Өзіндік даму психологиясы

 

 

 

 

 

 

 

 

Педагог-психологтарға арналған                                   оқу-әдістемелік құрал

 

3 сынып

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Астана 2015

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым  министрлігі

Астана қаласының Білім басқармасы

 

 

 

 

 

 

Өзіндік даму психологиясы

 

 

Жалпы білім беретін мектептің  3-сыныптарына сабақ беретін педагог-психологтарға арналған оқу-әдістемелік құрал

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Астана, 2015.

ӘОЖ

КБЖ

 

Пікір жазған: А.Р.Ерментаева – психология ғылымдарының докторы,Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ҰУ «Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану» кафедрасының профессоры, Астана қаласы., Ж.Қ.Аубакирова – психология ғылымдарының кандидаты, «Тұран-Астана» университетінің қауымдастырылған профессоры.

Сараптамашы: М.Г. Субханкулов – психология ғылымдарының кандидаты, «Кокше» академиясының профессоры., М.К. Курсабаев – педагогика ғылымдарының кандидаты «Тұран-Астана» университетінің профессоры., Т.С. Букашов – медицина ғылымдарының кандидаты, ПДМ МО жоғары санатты психиатр-дәрігері

 

 

 

 

Шығармашылық топтың жетекшісі:  А.Ш.Амерханова

Құрастырушы-автор: А.Ш.Амерханова., А.Б.Ахметова                                    С.Б. Нурмаханова, Н.У. Абылкасымова

 «Өзіндік даму психологиясы»: жалпы білім беретін мектептің               3-сынып педагог-психологтарына арналған оқі-әдістемелік құрал. / Астана, Ш67, 2015. – 90б. 12-жылдық білім беру жүйесін қолдау және ағылшын тілі орталығы психологиялық қызмет кабинеті.

 

                                                                                                                                                     

ISBN

 

Әдістемелік құрал 3-сыныпта «Өзіндік даму психологиясы» факультативтік курсын оқытушы педагог-психологтарға арналған. Құралда бірыңғай сабақ құрылымы сақталған және тапсырмалар балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес психологиялық сабақтар түрінде жинақталған.

 

                               

 

                              

                                        ӘОЖ

КБЖ

 

© ФАО Астана қаласы бойынша ПҚ БКИ

 «Өрлеу» Ұлттық біліктілік көтеру орталығы,2015

 

 

 

Алғы сөз

Қазіргі заманауи қазақстандық қоғам болашақ түлектердің жылдам өзгеріске толы әлемдегі өмірге дайындығына байланысты білім жүйесіне жаңа талаптар қоюда. Анығын айтсақ, мұндай талапқа сай болу үшін балалардың әртүрлі ғылым салаларынан алған білімдерінің қосындысымен шектеліп қана қоймай, тұлғаның бейімделу мүмкіндігін дамытуға бағытталған нақты белгіленген жұмыстарды қарастырған жөн сияқты.   

Өкінішке орай, біздің балаларымыздың мектептегі және мектептен тыс өміріндегі күрделі әлеуметтік мәселелерінің болуы ата-аналарға және бүкіл қоғамға балаларды моральдық кері кетуден сақтауға, олардың әлеуметтік және интеллектуалды қорғалуына  қалай көмектесуге болатыны жайында шұғыл түрде маңызды мәселе көтеруді міндеттейді. Бұл мәселелерді шешуге қолданыстағы мектеп пәндерінің аясы тым тар болып отыр. Ол үшін мазмұны жағынан өзі туралы сұрақтарға жауап бере алатын, өзіндік дамуы үшін адам феномені, тұлғалық ерекшеліктері туралы біліммен қаруландыратын арнайы оқу курсы әзірленуі қажет. Сондықтан да жалпы білім беру мектептерінде жекелеген «Психология» эксперименталды курсының әзірлемесін құру қажеттілігі өте өзекті болып отыр. Аталған курстың басты мақсаты баланың өзбетіндік өмірге толыққанды кіруін қамтамасыз ететін барлық білім жүйесінің негізгі мақсаты -  баланың мәдени және әлеуметтік дамуы мақсатымен ұштасуы тиіс.

Осыған байланысты ұсынылып отырған тұжырымдаманың мақсаты құрылды:

Оқушыларда өз-өзімен және қоршаған ортамен өзара түсіністік әрекетте болуы үшін адамтану саласында негізгі құзыреттіліктерін дамытуды көздейтін психологиялық мәдениетті қалыптастыру.

Аталған факультативтік курсты эксперимент түрінде енгізу үдерісінде келесі міндеттерді шешу қажет:

1. Оқушылардың психологиялық білімді меңгеруі олардың  дамуына қалай әсер ететінін анықтау.

2. Оқытудан өткен оқушылардың психологиялық білімінің нақты көлемін, мазмұнын және сапасын бағалау.

3. Мектепте психологияны пән ретінде оқу аясында балалардың өз-өзімен және қоршаған ортамен өзара қарым-қатынас жүйесінің дамуы ерекшеліктерін анықтау.

Қазақстандық мектеп оқушылары үшін «Өзіндік даму психология» факультативтік курсы бағдарламасын құруда үрдісті әлемдік тәжірибені қолдану ғана жеткіліксіз, сонымен бірге біздің көпұлтты мемлекетіміздің менталитет ерекшеліктерін де ескердік. 

Қазіргі заманауи қоғам талаптарына бағыттала отырып және Қазақстан Республикасы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға Мемлекеттік Бағдарламасы контексінде көрсетілген білім беру ортасын гуманизациялау міндеттеріне сәйкес «Психология» факультативтік курсының негізі оқушының өмірлік тәжірибесін, оның жеке қызығушылықтарын, түрткілерін және өзекті құлшыныстарын  міндетті кірістіре отырып психологиялық мәдениетін қалыптастыратын гуманистік парадигма болу керек.

 

 

КІРІСПЕ

 

Кіші мектеп жасындағы оқушы үшін үшінші сынып оның өміріне түбірлі өзгеріс әкелетін кезең болып саналады. Оқытудың дәл осы үшінші жылында балалар оқу оқуға саналы түрде қарап, танымға белсенді қызыға бастайды. Бала өзінің жетістіктері мен сәтсіздіктерінің себептерін бағалауға тырысады, соңғыларын қайта болдырмау тәсілдерін таңдайды, яғни танымдық рефлексияны дамытады. Үлгі бойынша әрекет ету, нұсқаулыққа қарап жасау дағдыларының көрініс табуы есебінен балаларда шығармашылық қабілетінің, қиялдауға ұмтылысының елеулі төмендеуі мүмкін.

Оқытудың осы кезеңінде белсенді меңгеру және ойлау операцияларының қалыптасуы жүреді, вербальді ойлауы қарқынды дамиды. Ойлаудың жаңа мүмкіндіктері оқушылардың танымдық процестерінің: қабылдау, зейін, естің дамуына негіз бола алады.

3 сыныптағы «Өзіндік даму психологиясы» факультативтік курсы мектептегі және мектептен тыс өмір сүру дағдыларының өзіндік теориялық бағдары, методологиялық түсінігіне, өзін-өзі дамытудың  теориялық және практикалық іргетасын қалауға арналған.  Танымдық іс-әрекеттің құрылымы жағына ерекше еліктеушілік, қабылдап алушылық осы жастың маңызды ерекшелігі болып табылады. Үшінші сынып оқушыларының барлық оқу және дамытушылық әрекет түрлерінде, шындығында да, бәрінен бұрын сыртқы, түрі, құрылымы жағы қызықтырады, бірақ бір уақытта сонымен қатар білім алушылық, дамытушылық, мазмұндық мәселелер де шешілуі мүмкін.

 

Бағдарлама мақсаты: тиісті нәтижеге қол жеткізудің ерекше тәсілдерін, жаңа шешу жолдарын іздеу және табудың жалпы қабілеттерін, ұсынылған жағдаяттарды қарастыруға жаңаша келулерін қалыптастыру.

Міндеттері:

-       балаларды өзін-өзі және басқа адамдарды тануға ынталандыру. Басқа адамның ішкі әлемін тануға қызығуларын ояту;

-       балаларды басқа адамның мимикасына, ым-ишарасына, дауыс ырғағына қарап, сезімін түсіне білуге үйрету; 

-       мектеп қиындықтарына қатысты төтеп беру бағдарын – қалыпты бағдарды қалыптастыру;

-       бір бірімен және мұғаліммен тұлғааралық қарым-қатынас орнатуға қажетті әлеуметтік және коммуникативтік біліктерін дамыту;

-       қарым-қатынас барысында өзінің эмоционалдық жағдайының көрінуіне қатысты өзіндік бақылау деңгейін көтеру;

-       балаларда мінез және мінез-құлықтарының жағымсыз жақтарын түзету.  

3 сыныптарда «Өзіндік даму психологиясы» бойынша оқу факультатив сабақтары негізгі төрт бөлімнен тұрады:

Бірінші бөлімнің «Таным көпірлері» тақырыбында танымдық психикалық үдерістердің: ес, зейін, қиял, сөйлеу, ойлаудың барлық түрлері (көрнекі-әрекеттік, көрнекі-бейнелі, сөз-логикалық) дамуы қарастырылған.

Осы кезеңдегі оқыту адам іс-әрекетінің біраз түрлерінде, әсіресе, таным әрекетінде «жалпы» және «стандартты» меңгеруге сезімтал болып келуі бұл бөлімнің негізгі сүйенетін қағидасы болып табылады. 

Екінші бөлімнің «Менің сезімдерім мен эмоцияларымның әлемі» тақырыптары оқушылардың өз сезімдерін игеріп, эмоцияларын басқара білуге дағдыландыру мақсатында әзірленген. Кіші мектеп оқушыларының психологиялық ерекшеліктерін оқып үйрену. Назардың басым бөлігі эмоционалдық-сезімдік жағына бөлінеді.

Үшінші бөлімнің «Қарым-қатынас мәдениеті» тақырыптық жоспарлауы балалардың коммуникативтік дағдыларын дамыту, ұжымдағы қарым-қатынасын, адамдар арасындағы өзара әрекеттестік, қарым-қатынас мәдениеті, әдептілік, негізгі өмір дағдылары мәселелеріне ерекше көңіл бөлінеді.

Төртінші бөлімдегі «Өзін-өзі ұстай білу» тақырыптары өз болмысын түсіну, өзін қабылдай білу, өз мінез-құлқын басқара білу білігін дамыту, адам өміріндегі өзін-өзі бағалаудың рөлін түсіндіре отырып, өзін-өзі бағалауын қалыптастыру. 

Баланың жалпы қабылданған танымдық әрекеттерді ұйымдастыру ережелерімен бірге осы стандарттарды өзінде, дара жеке қасиеттерінде және іс-әрекеттің тәсілдік ерекшеліктерінде міндетті түрде қайталауы 3-сыныптардағы меңгеруге арналған бағдарламаның ерекшелігі болып табылады.

 

Күнтізбелік-тақырыптық жоспарлау

 

№	Тақырыбы	Мазмұны	Сағат саны
Таным көпірлері
1	Менің көмекшілерім	Танымдық процестерін зерттеу	1
2-3	Қоршаған әлемді суреттеу	Түйсік. Қабылдау. Зерттеу және дамыту.	2
4	Бәрін көремін және байқаймын	Зейін. Зейінді дамыту.	1
5	Біз көріп-білгенімізді қалай есте сақтаймыз	Ес. Есті зерттеу және дамыту.	1
6	Бізге ой қайдан келеді?	Ойлау. Ойлауды зерттеу және дамыту.	1
7-8	Кел, сөйлесейік	Сөйлеудің мәні. Сөйлеуді дамыту.	2
9	Шығармашылық шеберханасы	Шығармашылық жұмыс	1
Менің сезімдерім мен эмоцияларымның әлемі
10	Мен өзім туралы не білемін?	Кіші мектеп оқушыларының ішкі әлемі	1
11	Менің көңіл-күйім	Көңіл-күйдің мектептегі жетістіктеріне әсері. Көңіл-күйді қалай басқаруға болады	1
12-13	Менің сезімдерім.	Сезімдер деген не? Сезім түрлері.	2
14-15	Эмоциялар қандай болады?	Жағымды және жағымсыз эмоциялар	2
16	Демалуды үйренейік	Эмоцияларды басқару техникалары	1
Қарым-қатынас мәдениеті
17	Мәдениетті болу	Қарым-қатынас әдебі	1
18-19	Қанекей әңгімелесейік	Қарым-қатынас жасау, араласу стилдері. Тиімді қарым-қатынас жасау аясын кеңейту.	2
20-21	Кикілжің деген не?	Қалай туындайды. Кикілжіңді қалай шешуге болады	2
22-23	Мендегі «жақсы» және «жаман» қасиеттер	Адамның адамгершілікті және адамгершіліксіз қасиеттері	2
24	Өзгені өзіңдей түсініп көр	Айналадағы адамдарды түсінуге қалай үйренуге болады	1
25	Біз – біргеміз	Бірлесіп істер атқара білу	1
Өзін-өзі ұстай білу
26	Айнаға қарайықшы	Мен басқалардың көзімен. Мен айналамдағыларға ұнаймын ба?	1
27-28	Мен өзімді басқара аламын	Өзін-өзі бақылау деген не? Өз қылықтарын басқара білуді дамыту.	2
29	Менің жан дүниемнің мекені.	Ішкі жандүние сұлулығы. Дені саудың – жаны сау. Өзін қабылдай білу.	1
30-31	Менің құндылықтарым	Рухани, материалдық құндылықтар және мұрат туралы түсініктер.	2
32	Өз-өзімді бағалау қабілетім	Өзін-өзі бағалау деген не? Адам өміріндегі өзін-өзі бағалаудың рөлі.	1
33-34	Мен қандаймын? Басқалар қандай?	Өзінің және айналасындағылардың портретін сөзбен құрау.	2

 

Оқушылардың дайындық деңгейіне талаптар

 

3 сыныпты аяқтаған соң оқушылар біледі:

-       тақырып бойынша негізгі түсініктерді түсінеді;

-       тапсырмаларды өзбетімен, жұптасып және топпен орындау дағдыларын меңгерген;

-       еркіндік және өзін-өзі бақылау дағдыларын меңгерген;

-       түрлі жағдаяттарда өзін қалыпты ұстай біледі, түрлі эмоционалды жағдайларды айыра біледі және сипаттай алады, социумда сәтті бейімделе алады, алған білімін қолдана біледі;

-       өзін мектеп оқушысы тұрғысынан ұғынады, өз қызығушылығы, ерекшеліктері, бейімі және дағдыларын түсінеді;

-        жағымсыз эмоцияларын,  қорқыныштарын, өкпесін, ашу-ызасын игере білуге талпынады, өзінің мүмкіндіктері мен қабілеттерін зерттей алады;

-       сыныптастарына, басқа да адамдарға тілектестік білдіре біледі, үлкендерге сыйластықпен қарайды.

