Проблеманы оқушыға шешкізу, оларды өздігінен ізденуге бағдарлау:

Оқушыны өздігінен ізденіп, өздігінен ойлантып пайымдау жасату, зерттеушілік тұрғыдағы ой тұжырымдамасын жасай білуге бейімдеу.

Оқытудағы белсенділік және интенсивтік әдістер:

Техникалық пайдалану, түрлі ойындар мен шығармашылыққа бейімдеу, интенсивтендіруде суггестиялық жолды жүзеге асыру. [25]

 

1. Егеменді еліміздің ең басты мақсаты өркениетті елдер қатарына көтерілу болса, ол өркениетке жетуде жан-жақты дамыған, рухани бай тұлғаның алатын орны ерекше. Қазіргі білім берудің басты мақсаты да сол жан-жақты дамыған, рухани бай жеке тұлға қалыптастыру болып отыр. Жеке тұлғаны дамытып қалыптастыру үшін олардың өзгермелі әрекеттерін айналадағы нақты құбылыстар мен таныс объектілерді зерттеумен байланыстырудың маңызы зор.

Баланы ізденушілікке баулу оған зерттеу дағдысы мен білігін игерту бүгінгі білім беру саласының маңызды міндеті болып саналады.

Зерттеу–ғылыми әдіс-тәсілдерді қолдана отырып, белгілі бір объект жөнінде жаңа білім қалыптастырумен аяқталатын жүйелі және арнайы мақсатқа көзделген объектімен танысу. Танымдық әрекет оқушы үшін еске түсіру мен өзгерту бағытында болуы мүмкін. Оқушылардың өзгерту таным әрекеті «зерттеу» деп аталатын тәсіл арқылы жүзеге асырылады. Интеллектуалдық және шығармашылық қабілеті жоғары дамыған балалардың өз бетімен білім алу мүмкіндігі болуы тиіс. Яғни мұндай оқытуды бала өзі басқарады, өзі анықтайды, өзі жүзеге асырады. Оқушының өзіндік зерттеу әрекеті оның өзіндік талабын қанағаттандыруға ықпал етеді. Оқушылар қоршаған ортамен таныса отырып, өзіндік зерттеу әрекетінің көмегімен жаңа білімді дайын күйінде емес, өзі ашады. Баланың жүріс-тұрысындағы әрекеттер процесінде оның тұлғалық қасиеттері қалыптасады. Тұлғаның қасиеті, жүріс-тұрысы қоғамдық қатынастармен, жалпы адамзаттың құндылықтарымен бірге қарастырылады. Сонымен қатар әрбір адам ортасына деген көзқарасы мен әрекетіне қарай бір-бірінен өзгешеленеді. Адамның айналасын танып білуде жануардан айырмашылығы ортаға бейімделуінде емес,оған шығармашылықпен қарауында. Шығармашылық-зерттеу тәртібінің маңызды сиппаттамасы. Шығармашылық зерттеушілік ізденіс адам үшін екі түрлі көзқараспен маңызды: бір жағынан, жаңа өмірге қол жеткізуінде,екінші жағынан ізденіс процесінің мәнділігінде.Адам шығармашылық нәтижесінде ғана қанағаттанып қоймай, шығармашылық пен зерттеу ізденушілігінің өзінен де ләззәт алуға қабілетті.[23]

Зерттеу мен дағдысы ғылыммен ғана айналысатын адамдарға ғана емес, сондай‑ақ әр адамның түрлі саладағы қызметіне қажет. Шығармашылық ізденушілік кез келген кәсіппен тікелей байланысты. Зерттеу ісі қазіргі кезде аясы тар мамандандырылған қызмет емес, сондай-ақ бүгінгі заман адамының өмір сүру тәсіліне енген, кәсіби шеберлігін танытуда өзіндік көзқарасына сәйкес қызмет болып табылады. Бұл пікірді Абайдың жетінші қара сөзіндегі:«Жас бала анадан туғанда екі түрлі мінезбен туады: біріншісі-ішсем, жесем, ұйықтасам» деп туады. Екіншісі — көрсем, білсем деп, ержетіңкірегенде ит үрсе де, мал шуласа да, ол неге үйтеді ,бұл неге бүйтеді деп, көзі көрген, құлағы естігеннің бәрін, тыныштық көрмейді ,- деген ой- тұжырымды растайды.

Баланы ізденушілікке баулу, оған зерттеу дағдысы мен білігін игерту бүгінгі білім беру саласының маңызды міндеті болып саналады. Егер әр оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасуын қамтамасыз ету қажет болса, онда баланың қабілетін түрлі әрекетте көрсету үшін зерттеуге дайындау қажет. «Зерттеу» түсінігі энциклопедиясында «жаңа білімді өңдеу процесі және таным қызметінің бір түрі болып есептеледі» деп түсіндіріледі. Балаларды оқытуда зерттеу әдісін қолдану қажеттілігі олардың табиғи қызығушылығының басымдылығымен түсіндіріледі.Оқушының өзіндік зерттеу әрекеті оның өзіндік талабын қанағаттандыруға ықпал етеді.Оқушылар қоршаған ортамен таныса отырып, өзіндік зерттеу әрекетінің көмегімен жаңа білімді дайын күйінде емес өзі ашады.

Шығамаршылық‑зерттеу тәртібінің маңызды сипаттамасы.Шығармашылық зерттеушілік ізденіс адам үшін екі түрлі көзқараспен маңызды: бір жағынан, жаңа өнімге қол жеткізуінде,екінші жағынан,ізденіс процесінің мәнділігінде. Адам шығармашылық нәтижесінде ғана қанағаттанып қоймай, шығармашылық пен зерттеу ізденушілігінің өзінен де ләззәт алуға қабілетті.[9] Елімізде шығармашылықтың дамуы туралы арнайы зерттеп жұмыстарын жазған психолог – ғалымдар Т.Тәжібаев, Ж.Аймауытов, Қ.Рахымбаева, С.Бердібаева, Б.Тұрғынбаева еңбектерін атап өтуге болады.

Психологиялық сөздікте «Шығармашылық іс- әрекет нәтижесінде жаңа материалдық және тарихи құбылыс болып саналатын шығармашылықтың психологиялық аспектісі де бар: жекелік және үрдістік. Бұл жеке тұлға нәтижесінде өзінің жаңалығымен, бөлектілігімен ерекшеленетін өнім шығаруға қажетті қабілеттердің, білімнің, икемділіктің және дағдылардың болуын талап етеді» деп берілген.

Л.Выготский «Шығармашылық деп жаңалық ойлап табатын іс- әрекетті атаған.» Ал шығармашылық мәселесін терең зерттеген Я.Понамеров оны даму ұғымымен қатар қояды.

Шығармашылық сөзінің түп төркініне орыс ғалым М.Поташник былай анықтама береді:

-жаңа өнім жасау немесе бұрынғы өнімді жаңалап жетілдіру;

-іс- әрекеттегі қайталанбайтын, өзгеде жоқ, нәтижелі өнім.

1.2. Психологтар соңғы жылдары адам бойындағы дарындылықтың екі түрін бөліп көрсетті. Оның бірі «туа біткен» данышпан деп, ал екіншісінің өкілін «келе-келе қалыптасқан» данышпан деп атау негізге алынған екен. «Туа қалыптасқан» данышпандар өз туындыларына керемет қабілеттілік танытқан. Ал «келе – келе қалыптасқан» данышпандардың ең үлкен қасиеті- қажымайтын жігер, білуге деген құштарлық, өз-өзіне қоятын қатаң талаптың болуы екен.

Мектеп қабырғасында кемеңгерлер жақсы да,жаман да оқиды. Ал адам бойындағы дарындылықты нағыз данышпандыққа айналдырудың бір ғана шарты – табиғи талантпен шектеліп қалмай, табандылықпен еңбектену. Демек, табиғи таланттарды ашу, жас талапкердің жарқырап көрінуі үшін ұстазға жүктелер міндет не? Ол міндет – оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту үшін жан аямай еңбек ету. [16]

Психологтардың зерттеуі әрбір жаста шығармашылыққа баулуға өзек болардай өзіндік қабілет, бейімділік болады дегенді айтады. Сондықтан баланы сәби кезінен бастап мектеп бітіргенге дейін үзбей, жүйелі түрде шығармашылыққа баулып, ақыл – ойын, икемділігін дамыту қажет. Орта буынды шығармашылық мүмкіндігі зор, шығармашылықпен тұрақты, белсенді айналысуға икемді жас деуге болады. Оқушыларды шығармашылыққа баулу үшін тағы бір қажеттілік – баланы психологиялық дайындықтан өткізу. Психологиялық дайындық , яғни педагогтің психологиялық әсері шығармашылық кезеңде баланың шабытын оятып, құлшындырып, еліктіріп отырады. Шығармашылық шеберлік үшін оқушыға ұстаздың берер психологиялық әсері мынадай болмақ: «сенің қолыңнан бәрі келеді», «сен қабілеттісің», «жаз», «үйрен» деп баланың еркін билеп, сенім білдіру; оқушының кішкентай жетістігі болса да, жоғары бағалап, мадақтап, көтермелеу; шығармашылық сәтте оқушыға құптаушылық көзқарас білдіру, сезім күйін бақылау, қамқорлық таныту; оқушының қойған сұрақтарына пейілмен дұрыс жауап беру, олардың психологиялық еркіндігін қамтамасыз ету сияқты әрекеттерді педагог білу керек. Шығармашылықты тежейтін бірнеше кедергі бар: біреулер «жаза алмаймын, қолымнан келмейді» деп өздерін үрейге , қорқынышқа билетсе, екінші бала өз жазғанына өзі қанағаттанбайды; ал үшінші біреу –жасқаншақ немесе ұяңдықтың кесірінен өз талантын танытуға енжар болады; төртіншісі жалқаулыққа жеңдіреді. Міне осындай кедергілердің алдын алып, баланың талабын ұштау ұстазға байланысты.

1.3 Шығармашылық- бүкіл болмыстың, қозғалыстың дамудың, бір сөзбен айтқанда, тіршілік көзі.Қазіргі педагогика ғылымында оқушы шығармашылығына бағыт- бағдар беру мәселесі кеңінен көтерілуде.Оқушы шығармашылығын дамытудың қажеттілігі қоғам талабынан туындайды.

Адам баласының сөйлей бастаған кезінен бастап, бүгінгі күнге дейін жеткен жетістіктері шығармашылықтың нәтижесі.Бұған бүкіл халықтық және жеке адамның шығармашылығы арқылы жеттік.Әр жаңа ұрпақ өзіне дейінгі ұрпақтың қол жеткізген жетістіктерін меңгеріп қана қоймай, өз іс- әрекетінде сол жетістіктерді жаңа жағдайға бейімдей, жетілдіре отырып, барлық салада таңғажайып табыстарға ие болады. Баланың шығармашылық қабілеттерін дамытудың жолдарын, құралдарын анықтау психология мен педагогика ғылымдарында да зеріттеліп келеді. Шығармашылық педагогикасының мақсаты- бүгінгі күн талаптарынан туындаған, озық қоғамға лайықты жаңа сана, рухани сапа қалыптастыру және дамытуда тың жолдармен жаңа шешімдер іздестіру болып табылады. Баланың шығармашылық қабілетін дамыту мәселесін таңдау ең алдымен «қабілет»ұғымының мәнін терең түсініп алуды қажет етеді. Қабілеттің екі түрі бар:

Репродуктивті-іс- әрекетті, білім берілген үлгі бойынша қабылдай алу

деңгейі.

Шығармашылық- жаңалық ойлап табуға бағытталған қабілеттер деңгейі. «Шығармашылық» сөзінің төркіні «шығару», «ойлап табу»дегенді білдіреді.демек, жаңа нәрсе ойлап табу, сол арқылы жетістікке қол жеткізу деп түсіну керек.Ол үшін мұғалімнің өзі де шығармашылықпен тұрақты айналысып, дәуір көшінің өзгерістеріне ілесе алатын болуы тиіс десек, мұғалім- бақылаушы емес, бағалаушыда емес, танымдық іс- әрекетін ұйымдастыратын шығармашылық істердің ұйытқысы.

Шығармашылық жұмыстың түрлері.

Шығармашылық оқушыға шын ләззат, қуаныш сезімін әкелуі тиіс.Жаңаны жасау, өзі жасаған тың дүниеден алған жан ләззаты оқушы үшін шабыт баспалдағы болмақ. Сабақ беру үрдісінде шәкірттерді шығармашылық жұмысқа баулудың маңызы зор.Жазба жұмыстар олардың танымдық белсенділіктерін, ойлау жүйесін арттыруға көмектеседі.Жазба жұмыстарынан әр баланың өзіндік көзқарасын, эстетикалық және адамгершілік танымы, эмоциясы, пікірі, талдау, қорытындылау, салыстыра білу тәрізді жекелік қасиеттері байқалып тұруы қажет деп ойлаймын.

Шығармашылық жазба жұмыстары -тіл дамыту жұмыстарының бір түрі. Жазба жұмысын жазарда мұғалім оқушыға міндетті түрде бағыт – бағдар беруі керек. Шығармашылық жазба жұмыстарының мақсаты – логикалық ойлауды дамыту, шығармашылық, қиялды, нақты нәрсені еркін, қызықты түрде беруге қалыптастыру. Шығармашылық жұмыс табиғаттың төл перзенті адамның көңіл күй, ой-толғам болмысына, сыртқы дүниені танып білу, ұмтылу мүмкіндігіне де байланысты.Осыған орай кейде ой-толғау түрінде оқушыларға «Мен кіммін?»,«Who l am?»деген тақырыпты жазуға тапсырма беремін.

Менің бұл арадағы ұстаздық міндетім – жұмбақ дүние сырын меңгеру бары-

сында әрдайым дамып жетіле беретін жекелік қасиеттерді шәкірт бойына да-

рыту- дара тұлғаның пікірі арқылы адам психологиясы мен қоғам өмірін жа-

қындастыру, баланың өз шығармасы арқылы өмірмен байланыстыру.Оқушылардың ағылшын тілінен білімін бағалау негізінен, екі түрлі шартқа байланысты. Біріншіден, түсінгенін дұрыс айта білу( сөйлемді дұрыс құрастыру,жеке дыбыстарды, буынды, сөзді, сөз тіркестерін дұрыс оқу). Екіншіден тақтадан, кітаптан, мұғалім айтқанынан сөз, сөз тіркестері, сөйлемдерді сауатты көшіре білу.

Тілдерді меңгеруде оқушылар сөздерді, сөз тіркестерін ауызша, жазбаша дұрыс қолданып, ерекше дыбыстарды меңгермейінше ағылшын тілінде дұрыс сөйлеу, салауатты жазу мүмкін емес. Сондықтан жазба жұмысын барлық сыныптарда үнемі өткізіп отырған тиімді.

Жалпы білім беретін мектептерде5 сыныптан бастап диктант түрлерін, жазба жұмыстарын өткізуге болады.

Әріп диктанты. 5 сыныптарда өткізіледі. Мақсаты- ағылшын тілінің дыбыстары мен әріптерін дұрыс меңгеріп, олардың бір- бірінен айырмашылықтарын, ұқсастықтарын білдіру. Бұл диктант түрі оқушылардың сауатын ашумен қатар олардың есте сақтау қабілетін дамытады әрі оқушы каллиграфиясының қалыптасуына әсерін тигізеді.

Мысалы:a,e,i,o,u,y,t,d,n,m,b,v әріптерінен келетін сөздерді жаздыру.

Сөздік диктант- барлық сыныптарда жүргізіледі. Диктанттың бұл түрі жаңа грамматикалық тақырып, мәтін, сурет,түрлі жаттығу жұмыстарынан кейін өтілген материалдарды пысықтаудың ең тиімді жолыболып есептеледі.

Мысалы: living room, bed room, study, dining room, ground floor, flat, house, window, door.

Шығармашылық дикатант.Диктанттың бұл түріне сөйлем мүшелерінің орын тәртібі бұзылып,шашыранды сөз түрінде берілген сөйлемдер алынады.Бұл сөздердің әр тобынан оқушылар өздігінен сөйлем құрастырады.

Usually , watch, I,TV, on Sunday.

Always, she, piano, plays, at home, the.

1. He, sweets, cakes, jam, likes.

2. The shop, closes, at 5o’clock.

1. A lot, in, winter, here, it, rains.

2. Very, she, visits, her, it rains.

Бақылау диктанты- барлық сынаптарда оқушылардың білімі мен сауаттылығын тексеру мақсатында өткізіледі.Диктанттың бұл түрі белгігі бір тақырып өтілгеннен кейін жүргізіледі. Бақылау диктантын жазуға төселудің шарты- оқылған сөйлемдерді , сөздерді, бірден ұғып алып, жадында сақтап жазуға үйрету.

Жеміс пен көкеністі екі топқа бөлу.

Fruit vegetable

Bananas, apples, tomatoes, onions, carrots, cabbages, apricots, oranges.

Киімдерді үш топқа бөлу.

Boy’s wear Girl’s wear Either

Boots raincoats pajamas pants tights dresses trousers pullovers shirts gloves.

Сөз таптарына байланысты үш топқа бөлу.

Nouns Verbs Adjectives

Dog, play, farm, hand, river, cry, small, eat, clean, hunter, boring, write.

Оқушылардың білімін сынауға арналған тағы бір жазба жұмысының түрі- сұрақтарға жауап жазу. Сұрақтар алынған мәтінді қайталауға, немесе белгілі бір тақырыпқа берілген суреттер, диафильмдер бойынша қойылуы мүмкін. Жауаптары бағаланғанда оның мазмұнына, сөйлем құрлысының дұрыстығы, орфографиялық сауаттылығы ескеріледі.

Диктант, жазба жұмыс түрлерін оқушылардың жас ерекшілігіне, топтың қабылдау қабілетіне қарай, оқу материалының күрделілігіне байланысты жеңілдетіліп немесе қиындатып отыруға байланысты жеңілдетіп немесе қиындатып отыруға болады.[8]

2.2 Менің ұстаздық міндетім – жұмбақ дүние сырын меңгеру барысында әрдайым дамып жетіле беретін жекелік қасиеттерді шәкірт бойына да-

рыту- дара тұлғаның пікірі арқылы адам психологиясы мен қоғам өмірін жа-

қындастыру, баланың өз шығармасы арқылы өмірмен байланыстыру. Бәрі-

мізге белгілі, бір сыныпта қабілетті, икемділігі, қызығуы, дамуы, ой-өрісі, сөйлеуі, сырт бейнесі әр түрлі оқушылар отырады. Ағылшын тілі 5-сыныптан бастап жүргізіледі, сол кездің өзінде-ақ қай оқушының шет тіліне қандай екенін байқауға болады. 5- сыныпта ешқандай өзгеріс бола қоймайды, барлы-

ғы біркелкі оқитын сияқты болып көрінеді. Әрине, қандай жұмыс болсын оның нәтижесін көру үшін көп шығармашылық керек. Ал мен оқушының ұқыптылығын, зейінінің тұрақтылығын, еңбек ету қабілетінің жоғарылығын байқаған соң ғана тілге бейімделіп, сынып ерекшелігіне қарай қосымша тап-

сырма бере бастаймын.[19]

Мұғалім басқа оқушылар өлең жаттау керек болса, ол оны есіне сақтап жазады немесе сурет қылып салып береді,дыбыстарды көрсетіп, карточкалар жасайды, ұнатқан суретін салады да, сол бойынша әңгіме құрастырады, өзі сөзжұмбақ жасайды, берген сөзжұмбақты шешеді, бөлек дайындалған карточкалармен жұмыс істейді.

Орта буынға келгенде, қабілетті дарынды оқушылар сабақтағы жұмыстарға қанағаттанбайды. Осы кезден бастап қосымша сабақтар өткіземін, баланың қабілетін танытуға мүмкіндік туады. 45 минутта қалай үлгеремін демей, жеке өзімен аптасына қосымша сабақ жүргіземін, әр уақытқа оқушыдан бөлемін, себебі екеуіне сөйлесуге мүмкіндік туады, бірінің қатесін бірі тауып, толықтырып, түсіндіріп отырады, бір-бірімен жарысып, бір деңгейде болуға тырысады. Бұл жастағы балалар өз мүмкіндіктеріне қарай шығармашылық жұмыстармен айналыса бастайды. Мен көбіне-көп оқушылардың өздеріне орындауға мүмкіндік беремін,келесі сабақта қатесін тауып,қосымша ойлармен толықтырып, әңгімелеп береді, шағын мазмұндамалар жаздырамын. Осындай қосымша сабаққа қатысатын оқушылар мектептегі жарыстарға, апталықтарға белсене араласып ұйытқы бола алады. Оқушы алдына оқу мақсаттарын қоюда ешқандай дайын үлгі берілмейді. Мақсатты шешу іштей талқылау, сосын жинақтау арқылы жүзеге асады. Мұғалім сабақ процесін ұйымдастырушы, бағыттаушы адам ролінде. Шешім табылған кезде әркім оның дұрыстығын өзінше дәлелдей білуге үйретіледі.Әр оқушыға өз ойын, пікірін айтуға мүмкіндік беріледі, жауаптар тыңдалады. Әрине, жауаптар барлық жағдайда дұрыс бола бермес. Дегенмен әр бала жасаған еңбегінің нәтижесімен бөлісіп дәлелдеуге талпыныс жасайды, жеке тәжрибесін қорытындылауға үйренеді. Қойылатын сұрақтар проблемалы ойлауды, пайымдауды қажет ететіндей етіп беріледі, оқушы да ондай сұраққа өз ойын, өз пікірін білдіре жауап беруге дағдыланады. Бұл сабақтарда жаңа материалды талдауға зор көңіл бөлінеді. Өйткені талданбаған шығарма бала жүрегіне жетпейді деп есептеледі. Талдау – бірлескен ізденіс. Ізденіс барысында әр баланың көңіл күйін бақылауға, ой-пікірін байқауға мүмкіндік алады, интеллект деңгейін анықтай алады. Әсіресе оқу сабақтарындағы материалды талдау арқылы шығарманың айтар ойы, идеясы бала жүрегіне жетіп, талдаулар арқылы ар, ұят, қайырымдылық, әдептілік т.б. сияқты тамаша адамгершілік қасиеттер бойына жұғысты болады. Сабақтың әрекет теориясына сәйкес ұйымдастырылуы-баланың жеке басын дамытудың басты кепілі. Ол үшін мұғалім мына қағидаларды есінде ұстауы қажет:

-баланың бойындағы құмарлығын, қызығушылығын жойып алмай, оның үнемі алға жылжуға деген талап-тілектерін сұраныс пен мұқтаждарын ескеру, шығармашылығын жетілдіру;

-білімді өз бетінше іздену арқылы алуға қолайлы жағдай жасау;

-өзін-өзі дамытатын тұлғалар қалыптастыру.

2.3 Ағылшын тілі пәнінде де шығармашылыққа, зейінді дамытуға берілетін тапсырмаларды қолданамын. Бұл сабақтар балалар үшін өте қызықты сабақтардың біріне айналды. Алғаш заттарды салыстыру, ұқсастығын, айырмашылығын анықтау сияқты қарапайым тапсырмалардан басталған жаттығулар бірте-бірте баланың тез ойлап, шұғыл шешім қабылдауын талап ететін, оны жан-жақты дамытуға әсер ететін тапсырмалар түріне ауыса бастады. Әсіресе дамытушылық мақсаты «жасырын» тұрған бір қарағанда қызықты көрінетін дидактикалық ойындар жоғары эмоциялық жағдайда өтеді.

Солардың бірі «What is this ?» «Ол не ?» ойыны. Оқушылар өздеріне ұнайтын заттарын, ойыншықтарын алып келеді. Бірақ оны ешкімге көрсетпеулері керек. Сабақта сол әкелген затына ауызша сипаттама береді. Қалған оқушылар айтылған белгілеріне қарап әңгіме не туралы екенін анықтаулары керек.

Мұғалім: "This is a boy. It is round. The color this of the toy can be different. It will be big and small. The children like this toy very much. They play different games with it". Бұл ойынды әртүрлі нұсқада ұжым болып та, топтарда да, қолдануға болады. Ең негізгісі – балаға дұрыс меңгерте отырып, сипаттама бере білуге үйрету. Жауаптарда айтылғанға сәйкес ұқсас заттардың табылып жатуы мүмкін. Ол ойынды одан әрі қызықтыра түседі. Ойынды бірнеше рет қайталауға болады.

Оқушының ерекше қызығушылығын туғызатын жұмыс түрі өмірде көп кездесетін,бір қарағанда жағымсыз болып көрінетін кейбір оқиғалардың пай-

далы жағын көруге тырысу және айтып беру. Бұл тапсырма да күрделеніп отырады. Оған мысал ретінде «Жақсы-жаман» «Good-bad» ойыны. Ол үшін жақсы таныс зат не объект таңдап алынады. Сол затты сипаттау, оның жақсы және жаман қасиеттерін айтып шығу тапсырылады. Жауаптар бірін-бірі қай-

таламаулары керек.

Мұғалім: «Pencil. It is red-good, it is thin-bad. We can use it with our hands -good, we cannot put it in the bag – bad.

Бұл тапсырма арқылы балалардың объективті дүниені тану, диалектикалық заңдылықтарды ұғыну, оның қарама-қайшылықтарын түсіну, сапасы мен санын ажырата білу сияқты қасиеттері қалыптасып, логикалық ойлай білуге, жүйелілікпен талдай білуге үйренеді. Тапсырманың соңғы үшінші түрі қиындау бірақ өте қызықты. Ойынды жүргізу үшін арнайы дайындықтың қажеті жоқ. Тек ойдың ретін жоғалтып алмаса болғаны. Сынып жағдайында күніне бірнеше рет қайталап ойнауға болады. Бұл шығармашылық қабілеттердің негізгі өлшемдерінің бірі-білімді жаңа жағдайға тасымалдай білуді қалыптастырады.

 

 Қазіргі талап –оқушыларды ойландыру, іздендіру, сол арқылы өз беттерінше еңбектеніп оқуға баулу. Осы міндет тұрғысынан ағылшын тілі сабағында ойларын кемелдендіру тілдерін дамыту, сөз байлығы молайса, ой қабілеті шынықса, білім көлемдері де артады, тереңдейді және сапалы, тиянақты болады. Бұл орайда төмендегідей жұмыстарды жүзеге асырдым.

Мысалы, «Тыныс белгісін қой». Тыныс белгісі қойылмаған 30-50 сөзден құралған мәтінді даярлап , оқушыларға үлестіремін. Олар мәтіндегі сөйлем-

дердің жігін айырып, тиісті тыныс белгілерін қояды.

Мысалы, «Where did you get it?»

When uncle Peter came to their house, mother said I`m sorry I have no cheese I know you like it very much little Jim turned went out the room and soon came back with some cheese Uncle Peter thanked him put the cheese into his mouth and said You have very good eyes Where did you get it the boy answered from the rat-trap.

«Адасқан сөздер». Орны ауыстырылып қойылған сөздер беріп, сол сөздерді орны‑орнына қойып, сөйлем құратамын, оқушылар сол сөйлемдерден мәтін құрайды.

Мұғалім: «A thirsty man». A man along a road was walking. was thirsty He. saw a swimming pool He. There two boys were swimming. He them asked to show a shop the way to. He the store came to. The shop assistant on the phone was talking. It long talk was very. The man and was angry the store left.

«Қосымшасын тап».Жеке атау сөздерден құралған сөздер беріп, оларға тиісті қосымшалар, предлогтарды қойып сөйлем құратамын.

Omar…. Ales were watch…TV…8 o'clock. My friend came home…9 o' clock yesterday evening. His mother was cook the kitchen.

«Қалып қойған сөзді тап». Оқушыларға мәтін беремін, оның ішінен кейбір сөздерді қалдырып кетемін. Сол нүктенің орнына керікті сөздерді тапқызып жаздыртамын.

Мұғалім: «Pete' s story. One day a teacher says to his pupils:

«Write….about the football….on Sunday. » Pete….writes three words in his notebook…puts his…

Down on the desk. «Where… your story,…Show it to me!», says the teacher. Pete…to the teacher his story. ….takes his notebook and reads: «Rain. No game»

«Мәтін құра». Тақырып белгіленіп, сол тақырып бойынша ыдыратылған сөйлемдер беріледі. Оқушылардан сол сөйлемдерді орын – орнына қойып, жүйелеп айтып беруін талап етемін.

«Hobbies». Steve enjoys playing football. He has two brothers. His favourite subject is P.E. He knows a few words of Spanish but he doesn’t like learning foreign languages. He is in the school team. He doesn’t like doing homework. He also likes basketball.

«Сұраққа жауап бер». Тақырып белгіленіп, сол бойынша ыдыратылған сөйлемдер беріледі, астына сұрауларын жазып қоямын. Оқушылар сол сұрауға жауап боларлық сөйлемдерді орнына қойып, әңгіме айтады.

«The environment»Cambridge is in the east of England. Cambridge is an ancient city. The main industries in Cam-bridge are tourism and agriculture. The population is about a hundred thousand. It is a small city. There are a lot of English language schools. Where is Cambridge? What kind of city is it? How many people live there? Is it an ancient city? What are the main industries? What kind of schools are there?

«Тақырыбын тап». Бір тақырыпқа байланысты белгілі сұрақтар жазып қоямын. Балалар сол сұрақтарға жауап береді және әңгіменің тақырыбын белгілейді.

Мұғалім: Which class are you in? What is your teacher’s name? What subject do you like?

«Әңгімені құра». Белгілі бір оқиғалы суретті үлестіріп беремін,кейде сынып тақтасына үлкейтілген түрін іліп қоямын.Суреттің астына сұрақтар жазамын. Оқушылар сол сұрақтарға жауап беру арқылы мәнді әңгіме құрап береді.

Мұғалім: When was she ill? What was the matter? Did she have a headache in the morning? How long did she sleep? How does she feel today? Why is she staying in bed?

«Әңгімені аяқта». Тиісті тақырыпқа жазылған әңгіменің бас жағына 2-3 сөйлем өзім жазып қоямын. Оқушы сол әңгімені өзі аяқтау керек.

Teacher: Which is nearer: Africa or the sun?

Pupil: The sun.

Teacher: The sun. Why do you think so?

Pupil…

«Мақалды тап». «I like this place», said the young man. «Tastes differ. As for me, I prefer the seaside», George smiled at his brother.

«Сөздердің антонимдерін тап».

Sly-naive fast-slow

Greedy-kind clever-silly

Cowardly- brave strong-weak

«Полиглот». Аталған мақалдардың қазақша, орысша баламаларын тап.

There is no smoke without fire. Жел соқпаса, шөптің басы қимылдамайды. Нет дыма без огня.

To make a mountain out of a molehill. Түймедейді түйедей ету. Делать из мухи слона.

«Сөзжасам түрлерін тап».

Answer— жауап to answer— жауап беру

Hand- қол to hand- қолға беру

Order- бұйрық to order- бұйыру

Жаңа сөздерді есте сақтау жадысын дамыту бағытында сөзжұмбақтардың

ағылшын тілі пәнінде қолданудың орны ерекше.[24] Сөзжұмбақтарды әртүрлі бағыттарда қолдануға болады:

жасырылған сөзді тауып, сөйлем құрау;

сөз топтарын тауып содан әңгіме құрастыру;

жаңа сөздердің ішінде сөзжұмбақ етіп жасыруға болатындарын анықтау.

Сөзжұмбақ құрастыру үлгілері:

екі сөздің қосындысы: arm+chair

үтір қойылған әріптерін алып тастау: chair-hair

іn жалғауы арқылы: fine

on, up, under жалғаулықтары арқылы: second

бір әріпті сызып тастау арқылы: cap-cat

сөздің әріптерінің ретін ауыстыру арқылы: cat-act

of жалғауы арқылы: coffee

by, at жалғауы арқылы, егер бір әріп екінші әріпке тақалып тұрса: late

бір нәрсе керісінше тұрса: dog-god

бір әріп екіншісіне бағытталса to жалғауы жалғанады: today

Төменгі әріптерден сөз құрап, бір әріп бір сөзде екі рет қайталанбауы тиіс. Bag, yet, age, globe, tie, get, big, cat, rat, goal, etc.

2.4

«Ұстаздық ізденістер» атты озық іс-тәжірибелер жинағында шыққан ауда-нымыздың аға-ұстазы Бөлекбаева Қанзиба Кемелқызының ұсынған тест түр-лерін күнделікті сабағымда пайдаланамын.Тест оқушылардың өз бетінше жұ-мыс істеу әрекетін арттырады, оқытудың тиімділігіне қол жеткізеді, ойлау қабілетін, шығармашылық шабытын оятады. Оған қоса оқушылардың алған білімдеріндегі олқылықтарды анықтайды, уақытты тиімді пайдалануға мүм-кіндік береді. Тесттің мынадай түрлері бар: қосынды тест, сәйкестік тест,рет бірлігін анықтау тестісі, көптен таңдау тесті, баламалы тест,толықтыруды қа-жет ететін тест.[5] Мысалы, «How he belongs to ages» шығармасын талдағанда баламалы тест (True-False Test) қолдандым.