 

Оқушылардың білімдерін бағалау

 

 «Өзіндік даму психологиясы» факультативі бойынша баға қойылмайды, оқу жылының соңында шығармашылық тапсырма беріледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

I-тарау.

ТАНЫМ КӨПІРЛЕРІ

 

1- сабақ

МЕНІҢ КӨМЕКШІЛЕРІМ

 

Мақсаты: балалардың психология туралы білімін арттыру.

Міндеті:

-  оқыту процесі туралы түсінік беру;                    

-  ерік күшін  дамыту және әлсіздікті жою;

- сыныпта қолайлы психологиялық климатты жасауға көмектесу.

 

Ұйымдастыру  кезеңі

Балалар! Міне енді үшінші сынып оқушылары болдыңдар.

Біздің табысқа сүйене отырып, сендер төрт ірі бөлімдерді өтесіңдер.

Бірінші – «Білім көпірлері».  Бұл бөлімде танымдық процестер зерттеуге және дамытуға болады. Бұл сезіну, қабылдау, назар, есте сақтау, ойлау және сөйлеу.

Екінші – «Менің сезім мен эмоция әлемім». Біз осы бөлімде көңілді әсерлі көңіл-күйге бөлеуді, басқаруды үйрене білеміз.

Үшінші – «Диалог мәдениеті». Табысты болу үшін, біз коммуникативті болуымыз керек. Бұл бөлімде біз қақтығыстарды шешу үшін өзгелерді түсінуге үйренеміз.

Төртінші – «Өзін-өзі ұстай білу». Табысты болу үшін барлық ұлы адамдар өз жанының қамын ойлайтын. Бұл бөлімде, біз сондай-ақ өзін-өзі бақылау және рухани және материалдық құндылықтар туралы білеміз. Ал оның мінез-құлқын бақылауға үйренеміз.

Ойын “Жазда мен қалай өзгердім”

Сендер бір-бірінді жақсы білесіңдер. Бірақ 3 айдан бері сендер бір-бірінді көрмедіңдер. Осы ойын арқылы, қалай өзгергенімізді байқайық.Ереже өте қарапайым: әркім жазда өзінде не өзгеріс болғанын айтады. Мысалы, біреуде жаңа хобби бар, бір нәрсе пайда болды, үйренді. Осыдан кейін «Ал сенде қандай өзгеріс ?»деп көршісіне допты береді

Сабақ тақырыбы туралы әңгіме.

    Психология – жан туралы ғылым, немесе адам психикасы. Адамның ішкі әлемінің психикасы. Ол сондай-ақ адамның негізгі қабілеттерін қамтиды. Қандай? Сезім және қабылдау, ойлау, зейін, қиял, мүдделерін, әдеттерін, сипатын, сөздер, тілектер және тағы басқалар.- Адам қалай есте сақтайды, ойлайды? Ми - адамдағы - өте күрделі құрылғы болып табылады.    

 Психология - өзін-өзі тануды үйрететін ғылым. Ол біздің күшті және әлсіз жақтарымызды түсінуге көмектеседі.

Сондықтан, танымдық процестер (ойлау, назар, қиял, жад, сөйлеу) біздің көмекші болып табылады.

Балалар! Сендер әрқашан  табысты болғыларың келеді ме?

Онда сендер барлық танымдық процестерді дамытуларың  қажет   

 Дәптермен жұмыс.

2 тапсырма.

Жазды қалай өткіздің. Сөйлемдерді аяқта.

Жазда мен мынаған таң қалдым …

Жазда ең қызықты болғаны …

Жазда мен мынаған қуандым...

3 тапсырма. «Мен 3 сынып оқушысымын»

Енді сен –3 сынып оқушысысың. Сен қалай өзгердің? Керек сөздің астын сыз.

·     Есейдім.

·     Ақылдырақ болдым

·     Балалармен тіл табыса білемін.

Пайда болған қасиеттер?

·     Өзін-өзі ұстау.

·     Еңбексүйгіштік.

·     Сенім.

4 тасырма. «Ерекше қасиеттер»

Сенде қандай ерекше қасиет бар? Астын бір сызықпен сыз. Қандай қасиет болғанын қалайсың? Екі сызықпен сыз. Қалайтын қасиетті жаз.

5 тапсырма. Сұрақтарға жауап бер.

Қандай өсімдік болғың келеді? Жаз.

Қандай жануар болғың келеді? Жаз

6 тапсырма. «Бақылау трубасы»

Сенде болашақты көретін бақылау құралы бар делік. Жаңа мектептен не күтесің? Сені не алаңдатады? Ойыңды жаз.

Ойын

Оқушылар айналып жүреді. Жүргізуші «Тоқта!»  дегенде тоқтап, үш рет шапалақтап, 180 градусқа айналып кері қарай жүреді, бірнеше рет қайталанады. Шатасқан оқушы ойыннан шығады. 

«Мен жасай аламын»

 Психолог әнші, биші, қатты күлетін, биікке секіретін, есепті жақсы шығаратындарға орын ауыстыруды сұрайды. Кейбір балалар бірнеше рет орынын ауыстырады, ал кейбіреуі бір рет ауыстырады.

Психолог әр оқушының бойында бірнеше қасиет бар екенін анықтайды

Үй тапсырмасы .Табысты адамның суретін сал. Неліктен бұл адамды табысты деп ойлайтыныңды жаз.

Қорытынды

Үшінші сынып оқушысына өзін-өзі бағалай білуі маңызды. Бұл сабақтан не алдым деп ойлайсың? Жаз.

Рефлексия

- Адамның қандай қабілеттерін білесің?

- Танымдық процесс дегеніміз не?

- Танымдық қабілеттер табысты өмірге көмектесе алады ма?

2- сабақ

ҚОРШАҒАН ӘЛЕМДІ СУРЕТТЕУ

 

Мақсаты: әлем туралы білімнің қайнар көзі ретінде сезіну процесін қарастыру.

Мідеттері:

- сезім мен қабылдау арқылы әлем туралы түсінік беру;

- сезім мен қабылдауды одан әрі дамыту;

- олардың айналасындағы әлемнің қызығушылығын арттыру.

 

Ұйымдастыру кезеңі

Көзді жұмып 2 секунд отыру. Дыбыстар (жақын және алыс), иістерді, температура, дене сигналдарын барынша есте сақтау. Осы белглерді ұзақ пайдалану және толықтыру.

Кім осы белгілерд көп пайдаланды?

Тақырып бойынша әңгімелесу.

 Бүгінгі сабақтан көптеген қызықтар білеміз.

- Сендер бар блімдеріңді санай аласындар ма? («Жоқ».)

- Бұл өте қиын. Барлық білім бірден келмейді. Сезіну мен қабылдау арқылы келеді. Бұл-таным көпірі, яғни сезіну деп аталады.

Мысалы қолыңда таныс емес зат бар. Бірақ ол туралы көп нәрсе айтуға болады. Қатты немесе жұмсақ, қисық немесе тегіс, ауыр немесе жеңіл, түсі және иісі. Бұны біз сезім арқылы білеміз.

Сезім – психикалық процесс.

Сезімнің түрі көп болады? Сендер білесіңдерме?

1.   Мұрынмен сезу. Мысалы, апельсин жеген адамды иісінен білеміз.

2.   Тілмен сезіну. Мысалы, тәтті немесе қышқыл.

3.   Қолмен сезіну. Мысалы, ұстап оның формасын білеміз.

4.   Құлақпен сезіну. Мысалы, әр түрлі дыбыстар адамдар мен жануарлар.

Адамда сезім болмаса табысты бола ала ма? Әрине жоқ. Сезіну кей адамда мықты, кей адамда әліз дамиды . Сол үшін , сезінуді жаттықтырып отыру керек.

Көзден бастайық.

«Көзді жаттықтыру».

Дәптерде ұзындығы 8 см горизонталь сурет салынған . Оқушылар сызғышпен өлшемей қанша сантиметр екенін жазу керек.

Көз жобамен шамамен 5 см және 12 см сызу қажет, содан соң сызғышпен өлшеп тексеру керек.

«Қандай дыбыс?» жаттығуы

Барлығы көздерін жұмады. Психолог, бөлмеде жүріп, әртүрлі дыбыстар шығарады: тырсылдату, қағаз дыбысы т.б. Әр дыбыстан кейін психолог: қандай дыбыс? деп сұрақ қояды.

«Кімнің дауысы?»

Жүргізуші артта тұрып дыбыстар шығарады.

«Алақан»

Жүргізуші артта тұрып неше алақан арқасынан ұстағанын айтады .

«Ыдыста қандай ас бар ?»

Ыдыстын ішіндегі затты иіскеп не екенін жазу керек.

 «Спагетти»жаттығуы.

Әртүрлі дәмдеуіште қосылға лапшаны қайнаған суға салу керек. Бұл жай лапша емес, бұл нағыз  –спаггети! Спагеттиді вилкамен іліп алып пайналдыру керек. Сол кезде спагетти жіптей ирелеңдейді,оны аузыңа салу керек. Ал енді спагеттиге ұқсауға тырысыңдар. Денеңді бос ұстап, қолдарыңды салбыратып, өздеріңді спагеттидей сезініңдер. Бұл жаттығу босаңсуға мүмкіндік береді.

Рефлексия

- Сезіну дегеніміз не?

- Сезіну бізге не үшін қажет?

- Сезінудің қандай түлерін білдіңдер?

 

 

 

3-сабақ

ҚОРШАҒАН ӘЛЕМДІ СУРЕТТЕУ

 

Мақсаты: «сезіну» процесі әлем білімнің қайнар көзі ретінде білімдерін жетілдіру.

Міндеттері:

- Сезім мен қабылдау арқылы әлем туралы түсінік беру;

- Сезім мен қабылдауды одан әрі дамыту;

- Олардың айналасындағы әлемнің қызығушылығын арттыру

 

         Ұйымдастырушылық  кезең

Көзді жұмып бүгінгі таңды еске алыңдар. Не көрдіңдер, естідіңдер, сезіндіңдер? (мысалы қар көру , суықты сезіну, ит үргенін есту).

- Бұлардың барлығын біз қабылдаймыз. Жаңа сабақ тақырыбы . "Қабылдау"

Тақырып бойынша әгңіме.

Сабақтың басында біз таң атып, жаңа күнді қабылдау туралы әңгімелестік. Қабылдау дегеніміз не? Бұл құбылыс нысанды  сезіну, көрсету , есту. Белгілі бір заттар мен құбылыстардың әсерінен нәтижесінде (ит, күн, суық, ауа, лай, автомобиль, дабыл) біздің сезімдерді қабылдау объективтілігін, сондай-ақ әрбір бөлігі, сурет қабылдау бөлігі қалыптасады. Ол қабылдау тұтастығын білдіреді.

 Қабылдау - тікелей әсерден жалпы объектілер мен құбылыстардың көрінісі.

 

 

Қабылдау түрлері:

1) қабылдау, көрнекі, есту, дәмдік, иіс сезу, тактильді болып табылады;

2) нысаны: кеңістігін қабылдау, қозғалыс қабылдау, уақыт қабылдау.

 Тікелей әсер: сезіммен ұқсастықтар.

Айырмашылықтар: сезім - жеке қасиеттері, қабылдау - келісілген қасиеттерінің көрінісі.

Психодиагностика

Балаларға мынадай нұсқау берілген: «сұрақ жауап берілген. Батыл және оған негізгі сөз үш анықтамалар болып табылады. Сендер сәйкес біреуін таңдауларың керек.

Раушан	а) ара ызылы
	б) әдемі бояу
	в) тікендер, иіс
Цирк	а) оркестр
	б) клоун костюмі
	в) опилкі иісі
Теңіз	а) шағала дуысы
	Б толқын көбігі
	в) жылы су
Кеш	а) көйлек сыбдыры
	б) әдемі көйлектер
	в) қимыл,әтір иісі
Алма	а) алма жеген дыбыс
	б) «піскен алма»
	в) алма дәмі
Бас	а) құлақ
	б) көз
	в) мұрын
Халық биі	а) Халық әні
	б) әдемі киімдер
	в) қозғалыс
Жұлдызды аспан	а) тыныштық
	б) жұлдыз жарқырауы
	в) тұңғұйық
Сағат	а) тықылдау
	б) тасы бар үлкен сағат
	в) жүгіретін стрелка
Орман	а) бұтақ сытыры
	б) шық, жалтыраған жапырақтар
	в) таза ауа, ағаш иісі
Парашют	а) аспан сыбдыры
	б) аспан
	в) парашют бүктеу
Құрылыс	а) машина гүрілі
	б) бітпеген нысан
	в) бояу иісі
Маса	а) ызың
	б) тұмсық
	в) шағу
Кресло	а) пружина дыбсы
	б) түсі
	в) жұмсақ, жайлы
Мысық	а) мысық пырылы
	б) жүнінің түсі
	в) жұмсақ жүн
Сынып	а) указка дыбысы
	б) сыныптастың бет жүзі
	в) ыңғайсыз парта
Автомобиль	а) двигателя дыбысы
	б) заманауи дизайн және форма
	в)  бензин иісі
Поезд	а) дөңгелек дауысы
	б) терезедегі  пейзаж
	в) ыңғайсыз полка
Нөсер	а) күннің күркіреуі
	б) найзағай жарқылы
	в) суық, жел
Жорық	а) бұтақ сыртылы
	б) күннің батуы
	в) ауыр рюкзак
Шәйнек	а) шәйнектің ысқыруы
	б) бу
	в) қайнаған су

  

Тесті орындау 10 минут. Әрі қарай ұпай саны есептеледі.