 

1. Nobody knows when President has been killed.

False

2. John Booth fired into the President `s head.

True

3. The President died the next day.

True

4. The President didn’t want to go to the theatre.

True

Оскар Уайлдтың «The picture of Dorian Gray» атты шығармасын талдау саба-ғында сәйкестік тестін (Matching test) пайдалануға болады: оқушыларға бір-неше сөздер (зат есім, сын есімдер) беріледі. Сол сөздерді шығармадан алын-ған төрт кейіпкерлердің(Dorian, Sybil, Basil, Sailor)бейнесін ашу үшін сәйкес-тендіру қажет.

1. Dorian painter, successful, actress, sailor, cruel, kind, terrible,

2. Sybil young, clever, very handsome, talented, helpful, selfish,

3. Basil rude, hot-tempered, sympathetic, charming, vain, serious,

4. Sailor proud, worried, mysterious, angry, reliable, good.

«Оқыту үдерісінің үш түрлі құралды бөлігі бар, ол – ғылым,шеберлік,өнер» дейді белгілі педагог В.А.Сухомлинский. осы үш түрлі қасиет мұғалім бойынан табылса, сонда ғана ол сабақ үстінде білімділік, тәрбиелік мақсаттарды ұштастыра жүзеге асырады.

Оқушылардың танымдық қабілетін арттыру, оларды білуге ынталандыру, шығармашылыққа ұмтылдыру, ойлана, іздене білім алуға, өз ойын дәлелдеп, тиянақты айтып беруге дағдылану сияқты сапаларды оқушы бойына дарыту білім саласындағы бүгінгі күннің өзекті мәселесі.

Өкінішке орай көп жағдайда оқушыларымыз актив сөздік қоры мол бола тұра, сөздерді бір-бірімен байланыстырып сөйлей алмай жатады. Е.И.Пассов айтқандай, мұның себебін оқытудың стратегиясынан іздеу керек. Олай болса тіл үйрететін құралдарымызды коммуникативтік тұрғыдан таңдап-талғап ала білуіміз керек.

Яғни,

А)қай салада оқушылар қарым-қатынаста болуы керек, соны анықтауымыз керек.

Б)сөздік қоры тіл ұстарту мақсатымен тығыз байланысты болып іріктелінуі керек.

В)сөйлеуге үйретудегі проблемаларды айқындағанда, оқушылар тарапынан қараған жөн. Ал оқушылар өздері ықылас білдіріп, өз еркімен сөйлеуі үшін олардың өз көзқарастарына, қызығушылығына сай ситуациялық жаттығулар туғыза білуіміз керек.Өйткені сабақта ситуациялық жаттығулар мен ойындар-ды қолдану арқылы оқушылардың ынтасы мен зейінін арттыруға болады.

Әрбір оқушының бір-бірімен әңгімелесуі, сөйлесуі үшін, өздері бір-біріне немесе мұғалімге, ата-анасына, бөгде адамдарға сұрақ қоя білу әдісін меңгеруі аса қажет. Осы орайда ойын жағдаяттарын пайдаланудың маңызы зор.

Сабақты ойын түрлерін пайдалана отырып жүргізу – оқыту әдістемесінің белсенділігін арттырып, қосалқы-қосымша мүмкіндік тудыратын тәсіл деуге болады.

Рольдік ойын барысында оқушылар әлеуметтік тұлғаларды әлеуметтік қа-рым-қатынас көлемінде меңгеріп ойнайды. Білік негіздерін қалыптастырып дамытудағы рольдік ойындардың берер көмегі өте көп:

Рольдік ойынның өзіне тән қасиеті – басынан бастап оның «сөйлеу» ре-тінде жүргізілуі.

Сөздің, сөйлемнің тілдік қызметінен ауытқымауы.

Оның әлеуметтік қарым-қатынастарға негізделген көрініс-бейнелердің үлгісі екендігі.

Рольдік ойын барысында тілдік серіктестік жұмысының жасанды емес, шынайы түрде жүргізілу мүмкіндігі.

Сабақта бір ескеретін нәрсе,жұппен жұмыс барысында рольдік ойынды қол-данғанда оқушылардың алдында басты міндет – жұп арасындағы әңгімені өр-бітуден басқа да қосалқы-қосымша міндеттердің туындайтындығы. Сол үшін оқушыларды функционалды тіректерді пайдалана білуге үйретуіміз керек.

Жұп арасындағы әңгімені топ ішіндегі әңгімеге өрбітуге мүмкіндік тудыратын функционалды тіректердің моделін қарастырайық. Пікір алысуға үйрету барысында тіл ұстарту шараларын ұйымдастыруға мысал келтірсек; нашар оқитын оқушы мен жақсы оқитын оқушының арасындағы әңгімені өрбітудің функционалды моделін былай қарастыруға болады.

Жұп мүшелерінің алдына қойылған міндет:

Нашар оқитын оқушы түзелгісі келетіндігін білдіріп жақсы оқитын оқушыдан көмек сұрауы керек.

Жақсы оқитын оқушы көмектесуге ісімен де, сөзімен де дайын екенді-гін көрсетуі керек.

Логико-синтаксистік схемаларды сөйлем құрудың немесе сөйлесудің оперативтік негіздерінің бірі деп тануға болады. Оған дәлел: сөйлемдер бет алды құрылмай,белгілі бір ой жүйесінде үйлесіп жататындығы,және де синтаксистік тұрғыдан қайталанып тұратындығы.

Ағылшын әдебиеті сабағында оқушылардың оқыған мәтіні бойынша өзімен өзі сөйлеуін төмендегідей ұйымдастыруға болады:

Мәтіннің мазмұнын түсінуге қиындық келтіретін сөздерді, грамматика-

лық жағынан күрделі сөз тіркестерін мәтінді оқыту алдында түсіндіру, қай-

талау;

Мәтіннің мазмұнын жалпы түсінуге нұсқау беру(тексеру жолдарын,

сұрақтарды алдын ала айтуға болады);

Оқушыларға мәтінді өз бетімен іштей оқыту (оқуға берілетін уақыт

беріледі);

Мәтіндегі жалпы мағлұматтарды тексеру;

Мәтіннің мазмұнын толық түсінуді талап ету, мәтінді екінші рет оқу

үшін арнайы тапсырмалар беру;

Мәтіннің оқушылардың толық түсінгенін тексеру;

Мәтіннің мазмұнын айту;

Мәтіннің оқиғаға өз пікірін айту.

Оқушының монологты түрде сөйлеуінің мынадай түрлеріне көңіл бөлу керек:оқыған,тыңдаған мәтіннің мазмұнын айту,қысқа хабар жасау,өткен тақырыптар бойынша әңгіме құру, бір нәрсені суреттеу, кейіпкерлерге мінездеме беру, өз пікірлерін айту.

Кітап оқу жұмысы–соншалық маңызды жұмыс.Көркем әдебиет болсын, басқа әдебиет болсын –олардың білімдік, тәрбиелік мәні зор. Кейбір тақырыптарға оқушылардың өздеріне жоспар жасату, өз сұрағыма жауап боларлық сөйлемдерді мәтіннен іздеп тапқызу,мәтіннің ішінен кейбір негізгі ойлар мен кейіпкерге мінездеме боларлық жерлерін теріп оқыту жұмыстарын жүргіземін.

Оқушыларды шығармашылық жұмысқа баулып, олардың белсенділіктерін, қызығушылығын арттыра түсу үшін шығармашылық қабілеттерін сабақта және сабақтан тыс уақытта дамытуда ағылшын тілінен жүргізілген үйірме жұмысы оқушылардың ой-өрісін кеңейтіп, тіл байлығын арттыруға көмектеседі. Ағылшын тілінде сөйлеуге төселіп, сөздік қоры молаяды, оқушылардың ағылшын тіліне деген сүйіспеншілік сезімі оянып, қызығушылығы артады.

Үйірмеде орындалатын жұмыс түрлеріне тоқталсам, оқушылар шығармашылық тапсырмаларды меңгеру үшін мына шарттар орындалуы тиіс:

Баланың шығармашылық қабілеттерін дамыту ісін ерте бастан қолға алу, яғни, баланы балабақша кезеңінен бастап, мектеп бітіргенге дейін үзбей шығармашылыққа баулып, қиялын, ақыл-ойын басқа да қабілеттерін дамытып отыру керек.

Шығармашылық жұмыстар баланың ойлау мүмкіндігінің ең жоғары деңгейіне жетіп, күн асқан сайын ол деңгей биіктей беретіндей болуы керек.

Бала әрекетінің өз бетімен айналысуға, тыңдауына деген еркіндігінің болуы, немен айналысамын десе де өз еркі болуы керек.

Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін ашудың бірден-бір көзі өз бетінше жұмыс істеу

Логикалық ойын, сөзжұмбақ, ребус шешу, жұмбақ, мақал-мәтел;

Еркін тақырыпта әңгіме құрастыру, оқиғаға тән көрініс, суреттерге сюжет құру. Оқушы сол көрінестерді қиялмен, суретпен, оқиғаны дамыта отырып, шығармашылық жұмыс істейді.

Жүйелі шығармашылық әрекеті мен шығармашылық қабілет дамытуда берілетін тапсырмалар сөйлеу мен тыңдап түсінуге бағытталған жаттығулар, сөздікпен жұмыс.[10] Сөздікпен жұмыс – сөздерге сөз тіркестеріне байланысты жаттығулар. Сөздің мағынасын жан-жақты түсінуге, сөздік қорын молайтуға мүмкіндік береді.

Сыныпта өзара шығармашылықм қарым-қатынас орнату, енжар, салғырт балдарды белсендіріп, шығармашылыққа араластырады.

Мен өз сабақтарымда үнемі сөзжұмбақтар, ребус шешу, суретпен жұмыс, әртүрлі тақырыпта шығарма жазу, сөздікпен жұмыстарды жүргізіп отырамын. Мысалы: 5-сыныпта «Are you a good friend?» тақырыбын өткен кезде суретпен жұмыс, «Менің досым» деген тақырыпта шығарма жазу тапсырылды. 7-сыныпта «Parts of the body» сабағында оқушылардың тыңдап, есте сақтау қабілетін арттыру мақсатында «Draw Joe’s face!» тапсырмасы берілді. 8-сыныптарды «Environment» тақырыбында оқушылардың сөздік қорын молайту үшін «Полиглот» ойыны ойнатылды. 9-сыныптарды «If I were millionaire» сабағында «Егер мен миллионер болсам…» деген тақырыпта шығарма жаздырылды.

Оқушылардың ағылшын тілі пәніне деген танымдық қызығушылығы мен шығармашылық қабілеттерін анықтау үшін 8-сыныптар арасында тәжірибелік-эксперимент жұмысын жүргіздім. Барлығы 35 оқушы қатысты.Оның 22-сі эксперимент тобы болса, ал 13 оқушы бақылау тобында. Тәжірибелік-эксперимент жұмыстарын ұйымдастыруды анықтау кезеңінде зерттеу жұмыстары, диолог, монолог, ойын элементтері, сауалнама т.б. әдістерді қолдану жүзеге асырылды.

Тәжірибелік-эксперименттік жұмысы оқушылардың білім сапасы мен пәнге қызығушылығы, шығармашылықпен жұмыстануы анықталды. 1-ші бастапқы зерттеу нәтижесіне қарағанда сабақ барысында және сабақтан тыс уақытта жүргізілген жұмыстар нәтижесінде экспериментке дейінгі оқушы шығармашылығының даму деңгейі 40% эксперименттен кейінгі даму деңгейі 60% көтерілді.

Қорытынды

Шығармашылық жұмыс жасау жеке тұлғаны қалыптастыруда зор үлес атқарады. Себебі, оқушы қарапайым нәрседен ой тұтатып, қиял әлеміне шомылып, кез-келген нәрсені еркін айтып, ойын жаза да, айта да біледі. Шығармашылық жұмыс өткізудегі күтілетін нәтиже:

Тіл байлығы, сөздік қоры молайып, сөйлеу мәдениеті қалыптасады;

Жеке тұлға өз жұмісінің нәтижесін көре алады;

Танымдық ізденістерін тиімді ұйымдастыруға жол ашады;

Ой-өрісі дамиды;

Шығармашылық жұмыспен шұғылдануға машықтанады.

Қорыта келгенде, шығармашылық тұлға басқалардан өз ісіне деген сенімділігін, әдемілікті сезіне білуімен, өзгеше шабытымен ерекшеленеді. Шығармашылық қабілеттерін дамыту ісін неғұрлым ерте қолға алып, әр оқушының қол жеткен нәтижелері мен даму дәрежесіне үнемі қарайлап отырсақ, шығармашылыққа өз үлестерін қосары сөзсіз. Оқушылардың шығармашылығын, ізденушілігін дамытып, әрқайсысына жеке тұлға ретінде қарап, олардың өздеріне деген сенімін, білімге деген ынтасын арттырамын. Эксперимент-зерттеудің алғашқы кезеңінде жоғары деңгейде болса, зерттеуден кейін бақылау топтарында айтарлықтай өзгерістер, оқушылардың логикалық ойлауға машықтануы, шығармашылық жұмыстармен айналысуы, пәнге деген қызығушылығы, берілген тапсырманың мақсаты мен мәнін анықтай білуі, өз бетімен жұмыс жасауға ынтасы осындай жұмыстардың нәтижесінде көтеріліп отырды.

«Болашақтың баласында, данасында, ғалымында ұстаз өсіреді» деген Б.Момышұлының қанатты сөзімен аяқтағым келеді. [10]

Осы ретте мен ағылшын тілі сабағында қолданылатын ең негізгі интерактивтік әдістерді атап көрсеткім келеді:  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4.1.      Ағылшын тілі сабағында ойын элементтерін пайдаланудың тиімділігі

 

 

«Ересек адамдардың ісі, жұмысы,қызметі сияқты ойын да бала өмірінде маңызды болып саналады. Бала ойында қандай болса,  өскенде жұмыста да сондай адам болады».

А.С.Макаренко

 

Ойын дегеніміз – жас ерекшеліктеріне қарамайтын, адамның көңіл-күйін көтеретін, ойландыратын үрдіс. Ойын – төзімділікті, алғырттықты, тапқырлықты, ұқыптылықты, ізденімпаздықты, іскерлікті, дүниетаным өрісінің көлемділігінің, көп білуді, сондай-ақ, басқа да толып жатқан сапалылық қасиеттердің қалыптастыруға үлкен мүмкіндігі бар педагогикалық тиімді әдістердің бірі. Ағылшын тілі – қазақ елін әлемге танытатын, әлемдік деңгейге шығаратын тіл. Сол себепті ағылшын тілін үйренудің маңызы зор. Ағылшын тілін оқытуда ойын түрлерін қолдану оқушының тілді үйренуге деген ынтасын арттырады. Ағылшын тілін үйрету кезінде ойын элементтерін пайдалану оқушының шет тіліне деген қызығушылығын арттырып, жаңа тақырыпты жақсы түсінуге әсер етеді. Ойын арқылы балалар ағылшын тілінде жеңіл қарым-қатынас жасай алады және ойын кезінде оқушылар шаршағандығын сезбей, әсерлене, қызыға отырып ағылшын тілін тез үйренеді. Егерде мұғалім ойынды тек балалардың көңілін көтеру, демалдыру үшін ойнатса, онда пайда болмайды. Ойын белгілі бір білім беруді мақсат етіп ойналған кезде ғана нәтижелі болады. Ойындар баланың тапқырлығын, байқағыштығын, зейінділігін арттырумен қатар, ерік сезім түрлерін де дамытады. Ойын түрлері көп. Соның ішінде бастауыш және орта буын сыныптарда пайдаланаты: ойын-сабақ, ойын жаттығу, сергіту ойындар, дидактикалық мақсаттағы ойындар, сөздік ойындар, логикалық ойындар және тағы басқа. Психологиялық тұрғыдан алып қарағанда бастауыш және орта буында оқушылар белсенді және өте қозғалмалы болып келеді. Бұл жастағы балалар өздерін еркін ұстап, сабаққа аса қызығумен қатысады, өзінің айналасындағы нәрсені көріп, соны бейнелеуді ұнатады. Оқушының қызығушылығын арттыру мақсатында мұғалім ойынға қатысушының өзіндік сөз ырғағын бейнелеп көрсетіп, тапсырманы дұрыс құра білуі керек. Тақырыптық «рөлдік ойындар» оқушылардың сөйлеу дағдысының қалыптасуын дамытады. Ойын – оқушылармен дидактикалық қарым-қатынас жасаудың әмбебап нысаны. Ол білім берудің ең көне нысаны болып табылады, өйткені қатысушылардың жасына шектеу қойылмайды, ойыншыларға өздерін оқу үрдісінің субьектілері ретінде сезінуге мүмкіндік береді. Мұғалім ағылшын тілінің әр сабағында ойын әдістерін пайдалануы тиіс. Төменгі сынып оқушыларының жасы мен психологиясының ерекшеліктерін ескере отырып, бұл тәсілдер ең тиімді болып табылады. Ағылшын тілін үйренудің бастапқы кезеңінде оқу ойындарының тілдік (фонетикалық, лексикалық, грамматикалық), рөлдік және динамикалық түрлерін араластыра пайдаланған жөн. Тілдік ойындар дыбыстау дағдысын, лексикалық және грамматикалық дағдыларды қалыптастыруға, тілдік құбылыстарды пайдалануға жаттықтыруға бағытталған. Фонетикалық ойындар: -          фонематикалық есту қабілетін дамытуға арналған ойындар мен жаттығуларға (ағылшын тілінің дыбыстарын дұрыс қабылдау үшін қажетті); -          дыбыстау (оқушылар үшін фонетиканың ең маңызды әрі күрделі бөлімдерінің бірі); -          дұрыс интонациялау дағдысын қалыптастыруға арналған ойын тәсілдері Ойын қызметі оқушылардың сабақтағы  жұмысын түрлендірумен қатар жұмыс нысандарын, әдіс-тәсілдерін саралауға мүмкіндік береді. Коммуникативтілік қағидасы арнайы берілген тілдік құралдар – белсенді лексика мен белсенді грамматикалық материал арқылы коммуникативтік міндеттерді шешуге бағытталған күнделікті жағдайларда  рөлдік ойындарды пайдалану арқылы іске асырылады. Ойынның сабақ барысындағы басты мақсаты – білім беруді ойынмен ұштастыру. Баланың ойынға белсенді түрде қатысуы оның ұжымдағы басқа да әрекеттерін айқындайды. Ойын бір қарағанда қарапайым құбылыс не әрекет сияқты болғанымен, ол ұжымдық әрекет. Ойын арқылы оқушының: -          қисынды ой-қабілеті дамиды; -          өздігінен жұмыс істеуге үйренеді; -          сөздік қоры баийды, тілі дамиды; -          зейіні қалыптасады; -          байқампаздығы артады; -          өзара сыйластыққа үйретеді; -          ойынның ережесін бұзбауға, тәртіптілікке баулиды; -          бір-біріне деген оқушы сенімділігі артады; -          сабаққа қызығушылығы артады. Сабақ барысында оқушының зейінін сабаққа аудару, ауызша сөйлей алу және жазу дағдысын қалыптастыру, пәнге деген қызығушылығымен өз бетінше жұмыс жасай алу қабілетін дамытуда дидактикалық ойындардың  үлесі зор. Мәтінді мазмұндауға үйрету, жоспар құруға, белгілі бір суретке қарап тақырып қоя білуге, сол суретке қарап сөйлем құрауға, мұғалімнің көмегімен өздерінің ойларын, қызықты іс-әрекеттерін әңгімелеуге үйрету дидактикалық  ойындарды ойнау барысында қалыптасады. Балалар білімді ойын арқылы қабылдап үйренеді. Сондықтан сабақтағы ойын оқушы білімін тыңдап, ой-өрісін кеңейте алады, білім алудағы қызығушылығын артады. Ойын арқылы бала көптеген мәліметтер алады, психологиялық ерекшеліктерін қалыптастырады. Баланың жас ерекшеліктеріне, сабақтың мақсатына сай  ұйымдастырылған ойындардың берері мол. Ағылшын тілі сабағында әрбір оқушының сабаққа белсенді қатысуының, ауызекі сөйлеуге құлшындыратын, ағылшын тілін оқып үйренуге талпынысы мен қызығушылығын арттыратын әдіс-тәсілдер түрі ерекше орын алады. Бұл міндеттерді сабақта оқытудың ойын әдістерінің көмегімен шешуге болады. Алайда, ойын әрекетін қандай мақсатта қолдануға болады? Қандай деңгейде? Сабақтың қай кезеңінде? Қай кезде жақсы нәтиже береді? деген сұрақтар әрбір мұғалімді толғандыратыны сөзсіз. Ойынды мынадай мақсаттар қойып пайдалану керек: алфавитті және лексиканы меңгерту, қарым-қатынас жасай алуға үйрету, тілдік материалдарды есте сақтау, белгілі бір тілдік білімді дамыту, қажетті психикалық қызметтер мен қабілеттілікті дамыту, білім беру. Сондай-ақ, ойын арқылы қызықсыз тақырыптарды жеңіл, оңай меңгертуге болады. Ағылшын тілінде жұмбақтар, сөзжұмбақтар, лото, лингвистикалық ойындар, бөлмедегі жиһаздарды орнына қою, дүкендерді аралау, телефонмен сөйлесу, т.б. түрінде де ойналады. Ойынның түрлері: лексикалық, орфографиялық, дидактикалық және грамматикалық, рөлдік болып табылады. Сонымен қатар, ағылшын тілінде сөйлеуге және жазуға үйрететін арнайы ойындар да болады. Ойынды сабақтың әр кезеңінде пайдалануға болады. Мысалы, ұйымдастыру бөлімі кезінде фонетикалық рифмовка алуға болады. Жарыс түрінде өткізсеңіз (Кім өлеңді бірінші жаттайды?), оқушылар өлеңді жарыса отырып қалай жаттап алғандарын байқамай қалады. Ағылшын тілі сабағында қолданылатын ойындар: «Let’s draw a Rainbow!» ойыны. Мақсаты: түстерді үйрету. Ойынға қажет құралдар:түрлі –түсті қарандаштар, кемпірқосақ салынған сурет. Ойын барысы: біріншіден мұғалім кемпірқосақ салынған суретті тақтаға іледі. Оқушылар 7 түрлі қарандашты партаның үстіне қояды. Мұғалім: This is a rainbow. I can see red colour (суретті көрсетеді, балалар сол түсті қарындашты көтереді), orange colour, yellow colour, green colour, blue colour, dark blue colour, violet colour. The rainbow is colourful. It’s beautiful. Let’s draw a rainbow! Сосын мұғалім балаларға кемпірқосақтағы түстерді реттілігімен есте сақтап алуларына уақыт береді де, суретті тақтадан алып тастайды. Балалар кемпірқосақты салып болғаннан кейін, мұғалім суретті тақтаға іледі. Балалар өз суреттерімен салыстырады. Суреттер салынып, салыстырылғаннан кейін, мұғалім кемпірқосақтың түстерін көрсете отырып сұрайды. What colour is it? Балалар сұраққа жауап береді.  «Кесек қар» дидактикалық ойыны. Оқушылар шеңберге тұрады. Бірінші оқушы отбасының бір мүшесін атап, допты екінші оқушыға лақтырады. Ол допты ұстап алып, алдыңғы екі сөзді қайталап, өз сөзін айтып, допты келесі оқушыға лақтырады. Алдыңғы оқушының артынан барлық сөздерді қайталап, өз  сөзін айта алған оқушы жеңімпаз атанады. «Доппен ойын» - балалар допты бір-біріне лақтырып, тез заттың атын немесе түсін, яғни жалғастырып айту керек. «Сұрақ қой» ойынында үстелдің үстінде бірнеше заттар жатады, оқушылар әр затқа сұрақ қою керек. «Затты тап» ойынында мұғалім әлдебір затты газетпен жауып, сұрақтар қою барысында оқушылар ол не зат екенін шешу керек, «Сөз құрау» - суретке қарап атын атау және осы сөздің бірінші әрпіне сөз құрау керек, « Дым білмес» ойынында  дым білмес тақтадағы сөзді немесе  санды дұрыс оқымайды, мысалы: мұғалім 20 санын көрсетеді, ал дым білмес It’s twelve десе, сынып түзетеді  No, it’s twenty деп жауап беру керек, «Түсті ата» ойынында мұғалім қызыл түсті карточкыны көрсетіп “What colour is it?” балалар  It’s red деп жауап береді. «Bingo» ойыны. Әр оқушы бір сөйлемді таңдап, сонымен ғана жұмыс істейді. Мұғалім оқылған сөздерді бейнеленген флэш-карталарды мөлдір емес дорбаға салады. Балалар кезек-кезек 1 карточкадан шығарып, осы сөзді айтады. Бірақ сыныпқа көрсетпейді. Қолында осы сөзді бейнелейтін суреті бар оқушылар өздерінің жолынан оны сызып тастайды. Жолдағы барлық сөздерді сызып тастаған бала   «Bingo!» - деп айқайлайды. Мұғалім жаттығудың дұрыс орындалғанын тексереді. Егер сөздердің барлығы аталған болса, бұл бала жеңімпаз атанады Қорыта келгенде, ойын әрекетінсіз ағылшын тілі лексикасын оқушының есінде қалдыру тиімділігі аз және ақыл ой күшін көп қажет етеді. Оқу үрдісіне енгізілген ойын ағылшын тілі сабағында оқутыдың бір түрі ретінде қызықты, жеңіл және жанды болуы керек. Ойын оқу үрдісін жеңілдететінін ескеру қажет. Оқытушының сабаққа қойған мақсатына, міндетіне, шартына байланысты ойын түрі өзгертіліп отырылуы қажет. Ойын арқылы кез-келген оқу материалын қызықты да тартымды қылып, оқушылардың көңіл-күйін көтеруге, өздерінің жұмыстарын қанағаттануға және білім үрдісін жеңіл меңгеруге көмектеседі. Сабақ барысында ойын арқылы дамытуға арналған тапсырмалар жүйелі бағытталып, ұйымдастырылып отырса сонда ғана мұғалімнің сабақ мақсатына жеткізуіне мүмкіндік береді. [11]

Ойын дегеніміз – жас ерекшеліктеріне қарамайтын, адамның көңіл-күйін көтеретін, ойландыратын үрдіс. Ойын – төзімділікті, алғырттықты, тапқырлықты, ұқыптылықты, ізденімпаздықты, іскерлікті, дүниетаным өрісінің көлемділігінің, көп білуді, сондай-ақ, басқа да толып жатқан сапалылық қасиеттердің қалыптастыруға үлкен мүмкіндігі бар педагогикалық тиімді әдістердің бірі. 
Ағылшын тілі – қазақ елін әлемге танытатын, әлемдік деңгейге шығаратын тіл. Сол себепті ағылшын тілін үйренудің маңызы зор. Ағылшын тілін оқытуда ойын түрлерін қолдану оқушының тілді үйренуге деген ынтасын арттырады. Ағылшын тілін үйрету кезінде ойын элементтерін пайдалану оқушының шет тіліне деген қызығушылығын арттырып, жаңа тақырыпты жақсы түсінуге әсер етеді. Ойын арқылы балалар ағылшын тілінде жеңіл қарым-қатынас жасай алады және ойын кезінде оқушылар шаршағандығын сезбей, әсерлене, қызыға отырып ағылшын тілін тез үйренеді. 

Мақсаты: Ағылшын тілі сабақтарында дидактикалық материалдарды қолдана отырып, оқушылардың шығармашылық ізденістерін, логикалық ойлау қабілетін дамыту. 
Оқушылардың сөйлеу тілін қалыптастырып, сөздік қорын молайту. 
Оқушылардың тілдік мәдениеттілігі мен тілдік іс - әрекеттер арқылы халық мәдениетінің элементтерін қолдана алу іскерліктерін қалыптастыру. Міндеттері: 
Шығармашылық тақырыптағы тапсырмаларды орындату. 
Ағылшын тілін игеру процесінде тұлғаны тәрбиелеу. 
Логикалық ойлауды және сөздік қорын толықтыру. 
Алдына қойылған сұрауға немесе тапсырманы орындауға (жылдам, сенімді және дұрыс) жауап беруге дағдыландыру. 
Кіріспе 
Тақырыптың өзектілігі: Елбасы жолдауында кез – келген орта санатты мектептің балаларының ең жоғарғы деңгейдегі шет тілін оқып үйренуіне жағдай жасайтындай дәрежеге қол жеткізуіміз керек делінген. Жалпы орта білім беретін мектептерде қазіргі таңда шет тілін меңгертуге аса мән беріліп отыр. Қазақстан Республикасындағы ең бірінші кезекте тұрған тіл саясаты туралы басты мәселе мемлекеттік тілді еркін меңгерту,шет тілін меңгертудегі басты мақсат – білім алушылардың сапасын халықаралық стандартқа сай көтеру. Бұл үшін жетілдірілген әдіс шетел ғалымдарының іс-тәжірибелерімен танысу қажет екендігі ешбір дау туғызбайтыны белгілі. 
Қазақстанның білім беру жүйесінің әлемдік білім кеңістігіне біртіндеп өтуі жағдайында шетел тілдерін оқытудың ролі артады.Әрине 12 жылдық білім беру жағдайында ағылшын тілін оқыту әдістемесінің бірі ойын элементтерімен іс-әрекеттер арқылы оқыту.Ойын элементтері оқытудың бір түрі болып табылады.Бұл әдістің тиімділігі оқушылардың белсенділігін пәнге деген қызығушылығын ,ынтасын арттыруында болып табылады. 
Оқудың алғашқы кезінде оқушының тілдік материалдарды жеңіл меңгеріп кетуіне көмектеседі.Ойын түрлерін дұрыс өткізілген сабақта оқушылардың тілді үйренуіне ынтасы артып,сол тілді білуге қызығады. 
Ағылшын тілін оқытуда ойын түрлерін қолдану 
Оқушының шаршауын сейілтіп,қызығушылығын арттыратын тек ойын элементтері болып саналады.Ойын оқушыны бірігіп жұмыс істеуге бағыт береді,іздендіруге дағдысына қалыптастыруына мүмкіндік туғызады. 

Ағылшын тілін оқытуда ойын түрлерін мынадай мақсатта қолдану тиімді. 
1.Алфавитті дұрыс меңгерту 
2.Орфографияны дұрыс оқыту 
3.Дұрыс оқу дағдысын қалыптастыру 
4.Лексиканы меңгерту 
5. Оқушылардың ойын дамыту, дұрыс жазу, дұрыс айту,дұрыс білу дағдысын қалыптастыру. 
Оқушыларды шетел тілінде сөйлеуге қарым-қатынас жасауға шет тілін әрбір мұғалім өз сабақтарында жаттығудың бір түрі ретінде ойындарды қолданылып,сабақты қызықты өтуге, оқушылардың тілге деген қызығушылығын арттыруға білім деңгейін тексеру құралы ретінде пайдалануға болады. 
Стол үсті ойындары 
Ойын түрлері 
Мақсат, міндеті 
Қолданылуы 

Стол үсті ойындары 
Оқушылардың зейінділігін дамытатын, ой-өрісін кеңейтетін құрал. 
ребус, кроссвордтар т.б оларды тақтада, ватман қағазында, қима қағаздарда немесе компьютерде орындауға болады. Бұл ойындарды қорытынды, білімді тиянақтайтын сабақтарда қолданған тиімді. 

Дидактикалық ойындар. 
Оқушылардың таным белсендігін жандандыратын, өздігінен ойлауын дамытатын тәсілдер бірі. Олар кез-келген оқу материалын қызықты да тартымды қылып, оқушылардың көңілді күйін көтеруге, өздерінің жұмыстарына қанағаттануға және білім үрдісін жеңіл меңгеруге көмектеседі Кеспе қағаздар, суреттер тірек-сызбалар т.б. Оқушылармен жеке және топтық жұмыстарда қолданылады 

Қозғалыс ойындары . 
Бұл ойындар оқушылардың іс-әрекеттерін бір түрінен басқа түріне тез ауысуға көмектеседі және ешқандай арнайы дайындықты талап етпейді. Бұларды жабық бөлмеде немесе ашық аланда да өткізе аламыз. 
Сергіту 
Іскерлік ойындар 
Оқушылардың оқу мазмұнын терең меңгеруге және пысықтауға ықпал етеді. Олар саяхат сабақтарда белсене қатысуымен, ауызша мәлімдеуімен, күйзелуімен білімдерін жандырады. Іскерлік ойындар оқушылардың қиялын дамытады, салыстыруға және дәлелдеуге үйретеді. 
Тарауды, тақырыпты қорытындылау кезеңдерінде қолданылады 

Интеллектуалдық ойындар. 
Бұл ойындар оқушылардың зор белсендігін оятады. Бұл категорияға «ұғымталдыққа, жүйріктікке, зеректікке» бейімделген тапсырмалар – шарадалар, жұмбақтар, бас қатырғыштар жатады. 
Сабақтың қорытынды бөлімінде қолданылады. 