Кілті: а) аудиальды канал жақсы дамыған;

б) визуальды канал жақсы дамыған;

в) кинестикалық канал жақсы дамыған;

 

Жаттығу «Құрастыру» (бөлінген суреттер)
 Балаларға бөлінген суреттерді құрастыру керек.

Жаттығу  «Жан жағыңа қара»

Балалар тез 5 бірдей затты табу керек

Үй тапсырмасы «Қолымызды зерттейміз»

Қағазға алақанымызды қойып сызамыз. Сенің алақаның ешкімге ұқсамайды. Сызылған алақанның ішіне мамаңа бір жасыңдағы қолыңның суретін салуын сұра. Енді екі алақанды боя. 

Қорытынды

Қалай ойлайсын, сен не үйрендің? Жаз.

 

Рефлексия

- Қабылдау дегеніміз не?

- Сезім мен байланысы қандай?

4- сабақ

БӘРІН КӨРЕМІН ЖӘНЕ БАЙҚАЙМЫН

 

Мақсаты: әлемге  назар аудару процесін білім көзі ретінде қарастырайық.

Міндеттері:

- «Көңіл» тұжырымдамасы арқылы әлем туралы түсінік беру және оның қасиеттерін зерттеу;

-    қамқорлық пен бақылау жасау;

-  адам өмірі мен қызметінің маңыздылығына назар аудару.

 

Ұйымдастыру кезеңі

Жаттығу «Ұшады  –ұшпайды»

Баллар шеңбер құрып тұрады. Жүргізуші бір затты атайды. Егер ұшатын болса қолдарын көтереді,ұшпаса түсіреді. Жүргізушіге әдейі шатастыруға болады. Балалар дер кезінде қолдарын көтеріп түсіру керек.

 

Сабақ тақырыбы бойынша әңгімелесу

Мынадай жағдайды елестетіп көрші. Сізге - қысқа қашықтыққа жүгіру керек. Сіз және сіздің бәсекелестеріңіз жолға шақырылады. «Дайын!» - төреші бірінші команда береді. Сіздер дайындаласыздар.Келесі команда тапанша ату кезінде сіз жүгіріп кетуіңіз керек.Егер басқа нәрсеге алаңдап жан жағыңа қарап,біреумен сөйлесіп немесе жайсыз иіс сезініп кідіріп қалсаң ұтылып қаласың.

Абай болу өте маңызды, қараңыз. Оқушы оқытушыны мұқият тыңдамағандықтан, сабақты түсінбейді.

Абайламаса жүргінші көлік астына түсуі мүмкін. Назар аудару қоршаған ортаны түсініп білуге көмегі зор. Біз үнемі қоршаған ортадағы дыбыс тиіс қозғалыстарды байқап жүре алмаймыз.Сол үшін адам қоршаған ортадағы өзгерістерге назар аударып жүруі керек. Адамның назарын түс дыбыс форма жаңашыл нәрселер аударады.Мысалы, қызыл көйлек еріксіз назар аудартады.

 

«Түзету сынағы»

  Балаларға мына тапсырма беріледі: Бланкіде орыс алфавиті берілген.Осы алфавит ішінен тез дұрыс"к" және "р"  әріптерін сыз.

 

Жаттығу «Ең аңғарымды»

Оқушылар дөңгелене тұрып ортадан бір жүргізуші шығарады. Ол бірнеше секундта балалардың орнын біліп алуы керек. Содан соң теріс қарайды. Балалар орын ауыстырады. Жүргізуші бұрынғы орындарын табу керек.

          Жаттығу «Топ-хлоп»

Жүргізуші сөйлем айтады. Егер дұрыс сөйлем болса балалар шапалақтайды, дұрыс емес болса аяқтарын тарсылдатады. Мысалы, қыста қар жауады. Картопты шикілей жейді.

Ойын " Кішкене қоңыз"

   Біздің алдымызда алаң бар бірнеше бөлікке бөліңген .Осы бөліктің ішіндегі қоңызды дұрыс бағыт бойынша жылжытып отыру керек.

Бастаймыз. Бір торкөз жоғары. Бір торкөз төмен. Бір торкөз солға. Бір торкөз төмен.

Қоңыз қай жерге тоқтады".

 

Жаттығу «Трафарет»

Мына жолдарды қатесіз көшіру керек:
а) АММАДАМА РЕБЕРГЕ АССАМАСА
     ГЕСКЛАЛЛА ЕССАНЕССАС ДЕТАЛЛАТА
б) ЕНАЛССТАДЕ ЕНАДСЛАТ
     ЕТАЛЬТАРРС УСОКГАТА ЛИММОДОРА
     КЛАТИМОР
в) РЕТАБРЕРТА НОРАСОТАННА
     ДЕБАРУГА ФИЛЛИТАДЕРРА
Жаттығу «Алақандар»

Балалар айнала отырып оң алақандарын көршісінің сол тізесіне ал сол алақандарын оң тізесіне қойып отырады. Ойынның мақсаты алақан ауысқан кезде толқын пайда болады.

Содан соң оқушылар сабақ туралы пікірлерін айтады. КАЛЛИХАРРА

Қорытынды

Бұл сабақтан не білдің? Жаз.

Рефлексия

- Назар дегеніміз не?

- Ол не үшін керек?

- Адам назарын қалай дамытуға болады?

 

 

 

 

 

 

 

5- сабақ

БІЗ КӨРІП-БІЛГЕНІМІЗДІ ҚАЛАЙ ЕСТЕ САҚТАЙМЫЗ

 

Мақсаты: есте сақтау процесі   әлем туралы білімнің қайнар көзі.

Міндеттері:

- оқушыларға  «жады»туралы түсінік беру;

- жадының еркіндігін дамыту;

- адам өмірі мен қызметінде жады маңыздылығын арттыру.

 

Ұйымдастыру кезеңі

Жаттығу «Сөзді аяқта»

Мұғалім балаға допты лақтырып бірінші буынды айтады, ал бала допты қағып алып келесі буынмен сөзді аяқтайды және допты кері лақтырады.

Мысалы, буын «ба»: бала,.балапан, балдырған, барыс т.б.

 

Жаттығу «Не қандай болады?»

  Оқушылар сұраққа жауап береді:                                                                                   Мысалы:
- Не биік болады? (Ағаш ,бөрене, адам).
- Не үшкір болады?
- Не кең болады?
- Не домалақ болады?  т.б.

 

Сабақ бойынша әңгіме.

Өмірде барлық жағдай себепсіз болмайды. Көз алдымызға есіне ештеңе сақтай алмайтын адам елестетейк. Ол тіптен өз атын, қашан, қайда туғанын білмейді. Ондай адамның достары болар ма еді?

 Ол бәрібір оларды ұмытады. Өткен аптада, айда не болғанын білмейді.  Бірақ бақытымызға орай мұндай жағдай өмірде кездеспейді. Біз ұмытпаймыз, себебі бізде жады бар.

Жады - білім мен тәжірибені қолдана отырып, сіздің өмірге оларды пайдалану үшін адамға берілетін  қабілет. 

Ал енді жадыны дамытуға ойындар ойнаймыз

Жаттығу «10 сөз»

Тапсырма: «10 сөз тыңдап есте сақта және қолдан.

Кітап, көше, аспан, ағаш, торт, жылан, кілем, тақта, арал, цирк

Жаттығу «Сиқырла сызықтар» Мен сендерге әр түрлі түс көрсетемін, сендер түрлі түсті қаламмен төртбұрш.Кімдікі дұрыс сол ұтады Қызыл, сары, жасыл, көк, сұр Сабақ бойынша әңгіме. Есте сақтаудың арқасынды біз оқып білгенімізді өмірде қолдана аламыз. Жады өміріміздің өткенімен болашағын жалғайды. Жады арқасында біз мекен жай, атымыз, туыстарымызды, достарымызды ұмытпаймыз. Жаттығу «Бұл мен» Ал енді бойымыз, салмақ, аяқ киім размері, сүйікті тағамымызды жазайық. Ал жыл аяғында тағы жазамыз да қандай өзгеріс бойымызда болғанын білеміз.     Оқу жылының басы Оқу жылының аяғы Менің бойым     Менің салмағым     Аяқ киім өлшемім     Бас өлшемім     Менің жасым     Ұнайтын иіс     Ұнайтын түс     Тыңдағым келеді     Сүйікті асым         Жаттығу «Қар» Мұғалім бір сөз айтады, бірінші оқушы оған қосып екі сөз айтады, екінші оқушы мұғалімнің және бірінші оқушының  сөзіне өз сөзін қосып 3 сөз айтады. Ойын осылай жалғаса береді.   Жаттығу «Мақалдар» Мен мақалдың бас жағын айтамын ал сендер аяқтайсындар. 1.  Білімсіз   —  күнің жоқ. 2.  100 сомың болғанша  —. 3.  Бәрі бірі үшін  —. 4.  Еңбек етсен ерінбей-. 5. Оқу инемен құдық-      Тапсырма: Мақалдың бас жағын қайтала, сонан соң  аяқ жағын қайтала.   Жаттығу «Кішкене адамдар» Тапсырма: Мына суреттерге қарап адамдарды есіңе сақта. (Балалар 1 минут суреттерге қарап өз ойларын ортаға салады .) - Суретте не бейнеленген? - Қанша адам?  - Адамдар қандай геометриялық фигуралардан жасалған? - ----- Суретші адамның қандай мүшелерін салған?Әр суретке неше адам мүшесі салынған ?        Қорытынды 3-сынып оқушысы үшін өзін-өзі бағалау маңызды. Бұл сабақтан не білдің ? Жаз.

Рефлексия

• Жады деген не?
• Адамға жады не үшін керек ?
• Есте сақтауды одан әрі дамытуға бола ма?

 

 

 

6- сабақ

БІЗГЕ ОЙ ҚАЙДАН КЕЛЕДІ?

 

Мақсаты: әлем туралы білімнің негізгі көзі ретінде ойлау процесін қарастыру.

Міндеттері:

-«Ойлау» ұғымымен оқушыларды таныстыру;

-ой процестерін дамыту;

-адам өмірі мен қызметінде ойлау маңыздылығын арттыру.

 

Ұйымдастыру кезеңі

Тапсырма «Менің мақсаттарым»

Сен 2 жылдан бері өзгердің, үшінші сыныпта да өзгересін. Өзіңе мақсат қоя аласын.

Сабақта қалай өзгергің келеді? Сыз және аяқта.

Мен болғым келеді

- ұқыпты

- тыңғылықты

- зейінді

Достарың мен қалай араласқың келеді?

Мен үйренгім келеді

- өз ойымды жеткізу

- өзгені ренжітпеу

- көмек беру

 

Өз сыныбың да не өзгерткің келеді?

- келіспеушілік блдырмау

- қызық ойын үйрету

1. Сабақты жақсы оқуға ойлау көмектеседі.

- балалармен және ересектермен жаңа қарым қатынас;

- қиындықты жеңу;

- үй тапсырмасын ерекше жолмен орындау.

Ойлау қалай көмектеседі?Белгіле.

2. Барлығы ойлана ала ма? Ойланып үйрену керек пе?

Аяқта.

Терезеден қара шляпа киген құс ұшып келіп адамша сөйледі

Сен аспанға қараған кезде бұлттар …..

Аяқтау қиын болды ма? Қалай ойлайсың?

Сабақ тақырыбы бойыша әңгіме

Ата-аналар мен мұғалімдерден «Ойлан», «Шеш», «Байқап көр» деген сөздерді көп естиміз және ойланамыз. Ойлану адамға ғылыми жаңалықтар ашуға, техниканы меңгеруге, үй салуға т.б. көмектеседі. Ойланбай кітап оқу және түсіну , есеп шығару, шахмат ойнау,жұмбақ шешу мүмкін емес.

Ойлану арқылы біз орманда адаспаймыз, досымызға, анамызға сыйлық таңдай аламыз.

«Ойлану деген не?»

Ойлану — дегеніміз білімді қолдана білу , ойлану,салыстыру, қорытынды шығару.

Біз істі бастамас бұрын біз ойланамыз, талдаймыз.

 

Ауызша логикалық ойлау диагностикасы

Тапсырма  «Артық сөзді сыз».

метр, дециметр, килограмм, сантиметр, километр.

қант, тұз, ұн, су, кесе.

жаңбыр, нөсер, мұз, жел, қар.

плащ, костюм, көйлек, туфли, пальто. 

күн, майшам, жұлдыз, өзен, шам.

минута, секунда, сағат, күндіз, таңертең.

жанында, сақина, жару.

қырыққабат, қызанақ, сәбіз, жуа, алма.

колхоз, кезекші, бір күні, жұма, күрек.

 түбір, жұрнақ, жалғау, сын есім.