Ойын арқылы сөз байлығын, тіл қорын дамыту. 
Таңдап алынған ойындар оқушылардың сөз байлығына ,тіл қорына сай болу керек. Мұғалім кез-келген ойынды өткізу үшін алдын-ала жоспар құрып алуы керек. Сонымен бірге мұғалім ойынға қойылатын төмендегі әдістемелік талаптарын біліп орындауы тиіс. 
Ол әдістемелік тұрғыдан алғанда мынадай бөліктерден тұрады: 
1.Ойынның өтілетін сабақтарының мазмұны мен тақырыбына сай болуы. 
2.Ойынға берілген уақытты нақты белгілеу. 
3.Ойынның ойналу түрі топ болып ойнау. 
4.Ойынға қажетті материалдардың түгел дайындалып қойылуы. 
5.Қолданылған сөздер,сөз тіркестері,олең таңдау 
6.Ойындардың өту барысының жоспарын жасау. 
Мұғалім алдымен оқушының оқуға қызығушылығын ояту қажет. Оқушының қызығу жәрдемімен оқып үйрену барысында қабілеті ашылып, дарыны ұшталады, өз күшіне мүмкіндігіне сенімі артады,кісілігі қалыптасып, дара тұлғалық сипаттарға ие бола бастайды. 
Сабаққа деген қызығушылығын арттыру 
Қызығуды туғызу үшін ойын түрлерін пайдаланудың орны бөлек. Тиімді пайдаланылған ойын түрлері мұғалімнің түсіндіріп отырған материалын оқушылардың зор ынтамен тыңдап берік меңгеруіне көмектеседі. Өйткені төменгі сыныптағы оқушылардың аңсары сабақтан гөрі ойынға ауыңқырап отрады. Қызықты ойын түрінен кейін олар тез серігіп тапсырманы ықыластана әрі сапалы орындайтын болады. Ойындар барлық сыныптарда қолданылады. 
Сонымен бірге сынып ішінде ойнайтын ойындар мен іс-әрекеттер арқылы да оқытуға болады.Біз сынып ішінде ойындарынды қашан қолдануымыз керек.Мысалы сабақ үстінде жаңа сөздерді қайталау үшін,отілген жаңа сабақты еске түсіру үшін қолданған жөн. 
Сынып ішінде мынадай ойындарды ойнауға болады: 
What’s in the bag? 
Around the world 
Board Race 
Order Race 
Question race 
Bingo 
Go fish ойындарын қолдануға да болады. Бұл ойындар оқушылардың танымын кеңейтіп, білім мен білік шеберліктерінің жан-жақты дамуына, қалыптасуына, тілдік материалдарды жақсы біліп, сөз іскерліктерін меңгеруіне көп көмектеседі. 
Оқушылардың танымын, ақыл-ой белсенділігін қалыптастыру 
• Ойындар оқушылардың танымын, ақыл–ой белсенділігін қалыптастырудың маңызды құралы бола отырып,олардың бағдарлама материалының негізгі тақырыптары бойынша алған білімдерін тереңдете түсуді,әрі пысықтауды көздейді. Бұл ойындар балалардың сабақ үстіндегі жұмысын түрлендіре түседі, олардың пәнге қызығушылығын оятып, ынта–ықылыас қоюына баулиды және оқушылардың зейінін,ойлау қабілеттерін дамытады. Ойындар арнайы мақсатты көздейді және нақты міндеттерді шешеді. 
• Ойынның мақсаты бағдарламада анықталған білім, білік, дағдылар жайында түсінік беру, оларды қалыптастыру, және тиянақтау және пысықтау немесе тексеру сипатында болып келеді. Ойынның міндеті баланың қызығушылығын оятып, белсенділігін арттыру мақсатында іріктеліп алынған нақты мазмұнымен анықталады. 
• Ойын ұғымына түсінік берсек, бұл баланың мінез –құлқына өзі басқарумен қатар топпен жұмыс жүргізе білу әрекеті, ол баланың бір-біріне көмектесу, тез ойлау қабілетін, алға ұмтылу ісін дамытады. Сондықтан бағдарлама бойынша бекітілген оқыту үрдісінде ойын түрлерін сабақ үрдісінде үнемі пайдаланып отыру керек. 
Ағылшын тілі пәнінде рольдік ойындарды қолдану 
• Ағылшын тілі пәнінде көбіне рольдік ойындар, грамматикалық ойындар, танымдық ойындар қолданылады. Ойын-оқу, еңбек іс-әрекеттерімен бірге адамның өмір сүруінің маңызды бір түрі. Іс-әрекетті кесте түрінде қарастырсақ, оқушының белсенділігімен білім сапасын көрсетеді. 
Білім алумен Баланың дене Оқушылардың қызығуы артады, біліктілік оқушының қозғалысы жақсарады.

Топпен жұмыс істеуге дағдысын Баланы еңбек етуге дағдыланады, қалыптастырады, талпындырады. Танымдық әрекеттерді 
Ұйымшылдық қабілеті жетілдіреді, артады. Ойлау қабілеті артады, дамиды. 
Осы іс – әрекеттер арқылы оқушыларды оқытуға да болады. Іс-әрекеттің мынадай түрлеріне тоқталсақ: 
Matching 
Categories 
Fill in the blanks 
Dialogues 
Drawing 
Singing осы іс-әрекеттің түрлерін сабақ үстінде қолданса өте тиімді нәтиже береді. 
Ойынның өзіне тән мотивтері болады. Мысалы: мазмұндық, рольдік ойындар баланың зейінін есін, ойлауын, қиялын қалыптастыруда зор маңыз атқарады. Ойын әсері арқылы бала өз қасиетін қалай қанағаттандыра алатындығын, қандай қабілеті бар екенін байқап көреді. Ал, ақыл-ой ойындарында белгілі бір ережелерді сақтап ойнайды. Ол ойындар баланың тапқырылығын, байқағыштығын, зейінділігін арттырумен қатар, ерік сезім түрлерін дамытады. Ойын түрлері өте көп. Соның ішінде сабақта пайдаланылатын танымдық ойындар, сөздік ойындар жан-жақты дамытып білімді толық игеруіне көмектеседі. 
What’s in the bag? 
Сумкада не бар ойыны 
Мұғалім алдымен балаларға бір сумка алып келеді. Балалардан сұрайды. Балалар сумкада не бар? Балалар ішінде дәптер, қалам, кітап бар деп айта бастайды. Мұғалім бұл ойынды сабақ соңында қолданса болады. Әсіресе жаңа сөздерді еске түсіру үшін қолдануға болады. Мұғалім сумканың ішіндегі заттармен таныстырады.Сумкада не бар? Мұғалім оқушылардан What’s this? Сұрағы арқылы затты көрсету арқылы сұрайды. Мысалы: Pen, copybook, pencil, ruller, rubber деп көрсетеді. Сосын оқушыларға жеке-жеке қайталатады.Сөздерді ұмытпау керек. Сосын оқушыларға сумка ішіндегі заттарды таратып беріп,оқушылардан осы заттарды мына сұрақ арқылы сұрауға да болады. Мысалы: Who has a pencil? Who has a ruller? Жауап бергенде оқушылар кімде екенін табу керек. Оқушылар тапса Janar has a pencil деп табу керек. Бұл ойын оқушының сабаққа деген қызығушылығы артып, сөздік қорлары молайып, есте сақтау қабілеті артады. 
Question Race 
Сұрақтар сайысы 
Бұл ойынның шарты: 
Мұғалім сол сабаққа қатысты сұрақтар қойылады. Осы сұрақтар оқушыларға таратылып беріледі. Оқушылар сол сұрақтарға дұрыс жауап беру керек. Мысалы жыл мезгілдерін өткен кезде суреттер арқылы да мынадай сұрақтар арқылы қолдануға болады. 
1.How many seasons are there in a year? 
2.What are they? 
3.How many months are there in a year? 
4.What are they? 
5.What season is it now? 
6.What month is it now? 
7.How many days are there in a week? 
8.What are they? 
Осы сұрақтар арқылы оқушылардың сөйлеу қабілеттері артып,сөздік қорлары молайып,сабаққа деген қызығушылығы артады. 
Қорыта келгенде, оқу үрдісінде «ойын түрлерін пайдалану біріншіден, оқушылардың білімін берік меңгерту құралы болса, екіншіден балалардың сабаққа деген қызығушылығын көтеру болып табылады. Ойын түрлерін пайдалану мынадай нәтижеге жеткізеді. 
Бала ойын арқылы сөздерді айтуды үйренеді, лексикалық және грамматикалық материалды белсенді түрде меңгереді 
Шығармашылық және ойлау қабілеттері дамиды және байқампаздық қабілетін ашады 
Теңдікті сезінеді, сабаққа қызыға қатысады, ұялшақтықты, жасықтықты жеңеді 
Сабақ жанданады, шет тілін үйренуге деген қызығушылығы оянады. Шаршауы басылады. 
Тыңдап түсіну (аудирование) және ауызша сөйлеу дағдылары дамиды 
1.Сөздерді айтуды үйренеді, лексикалық және грамматикалық материалды белсенді түрде меңгереді 
2. Тыңдап түсіну (аудирование) және ауызша сөйлеу дағдылары дамиды 
3. Шығармашылық және ойлау қабілеттері дамиды және байқампаздық қабілетін ашады 
4. Сабақ жанданады, шет тілін уйренуге деген қызығушылығы оянады. Шаршауы басылады. 
5. Теңдікті сезінеді, сабаққа қызыға қатысады, ұялшақтықты, жасықтықты жеңеді 
Теңдікті сезінеді, сабаққа қызыға қатысады, ұялшақтықты, жасықтықты жеңеді 
Қорытынды Қорыта келгенде, ойын әрекетінсіз ағылшын тілі лексикасын оқушының есінде қалдыру тиімділігі аз және ақыл ой күшін көп қажет етеді. Оқу үрдісіне енгізілген ойын ағылшын тілі сабағында оқутыдың бір түрі ретінде қызықты, жеңіл және жанды болуы керек. Ойын оқу үрдісін жеңілдететінін ескеру қажет. Оқытушының сабаққа қойған мақсатына, міндетіне, шартына байланысты ойын түрі өзгертіліп отырылуы қажет. Ойын арқылы кез-келген оқу материалын қызықты да тартымды қылып, оқушылардың көңіл-күйін көтеруге, өздерінің жұмыстарын қанағаттануға және білім үрдісін жеңіл меңгеруге көмектеседі. Сабақ барысында ойын арқылы дамытуға арналған тапсырмалар жүйелі бағытталып, ұйымдастырылып отырса сонда ғана мұғалімнің сабақ мақсатына жеткізуіне мүмкіндік береді. 

Тақырыптың нәтижесі: 
1.Әр оқушының шығармашылығы артады. 
2.Жылдам жұмыс істеуге дағдыланады 
3.Оқушының жеке қабілеті анықталады 
4.Оқушы топ жаруға ұмтылады. 
5.Оқушының ойлау қабілеті дамиды 
6. Әр оқушы өз деңгейінмен бағаланады. [12]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4.2.          Ағылшын тілі сабақтарында проблемалық ситуациялар қолданудың тиімділігі

Жұмысымызда    қолданылған    ситуациялардың    бірнеше үлгісін ұсынып отырмын.

I. Англиядан бір топ студенттер біздің колледжге келді. Сіз журналистсіз, олардан интервью алыңыз. Алдын ала дайындалған карточкада ағылшын тілінде тапсырмалар жазылған.

1. Аты-жөні.

2. Тұратын жері.

3. Мекен-жайы.

4. Қызметі.

5. Отбасы.

6. Өскемен қаласы ұнады ма?

7. Алған әсеріңіз?

II. Отбасы тақырыбы бойынша оқушылар өздерінің ата-аналары туралы алдын ала берілген сұрақтар бойынша әңгімелейді де, ата-анасының қандай қасиеттерін бағалайтынын айтады.

- Do you love your father? Why do you love him?

— I love my father, because he is kind, handsome and strict.

III. Англиядан келген досыңның сұрақтарына өзің оқитын колледж туралы жауап бер. Колледжде оқу ұнай ма?

Не себепті ұнайтынын айтып дәлелде.

IV. Сен колледж студентісің, достарыңды сабақ кестесімен таныстыр. Сабақ кестесі көңіліңнен шықпаса, қандай өзгеріс кіргізілсе екен деп ойлайсың. Ойыңды дәлелде!

Әрине, мұндай тапсырмаларды орындау үшін оқушылар дайындық кезеңнен өтеді, оларға әр ситуацияға лайық сұрақтар жазылған карточкалар таратылады. Осындай жұмыс барысында тәрбиелік мақсаттар да іске асады.

Қорыта келгенде, проблемалық ситуациялар туғызу мақсатымен мұғалім төмендегідей жұмыс түрлерін қолданады:

— қарама-қарсылық тудыратын проблемаларды анықтап, оқушыларды оның шешу жолдарын табуға бағыттайды.

— бір проблемаға әр түрлі пікірлер тудырып, дәлелдеуге көмектеседі.

— оқушылар туындаған проблеманы әр түрлі көзқараспен шешуге үйренеді( мысалы: журналист, заңгер, дәрігер рөлдерін ойнаған кезде олар талдау, салыстыру, дәлелдеу, поблемаларды шешу әдістерін іздестіріп үйренеді).

Жұмыстың барлық кезеңінде мұғалім шэкірттерінің іс-әрекеттерін қолдап, мадақтай келе, олардың ынтасын, жұмысты іздеуге бағытталған ниетін көтерген жағдайда ғана жақсы нэтижеге жетуге болады.

Түрлі материалдарға сай біз сабақта неғүрлым әдіс-тәсілдерді түрлендіріп отырсақ, соғұрлым берілетін сапалы болатыны сөзсіз. [13]

 

4.3.          Ситуациялық-рөлдік ойыңдар

Шетел тілін оқытуды мектепте алғаш бастаған кезден-ақ біз оқушылардың жас ерекшелігін үнемі есте сақтап, шәкірттердің мінез-құлқына тән түрлі әдістер қолдануымыз керек. Бастапқы сатыдағы балалардың ерекшелігі сол-олар тез шаршағыш, қиялшыл, тынымсыз т.б. болады. Сондықтан да мұғалім сабақта түрлі рольдік және драмалық ойындарды т.б. тәсілдерді қолдануы тиіс. Сабақта түрлі ойындарды қолдану мұғалімнен белгілі бір деңгейде тәжірибені, педагогикалық шеберлікті талап етеді. Мұғалім мен оқушы арасындағы түсіністікке қол жеткізу үшін әсіресе жас мұғалімдерге өте көп тер төгуге тура келеді, өйткені мектепте сабақ беру барысында олар дұрыс дауыс ырғағын, мимиканы, өзін-өзі үстау дағдысын, яғни актерлік шеберлігін де шыңдауына тура келеді.

Шетел тілі сабағында ситуациялық-рөлдік ойындардаы қолдану  оқушыларды топ болып жұмыс істеуге дағдыландырса, жыл өткен сайын мұғалімнің ұйымдастырушылық, ұжыммен жұмыс істеу шеберлігін шыңдай түседі. Ситуациялық-рөлдік ойындарды орындау барысында әр оқушы өзіне белгілі бір рөлді алады да сол рөлге сай өзін-өзі ұстауға тырысады. Ол рөлдерді орындағанда оқушы өзі мен басқалардың тәртібіне, өзін-өзі ұстауына, әрекетіне көңіл бөліп, түрлі елдердегі жағдайларды салыстыруға мүмкіндік алады. Шәкірт ойын ойнау арқылы түрлі ұлттар мәдениетінен хабардар болады, түрлі білімдік, біліктік ақпараттар алады. Сондай-ақ әр оқушы өзінің қабілетін көрсетіп, шығармашылық жұмыс істеуге бейімделеді.

Ситуациялық-рөлдік ойындар барысында көптеген өзара байланысты тілдік ситуациялар қолданылады.

Ойын атмосферасы кезінде оқушының өзіне тән қабілетін көрсете алуы сабақта қолданылатын жұмыс түрлерін қызықты ете түседі. Ойын кейде күнделікті өмірде кездесетін адамдар арасындағы қарым-қатынастарға құрылады да оқушылардың тілдік те, тілдік емес те шеберліктерін шыңдайды.