 

Тапсырма  2.  3 сөз берілген. 1 және 2 сөз арасында сызықша бар. Үшінші кейінде сызықша. Бес сөздің ішінен бір-бірімен байланысты сөздерді тап, сыз.

1.нан	өзен
бидай	жылға, су, бұлақ, теңіз шалшық
2.мейірім	нәзіктік
зұлымдық	дөрекі, махаббат, сараң, жек көру
3.тал	кітап
бұтақ	әріп, ағаш, сурет, сөз, бет.
4. құс	балық
тікұшақ	суасты қайық, ұшақ, кеме, шағала, машина
5. шие	сабақ
бақ	орман, дала, жер, бидай,
6. күні	сөз
сандар	кітап, сөз, әріп, оқу, әңгіме
7.ауру	сынық
емделу	шебер, жөндеу, бөлшек, майла, шеберхана
8. жүгіру	айқайлау
тоқтау	үндемеу, сыбырлау, шулау, шақыру, айту
9.паровоз	ат
вагондар	атбегі, жылқы, жүру, ат қора, арб

 

Ойын «Артықты алып таста»

Түс:

§  аспан,жұлдыз, теңіз

§  балапан, лимон, гүл

§  қияр, сәбіз, шөп

§  қант, бидай, мақта.

Пішіні:

§  теледидар, кітап, дөңгелек

§  орамал, қарбыз, палатка.

Үлкен-кішілігі:

§  керік, құмырсқа, піл

§  үй, қалам, қасық.

Зат:

§  банка, қазан, стақан

§  альбом, дәптер, қалам

 

Дәм:

§  бал, картоп, тосап

§  торт, балық, балмұздақ

Салмақ :

§  мақта, тас, балға

§  шар, қауырсын, көгершін

 

Ойын «Сурет жұмбақтар»

Балалар отырады, психологта кішкене суретте салынған үлкен қорап бар. Жүргізуші мұғалімнен 1 сурет алады. Балаларға көрсетпей суреттің белгілерін айтады.Оқушылар оның қандай зат екенін айту керек. Келесі жүргүзуші жұмбақты бірінші шешкен оқушы болады.

   Жаттығу «Суретші»

1.     Шолпан Айманнан көңілді, ал Айман Шолпаннан көңіді. Шолпанның аузының суретін сал, боя.

 

2.     Әйгерімнің шашы Айманның шашынан қоңыр, ал Айманның шашы Әйгерімнің шашынан қоңыр. Қыздардың шашын боя, есімдерін жаз, кімнің шашы ашықтау?

 

Үй тапсырмасы "Артықты алып тастау "әдісі

Көрнекілік: 12 қатар сөз жазылатын

1. Шам, фонарь, күн, майшам.
 2. Етік, бәтеңке, бау, пима.
3. Ит, жылқы, сиыр, бұғы.
4. Үстел, орындық, еден, кереуерт.
5. Тәтті, ащы, қышқыл, ыстық.
6. Көзілдірік, көз, мұрын, құлақ.
7. Трактор, комбайн, машина, шана.
9. Шу, ысқырық, нөсер, бұршақ.
10. Сорпа, шәй, қазан, картоп.
11. Ақ қайың, қарағай, емен, раушан.
12. Абрикос, шабдалы, қызанақ, апельсин.
2.

Қорытынды

3-сынып оқушысына өзін-өзі бағалау өте маңызды. Қалай ойлайсың, сен не үйрендің? Жаз.

 

Рефлексия

- Адамға ойлау не үшін керек?

- Сабақта ең пайдалы не болды?

- Сабақта ең қызықты не болды?

 

 

7- сабақ

КЕЛ, СӨЙЛЕСЕЙІК!

 

Мақсаты: әлем туралы білімнің қайнар көзі - тіл дамыту процесі.

Міндеттері:

-  оқушыларды сөйлеу түсінігімен таныстыру;

- тіл дамытуды өз ортасында қалыптастыру;

- адам өміріндегі тіл дамыту тәрбиесін қалыптастыру.

 

Ұйымдастыру кезеңі

Жаттығу «Сөмкемізді жинаймыз»

Сөмкеге керек заттарды жинақтау (доп лақтыру арқылы).

 

Тақырып туралы әңгіме

Психологияда тіл деп адамдардың бір тілмен сөйлесуін айтады (орысша,қазақша т.б.). Сөйлесу мен тіл бір уақытта қарым-қатынас үшін пайда болды.Тілдің бірнеше түрі бар. Ауызша, дыбыс шығару - тілдің ауыша түрі және жазбаша түрін - жазғанда пайдаланамыз.

 Ауызша түрдің екі түрі бар. Монолог және диалог. Диалог 2 немесе бірнеше адамның сөйлесуі. Монологте басты роль бір адамда. Қалғандары тыңдаушылар.Іштей сөйлесу дегенде болады.

Тіл дегеніміз не? (оқушылардың жауабын тыңдау).

Сөйлесу – бұл  тіл арқылы адамдардың байланысу құралы.

Сөйлесу мен тіл тығыз байланысты.

Сіз басқа елге бардыңыз. Қандай қиындық пайда болады? Сіз сөйлесе аласыз ба? Неге?

Сізге тіл білмегеніңіз қиындық көрсетеді. Сіз оларды, олар сізді түсінбейді. Оларды түсіну үшін сіз тіл білуіңіз қажет.

Тапсырма «Қызық әңгіме»

Оқушылар бір-бірімен диалог құру керек. Кез келген тақырыпта.

Жаттығу «Түсіндіру»

Оқушыларға жануарлар мен өсімдіктер суреті бар қималар беріледі. Ол суретті ыммен көрсету,айтып түсіндіреді қалғандары не екенін табулары керек.

Тапсырма «Жаңылтпаштар»

Мұғалім айтқан жаңылтпаштарды  оқушылар қайталау керек.

Жаттығу «Домино»

Әрбір оқушы 2-3 сөйлемнен құрастырып жазады. Мағынасы бар ертегі шыу керек .

 «Түсіндіру әдісі» (Немов Р.)
Бұл әдісте балаға мынадай сөздер беріледі:

1.   Велосипед, шеге, газет, қолшатыр, тері, батыр,қосу, тістеу.

2.   Самолет, жапсырма, кітап, жиде, қауырсын, дос, қозғалыс, бірігу, ұру, топас.

3.   Автомобиль, шуруп, журнал, етік, қабық, қорқақ, қашу, байлау, тікенек.

4.   Автобус, скрепка, хат,бөрік, сатқын, айналу , итеру, кесетін.

5.   Мотоцикл, қыстырғыш, афиша, бәтенке, тері, жау, сүріну, жинау.

«Сенің алдыңда осы сөздер бар. Сен осы сөздерді білмейтін адамды кездестірдің.Ол адамға осы заттарды қалай түсіндіресің. Әр сөзді 30 секундта түсіндіру керек»

     Сөз арқылы ойлау оңтайлылығын анықтауға арналған жаттығу.

Нұсқаулық. Анаграммаларды шеш - әріптерден шатысып қалған сөздерді тап. Үш минуттың ішінде осы әріптерден бірде-біреуін жіберіп алмай және қоспай сөз (зат есім ғана) құрап, кестенің бос тор көздеріне жаз.

 

Улұ		Мұжыс		Сұқ
Йла		Ңат		Мұртал
Абл		Пасна		Зөс
Ашр		Рейкү		Йма
Алдыус		Ара		Бақырға
Укб		Набат		Уадлы
Ләме		Орщб		Тексер
Отм		Енде		Ұтса
Абқ		Тізең		Роны
йадмаң		лам		дызқұны

Үш минөттен кейін нәтижелері шығарылады. Оқушылардың әрбір бағандағы дұрыс құралған сөздерінің мөлшерін және жалпы санын есептейміз. Толтырылған кестенің нұсқасы

Үлұ	Ұлу	Мұжыс	Жұмыс	Сұқ	Құс
Йла	Лай	Ңат	Таң	Мұртал	Алмұрт
Абл	Бал	Пасна	Аспан	Зөс	Сөз
Ашр	Шар	Рейкү	Үйрек	Йма	Май
Алдыус	Дауыс	Ара	Ара	Бақырға	Қабырға
Укб	Куб	Набат	Табан	Уадлы	Дауыл
Ләме	әлем	Орщб	Борщ	ексек	Ескек
Отм	том	Енде	Дене	Ұтса	Ұста
Абқ	Бақ	Тізең	Теңіз	Роны	Орын
йадмаң	маңдай	лам	мал	дызқұны	ұзындық

Жұмыстарды өңдеу: 3 минут ішінде дұрыс құрылған сөздер санын санау. Құраған сөздер саны ойлау икемділігін көрсетеді.

     Әдістемені өңдеу:

Ойлау икемділігінің деңгейі	Оқушылар
	3-4 сыныптар	1-2 сыныптар
Жоғары	20 және одан көп	15 және одан көп
Орташа	13 – 19 сөз	10 – 14 сөз
Төмен	7 – 12 сөз	5 – 9 сөз

Қорытынды

3 - сынып оқушысы үшін өзін-өзі бағалау маңызды. Бұл сабақтан не білдің? Жаз.

 

Рефлексия

- Тіл дегеніміз не?

- Сөйлесудің неше түрін білдің?

- Сөздің өмірде қандай маңызы бар?

 

 

 

8- сабақ

КЕЛ, СӨЙЛЕСЕЙІК!

 

Мақсаты: тіл дамыту процесі - әлем туралы білімнің қайнар көзі.

Міндеттері:

- «сөз» тұжырымдамасымен таныстыру;

- тіл дамытуды өз ортасында қалыптастыру;

- адам өміріндегі тіл дамыту тәрбиесін қалыптастыру.

 

Ұйымдастыру кезеңі

"Біз ұқсаймыз?"

Мақсаты: Бір-бірімізге ұқсағанмен айырмашылығымызды білу.

Бөлмеде жүріп 2 сөйлем айтасың: "Сенің маған ұқсастығың мынадай..." және "Сен менен айырмашылығың мынадай..."

Тақырып бойынша әңгіме

 Тілдің біз байланыс құралы екенін білдік.Тіл адамның ең керемет  ойлап тапқан құралы. Сөз арқылы біз бір-бірмізді түсінеміз, жақсы көреміз. Ғылым мен техниканы, әдебиетпен өнерді меңгереміз. Сол үшін біздің тіліміз маңызды және мағыналы. Тілдің адам өмірінде маңызы зор. Адамның сөйлесу мәдениеті болуы керек.

 «Әртүрлі сөздер…» жаттығуы

Мұғалім: балалар:  «тәтті», «ащы», «қышқыл», «көңілді», «жұмсақ» сөздер ойлап табайық. (Балалар әр түрлі сөздер айтады)

 

«Ұйқастыр»

Балалар ұқсас сөздер айтады. Мысалы: Мысық- қасық, тал-бал т.с.с.

 

1-тапсырма «Бір сөзбен»

Бір сөзбен аяқта.Астын сыз.

1.   Етікте әрқашан бар (бау, ілгек, табан).

2.Жылы жақта болады (аю, бұғы, қасқыр,түйе,).

3. жылда ай бар (24, 3, 12, 4, 7 ).

4.Қыс айлары (сентябрь, октябрь, февраль, ноябрь, март).

5.Ресейде жоқ (бұлбұл, құтан, страус, сауысқан).

6.Әке баладан үлкен (жиі, үнемі, кейбр кезде, ешқашан).

7. Тәулікте (жыл, ай, апта, күн, дүйсенбі).

8. Су (мөлдір, Суық, Сұйық, Ақ, Дәмді).

 

2-тапсырма «Біреуі артық»

Бес сөздің біреуі артық.

1.Тюльпан, лилия, фасоль, ромашка, фиалка.

2.Өзен, көл, теңіз, көпір, балшық.

3.Қуыршақ, аю, құм, доп,күрек.

4.Алматы,Талдықорған, Астана, Семей, Тараз

5.Арман, Арай, Сәбитқызы, Жансая, Нұржан

 

3-тапсырма «Дұрыс сөзді тап»

Мысалы, құс сөзіне ұя сөзі сәйкес келеді.

1	Қияр	Георгин
	Көкөніс	арамшөп, шық, жидек, гүл, жер
2	Мұғалім	Дәрігер
	Оқушы	көзілдірік, науқас, палата, емхана, термометр
3	Бақша	Бақ
	Сәбіз	жеміс, саңырауқұлақ, алма, құдық, орындық
4	Гүл	Құс
	Құмыра	тұмсық, шағала, ұя, жұмыртқа, қауырсын
5	Қолғап	етік
	қол	шұлық, табан, тері, аяқ, щетка
6	Қараңғы	Ылғал
	Жарық	жарық, тайғақ, құрғақ, жылы, салқын
7	Сағат	Термометр
	Уақыт	әйнек, температура, төсек, ауыру, дәрігер
8	Машина	Қайық
	Мотор	өзен, теңізші, желкен, толқын, жағалау
9	Орындық	Ине
	Ағаш	үшкір, жұқа, жылтыр, қысқа, болат
10	Үстел	Еден
	Дастарқан	жиһаз, кілем, шаң, тақта, шегелер

 

4-тапсырма «Ортақ сөзді тап»

1. Сыпырғыш, күрек
2. сазан, шортан
3. Қыс, жаз
4. Қияр, қызанақ
5. Сирень, раушан
6. Шкаф, диван
7. күн, түн
8. піл, құмырсқа
9. Маусым, шілде,
10.Тал, гүл

 

 

Қорытынды

3 - сынып оқушысы үшін өзін-өзі бағалау маңызды. Бұл сабақтан не білдің ?

 

Рефлексия

-Сөйлесудің адам өмірінде маңызы қандай?

- Тіл қандай болу керек?

- Қиын кезде бізге қандай сөздер көмектеседі?

 

 

 

9- сабақ

ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ШЕБЕХАНАСЫ

 

Мақсаты: шығармашылық қиял процесі әлем туралы білімнің қайнар көзі.

Міндетері:

  -   шығармашыл қиял туралы түсінік;

- актерлық шеберлік және шығармашыл қиялды дамыту;

- баланы бойындағы қабілеттерін дамытуға тәрбиелеу.

 

Ұйымдастыру кезеңі

Сергіту «Австралиялық  жаңбыр»

Оқушылар айнала тұрады. Австралиялық жаңбырдың не екенін білесіңдер ма? Жоқ? Онда тыңдайық. Қазір менің қимылымды қайталаңдар. Мұқият болыңдар.

•  Австралиялық жел. (Алақанды ысқылау).
• Жаңбыр тамшылай бастады. (Саусақ тырсылдату).
• Жаңбыр күшейді. (Алақанмен кеудені ұру).
• Жаңбыр құйды. (Жамбасты ұру).
• Гүрсілдеп жауды. (Аяқ тарсылдату).
• Бұл не? Жел басылды. (Жамбасты ұру).
• Жаңбыр қойды. (Алақанмен кеудені ұру).
• Анда-санда тамшы тамады. (Саусақ тырсылдату).
• Жәй жел соғады. (Алақанды ысқылау).
• Күн! (Қолымызды жоғары көтереміз).

 

Тақырып бойынша әңгіме

Фантазия жән қиял – бұл психикалық процесс. Ойша елестету

Қиял болмайтын нәрсені де көз алдымызға елестетеді.

Бүгінгі сабақ ерекше. Біз оны  арт-студия , яғни нағыз артистерше өткіземіз.

Жаттығу «Актер»

Балалар мына сөзді қайталау керек. «Көк теңіздің жанында кемпір мен шал өмір сүрді»

Былай айту керек:сыбырлап, робот тәрізді, кішкентай бала, өте қатты, өте ақырын.

Жаттығу «Әр түрлі жүріс»

Балалар сыныпта былай жүру керек: шыны сияқты, сағыз сияқты, үрленген шар сияқты, тісі ауырған адам, гол салған адам, бестік алған бала.

Жаттығу «Ұжым болып жұмыс істеу деген не ?»

Психолог балаларды 3-4 адамнан топқа бөледі. Олар журналисттер тобы.

Алдымен сынып туралы әңгіме жазады. Сынып балалары қандай, қалай оқиды, не қызықтырады. Бос уақыттарында немен айналысады.

Тапсырма «Интервью»

Сыныптың бір оқушысынан интервью алу. Өз еркімен бір-бірден балаларды ортаға шығарамыз.

Интервьюде берілетін сұрақтар:

1.     Достарыңның қандай қасиетін ұнатасың?

2.     Құпияңды қандай балаға айтар едің?

3.     Нені кешіресің,нені кешіре алмайсың?

4.     Қызбен баланың достығына сенесің бе?

Тапсырма «Конверттегі сұрақтар»

Оқушылардың қиялына еркіндік берейік. Конверттегі сұрақаға жауап беру керек.

·        Егер сенде көрінбейтін шапка болса не істер едің?

·        Сен жасаған аққалаға жан бітсе не істер едің?

·        Ұшатын кілемің болса?

·        Саған Карлсон келсе?

·        Кішкене балаға айналсаң?

·        1 күнге сарайда болсаң?

·        1 күн мектеп директоры болсаң?

·        Біреудің ойын оқи алсаң?

·        Егер сен мысыққа айналсаң?

·        Қар адамы  кездессе?

 

Жаттығу "Қол шапалақтау"

Балалар шеңберге тұрады. Жүргізуші 1 баланы ортаға алып шығып жаймен қолын шапалақтайды, ол бала екінші бір оқушыны шақырады, екеуі шапалақтайды.Осылайша жалғаса береді.

 

Қорытынды

3 - сынып оқушысы үшін өзін-өзі бағалау маңызды. Бұл сабақтан не білдің ? Жазып көрсет.

 

Рефлексия

-Шығармашылық қиял дегеніміз не?

-Шығармашылық арқылы қандай сезімдер пайда болады?

-Шығармашылықпен айналысып шаршағанды басуға бола ма?

 

 

 

II ТАРАУ

МЕНІҢ СЕЗІМДЕРІМ МЕН ЭМОЦИЯЛАРЫМНЫҢ ӘЛЕМІ

10- сабақ

ӨЗІМ ТУРАЛЫ НЕ БІЛЕМІН?

 

Мақсаты: өзі туралы білу - әлем туралы білімнің қайнар көзі.

Міндеттері:

- өзіңді және қоршаған ортаны сыйлау;

- жеке басты сыйлауға тәрбиелеу.

Көрнекілік: алты бас киім – ақ, сары, қара, көк, қызыл, жасыл.

 

Ұйымдастыру кезеңі.

- Мен кіммін? Қандаймын? Сұрақтар оңай болғанымен жауап беру оңай емес. Сабатың мақсаты өзің және өзіңнің ішкі дүниең туралы білу.

 

 Тақырып бойынша әңгіме

Өзің туралы білу үшін  сенде «мен» деген образ болу керек. Бұндай қасиет адамдарға ғана тән.

«Мен» қасиетінің бірнеше түрі бар, көпсалалы. Психологтар бәрімізде өзіміздің «мен» деген қасиетіміз бар дейді.

Ішкі «мен» - адам өзі туралы ойлайды, сыртқы «мен» өзгелер көреді. Өзін-өзі тану – қажетілік.Әр адам өзін-өзі тани білуі керек.

1-тапсырма. «Түймедақ»

Дәптерлеріңдегі түймедақ гүліне өзің туралы не жазар едің, яғни өз «Меніңді» немен толтырар едің, соны жазып шығыңдар.

2-тапсырма  «Бас-аяқ».

Саған бастан аяққа дейінгі дене мүшелері жазылған екі тізім берілген. Сол жағында адамның дене мүшелері, оң жағында-оған түсінік берілген. Керектерді сызықшамен қос.

 

Бас Қол Саусақ Алақан Иық Мойын Іш Арқа Аяқ Табан Тізе Құлақ

Үшкір Алтын Ашық Әдемі Үлкен Сүйкімді Салқын Шаршау Көңілді Жіңішке Мықты Бүкір

 

Жаттығу «Өзің туралы айт»

- Сен үйде отырсың.Телефон шырылдады сен алдың, арғы жағынан мынадай дауыс естілді: «Сәлеметсіз бе, сізбен балалар бағдарламасының редакторы сөйлесіп тұр, сіз туралы білгім келеді»

Сен редакторға өзің туралы айтуың керек. Оңай болу үшін мына сөздерді пайдалануға болады .

1) Аты-жөнің

2) Есімің қалай қойылған..

3) Менің айналысатын ісім…

4) Маған ұнайды…

5) Мен армандаймын…

 

Жаттығу «Ойланудың алты қалпағы»

-         Балалар, біз қазір сиқырлы бас киімдер киіп көреміз.

-         Ақ бас киім кигенде– туған жылымыз бен туған жерімізді айтамыз.

·        Қызыл бас киім-не ұнайды;

·        Сары- кім болғың келеді;

·        Қара – не өзгерткің келеді;

·        Жасыл – хобби, сүйікті ісің;

·        Көк – өзің туралы бір сөйлем.

Қорытынды

3- сынып оқушысы үшін өзін-өзі бағалау маңызды. Бұл сабақтан не білдің ?

Рефлексия

- Егер біз өзімізді сыйласақ өзгелерді де сыйлаймыз. Қарым-қатынас, достық, сыйластық жақсы қасиеттер.

 

 

11- сабақ

 МЕНІҢ КӨҢІЛ-КҮЙІМ

 

Мақсаты: өз көңіл-күйіңді қалыптастыру.

 

Міндеттері:

- өз көңіл-күйін басқара білуді дамыту;

- ой мен көңіл-күй арасындағы байланысты байқау;

- өмір сүруге қалыптастыру.

 

 

Ұйымастыру кезеңі

Жүрізуші доп лақтырады, ұстап алған оқушы бүгінгі көңіл-күй туралы айтады.

 

Теориялық бөлім

Оқу  "Памси мұңаяды" (әңгіменің бірінші бөлімі)

Орман шетіндегі үңгірде Памси деген кішкене айдаһар өмір сүреді. Памси ойлай алады. Ол оқи және санай алады. Ол әр түрлі ой ойлайды. Кейде мерекедегі атылған салют секілді,түрлі-түсті.Осындай кезде ол өте көңілді .

Кейде оның көңіл-күйі болмайды.

     Сол кезде оның ойы лай су секілді. Памси өзін осындай кезде бақытсыз сезінеді,көңіл-күйі болмайды.Осы кезде ол бір жақсылық күтеді.

Памси кейде күтуден шаршайды, тезірек өзін бақытты сезінкісі келеді. Жаман ойлар кету үшін бір жақсы жағдай болуы керек. Ол қандай жағдай? Памси оны білмейді. Ол  күтеді, күтеді, күтеді.

«Үш көңіл күй»

Оқушылар Памсидің көңіл-күйін суреттеу керек. Плакаттар пайдалану арқылы.

Мысалы: 1. Памсидің көңіл-күйі бар кезде ол бәрін жақсы көреді 2. Памсиге жақсы ойлар келген кезде, оның  ойлары салют секілді. 3. Памсиге жаман ойлар келген кезде ол көңілсіз, ренжулі.

Талдау

Сұрақтар:
- Сендерде көңіл- күй нашар кез бола ма?
- Осы кезде не сезіндіңдер?
- Не ойладың?
- Қайғылы жағдайдан қалай құтыласың?
- Жақсы көңіл-күй күтесің бе?
- Не істеу керек?

 Әңгіме «Памси мұңаяды» (Аяқталуы).

(Мәтінді үзінді етіп)

Памсидің Стефан деген досы бар. Памси оны Дос деп атайды.

Дос  түрлі көңіл- күйді, жаман ойлауды біледі. Ең маңыздысы Стефан бұл ойлардан қалай құтылу керек екенін біледі.

Памси мен  Стефан қыдырып жүрді. Памсидің көңіл-күйі жоқ.

- О! – деді Памси, - қашан жақсылық болады, жаман ойлардан шаршадым.

- Не болу керек? - деді Стефан.

- Білмеймін, - тезірек көңіл- күй өзгерсе екен.

- Бәрі өзіңе байланысты. Мен саған үйртейін деді Стефан.

 -Мәссаған! – үйретші.

- Сен жақсы ойларды ұмытпа, жаман ойларды ойламауға тырыс.Мен саған көмектесемі.Памси қуанғаннан билеп кетті.

Түйін: Біздің көңіл-күйіміз өзіміздің ойымызға байланысты, әрдайым жақсы нәрсе ойлау керек. Көңіл күй  – адамның мінез құлқына байланысты.

 

Практикалық бөлім.

Толтыру:

Мына ойлар көмектеседі...

Мына ойлар кедергі жасайды..

 

Менде бәрі жақсы болады. Мен қорықпаймын. Менікі бәрінен артық

Жасай алмаймын. Қорқамын. Ешкім түсінбейді. Мен жаманмын. Мені ренжітті.

Балалар! Жақсы көңіл-күй денсаулыққа пайдалы.

 

Үй тапсырмасы. Дәптердегі өзіңе ұнайтын суретті боя

Қандай қозғалыс саған ұнайды. Жазып көрсет.

Қорытынды

3- сынып оқушысы үшін өзін-өзі бағалау маңызды. Бұл сабақтан не білдің ?Жаз.

Рефлексия

- Көңіл-күй дегеніміз не?

- Көңіл-күй неге байланысты болады?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

12-сабақ

МЕНІҢ СЕЗІМДЕРІМ

 

Мақсаты: Өз сезімдерін түсіне білулеріне ықпал ету.

Міндеттрі:

- оқушылрды өз сезімін, эмоциясын дұрыс қолдана білуді үйрету;

- өзге адамның эмоционалдық жағдайын түсіну;

- түсіністікпен қарауға тәрбиелеу .

 

Ұйымдастыру кезеңі

Жаттығу «Сәлемдесу»

- Сәлем дос! – қол алысады. - Қалай жағдай? – қол екі жақта.

-Қайда болдың? – құлағынан ұстайды. - Мен сағындым! – оң қол жүрек тұста, көздеріне қарайды.

-Сен келдің…- досының ыйығына қолын қояды.
-Жақсы! – құшақтасады.

Жаттығу «Мен қандай түспін?»

Әр қайсымыз ойланып өз түсімізді айтамыз. Киіміміздің түсі емес көңіл-күйіміздің түсі. Қысқаша талқылау.

Жатығу "Эмоцияны тап". Өткенді қайталау.

Үстел үстінде үлестірме қағаздар жатыр. Олар түрлі эмоциялар. Балалар келіп таңдап алады, өзгелерге  көрсетпей бет – әлпетімен берілген эмоцияны көрсетеді. Қалған балалар қандай көңіл-күй көрсетіліп тұрғанын айтады.

 

Сұрақтар:

• Саған көрсетілген эмоцияны табу оңай болды ма?;
• Бұл эмоцияны қай белгіге қарап таптың?;
• Не сездің?;
• Неден қателестің?.

Теориялық бөлім

Мультфильм көру «Жай ғана».

Топпен жұмыс.

Тапсырма: 1. Мультфильм кейіпкерлерінің көңіл-күйін тауып астын сыз.

(Қанағат. Қуаныш. Шаттану. Таң қалу. Өзімшілдік. Сенімділік. Сенім. Қуаныш. Махаббат (бауыр басу). Сыйластық. Ырза болу. Байсалдылық. Жеңілдену сезімі. Өз-өзіне көңіл толу. Сақтық. Таң қалу. Немқұрайлық. Көңіл толмау. Қайғы. Сағыныш. Қорқыныш. Үрей.  Аяау. Жек көру. Қызғану. Зұлымдық. Іш пысу. Масқара. Сенімсіз. Сенбеу. Ұят. Қобалжу.)