Ситуациялық-рөлдік ойындар қолданылу мақсаты мен өтілу    кезеңіне байланысты   комуникативтік   бағдардағы, педагогтық бағдардағы және кәсіби-педагогтық бағдардағы деп бөлінеді. Бұл бағдардағы ойындар өзара бір-бірімен байланыста болады. Енді осыларға жеке-жеке тоқталайық.

Коммуникативтік бағдардағы рөлдік ойындар ауызша сөйлеу білігі мен дағдыларын, сондай-ақ оқушылардың топ болып қарым-қатынасуы жағдайында оларды өздерін ұстау мәдениетіне үйретеді.

Педагогикалық бағдардағы ойындардың басты мақсаты педагогикалық әдеп пен шет тілінде тілдік материалдарды кәсіби түрде меңгертуді көздейді.

Ал кәсіби-педагогикалық ситуациялық-рөлдік ойындардың мақсаты шет тілі мұғалімінің білімі мен біліктілігін арттыру. Өткені мұғалім сабақта ойындарды қолдану барысында өзі қалыс қалмай оқушылармен бірге ойнап, үлгі көрсетумен қатар өзі де шеберлігін арттырып отырады. Оқушыларды рөлмен сөйлеуге, топта жұмыс істей алуға, өз пікірін білдіруге жаттықтыра отырып мұғалімнің де педагогикалық, психологиялық білімі, дағдысы тереңдей түседі. Түрлі рөлде коммуникативтік мақсатта сөйлеу тек оқушыларды ғана емес, мұғалімді де шыңдай түсері сөзсіз. Тілді түрлі контекстерде қолдану мен топтағы әлеуметтік-психологиялық факторларды ескеру оқушылардың бойындағы  кейбір жеке бас қасиеттеріне де тікелей ықпал етеді.

Осы орайда естен шығаруға болмайтын мынадай екі мәселе бар.

Оқушылардың сабақта қарым-қатынас жасауына қажетті материалдарды пән мұғалімі алдын ала мұқият таңдап алуы керек. Ол материалдар оқушыларды білімдік-тәрбиелік мақсатта әңгімелесуге, пікір таластыруға, өзара қарым-қатынас мәдениетіне үйрететіндей болуы шарт. Сөз тақырыптары аса көкейкесті мәселелерді қамтуы тиіс, өйткені ситуативтік-рөлдік ойындар аспектілі кешенді жағдайларды да қамтиды. Мұғалім бір ғана материалда грамматиканы ғана емес, фонетика мен лексиканы да дұрыс үйретуді көздейді.

      Білім берудің сапасын арттырудың ең маңызды құралы – өмірде болатын түрлі қиындықтарды жеңуге деген оқушының ынтасы. Осындай құзыреттілік өмірде кездесетін нақты бір қиындықтарды шешу барысында қалыптасады және жағдаяттық мысалдарды қолдану зор үлесін тигізеді.

Жағдаяттық тапсырмалар түрлі пәндерден алынған білімді біріктіруге көмектеседі. Бұл оқушыға ақпаратты түрлі үлгіде қабылдап, тез үйренуге жағдай жасайды, өздігінен қажетті мәселелерді шешу жолдарын іздестіріп, белсенді және шығармашыл түрде алған білімдерін қолдануға үйретеді.

Жағдаяттық тапсырмалар оқушының қандай да бір мәліметпен жұмыс жасау барысында интеллектуалды амалдарды меңгеруге жағдай жасайды: танысу – түсіну – қолдану – талдау – жинақтау – бағалау. 

Жағдаяттық тапсырманың үлгісі мынадан тұрады:

·        Тапсырма атауы.

·        Тұлғалық-мағыналық танымдық сұрақ оқушының сол сұраққа жауабын табу үшін қызығушылығын арттыру қажет.

·        Берілген сұрақ бойынша мәлімет түрлі үлгіде болуы мүмкін (мәтін, кесте, графика, статистикалық деректер және т.б.).

·        Берілген мәлімет бойынша жұмыс тапсырмасы.

Елдер бойнша саяхат немесе елдерді тану бойынша мәліметтерді жағдаяттық тапсырма ретінде қолдануға болады. тапсырмалар құру үшін оқу кітабынан немесе басқа да деректер көзінен алуға болады. Бастысы, ол мәлімет оқушыға маңызды болуы керек. Мысалы, «Біріккен Корольдіктегі кәдесыйлар» тақырыбын меңгерген кезде 5 сыныпқа арналған УМК «Английский в фокусе» оқулығында жағдаяттық тапсырма құру үшін елдерді тану бойынша біраз мағлұмат алуға болады және оқулықтан тек елтану бойынша иллюстрациялық мәтіндер алынады (41 бет)

 Берілген мәтіндерді ағылшын және қазақ тілінде географиялық картамен, тақырып бойынша мәтіндермен және иллюстрациялық мәліметтермен, жаңа лексика және қазақ-ағылшын тіліндегі сөздікпен толықтырдым. Оқушылар мәтінмен жұмыс жасағаннан кейін оларға оқылған мәтіндер бойынша тапсырмалар топтамасы беріледі. Аталған кезеңде алынған мәліметтер өңделеді. Осында танысуға арналған тапсырмалар ұсынылады (балалар аударылған сөздермен және географиялық картамен жұмыс жасайды), түсінуге арналған тапсырма  -  қандай символдар туралы айтылып отырғаны және қандай мағына беретіндігі туралы айтылады; қолдануға арналған тапсырма – балалар кәдесыйларды елдермен байланыстырады. Талдау тапсырмасында оқушылар кестемен жұмыс жасайды. Жинақтау және бағалау тапсырамалары жоғары деңгейде болады, бұл деңгейде оқушылар ертеректе орындалған тапсырмаларға қарап, өздері сөйлем құрады.

Берілген жағдаяттық тапсырманың қорытындысы Біріккен Корольдіктің елдері бойынша саяхатқа шыққан кезде кәдесыйларды ағылшын тілінде атап, сатып алу мүмкіндігі пайда болады.

Берілген мәліметтермен өздігінен жұмыс жасау барысында оқушылар біртіндеп берілген тақырып бойынша өздігінен еркін түрде монолог үлгісінде сөйлемдер құрады. Сонымен, жағдаяттық тапсырмалармен жұмыс жасаған кезде жаңа тақырып меңгеріліп қана қоймайды, оған қоса алдында өтілген мәліметтер жалпыланады, сонымен қатар оқушылардың жаттілдік байданыс құзыреттілігі артады.

 

 

 

 

 

 

II. Бөлім. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ

3.1 Анализ учебно-методического комплекта В.П. Кузовлева, относительно применения УРС на уроках иностранного языка в базовой школе.

Данный УМК характеризуется несколькими особенностями. Во-первых, необычна сама цель: обучение иноязычной культуре. Иноязычная культура (ИК) как цель обучения включает в себя:

1.     Развитие лингвистических способностей, психических процессов и свойств личности ученика (развивающий аспект).

2.     Познание культуры стран изучаемого языка и корреспондирующих элементов родной культуры (познавательный аспект).

3.     Воспитание личности ученика через усвоение общечеловеческих ценностей (воспитательный аспект).

4.     Овладение иностранным языком как средством общения и осознание системы изучаемого языка (учебный аспект).

Ведущим на начальной ступени обучения должны стать развивающий и познавательный аспекты ИК. Только развив необходимые способности учащихся, можно заложить основу, которая поможет ребенку успешно овладеть любым иностранным языком, а при необходимости и несколькими языками.

Обучение будет происходить намного эффективнее, если ученик с первых уроков поймет, что иностранный язык поможет ему узнать с помощью родного языка. Познание культуры стран изучаемого языка в данном УМК не является самоцелью, а служит базой для овладения языком как средством общения, а также способствует более глубокому пониманию и осознанию родной культуры. Во-вторых, необычны и сами средства достижения поставленной цели. Большинство упражнений носит полиаспектный характер. Это означает, что каждое упражнение познавательно, так как строится на интересном для ученика факте культуры (англоязычных стран или родной), и не только чему-то обучает, но также развивает и воспитывает учащихся.

В-третьих, особенность данного УМК. заключается в том, что технология, положенная в его основу, рассчитана на всех и доступна всем учащимся, независимо от уровня развития способностей. Это стало возможным благодаря последовательному воплощению принципа индивидуализации, а также принципа комплексного подхода к овладению ИК.

При работе с традиционными учебниками учителю часто приходится самому готовить различный дидактический материал с дополнительными опорами для учеников со слабо развитыми способностями. Данный УМК избавляет учителя от этой необходимости. В УМК заложены средства, позволяющие учителю в течении первых двух недель получить представление об уровне развития языковых способностей учащихся класса, составить методическую характеристику класса и использовать ее в качестве средства управления процессом индивидуализированного овладения ИК. В учебнике представлены различные опоры, включая транслитерацию. Задача учителя заключается в том, чтобы вовремя оторвать от опор учащихся с более развитыми способностями. Преимущество комплексного подхода состоит в том, что новый материал усваивается одновременно во всех четырех видах речевой деятельности. В становлении речевого механизма, таким образом, участвуют все анализаторы: слуховой, речедвигательный, зрительный, моторно-графический, что не только способствует более прочному усвоению материала, но и позволяет ученику компенсировать недостающую способность за счет более развитых.

В-четвертых, особенность УМК состоит в том, что он пригоден как для группового обучения в классе, так и для семейного или самостоятельного изучения ИК.

В-пятых, отличительной чертой данного учебника является то, что каждый урок представлен в полном объеме, включая материал для аудирования и чтения. Менять последовательность подачи материала не рекомендуется, так как может быть нарушен сценарий урока, предусматривающий логические переходы и связки между видами работ и упражнениями. Таким образом, учебник может быть использован также в качестве самоучителя и в качестве пособия для совместного обучения учащихся и родителей. Учебно—методический комплект состоит из следующих компонентов:

1.     Книги для учащихся (Students Book)

2.     Книги для учителя (Teacher's Book)

3.     Рабочей тетради (Activity Book)

4.     Аудиокассет

Учебник построен в соответствии с учебным планом. Материал учебника разбит на блоки, каждый из которых призван решать конкретные задачи по четырем аспектам ИК. Материал каждого блока делится на циклы, Структура циклов уроков в каждом блоке различна, что объясняется спецификой целей обучения на каждом конкретном этапе. В каждом цикле через определенное количество уроков даются уроки повторения, цель которых закрепить в новых ситуациях пройденный ранее материал. Книга для учителя содержит общую характеристику УМК, описывает цели и задачи обучения ИК и описание технологии выполнения видов упражнений, используемых в УМК.

Задача учителя заключается в том, чтобы адаптировать имеющиеся в учебнике сценарии уроков применительно к конкретному классу, не нарушая предлагаемой технологии обучения.

Рабочая тетрадь является неотъемлемым компонентом УМК и предназначена для активизации и систематизации представленного в учебнике материала.

Звуковое приложение состоит из двух кассет: кассеты для учителя, где записаны все упражнения, выполняемые в классе, дополнительные упражнения, а также тексты для тестирования уровня развития умения аудировать, и кассеты для учащихся, на которой звучат тексты как классные, так и домашних заданий.

3.2 Анализ практики во втором классе.

Невозможно отделить теорию от практики, поэтому неразрывно связана с практикой школы, ибо именно в школе пробируются новые методы, приемы, технологии. Все сказанное выше об условно-речевой ситуации осталось бы только I, если бы не практика школы.

Именно практика использования УРС на уроках иностранного языка, позволяет сделать выводы о том, насколько эффективно ее использование при изучении иностранного языка, обеспечивает ли применение УРС решать коммуникативные задачи.

Находясь на практике в школе №33 г. Смоленска, я приняла УРС для решения коммуникативных задач. Целью моей практики было: реализовать на практике полученные теоретические знания.

Для учащихся, знакомых с УРС, она была неотъемлемым компонентом урока. Учащиеся, не знакомые с такой формой работы, были приятно удивлены, увидев, что урок иностранного языка может быть интересным и эмоциональным.

Я применяла УРС для овладения учащимися материала в различных аспектах языка: лексике, говорении. Во всех случаях применение УРС повышало мотивацию, а вследствие этого повышалось эффективность обучения, что соответствует требованиям программы.

Заключение

В данной исследовательской работе мной были изучены и подвергнуты тщательному анализу положения многих ученых, методистов, учителей - практиков, касающиеся применения УРС на уроках иностранного языка.

Анализ теории и практики работы школы дает возможность сделать вывод о том, что вовлечение учащихся в активный процесс учения по овладению каждой порцией учебного материала, обеспечивающей расширение их возможностей в аудировании, говорении, чтении и письме является серьезной проблемой. И в решении этой проблемы исключительно велика роль учебно-речевых ситуаций. В ходе данной исследовательской работы я изучила состояние проблемы в теории и практике, определила понятия ситуация и ситуативность, выявила структуру речевой ситуации, и ее реализацию в учебно-воспитательном процессе, проверила эффективность использования УРС на уроках иностранного языка. Все выше изложенное дает право сделать заключение о том, что уделение более пристального внимания системному и планомерному внедрению условно-речевых ситуаций при подготовке и проведении уроков иностранного языка, способствует повышению эффективности обучения для достижения программных целей.

Приложение 1

Учащимся предлагаются ситуации с которыми они должны либо соглашаться, либо не соглашаться.

Например:

Cocks can swim

Children have 2 hands

Children can sing a song

A crocodile is orange

You can play in piano

You have blue eyes

A crocodile can swim and run

It is cold to day

Your mother has 5 children

You like to speak English

и т.д.

Целью является тренировка, построений отрицательных предложений.

Приложение 2.

Today we will have a fanny lesson

Guess what I have in my hand

Ученики должны догадаться, что в руке карандаш.

Учитель просит: « Come up to the black board, take this marker, please. And you give him commands. Ask him to draw a head, a neak, hair, eyes, a nose, a mouth etc..)

Thank you. And now lets make up a story about this funny fellow.

Целью является тренировка изученной лексики по теме «Внешность».

 

Қоғам  талабына  сәйкес  мұғалімнің  негізгі  мақсаты оқушының білім сапасын көтеру. Ол үшін мұғалімнің алдында сабақтың сапасын көтеру, түрін жетілдіру, оқушының сабаққа деген ынтасын, қызығушылығын арттыру, кабілетін дамыту міндеттері тұр. Сондықтан әр мұғалім өзінің шығармашылыгын шыңдап, бір ғана әдіспен шектелмей, озық іс - тәжірибелерді пайдалана білуі тиіс. Оқушының жеке тұлғасының дамуына ықпал жасауда сабақ процесінде мұғалімдерге жаңаша оқытуда, тәрбиелеуде төмендегідей міндеттер жүктелген:

-        Оқытушылардың базалық білім-білік дағдыларын жетілдіру.

-        Танымдық қабілеттерін дамыту.

-        Оқуға деген кызығушылығы мен ынтасын арттыру.

-        Белгілі бір проблеманы шешуде оқушылардың ынтымақтастығын ұйымдастыру.

-        Жұмыстың топтық турлерін қолдану.

-        Оқушылардың өзіндік жұмыстарының ізденісті зерттеу турлерін ұйымдастыру.

Шетел тілі мұғалімдері қызметінің түпкі нәтижесі окушыларының ойлау, сөйлеу, пікірлесу қабілеттерін дамыту, сондықтан мен өз сабақтарымда осы мәселені шешу жолдарын қарастыруға тырысамын. Жұмысымда оқытудың жаңа технологиясы жобалау әдістемесін жүйелі түрде қолданудамын, Бұл технологиямен жұмыс жасаудын маңызды бір саласы проблемалық ситуациялар туғызу. Осы орайда проблемалық ситуациялар колданудың тиімділігінің неде екеніне тоқталып өткім келеді.

Ең алдымен ситуациялар қолдану жоғарыда аталған жаңаша оқытуда мұғалімдерге жүктелген міндеттерді іске асыруға ықпал жасайды. Оқушылар ситуациялық тапсырмалар орындаған кезде пән бойынша алған білімдерін күнделікті өмірлерінде әр түрлі жағдайда қолдана алатынын сезеді.

Проблемалық ситуациялар сабақты өткізуге, оқушылардың логикалық қабілеттерін, өз бетімен жұмыс істеу дағдыларын дамытуға да пайдасын тигізеді. Тапсырмаларды іріктеген кезде мұғалім    сабақтың    тақырыбын,    мақсатын,     оқушылардың дайындығын, қабілетін ескереді.  Мұндай  жұмысты  жекелей, жүппен, топпен ұйымдастыруға болады. Тапсырмаларды орындау барысында оқушылардың сөйлеу дағдылары, өзара пікірлесу, ойларын дәлелдеу қабілеттері де дамиды. Бастапқыда жеңія, кейін біртіндеп берілген ситуациялық күрделі тапсырмаларды орындау   барысында   оқушылар   түрлі   жағдайда   салыстыру, қорытынды     жасау     процестерінен     етеді.     Проблемалық ситуациялармен    үнемі    жүйелі    түрде    жұмыс    жүргізудің нәтижесінде ғана оқушылардың білім сапасын көтеру бағытында жақсы жетістіктерге жетуге болады.

Шет тіліне оқытуды үйрету мақсаты ретінде қарым-қатынас негізге алынады. Жағдаят қарым-қатынастың белсенді құралы ретінде танылады. Коммуникативтік оқыту бойынша оқыту үдерісі қарым-қатынас үдерісінің үлгісі бойынша құрылады.

Коммуникативтік оқытуда жағдаяттар материалды игерудің соңғы кезеңінде қолданылмайды, ол оқытудың қосымшасы емес, материалды игерудің барлық кезеңінің негізі болып саналмақ. Жағдаят ұйымдастырудың бірлігі және шет тілде оқыту үдерісінің басқару негізі болуы керек.

Жағдаят – ерекше құбылыс және оны зерттеуде кең, әрі терең тәсілдерді талап етеді. Ең маңызы қажетті өлшемдерді табу, солардың көмегімен ауызекі сөйлесудің жағдаяттарын әдістемелік дұрыс түрде құруға болады.

Бәрімізге белгілі, шет тіліне оқытуда жетістікке жетудің оңтайлы тәсілі дұрыс ұйымдастырылған оқыту үдерісімен анықталады. Мұғалімнің міндеті – сабақ уақытында  оқушыларды белсенді түрде қарым-қатынасқа тарту. Сондықтан оқушылардың шығармашылық әлеуетін тиімді ашу құралы ретінде қарым-қатынасқа оқыту болып саналады. Оқыту үдерісі аясында шет тілінде оқушылардың бір-бірімен еркін түрде қарым-қатынас жасауы – қиын және шешілетін мәселе.

Қарым-қатынас үдерісінде түрлі әдіс-тәсілдердің үлгісі жүзеге асырылады (оқу-танымдық, саяси-қоғамдық, еңбек, спорттық, шығармашылық,  тұрмыстық). Қарым-қатынастың мазмұны ретінде мәселелер негізге алынады, талқыға салынатын нәрселер негіз болып есептеледі.

Мектептегі тәжірибе бойынша, әңгіме барысында оқушылардың айтқан пікірлері, қандай да бір сұрақты шешкен кезде оқушылар өздерін еркін ұстап, өз ойларын ортаға салады, егер топпен қарым-қатынас жасалып жатса, немесе монологтық және диалогтық түрде оқушылар бір-бірімен сөйлессе,  бірлесіп топпен жұмыс жасау жүйесі жақсарады.

Оқыту үдерісіндегі оқу-сөйлесу жағдаяттарының негізгі міндеттерін қарастырайық.  Сабақ барысында оқу-сөйлесу жағдаяттары негізгі екі міндетті орындайды: ынталандыру және оқыту. Бұл жағдаяттар сөйлесу қабілеттері мен әдіс-тәсілдерді қалыптастырудың негізгі шарттарын есепке ала отырып құрылуы керек, сол кезде ғана олардың оқыту міндеті жүзеге асады. Кей кезде сабақ барысында мұғалімнің құрған жағдаяты оқушылардың тарапынан үнсіздік немесе олардың бей-жай қатысуына әкеледі (төмен баға алу қорқынышы). Психологтардың ойынша, оқушылардың жасөспірім кезінде олар үшін қызығырақ болып саналатын әңгімелер, олар біріншіден, түрлі саладағы жаңа деректер немесе қызықты мәліметтер; екіншіден, қарым-қатынастар және іс-әрекеттер туралы әңгімелер. Осы арада айта кететін бір жайт, сабақ барысында мұғалім жағдаяттарды қолданар болса, әрине ол оқушылардың жас-ерекшеліктеріне, қызығушылықтары және танымдық қабілеттеріне назар аударып, қолдануы тиіс!

Оқыту тілінде пікірлердің мазмұнының ашылып немесе оның мазмұнының сақталуын қамтамасыз ету керек, шындыққа сәйкес келмейтін пікірлерді алып тастау қажет. Балаларды сөйлеу барысында не туралы айтылып жатқанына зер салып, қызықтыра білу маңызды, сөйлеу барысында мынадай сөздерді қолдануға болады“Is it really so?”, “Do you agree?”, “You don’t say so!”, “How so?” и другие.

Сабақта қарым-қатынас алмасу негізінен мынадай ұйымдастыру үлгісінде жүзеге асады: мұғалім – оқушы, мұғалім – сынып, кейде оқушылар -  оқушылар. Біз көбінесе отбасы мүшелерімен, көршілермен, сыныптастармен, достармен қарым-қатынас жасаймыз, сөздік қатынасты ауызекі сөйлесуге оқыту әдісі ретінде қабылдауды доғару керек.

Оқушыларды бір-бірінің айтқан сөздеріндегі қателіктерді дұрыс ретке келтіре білуді үйрету керек (түзету, нақты сұрақтар қою). Бұл бастапқы кезең. Келесі кезеңде коммуникативтік іс-әрекеттерді келесі репликалармен жүзеге асыруға болады – келісу немесе келіспеу репликалары:

Right you are; I think the same; As for me I think…; I am afraid you are mistaken; I like it

Сөйлеушінің сөзін толықтыратын репликалар:

More than that; besides; to make the things worse…;

Тұлалық мінезді есепке алатын:

As for me, I think…; I suppose…; I believe…

Пікірлерді жалпылау:

On the whole; in general; summing up all you’ve just said; let’s come to a conclusion; so what is the result?

Эмоционалды іс-әрекеттер:

That is rather strange (awful, nice); Brilliant; So many; Great; Well done

Келеке ететін репликалар:

So there you are! Why should you?

Өтініш ретінде болатын репликалар:

May I…? Can you…? Will you…? Please, don’t do it

Теріс баға беретін репликалар:

I find it bad; I find it not very good

Таңдану репликалары:

Is it? Do you? Are you? Really? How so? You don’t say so.

Топтық қарым-қатынас жасау сараптамасы негізінде мынадай қорытындыға келеміз, яғни оқушылардың еркін түрде бір-бірімен сөйлесу барысында нақты бір мақсатқа жете білу мүмкіндігі тумайды. Пікірталас өздігінен қиын іс-әрекет, әрі пікірталас қатысушыларының түрлі сапалық көрсеткіштерін көрсетуін талап етеді. Рөлдік ойындарда барлық аталған көрсеткіштер ашылады. Рөлдік ойындарда оқушыларға топтық сөйлесу іс-әрекетіне арналған нақты және оқушыларға қол жетімді бағдарлар беріледі.

Оқытудың бастапқы кезеңінде оқушыларға топтық пікірталас өткізудің технологиясын ойлану қиынырақ болып есептеледі. Ал ойын бұл үдерісті қызықты және нақты түрде өткізеді.

Рөлдік оқытуды ұйымдастырудың өзара әрекеттесуі кезінде анықталатын топтағы формалдық емес қарым-қатынастар да осыған әсерін тигізеді.  Жеңіл және міндетті емес түрдегі рөлдік пікірталас оқушылардың қарым-қатынас жасауындағы коммуникативтік кедергілердің жойылуына, сөйлеу тәжірибесіндегі көлемді ұлғайтуға, әр оқушыға өзінің ойын құру жоспарын жасауға көмектеседі, ал барлығын алып қарағанда – ұйымдастыру формаларымен, ережелермен, сюжеттермен біріктіреді және т.б., бір сөзбен айтқанда топтық пікірталас технологиясының негізін қалайды.

Талдау қорытындысы бойынша, сөйлеу жағдаяттарын жүзеге асырудағы зор мүмкіндік балалардың ойын әрекетінде анықталады. Оқушыларды оқытудағы төменгі деңгейінде балаларға көбіне рөлдік ойындардың элементтерімен қолданылатын қиялдағы жағдаяттар көбірек ұнайды. Дәл осы кезеңде сөйлеу жағдаяттары олардың оқыту тиімділігін арттырады. Мен өзімнің тәжірибемде келесідегідей қарапайым жағдаяттарды қолдандым. Сабақ барысында әр түрлі сыныптармен түрлі сабақ тақырыбында жағдаяттарды қолдану мүмкіндіктеріне ие болдым. Аталған сабақтар қосымшада толық жазылған. Көбінесе қарапайым әрі қызықты тақырыптарды алдым.

Ø  1 сабақ 5 сыныбында «Танысу - Greeting» тақырыбында болды. Бұл сабақ танысу тақырыбында болған соң, әрине оқу жылы  басталғанда өткіздім. Оқушылар бір-бірімен әлі таныс емес, сондықтан бір-бірімен танысу, әрі шет тілінде танысу оларға өте қызықты болды. Сабақ барысында бірнеше жағдаяттар алынды.

1 жағдаят «Жаңа сыныптаспен танысу» жағдаяты бойынша диалог құру.

Are you in the fifth form, Marat?

- Yes, I am.

- How many pupils are there in your class?

- There are 18 girls and 10 boys in our class.

- How many new subjects do you study this year?

- We have Geography, Biology, History and Information Technology in our timetable.

- When does your first lesson start?

- It starts at half past eight in the morning.

- How many lessons did you have today?

- I had six lessons.

- Are you tired?

- Yes, a little. And I’ve got much homework to do.

- Does anybody help you to do your homework?

- My dad usually helps me when I ask him.

- Do you get good or bad marks at school?

- I always get good and excellent marks.

2 жағдаят «Ұлыбританиядағы туристпен танысу» тақырыбында өтеді.

 — Hi! I’m Pavel. And you are…?

— I’m Arai.

—   How are you, Arai?

—   Good, thanks.

— Where are you from?

— I’m from Britain. How about you? Where are you from?

— And I’m from Kazakhstan. Nice to meet you, Arai.

— Nice to meet you.

— Is this your first time here?

— No, it’s my second time.

— Where are you staying here?

— I’m staying at a hotel.

3 жағдаятты «My friends» тақырыбында үй жұмысына тақырыпты  пысықтау үшін бердім. Мына үлгіде диалог құруға болады:

- Do you have a best friend?
- Of course!  
- What's his name?
- His name is Misha.

- What does he look like?
- He is tall. He has fair hair and blue eyes. I think that he is very handsome.
- Why do you like him?

- He is a real optimist. If I have a problem he always knows what to say. He is very calm. Also, he has a great sense of humour.
- How long have you known each other?
- We have known each other for many years already. We studied together.

Ø   2   сабақ 5 сыныппен «Сыртқы келбет» тақырыбында болды. Аталған тақырыпты өткен кезде мынадай жағдаятты қоямыз. Мысалы, сыныпқа полиция қызметкері келді. Олар бір қылмыскерді іздестіруде. Қылмыскердің сырқы келбетіне сипаттама беріледі. Оқушылар кім туралы айтылғаны жөнінде тауып, ойланады. 

 

—   My friend Rich is coming to town next week. Have you ever met my him?

—   No, I haven't.

—   He's kind of crazy, but a great guy.

—   Yeah, why do you say so? What's he like?

—   He's really hard working, but very much a loner. He's pretty talented and can do just about anything.

—   Sounds interesting. Is he married?

—   No, he isn't.

—   What does he look like? Maybe my friend Alice would be interested in meeting him.

—   He's tall, slim and quite good looking. I'm sure your friend would find him attractive. What's she like?

—   She's outgoing and very athletic.

—   Really? What sports does she like playing?

—   She's a great tennis player and also goes bicycling a lot.

—   What does she look like?

—   She's kind of exotic looking. She's got long dark hair and piercing black eyes. People think she is rather beautiful.

—   Do you think she would like to meet Rich?

—   Sure! Why don't we introduce them?

—   Great idea!

Жағдаяттарды түрлі әдістермен жазуға болады. Мысалы,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                көрнекі құралдардың көмегімен, ауызша түсіндіру арқылы немесе көрініс көрсету арқылы.

Ø    2 сыныппен «Менің отбасым» тақырыбында сабақ жүргізген кезде оқушылар өздерінің отбасы мүшелерінің суретін алып көресетеді. Сол кезде мынадай тапсырмаларды беруге болады:

- Мадина, бізге сенің отбасыңның фотосын алып көрсетші және олар туралы жеке-жеке айтып бер. Сынып сұрақ қоюға дайын болуы керек.  

Тема “My Flat”. Даю описание дома Снежной королевы или других сказочных персонажей. Ученики делают зарисовки, затем рассказывают что у них получилось. Дается картинка, где женщина занимается домашними делами, затем дается речевая задача: “Это твоя мама. Познакомь меня с ней и расскажи немного о вашей квартире”. Так при изучении темы “Досуг” можно предложить следующие ситуации: “Нина очень любит готовить. Это её хобби. Вы были у нее на дне рождения, и вам очень понравился её торт. Попросите Нину рассказать рецепт приготовления торта”

“Вика очень любит музыку. Послушайте её рассказ о своем увлечении и задайте ей вопросы” Некоторым учащимся в индивидуальном порядке можно предложить программу телевидения. “Посоветуйте, что можно посмотреть по телевизору”. Следует приучать школьников не замыкаться в рамках изученной темы, а расширять свои высказывания, связывать их с ранее изученными темами. Не следует навязывать содержание высказываний. Например, при изучении темы “Путешествие” повторяются темы “Мой город”, “Мое село”. Предлагаются ситуации: “Ваши планы на выходные”, “Ваши планы на ближайшие каникулы”, “Ты сидишь в вагоне поезда. Опиши, что ты видишь из окна”, “Помоги маме упаковать вещи для путешествия”

«Менің үй жануарым» тақырыбын өткен кезде оқушыларға мынадай жағдаятты беруге болады, мысалы далада серуендеп жүрген кезде алдарыңыздан кішкентай мысық шығады, сіздер не істейсіздер? Алдағы сіздердің іс-әрекеттеріңіз қандай болады? Осыған байланысты диалог құруға болады.

Речевые ситуации рассматриваются как модель жизненных ситуаций, в которых учащиеся определенного возраста много и охотно говорят то, что требует от них соответствующая возрасту программа обучения иностранному языку. В некоторых ситуациях люди общаются почти автоматически. Обучающие и воспитывающие возможности ролевого общения могут быть реализованы в полной мере при условии правильного распределения ролей.

В процессе обучения от ученика не требуется, чтобы он выступал в роли учителя, космонавта и т.п. Но эти роли привлекают учащихся. Исполняя определенную роль, учащиеся высказываются от имени своего персонажа, оценивая события и факты с его позиции. Возможность оценивать события и факты с различных позиций расширяет социальный опыт учащихся, учит общению. Часто на уроках ученики выступают в роли учителя, и им это очень нравится. В своей работе я стараюсь применять такие приемы обучения, которые помогают повысить эффективность урока.

Речевая ситуация должна (по возможности) быть адекватной реальной ситуации общения; предельно ясной учащимся; воспитывать у них внимательное отношение к одноклассникам, чувство коллективизма, инициативности; должна стимулировать мотивацию учения; вызывать у школьников интерес к заданию, желание хорошо его выполнить. Предлагая ситуации общения, необходимо учитывать языковую подготовку учащихся. Так, работая над темой “Покупки” предлагается ситуация: “Вы пришли в магазин и делаете покупки в одном из его отделов” другой ученик делает покупки в другом отделе. Затем учащиеся меняются ролями. Более слабым учащимся можно предложить просто наполнить сумку продуктами.

Можно использовать также ситуации, заключающие в себе идею оказания помощи кому-либо. Например: “Help your mother in her work” (to prepare soup, to clean the room) Ситуация в библиотеке: “You are a librarian. Try to help pupils to find books, which they need”

Речевые ситуации способствуют также закреплению лексических единиц, грамматических структур. Нельзя забывать и о том, что в общении участвуют не абстрактные субъекты, исполняющие какие-то роли и осуществляющие совместную деятельность, а живые люди, личности со всеми присущими им свойствами. Включение ученика в иноязычную деятельность общения – не только важная практическая задача, её решение является важным вкладом в формирование личности учащегося. Как уже отмечалось, ситуация – единица общения, “русло” общения. Проявляя активность, ученик формируется как активная личность. Что значит проявлять активность? Это значит не быть равнодушным, простым наблюдателем.