Тапсырма 2. Белгіле «+»  жақсы сезім, белгіле «- » жаман сезім

Талқылау. Түсіндіру. Сұраққа жауап «Неліктен?»

Тапсырма 3

Бұл мультфильм не үйретеді?

Талқылау. Түсіндіру. Сұраққа жауап «Неліктен?»

Тапсырма 4. Сабақ бойы «СЕЗІМ» дегенді бірнеше рет пайдаландық, үлестірмелердегі сөздерді дұрыс қой.

Сезім – адмның эмоциялық көңіл-күйі.

Ойын – диагностика « Шындық конверті»

(Балалр конверттен үлестірмелерді алып берілген сөйлемді аяқтайды).

• Маған жақсы , егер___________________________________________
• Маған ұнайды, егер___________________________________________
• Мен ауырып қалсам, __________________________________________
• Маған үлкендер ұнайды________________________________________
• Мен күліп жүремін, егер________________________________________
• Егер менің жолым болса________________________________________
• Маған мынадай адамдар ұнайды__________________________________
• Маған мынандай адамдар ұнамайды, _____________________________
• Маған көңілсіз болса____________________________________________
• Мен айнаға қараған кезде_________________________________________
• Егер адамның кемшілігін көрсем___________________________________

 

Қорытынды

3 - сынып оқушысы үшін өзін-өзі бағалау маңызды. Бұл сабақтан не білдің ? Жаз.

Рефлексия.

- Эмоция мен сезімдер туралы не білдік?

- Жағамды және жағымсыз эмоциялар қалай пайда болады?

 

 

 

13-сабақ

МЕНІҢ СЕЗІМДЕРІМ

 

Мақсаты: өз сезімдеріңді түсіне білу.

Міндетері:

- оқушылрды өз сезімін эмоциясын дұрыс қолдана білуді үйрету;

- өзге адамның эмоционалдық жағдайын түсіну.

- басқа адамдарға түсіністікпен қарауға тәрбиелеу .

 

Ұйымдастыру кезеңі

Жаттығу“Айна”

Айнала тұрып, кезекпен ортаға шығып бір қимылмен сезімді көрсетеді. Қалғандары айна болып оны қайталайды. Ескерту: айнаны ұстауға болмайды.

Теориялық бөлім

Адам өміріндегі сезімнің рөлі.

Адам қоршаған ортаға бірдей қарай алмайды. Кездесетін әрбір жағдай адамға әртүрлі сезім береді: қуаныш, қайғы, қорқыныш т.б.

Яғни, сезім – адамның ішкі көңіл-күйін білдіреді.

Психодиагностика

Сауалнама                                    

1. Мен бақыттымен, егер   

2. Мен мұңаямын, егер  

3. Мен ашуланамын, егер   

4. Мен өз-өзімді ұстай алмаймын, егер  

5. Мен шешім қабылдай алмайын, егер  

6. Мен қысыламын, егер  

7. Мен қорқамын, егер  

8. Мен сенімдімін, егер  

9. Мен мақтанамын, егер

10. Мен мықтымын, егер 

11. Маған қиын, егер

12. Мен шатасамын, егер                                     

13. Мен өзіме сенемін, егер 

14. Мен ренжеймін, егер                                                                                                          

15. Мен жылаймын, егер

16. Мен күлемін, егер 

17. Мен мазасызданамын, егер 

18. Мен өзімді нашар сезінемін, егер 

Тапсырма «Мереке»

Бізге дәптерде көңілсіз суреттер берілген. Түрлі-түсті қарындаштар алып көңілді суретке айналдырамыз.

 

Дәл осылай көңілсіз күнді көңілді қылуға болады.

Қорытынды

3- сынып оқушысы үшін өзін-өзі бағалау маңызды. Бұл сабақтан не білдің ?

 

Рефлексия

-Сабақта не ұнады?

-Қандай сезімдер пайда болды?

 

 

14-сабақ

ЭМОЦИЯЛАР ҚАНДАЙ БОЛАДЫ?

 

Мақсаты: эмоция, сезімдер туралы алған түсініктерді пысықтау.

Міндеттері:

- әр-түрлі жағдайда өзін-өзі қалыптастыру;

- оқушыларды бірін-бірі түсінуге, қамқор болуға тәрбиелеу.

 

Ұйымдастыру кезеңі

(Тақтада 3 дөңгелек сызылған)

1.     Балалар сыныпқа цирктен клоун келеді, қалай қарсы аласыңдар? Бір-біріңе қараңдар, күліңдер, тақтада дөңгелектер сызылған. Дөңгелектен күліп тұрған клоунның аузын, көзін суретін бейнелеңдер. Бір-біріңе көрсетіңдер.

2.     Бөлмеге піл кірді. Түріміз қалай өзгерді? Екінші қағазға таң қалған адамның суретін сал.

3.     Үшінші сурет жылап тұрған адам.

 

Тақырып бойынша әңгіме

Тақтадан әр-түрлі бет-бейнелерді көріп тұрмыз. Олар не білдіреді? Мүмкін бұл біздің әр түрлі жағдайдағы көңіл-күйіміз.

Қуаныш, қайғы, қорқыныш, таң-қалу – бұл әр-түрлі көңіл-күй. Эмоция сөзі латынша « таң қалдырамын» дегенді білдіреді.

Адамдар өздерінің эмоцияларын қалай көрсетеді?

Мысалы: циркте сиқыршы не көрсетеді деп таң қаласың. «Керемет» дейсің, шапалақтайсың. Эмоцияны сөзбен, қимылмен көрсетесің.

        

Тапсырма «Қандай адам»

Сенің мінез-құлқың қандай адам екеніңді көрсетеді. Дәптердегі сурет арқылы мінез бен суретті байланыстыр.

1)    Өз қателерін сезінеді, уайымдайды.

2)    Өзгелерден бөлектенгісі келеді, сондықтан келеңсіз істер істейді

3)    Бірден тіл табыспайды, үйреніседі

4)    Асығыс іс жасамайды, соңын күтеді

5)    Тез ашуланып тез басылады.

6)    Жай қыймылдап, жай сөйлейді. Ешкімге қарсы келмейді.

 

Тапсырма

Сенің мінезіңнің мықты жақтары? Сөйлемді аяқта.

Менің мінезім, маған .....

Менің мінезім маған көмектеседі

Сыныпта саған ұқсас балалар бар ма? Есімдерін жаз.

Қандай балалардың мінезі ұнайды? Жаз!

 

«Пайдалы сезімдер»

Толтыр!

Көңілді, қорқыныш, реніш, жалқаулық, ашу, бақыт, көңіл толмау, қайғысыз, қызғаныш, сенімділік, рахаттану, әзілқой.

 

Ойын «Ертегі кейіпкері саған қандай көңіл күй береді?»

(Балалар қара немесе ақ карточканы көтереді.)

Мыстан кемпір, қасқыр, Ертөстік, айлакер түлкі, қызыл телпек, айдаһар, мақта қыз, мысық, желаяқ, шайтан.

Түйін: Жағымды және жағымсыз кейіпкерлерді таптық.

 

Ойын «Эмоцияларды ыммен білдіру»

Әртүрлі үлестірме қағаздардағы эмоцияларды ыммен көрсету:

(қарсылық, келісу, қорқыту, күлкі, қайғы, қорқыныш). Қатысушылар эмоцияны табу керек.

 

– Біз әртүрліміз, бірақ эмоциямызды басқара аламыз ба?

– Қалай ?

·        Көңіл-күйді білу.

• Пайдасын білу.
• Көңіл-күйге ерік бермеу.
• Көңіл-күй өзіңе де, өзгеге де зияны тимеу керек

Қорытынды

Үшінші сынып оқушысы үшін өзін-өзі бағалауы маңызды. Бұл сабақтан не білдің? Жаз.

Рефлексия

- Эмоция дегеніміз не?

- Қандай эмоциялар болады? (жағымды және жағымсыз)

- Адамдар эмоциясын сыртқа қалай көрсетеді?

 

 

 

15-сабақ

ДЕМАЛУДЫ ҮЙРЕНЕЙІК

 

Мақсаты: эмоция, сезімдер туралы алған түсініктерді пысықтау.

Міндеттері:

- әр-түрлі жағдайда өзін-өзі қалыптастыру.

- оқушыларды бірін-бірі түсінуге, қамқор болуға тәрбиелеу

Көрнекілік: мультфильм «Бәрі із қалдырады»

 

Ұйымдастыру кезеңі

Жаттығу "Эмоциямызды бақылаймыз"

Балалар қабағын түйгенде:   күзгі ауа-райындай, ренжіген адамдай, жаман сыйқыршыдай.

Балалар қалай ашуланады: балмұздағын тартып алғандай, көпірдегі екі серкедей,  ұрған адамдай.

Бұл эмоциялардың барлығын жақсы жағынан да көруге болады. Алдаркөседей,  қу түлкідей,  көңілді баладай,   ғажайып көргендей.                                              

 

Жаттығу «Көңіл-күйді сезіну»

Жүргізуші түрлі жағдаяттарды айтады, балалар басынан өткен болса қол көтереді: ренжітті, ретсіз ұрысты, затыңды тартып алды, ішің қайнайды.

·         Бәріміз ашуланамыз, бұл сезім көп адамдарда болады

·         Бұл дұрыс па, егер…? 

 

Кейе ашулану сезімі де дұрыс секілді.

 

Жаттығу «Сөйлемді аяқта»

 «Ашу – бұл…»

«Мен ашуланамын, егер…»

«Анам ашуланады, егер…»

«Досым (сыныптасым) ашуланады, егер…»

 

Екінші түйін: жақсы және жаман сезім жоқ, жақсы және жаман адам болмайды. Жақсы және жаман істер болады!

 

Жаттығу «Кемпірқосақтан секіру» Эмоциялық шаршауды басу.

Балалар көздерін жұмып орнынан тұрады, терең демалғанда кемпірқосақтан жоғары көтеріледі,ал демді шығарғанда түседі. Осы жаттығу 3 рет қайталанады. Көздерін ашып не сезінгендерін айтады. 

 

Жаттығу «Пружина».

«Бүгін сендерге пружина көрсетемін». Сендерде бүгін қызық сөйлемдер болды. Сендердің ашуларың мына пружинаға ұқсайды. Біз қазір пружинаны ашумен теңейміз. Ашуланғанда пружина басылады. Сені итеріп жіберсе ашуланасың, ашуланған сайын пружина басыла береді. Сендердің ашуларың осы пружинаға ұқсайды.Соңында ашуыңды сыртқа көрсетесің.

 

Үшінші түйін: Жаман эмоциялардан қорықпай, оны жеңе білу керек, өзіңе де өзгеге де зиянын тигізбеу қажет.

 

Жаттығу «Бояу».

Балалар айнала тұрады. Тез ашуланатын баланы ортаға шығарамыз.

 Қалғандарында бояу, қыл қалам, үлкен банка бар. Біз ол баланы жәй бояймыз, тигізбей. Басынан аяғына дейін. Қолымызбен ортадағы баланың арасы 20см қашықтықта болу керек. Оны біз күнмен, жылылықпен бояп жатырып былай дейміз: - Сен менің досымсың, сен маған ұнайсың, саған жақсылық тілеймін, сенің анаң ауырмасын, т.б. Ортадағы бала өзін жақсы көретінін сезінсін.

Жаттығу «Мен қандай түспін?»

Өзіңді қазіргі жағдайыңмен сәйкес түрдегі түспен бейнеле. Өзіңнің қазіргі күйіңді сипаттап көр және оны көрсету үшін не себепті осы түсті таңдадың.

Қорытынды

Үшінші сынып оқушысы үшін өзін-өзі бағалау маңызды. Бұл сабақтан не білдің? Жаз.

Рефлексия

- Қандай іс-әрекеттерден жағымсыз эмоциялар болады?

- Жағымсыз эмоциялардан қалай құтылуға болады?

 

 

 

16-сабақ

ДЕМАЛУДЫ ҮЙРЕНЕЙІК

 

Мақсаты: эмоция, сезімдер туралы алған түсініктерді пысықтау.

Міндеттері:

- Әр-түрлі жағдайда өзін-өзі қалыптастыру.

- Оқушыларды бірін-бірі түсінуге, қамқор болуға тәрбиелеу

 

Ұйымдастыру кезеңі.

Жаттығу «Күлкі маскасы».

Көзді қысыңқырап, демді тартып, күлімсіреу керек. Демді шығарып, бет әлпетіңді қайта түзе. Жаттығуды бірнеше рет қайтала.

 

Тақырып бойынша әңгіме.

Релаксациялық техника «күш салу - демалу» — бұлшық еттерді сезіну оңай жолын үйрену. Күш түскен сайын біздің мазамыз кетеді, осы кезде күш салу демалу техникасын пайдалану керек.

Өкінішке орай көбіміз керек емес сезімдерде жүреміз. Біз жүреміз, тұрамыз, отырамыз, көп жұмыс жасаймыз мұның бәрі бұлшық еттерге әсер етеді. Осының әсерінен  шаршау пайда болады. Көп отырып,тұрып, тамақ жеген кезде т.б бұлшық еттерімізде шаршау қалып қояды. Көп адамдар мазасы кеткенде ернін тістейді, жағын қисайтады, оқығанда көздерін сығырайтады. Мұның бәрі бұлшық еттерімізге жағымсыз әсер береді. Сондықтан шаршаған кезде: «Мен өзімді жақсы сезінемін!» деудің қажеті жоқ.

Денемізді мүмкіндігінше толық демалдыруымыз керек.

Жаттығу: Бет бұлшық еттерін демалдыру.