Применение ситуативных картинок помогает активизировать речевую деятельность учащихся. По картинкам можно поговорить, выбирая из накопленного в памяти материала то, что требуется для беседы в данной ситуации. Ученики сами становятся действующими лицами. Каковы рекомендации к такому виду работы: рассмотреть картинку, с тем, чтобы представить себе ситуацию, в которой будет протекать беседа; постараться вспомнить отдельные реплики, которые можно использовать в беседе в данной ситуации. Учащиеся сам определяют структуру диалога для данной конкретной ситуации. Главное условие общения – не бояться ошибок, не бояться плохой оценки.

Таким образом, практика показывает, что речевые ситуации близкие к реальной жизни помогают повысить эффективность урока, активизировать речевую деятельность учащихся, повысить их интерес к языку, а главное в создании речевых ситуаций и в деятельности учителя – поиск. Учителю предоставлена возможность варьировать ситуации от класса к классу, для разных учащихся в зависимости от их интересов и уровня обученности.

 

Список использованной литературы:

1.     Вайсбурд М. Л., Ариян М. А. Ситуативная роль как методическое понятие – Иностранные языки в школе – 1984 - №5

2.     Елухина Н.В. Устное общение на уроке, средства и приемы его организации – иностранные языки в школе -1995 - №4

3.     Леонтьев А. А. Педагогическое общение – М.; Знание 1979

4.     Мильруд Р. П. Организация ролевой игры на уроке – Иностранные языки в школе – 1987 - №3

5.     Пассов В. И. Основные вопросы обучения иноязычной речи – Воронеж, 1976

6.     Рогова Г. В. Роль учебной ситуации при обучении иностранному языку – Иностранные языки в школе – 1984 -№6

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сабаққа арналған үлестірме материалы.

The 5^th form, Spotlight, Module 2.

 UK Souvenirs

You are on holidays in the UK. What souvenirs would you like to buy there?

Text 1.

The official name of Great Britain is the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland. The country is situated in the north-west of Europe. It consists of two large islands, Great Britain and the Isle of Ireland. There are four countries in the UK: England, Wales, Scotland and Northern Ireland.

Text 2.

Ұлыбританияның Біріккен Корольдігі және Солтүстік  Ирландия	The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland

 Text 3.

Text 4.

 

(3 және 4 мәтіндер 5 сыныпқа арналған «Английский в фокусе» оқулығынан алынды/ (Ю.Е.Ваулина, Дж.Дули, О.Е.Подоляко, В.Эванс), - М. Express Publishing: Просвещение, 2011).

Tasks

Task 1. “Spotlight” Student Book p.41 - look at the pictures, find the countries, translate them into Russian:

1.     The UK - ? ____________   2.     Scotland - ?______________     3.     England -?______________     4.     Wales  - ?________________     5.     Northern Ireland -?__________

Find these countries on the map below and write them:

Task 2. “Spotlight” Student Book p.41 - look at the pictures and guess the meaning of the words:

1.     Hat________________ 2.     Shamrock_______________ 3.     Mug________________   4.     Scarf_________________ 5.     Stuffed toys________________ 6.     Double-decker bus_______________ 7.     Pin___________________

Task 3. Match the countries to the nationalities:

The UK England Scotland Wales Northern Ireland

Welsh Scottish Northern Irish English British

 

Task 4. - match the souvenirs with the signs on them and the countries:

1.     Hat	double-decker	England
2.     Scarf	shamrock	Scotland
3.     Pin	tartan	Wales
4.     Mug	cow	Northern Ireland
5.     Toy bus	Union Jack
6.     Stuffed toy	dragon

 

Task 5. - make up sentences using the information from Task 3 and Task 4:

Example: The hat with shamrocks is Northern Irish.

1.

2.

3.

4.

5.

 

Task 6. Make the presentation of souvenirs which you can buy during your holidays in the UK:

If you are on holidays in the UK you can buy some souvenirs. This is a _____. It has got a __________ on it. (It’s a ___________). The _______ is the national symbol of _____.

 

 

Как и любой учитель, я хочу, чтобы мой предмет вызывал глубокий интерес у школьников, чтобы ученики умели читать и переводить чужие мысли, но и могли свободно формулировать свои на английском языке. Хочу, чтобы по любой осуждаемой теме они могли и хотели бы высказать свое мнение, чтобы каждый урок был праздником, маленьким представлением, доставляющим радость и ученикам и учителю.

Для этого необходимо сделать из ученика активного соучастника учебного процесса. Ученик может усвоить информацию только в собственной деятельности при заинтересованности предметом. Поэтому учителю нужно забыть о роли информатора, он должен исполнять роль организатора познавательной деятельности ученика.

Самостоятельное открытие малейшей крупицы знания учеником доставляет ему огромное удовольствие, позволяет ощутить свои возможности, возвышает его в собственных глазах. Ученик самоутверждается как личность. Эту положительную гамму эмоций школьник хранит в памяти, стремится пережить еще и еще раз. Так возникает интерес не просто к предмету, а что более ценно – к самому процессу познания – познавательный интерес.

Развитию познавательных и творческих интересов у учащихся, исследовательских навыков учащихся способствуют различные виды технологий: компьютерные технологии, технология проблемного и исследовательского обучения, технология игрового обучения, использование тестов и т.д.

В своей практике я нередко использую проблемный метод обучения, а в последнее время, конкретно, метод решения ситуационных задач.

Проблемное обучение – это такая организация педагогического процесса, когда ученик систематически включается учителем в поиск решения новых для него проблем. Структура процесса проблемного обучения представляет собой систему связанных между собой и усложняющихся проблемных ситуаций.

В психолого-педагогической литературе проблемное обучение рассматривают как форму активного обучения, которое базируется на психологических закономерностях. Как обучение, в котором учащиеся систематически включаются в процесс решения проблем и проблемных задач, построенных на содержании программного материала. Как тип развивающегося обучения, в котором сочетаются систематическая самостоятельная поисковая деятельность учащихся с усвоением ими готовых знаний.

Каждое из определений раскрывает одну из сторон проблемного обучения. Но во всех определениях подчёркиваются главные признаки, которые лежат в основе моделирования уроков в режиме технологии проблемного обучения. Это:

1)создание проблемных ситуаций,

2)обучение учащихся в процессе решения проблем,

3)сочетание поисковой деятельности и усвоения знаний в готовом виде.

Проблемная ситуация – состояние интеллектуального затруднения, которое требует поиска новых знаний и новых способов их получения. Проблемные ситуации различаются по ситуации неизвестного, по уровню проблемности, по виду «рассогласования» информации, по другим методическим особенностям.

Ситуации интеллектуального затруднения чаще всего создаются с помощью проблемного вопроса.

В проблемном вопросе должны быть:

1)сложность, выступающая в форме противоречия,

2)ёмкое содержание,

3)увлекательная форма,

4)доступный для ученика уровень сложности.

В процессе работы наиболее часто учитель использует проблемные вопросы в форме познавательной (проблемной) задачи.

Проблемное обучение является одним из методов развития учащихся. Постановкой проблем, проблемных вопросов или проблемных ситуаций учитель создает определенные организационные условия для активизации мыслительной деятельности учащихся, стимулируя поиск недостающих знаний для разрешения познавательного противоречия.

Метод проблемного обучения – творческий, оригинальный подход к обучению, требующий активной, поисковой, исследовательской работы школьников. Учащиеся в ходе урока получают не готовые объяснения нового материала, а работают с ним самостоятельно.

Практическое использование методики проблемного обучения в курсе химии включает в себя несколько этапов.

1. Разработка проблемных вопросов. Из опыта работы следует, что проблемный вопрос должен быть:

- сложным, сопряженным с противоречиями;

- увлекательным, но соответствующим логике науки;

- ёмким, способным охватить широкий круг вопросов;

- создающий затруднения, необходимые для проблемной ситуации.

2. Перевод проблемного вопроса в проблемную ситуацию осуществляется:

- через углубление проблемного вопроса;

- через поиск разных граней его решения;

- через сопоставление разных вариантов ответов.

3. Формы решения проблемных ситуаций:

- дискуссия;

- научный спор;

- проблемная лекция;                  

- проблемные задачи и задания;

- задачи исследовательского характера;

 - исторические документы, тексты, материалы с проблемной направленностью.

 4. Определение факторов создания проблемных ситуаций:

 - уровень развития учащихся;

- характер исторического материала;

- педагогические цели;

- творческие и познавательные способности учащихся, их интересы и потребности;

- организация поисковой работы;

 - стимуляция личной заинтересованности в разрешении проблемной ситуации;

- выявление причинно-следственных связей.

5. Создание блоков проблемных уроков.

6. Подготовка проблемных домашних заданий

7. Разработка проблемного дидактического и контрольного материала.

 

Примеры заданий. Фрагменты уроков с использованием проблемного метода.

 

В обучении чтению на разных этапах я часто использую проблемный метод. Вот несколько примеров таких заданий.

5 класс

Учебник «Английский язык. Rainbow English», Афанасьева О.В., Михеева И.В., Баранова К.М., - Дрофа, 2013

В начале мы разбираем дотекстовое задание, предполагаем, какое решение может быть верным.

Затем учащиеся читают текст в течение заданного учителем времени.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Возвращаются к дотекстовому упражнению, решают какое предположение оказалось верным.

Затем на основе материала текста выполняется еще ряд заданий:

 

10 класс.

Учебник: «Happy English.ru», К. Кауфман, М. Кауфман,-Титул, 2010

В начале урока  - фонетическая зарядка :знакомство с новыми словами, предположения о том, какая тема будет обсуждаться на уроке. Упр.№1

Затем, учащимся предлагается сыграть в игру My country has done it!

Они знакомятся с правилами, предлагают свои варианты её проведения.упр.№2

После этого учащиеся делятся на 5 команд, каждая из которых является представителями одной из предложенных стран: Канада, США, Великобритания, Россия, Австралия.

Цель игры: в предложенном тексте найти 5 достижений каждой страны так, чтобы другие страны не смогли сказать ,что сделали то же самое.

 

 

 

 

 

Затем учащиеся представляют достижения своих стран. За каждое достижение команде дается 1 балл. Участники должны внимательно слушать друг друга, потому что если страна – соперник имеет похожее достижение и скажет об этом, она тоже может получить,897хж\лл.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Бүгінгідей жаһандану заманында көп тіл білетін адамның қоғамдағы алар орны да ерекше. Өзге тілді үйрену, оны жетік меңгеру — бұл ең алдымен халықаралық қатынастар кезінде айрықша рөл атқаратыны баршамызға аян. Тіл – халықпен бірге өмір сүріп дамиды. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев: «Әрбір Қазақстандық үш тілді жетік меңгеруі керек. 2020 жылға дейін ағылшын тілін білетін тұрғындар саны біршама көбеюі керек» — деп айтқан еді. Мектеп табалдырығынан бастап жоғарғы оқу орындарында ағылшын тілін үйрету айрықша мәртебеге ие. Ағылшын тілінің Қазақстандағы рөлінің арта түсуі қазақ тілінің мемлекеттік мәртебесін іске асыру мәселесін маңызды ете түсуде. Тіл үйренудің ешқандай зияны жоқ, керісінше пайдасы ұшан-теңіз. Туған тіліңді білуге тиісті емессің, міндеттісің дер едім. Ал басқа мемлекеттің алдында өз еліңнің дәрежесінің биік екенін мойындату үшін, жеті тілді жетік меңгеру артық етпейді. Қазіргі заманн талабына байланысты ағылшын тілін ерте жастан бастап оқыту көзделген. Меніңше бұл өте дұрыс қадам. Өйткені бала жастайынан тез қабылдағыш болып келеді.

Қазіргі дамып келе жатқан зайырлы мемлекетіміз біздің болашақ ұрпақтың мәдени, жан жақты дамуына зор ықпал жасап отыр. Біздің, яғни мұғалімдердің басты міндеті келер ұрпақа сапалы білім, саналы тәрбие беру болып саналады. Мен өз дипломдық жұмысымның мақсатына жеттім деп есептеймін. Бастауыш мектепте ағылшын тілін үйретуде жағдаяттық принципті қолдану тиімділі анықталды. Берілген сұрақ бойынша ғылыми әдебиеттер меңгерілді. Оқушылардың танымдық белсенділігін арттыратын әдіс-тәсілдер анықталды. Ағылшын тілін үйретуде бастауыш сыныпта қолданылатын ойындар жүйесі салаланды. Шет тіліне оқыту кезінде қолданылатын жағдаяттар жүйеленді. Шет тіліне оқытуда жағдаяттық тәсілдерді қолдану бойынша әдістемелік нұсқаулықтар құрылды.

Оқыту барысында жағдаяттық тәсілді қолдану тиімділігі, әсіресе білім беру мазмұнын жаңарту аясында 1 сыныптан басталатыны қаралады. Осыған орай, жаңаша білім беру үдерісіне қайта мағына беру мәселесі көтерілді.

     Берілген жұмыста бастауыш сыныпта ағылшын тілін оқытудағы жағдаяттық тәсілдің маңыздылығы ашылды. Басты назар жағдаяттық принципті құрудағы әдіс-тәсілдерге аударылды. Ол педагогика ғылымының бір құралы ретінде танылып, оқушылардың түрлі ынтасын жүзеге асырады, оның ішінде: танымдық қызығушылық, дербестік, ұжымдық ынта және іс-әрекеттің жүзеге асыру барысындағы ынта. Сонымен қатар мәселелік жағдай құрған кезде әр оқушының сенім, жеке дара шешім қабылдау, мақсатқа жете білу сезімдеріне аса көңіл бөлінеді. Берілген жұмыста көрсетілген зерттеу нәтижелері ағылшын тілі пәнінің мұғалімдерімен сабақтарда және сыныптан тыс іс шаралар жүргізген кезде қолданылады. Осы жағдаяттық принципті қолдану арқылы менің байқағаным оқушылардың оқу үдерісіне деген қызығушылығы артты, сабақ үстінде өзін өзі ұстауы, оқушының мұғаліммен қарым-қатынасы жақсарды. Басқа мұғалімдер сияқты менің де оқытып жатқан пәнім оқушылар арасында терең қызығушылықпен оқып меңгерсе екен деген тілегім бар.

     Сонымен қатар мынадай шешім шығаруға болады: менің зерттеу жұмысымның барысында осы жағдаяттық принцип негізінен жоғары сыныптың оқушыларымен жүргізу әлдеқайда тиімдірек, себебі жас ерекшеліктеріне сай олар өз ойларын еркін айта алады, кез келген жағдаяттарда өздерін алып шыға алады. Ал бастауыш сыныпта қарапайым, жеңіл жағдаяттарды қолдану тиімді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1.          Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2017 жыл 31 қаңтар. «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік».

2.          2011-2020 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасы.

3.          ҚР шет тілді білім беруді дамытудың концепциясы.

4.          https://infourok.ru/bayandama-sh-tirli-til-zaman-talabi-1069030.html

5.          http://kazorta.org/azirgi-aza-standa-sh-t-yrly-til-sayasatyny-negizgi-m-seleleri/

6.          http://sabaq.kz/11081/%D2%AF%D1%88-%D1%82%D2%B1%D2%93%D1%8B%D1%80%D0%BB%D1%8B-%D1%82%D1%96%D0%BB-%D1%81%D0%B0%D1%8F%D1%81%D0%B0%D1%82%D1%8B-%D0%BC%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%82%D1%96%D0%BA-%D0%B1/ 

7.          http://tarbie.org/load/elek/baiandama/bastauysh_synypta_a_ylshyn_tilin_o_ytudy_erekshelikteri/84-1-0-1032

8.          https://rector.kz/sabak-zhospary/id/4564

9.          http://group-global.org/fr/node/55271

10.     https://45minutkz.wordpress.com/2012/10/26/%D0%B0%D2%93%D1%8B%D0%BB%D1%88%D1%8B%D0%BD-%D1%82%D1%96%D0%BB%D1%96-%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D2%93%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0-%D0%BE%D2%9B%D1%83%D1%88%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B4%D1%8B%D2%A3-%D1%88-3/

11.     http://moluch.ru/archive/87/17231/

12.     http://tarbie.org/load/kos/a_ylshyn_tili_saba_ynda_ojyn_ehlementterin_pajdalanu_ar_yly_o_ushylardy_s_jleu_abilettiligin_arttyru/67-1-0-15911

13.     Мектептегі шет тілі журналы № 4-2006

14.     https://infourok.ru/ispolzovanie-situacionnih-zadach-na-urokah-angliyskogo-yazika-na-primere-uroka-suveniri-iz-soedinennogo-korolevstva-dlya-klassa--1141582.html

15.     https://infourok.ru/problemnoe_obuchenie_na_urokah_angliyskogo_yazyka-505512.htm

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Скачано с www.znanio.ru