Орындау әдісі.

Бет бұлшық еттерін бос ұстау керек. Мұрын арқылы жәй тыныс алу керек. Бұлшық еттерге көңіл аударып жақсы көңіл-күйде болуың қажет. Біртіндеп бет бұлшық еттерінде, дем алған кейіпке енеді.

«Таң қалу маскасы.».

Көзі жұм. Жай дем алу арқылы иегіңді көтеріп, ішіңнен «Бетімнің бұлшық еттері шаршады» деп тыныс алуды уақытша тоқтатамыз. 15  сек. сайын бұл жатығуды 2-3 рет қайтала.

Көзге арналған жаттығу «Көз жұмбақ».

Жай дем алып қабағыңды түсір, ақырындап көз бұлшық етері біртіндеп жабылады, сонан соң көзге сусабын кіргендей қатты көзіңді қыс. Ішіңнен: «Қабағым шаршады» деп дем алуды тоқтатып, қайта демал. Ішіңнен «Қабағым демалды» деп айт. Бұл жатығуды 2-3 рет орында.

 «Сүю маскасы».

Бір уақытта ерніңді барынша жиырып, ішіңнен былай де: «Ауыз бұлшықеті шаршады.» Деміңді тоқтатып, қайта демал. Ішіңнен «Ауыз бұлшық еті демалды»  Бұл жаттығуды 2-3 рет қайтала.

 «Көңіл толмау маскасы».

Тісіңді қайрап, ерніңді қысып, жақ бұлшық еттерін тартып, көңіл толмау маскасын жаса. Ішіңнен «Жақ тартылып, ерін қысылды» деп деміңді шығарып ішіңнен «Бет бұлшық еттері демалды.» де. Бұл жаттығуды бірнеше рет қайтала.

Тапсырма «Бір қорап бақыт»

Баланың бір қалыптылығын не бұзады? Ол аптемист болуы керек. Өмірде адамды бақытты ететін сәттер көп кездеседі. Сол кезде бала тағдырға риза болады. Бұл жаттығудың мақсаты – сол кезді еске алу.

Бір қорап бақыт бар деп ойла. Қораптың өлшемі әр түрлі. Ол сақина қорабы, аяқ-киім қорабы немесе мұздатқыш қорабы да блуы мүмкін. Егер де сен өзіңді жалғыз сезінсең сол қорапқа кіруіңе болады.

Қорапқа не саласың? Көзіңді жұмып ойлан. Сені не бақытты етеді? Қораптың суретін сал. Өзіңнің суретіңді де салуға болады. Бұдан кейін балалар қорапқа қандай зат салғандарын бейнелейді.

Балалар төрт-төрттен бөлініп, суреттерін бір-біріне көрсетеді.

Қорытынды

Үшінші сынып оқушысы үшін өзін-өзі бағалау маңызды. Бұл сабақтан не білдің ? Жаз.

 

Рефлексия

- Бүгін біздің бет бұлшық еттеріміз қалай демалды?

- Релаксация дегеніміз не?

- Сурет салу бір қалыптылықты сақтай ала ма?

 

III ТАРАУ

ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС МӘДЕНИЕТІ

 

17- сабақ

МӘДЕНИЕТТІ БОЛУ

 

Мақсаты: балаларды мәдениетті болуға қалыптастыру.

Міндеттері:

- мәдениет және этикет туралы түсінік беру;

- өз ісіне жауапкершілікті дамыту;

- мәдениетті болуға тәрбиелеу.

 

Ұйымдастыру кезеңі

Оқушылар үлестірмені алып тақтаға жабыстырады.

Үлестірме қағаздағы сөздер:

1)Не мақсатпен сөйлегеніңді біл.

2)Әңгімелесушімен не туралы сөйлесуді біл.

3)Сөйлесудің негізі – мәдениеттілік екенін ұмытпа

4)Көп сөйлеме.

5)Сөйлеу мәдениетін сақта.

6)Сөйлей де тыңдай да біл.

Тақырып бойынша әңгіме

Мәдениет— дегеніміз ойын сыпайы түрде жеткізу.

Сөйлеу мәдениеті – жалпы мәдениеттің негізгі көрсеткіші.

Этикет – сөйлесу барысындағы іс-қимыл ережесі.

Этикет сөздері – бұл амандасу,сәемдесу, қоштасу,кешірім сұрау, жұбату, өтініш.Бұл сөздер әңгімелсушімен қарым-қатынасты жалғастыруға әсерін тигізеді.

Сөйлесу. Жағдаяттарды талқылау.

1. Ұл бала келе жатып таныс қызды немесе сыныптасын көреді. Кім бірінші амандасуы керек? (Бірінші ер адам амандасады, оқушы мұғаліммен амандасады.) 

2. Мектепте саған сабақ бермейтін мұғалім келе жатыр, амандасу керек пе? Қалай амандасасың?
3. Мұғалімнің қолы бос емес. Сен қалай амандасар едің?
4. Адам толы автобуста келе жатырсыз, алыстан  танысыңды көрдің. Қалай амандасасың?

5. 9 сыныптың оқушысына қарсы 11 сынып оқушысы жолықты. Кім бірінші амандасуы керек?

6. Сенімен бей таныс адам амандасса не істейсің?
7. Сен өзіңнің амандасқан адамыңды тағы да көріп қалдың, сенің әрекетің?

Тапсырма «Өзіңді жақсы ұстау»

Өзін-өзі ұстай білу – жақсы қасиет. Бұл біздің ісіміз бе сөзіміз, сыйластығымыз.  Мына қысқа жағдайларды оқып, сұрақтарға жауап бер?

1.     Марат Айдынға келіп есік қақты. «Кім бұл?» - деді Айдын. «Бұл мен» - деді Марат. «Мен де менмін, - деп ойлады Айдын. – сонда бұл кім?»

Есіктің сыртынан есіміңді айту маңызды ма?

2.     «Қонақтар келді!»  деп Айнұр есікті ашуға жүгірді. «Сәлем!» - деді қыздар. Айнұдың екі көзі қыздардың қолындағы қорапта. «Бұл маған ба, тезірек беріңдер!» - деді Айнұр.

Қыздар өзін қалай сезінді?

3.     «О, тәтті тоқаштар», - деді Қонжық. Есек Қонжықтың жегеніне қарап тұрды, ол көңілсіз.

Қонжық нені ұмытты?

Тапсырма «Ереже»

Мәтінді оқып есіңде сақта.

Қожық өзін-өзі жақсы ұстауды үйренгісі келді: «Бірдеңені сындырар кезде сұра. Біреуге көмектес. Тентек болма.» О,Құдай. Ережелер қонжыққа қиын соғады. Ол барлығын керісінше істеп үйренген. Кристофер Робин былай деді

– Ереже: Өзіңді сыйлату үшін, өзгелерді сыйла.

Тапсырма «Мен кешірім сұрай білемін»

Кез - келген адам қателеседі. Біреуді ренжітеді. Бұл жағдай жанұяда да болуы мүмкін. Сөйлемді аяқта.

Бала ата-анасын ренжітеді

Бала ағасын немесе қарындасын ренжітеді

Атасы мен әжесін ренжітеді

Тапсырма

Сен кейде жақын адамдарыңды ренжітесің бе? Қандай көңіл-күйде боласың? Керек сөзді сыз.

·        Өзімді кінәлі сезінемін.

·        Ұяламын.

·        Ашуланамын, бірақ қоя алмаймы.

·        Мені жек көріп қалады деп қорқамын

Тапсырма

Егер досыңды кешірмесең, реніш жиналып қалады, көбейеді. Адамдар бір-бірін ренжіткенде қандай күйде болады?

Тапсырма

Реніш еріп кету үшін не істеу керек? Қандай жылы сөздермен, істермен ерітуге болады? Жаз.

Үй тапсырмасы.

Үлкендерден сұра, қандай қарым-қатынас дұрыс деп ойлайды? Жауабын жаз.

Мысалы,

Маған мынадай қарым-қатынастар ұнайды

Адамдар бір болғанда жақсы, егер

Қорытынды

Үшінші сынып оқушысы үшін өзін-өзі бағалау маңызды. Бұл сабақтан не білдің ? Жаз.

Рефлексия

- Мәдениет дегеніміз не?

- Қандай этикет сөздерін білесің?

- Кристофер Робиннің ережесі?

 

 

 

18-сабақ

ҚАНЕКЕЙ ӘҢГІМЕЛЕСЕЙІК

 

Мақсаты: әр түрлі топ адамдарымен қарым-қатынас жасаудағы дағдыны қалыптастыру.

 Міндеттері:

-  белсенді қарым-қатынас жасау стилін меңгерту;

- қызметтес қарым-қатынас жасауды, іскерлік қарым-қатынасқа енуді дамыту;

-  қоршаған ортаны түсінуді үйрету.

 

Ұйымдастыру кезеңі.

Кері байланыс «Тазалық энергиясы».

Мынандай орнату жасаймыз: терең дем алып, асықпай демімізді шығарайық. Әр дем алған сайын таза энергиямен қуаттанып, ал демімізді шығарғанда жағымсыз ойлар мен эмоциялардан арылайық. Жаймен сендер өз ойларыңның, денелеріңнің, эмоцияларыңның тазарып, жеңілденгенін сезінесіңдер. Енді көгілдір көк аспанға қарайық та, ешқандай ойсыз сол тұңғиыққа еніп кетейік.

 

Сабақ тақырыбы бойынша сұхбаттасу.

·        Балалар! Біздің тәнімізбен ойымыз ғана пәк, таза болмау керек, біздің ортамен қарым-қатынасымыз да пәк, қарапайым  болуы керек. Ал сіз қарапайым қарым-қатынас дегенді қалай түсінесіз?

Ия. Қарапайым қарым-қатынас дегеніміз өзгеге жағымды қарым-қатынас.

Қатынас – адамдар арасындағы ақпарат алмасу, сондай-ақ қабылдау және бір-бірін түсінудегі өзара күрделі процесс.

Қарым-қатынастың түрлері бар.

Мысалы:

Тұлғааралық–  бұл адамдар арасындағы қатынас.

Коммуникация –ақпарат алмасу.

Интеракция –іс-әрекет алмасу.

Әлеуметтік – бұл серіктесіңді қабылдау және түсіну.

«Аборигендер мен келімсектер» Топ екіге бөлінеді. Бірінші топ есікке қарай барады, екінші топ орындыққа жартылай шеңбер жасап отырады. Бұл аборигендер тобы. Сыртқа шыққандар, олар аборигендермен қатынасқа түсіп олардың планетасы жайлы неғұрлым көп мәлімет алу керек.  Аборигендер тілдерін түсінбегендіктен бірқалыпты ғана жауап қайтара алады.  Келімсектердің сұрақтары аборигендерден өздері жайлы неғұрлым көп мәлімет алатындай болу керек.

 Аборигендер үшін нұсқау: "Келімсектер сыртқа шығып кеткенде: "Бас изегенің "жоқ"дегенді білдіреді, ал "жоқ" дегенің "ия" дегенді білдіреді. "Ия" деген сөз болмайды . Егер сұрақта  "махаббат", "жақсы көру" деген сөздер кездессе, аборигендер "керемет" деген белгіні қолымен көрсетеді. Келімсектер кіріп қарсы отырады. Сұрақ – жауапқа  10 минут уақыт беріледі. Уақыт өткеннен кейін келімсектер аборигендердің қарым-қатынас жасаудағы ерекшеліктері жайлы айтып береді. Ойын аяқталғаннан кейін ортақ шеңбер жасап отырып кері байланыс жазу. 

Тапсырма

Сен есейіп келесің және айналаңдағы адамдардың  қасиеттерін бағалай бастайсың. Мектепте сен үшін ұстаздарыңның қасиеттері маңызды. Мұғалімнің қандай қасиеттерін ұнатасың? Сен үшін маңызды үш қасиетін жаз.

 -  Ал сенде бұл қасиеттер барма? Егер болса, астын сыз. 

 

Тапсырма

Ойланып көр, саған қай мұғаліммен қарым-қатынасқа түсу оңайырақ. Сенің өзіңнің мінезіңе ұқсасымен бе, әлде басқамен бе? Артық жауапты сызып таста, немесе өзіңнің ойыңды қос.

·        Маған мінезіміз ұқсас мұғаліммен жұмыс жасаған оңайырақ.

·        Маған мінезімізде  айырмашылық бар  мұғаліммен жұмыс жасаған оңайырақ.

·        Маған мінезіміз ұқсамайтын мұғаліммен жұмыс жасаған оңай.

·        Маған мұғаліммен қарым-қанынас жасау оңайырық болады, егер...

 

«Мұғаліммен қарым-қатынас жасау» тапсырмасы

Ұстазбен қарым-қатынаста болғанда қандай сезімде боласың?  Сенде болмайтын сезімдерді сызып таста. Бір сезімді таңдап ал да астын сыз.

 Егер де мұғалім  ... мен сеземін немесе сезінемін.

 «Қуаныш» деген сөзбен сөйлем құрастыр.

 

 «Дұрыс қарым-қатынас жасау » тапсырмасы

Сенің ойыңша, қарым-қатынастың бәрі де пайдалы ма? Көрейікші.

Ал енді балалар үшін 3-сыныпта керек болатын «теріс ақыл» ойлап тап. «Теріс ақыл» деген не? Оқып шық та жанына өзіңнің «теріс ақылыңды» қосып жаз.

«Теріс ақыл» беру ұнады ма? Ал енді кейін қарай жаса. Қасыңдағы көршің екеуің келесі оқу жылына арнап пайдалы кеңес ойластырып қойыңдар. Дәптерлеріңді алмастырып жазып алыңдар.

 

«Мен нені білгім келеді?» жаттығуы

Бастың бейнесі орналасқан бланкілерден келесі тапсырмаларды қарап ал:

Сұрақтарға жауап беруді ұсынамыз:

- Сіз қандай ақылдарды естігіңіз келеді?

- Сіздің көздеріңіз нені көргісі келеді?

- Сіздің қарым-қатынасыңыз қандай болғанын қалайсыз?

 

«Ал мен, бақыттымын» жаттығуы

Біз шеңбер ішінде отырмыз. Бізге тағы бір орындық қою керек.

Оң жағында бос орындық тұрған бала бастайды. Ол бос орындыққа ауысып отырып: «Ал мен бақыттымын» деп айтуы керек. Келесі оң жағында орындық тұрған адам орынын ауыстырып: «Мен де» деп айтуы керек, үшінші қатысушы «Ал мен ...ден үйренемін» деп кез келген қатысушының атын атайды. Ол бос орындыққа жүгіріп келіп отырып өзгелердің көңілін көтеруге тырысады. Осылай ойын қайталанып тұрады, бірақ есімдер қайталанбауы керек

 

Сабақ қорытындысы:

Үшінші сынып оқушысы үшін өзін-өзі бағалай білу өте маңызды. Сенің ойыңша сен сабақта қандай қасиеттеріңді көрсете алдың? Жазып қой.

 

Кері байланыс

- қарым-қатынас деген не?

- қарым-қатынас жасаудың қандай түрлерін білесің?

- дұрыс қарым-қатынас жасауды білу керекпіз бе?

 

 

 

 

19-сабақ

ҚАНЕКЕЙ ӘҢГІМЕЛЕСЕЙІК

 

Мақсаты:  әр түрлі топ адамдарымен қарым-қатынас жасаудағы дағдыны қалыптастыру.

Міндеті:

-  белсенді қарым-қатынас жасау стилін меңгеру;

- қызметтес қарым-қатынас жасауды, іскерлік қарым-қатынасқа енуді дамыту;

-  ортаны түсінуді үйрету .

 

Ұйымдастыру кезеңі

 «Сәлемдесу»жаттығуы

Балалар шеңбер жасап, қол ұстасып, бір-біріне күлімдеп қарайды. Допты қолдан қолға беріп тұрып бір-бірімен тілдесіп сұрақ қояды, оған жауап беріп, допты келесіге береді.

 

Сабақ тақырыбы бойынша сұхбаттасу.

 

Түрлі жолдармен байланысуға болады.

Жеке, топтық, жазбаша, ымдау арқылы байланысуға болады. Сурет арқылы да болады. Кез келген қара көленкенің суретін салғаннан суретші нені жеткізгісі келгенін түсінуге болады.

З.Королеванаң «Гүлдің суретін сал» проективті методикасы

Сіздің өмір рухыңыз

Суреттен терезесі бар үй, ер адам мен әйел адамды, қоршалған көгалды көріп отырсыңдар.  Сендердің мақсаттарың гүлдің суретін салу. Гүлді қай жерге салғыларың келсе өз еріктерің.

Тест кілті

Алдымен  бұл суреттің мұқият саланғандығына көңіл бөліңдер.

· Егер де  адамның фигурасына көбірек тоқталса, қалғанына көңіл бөлмесеңдер -  бұл адамдармен тығыз   қарым-қатынаста болуды, қоршаған әлеммен тығыз байланыста болуды, достық  және махаббаттық қатынаста болу өте маңызды екенін көрсетеді. 

· Егер үйге айрықша көңіл бөлсеңіз – бұл сіз  бірінші орында отбасылық құндылықтар, жылу мен жайлылық, тыныштықты қалайтыныңызды көрсетеді. 

·  Егер сіз көгалға аса мән берсеңіз немесе артқы жақтан жайылымның суретін салсаңыз, бұл сіздің қарапайымдылыққа, шынайылылыққа ұмтылатыныңызды, адамдармен шынайылық іздеген және екіжүзділік пен жасандылықты  қаламайтыныңызды айтады.

·  Гүл  сіздің өмірлік бағытыңызды сілтейді, өмірде нені қалайтыныңызды көрсетеді.

·  Көгалдағы гүлдер күнделікті тіршіліктен шаршағандығыңызды білдіртеді,  күндегі үйреншіктен  демалғыңыз келетіндігін көрсетеді. Сізді ұйықыға тартып бара жатқандай болады, жағдайды бақылай алмайтындай болып кетеді, өміріңізде не болып жатқанын түсінбей қаласыз.

· Егер сіз алыстағы гүлдер өскен көгалды салсаңыз, сіз өз өміріңізді өзгерткіңіз келетінін, бірақ әзірге қалай екенін білмейтіндігіңізді көрсетеді.

·  Үйдің терезесіне  гүл салдыңыз – сіздің бар ойыңыз отбасыңыздың төңірегінде екендігін көрсетеді.

· Егер де сіз терезенің алдын гүлге толтырып қойған болсаңыз  - бұл сіз өз отбасыңызды сыртқы әлемнен, бөгде көзден қорғағыңыз келетіндігін көрсетеді.

·  Қыз баланың қолындағы гүл – бұл сіздің пысықтығыңыздың белгісі,  жоспарлар құратыныңызды, проблемаларыңызға шешімін іздестіретініңізді айтады.

· Ер баланың қолындағы гүл – жүрегіңіздің ашық екендігін көрсетеді. Бүкіл әлем сізге мейірімді болып көрінеді.

· Егерде сіз жай ғана бос жерлердің бәрін гүлге толтырып қойған болсаңыз – бұл сіздің депрессиялық жағдайда екендігіңізді көрсетеді және де өз бетіңізбен шыға алмайтыныңызды айтады.

 

 «Жеті батыр» жаттығуы

Бір қатысушы ханшайымның рөлін ойнайды. Кім ойнағысы келеді? Қалғандарың 3-4 баладан топқа бөлініңдер.

Қашу қабілетін жаттықтыру үшін А.С. Пушкиннің жеті батыр және өлі ханшайым жайлы ертгіні есімізге түсірейік. Соның ішінде Ханшайым тұрған үйдегі жеті батырдың бірі осында қалу үшін осылардың біріне тұрмысқа шығуға көндіретін эпизоды. Біздің ертегіміз де сондай, бірақ біздің бірнеше даярлақтан өткен, сендіру қабілетін иеленген батырларымыз ертегідегіден жақсырақ ханзада Елисейден бас тартуға көндіре алады.  Әр топ ханшайымды қалуға көндіретіндей дайындық жасау керек

Сендерге дайындыққа 5 минут беріледі, сосын топтан бір адам ханшайымға өз дәлелдерін жеткізеді.

Соңынан ханшайым батырлармен  қалғысы келетін-келмейтіндігін айтады, әр қойылмдардағы  дұрыс және бұрыс жақтарын айтады.

·        Бұл жаттығуды орындағанда қандай эмоцияларды өткердіңдер?

 

«Қол алысу» жаттығуы

«Біз бүгін бәріміз де жақсы жұмыс жасадық, бәріміз де алғысқа ие болуымызға құқығымыз бар. Мен беске дейін санаймын, ал сендер сол уақыт ішінде бір-бірлеріңе алғыс айтып үлгерулерің керек».

 

Қорытынды

Сенің ойыңша сен сабақта қандай қасиеттеріңді көрсете алдың? Жазып қой.

 

Рефлексия

- Қалай қарым-қатынас жасауға болады?

- Суреттерге қарап автордың ойын оқуға болама?

 

 

 

 

20-сабақ

КИКІЛЖІҢ ДЕГЕН НЕ?

 

Мақсаты: қақтығыссыз қарым-қатынас жасаудың дағдысын қалыптастыру.

Міндеттері:

- сындарлы  жанжалды шешуді;

- қақтығыс жағдайдан шағу жолын үйрету;

- қақтығыссыз қарым-қатынастың маңыздылығы .

 

Ұйымдастыру кезеңі

 «Мысық пен ит» нақыл әңгіме

Бір түні Насреддин оттың жанында газетін оқып отырған, ал әйелі шаруасын ітеп жүр еді. Мысығы мен иті де оттың жанында дем алып отырған. Бір кезде әйелі:

- Насреддин, ит пен мысықтың татулығына қарашы. Біз неге солай өмір сүрмейміз?

- Біз неге солай жасамаймыз?

- Ол екеуін бір-біріне байлап қой да не боларын қара.

Сабақ тақырыбы бойынша сұхбаттасу.

«ҚАҚТЫҒЫС» - көзқарасы, қызығушылығы қайшы мақсаттары бар жеке тұлғалардың қақтығысы. Келіспеушіліктер біздің өмірімізде жиі кездеседі – отбасында, мекткпте, көшеде. Қақтығыстар бірін-бірі жақсы танитын адамдар арасында да бейтаныстар арасында да болып жатады, мысалы, кезекте тұрғанда, транспорт ішінде.

Жағдаяттар:

1.   Сен бақылауға дайындалу керексің, ал теледидардан кино көрсетіп жатыр. Бұл қақтығысты қалай атауға болады? (ішкі конфликт).

2.   Досың сенен кітап алып, бір аптадан кейін беретіндігін айтты. Содан бері бір ай өтті, ал ол кітапты әлі қайтарар емес. Саған ол кітап үй жұмысын орындауға керек болады.  Сен кеше оның үйіне қоңырау шалып ең, ол міндетті түрде қайтаратынын айтты. Ол болса саған бүгін: «Кешір, қайда қойғанымды ұмытып қалып, таппай отырмын», - дейді. Бұл конфликті қалай атауға болады? (тұлғааралық конфликт).

3.   Сіздің достарыңыз күнде  аулаға кешке жиналады. Бір күні серуенге шыққаныңызда аулада танымайтын басқа топтың отырғанын көресіздер. Бұл орын сіздердікі екенін түсіндіруге тырысып көргендеріңізде олар сіздерге дөрекі жауап қайтарды. Бұл конфликтті қалай атауға болады? (топаралық конфликт).

         «Достарыңмен қарым-қатынастағы қиыншылықтар» тапсырмасы

Бір нәрсені үйрену үшін көптеген қиыншылықтарды жеңе білу керек. Сен тек қана білім мен мектеп дағдысын үйреніп қана қоймайсың.  Достарыңмен қарым-қатынас құруды да үйренесің. Достарыңмен қатынастағы қандай қиыншылықтармен кездестің? Аяқтап жаз.

 

·        Мен  қалаған адам менімен  достасқысы келмейді.

·         Досым менімен достасқанды қойып, басқа біреумен достасатын болды.

·        Мені мазақ қылады.

Тапсырманы орында

Сыныпта 19 ер бала  және  5 қыз бала оқиды. Сенің ойыңша, қарым-қатынас жасауда қайсысында қиыншылықтар болады, ұлдарда ма қыздарда ма?  Жауабыңды түсіндір...

 Тапсырманы орында

Сыныпта 7 ер бала оқиды. Оның 5 бірге жүреді, Мақсат көшбасшысы. Қалған екеуінің біреуі, Марат, сабақты жақсы оқымайды. Мына сынып балаларының қарым-қатынасынан қандай қиыншылықтар күтуге болады? Жауабыңды түсіндір…

Тапсырма

Ұлдар мен қыздар арасындағы қарым-қатынаста, сенің ойыңша, қандай қиыншылықтар туындауы мүмкін? Өз нұсқаларыңмен аяқта.

·        Олар бір-бірін ренжітеді.

·        Олар бір-бірін түсінбейді.

·        Олар бір-бірін ұнатады, бірақ оны білдіре алмайды.

Тапсырма

 Балалар арасындағы қарым-қатынастағы қиыншылықтарын жеңудің қандай  тәсілдерін білесің? Жазып ал. Осыны көршіңмен талқылап көр.

 «Қақтығыс жайындағы менің түсінігім»

Мақсаты: қақтығыс тұжырымдамасы туралы  қатысушыларды өзектендіру. Психолог «Конфликт жайындағы менің түсінігім» тақырыбына сурет салуды өтінеді. Орындап болғаннан кейін психолог қандай сурет салғанын түсіндіріп беруін өтінеді.

Талқылау:

- Сурет салу кезінде қандай сезімде болдыңдар?

- Сурет ұнады ма?

 «Қақтығыс деген  - бұл ...»

Мақсаты: «қақтығыс» тұжырымдамасының мәнін түсіндіру.

Психолог балаларға «Қақтығыс деген не?» деп сұрақ қояды. Барлық жауаптар тақтаға жазылып отырады. Болған соң балалар қақтығыстың дұрыс және бұрыс жақтарын анықтайды.

Қорытынды жасау.

“Қар”жаттығуы

Мен сендерге мына тапсырманы орындауды ұсынамын. Басты шарты – сөйлеспей, көршіңе қарамай жұмыс жасау.

Бір парақ алыңдар. Ортасынан бүктеңдер. Жоғарғы оң  жақ бұрышын жыртып тастаңдар. Тағы да ортасынан бүктеңдер. Тағы да жоғарғы оң жақ бұрышын жыртып тастаңдар.  Енді парақты жайып ашып бәріне шыққан қарды көрсетіңдер.

Талдау: Неге барлық қаршалар әр түрлі шықты? 

 Біз әр қайсымыз – жеке тұлғамыз. Біздің өз қызығушылығымыз, ұмтылысымыз, арманымыз бар. Конфликт осындайдан да туындауы мүмкін.

 «Сыйлық» ойыны

Сіз оң жағыңызда отырған парталас көршіңізбен болған қақтығыстың айыпкері болдыңыз. Бірақ қазір бәрі өтіп кетті, тек сіздің соңғы міндетіңіз жанжалды мүлдем тоқтату  үшін оң жақтағы көршіңізге сыйлық жасау.

Сіз ымдау арқылы белгілі затты көрсетіп көршіңізге сыйлайсыз. Көршіңіз сыйлықты алғаннан кейін не алғанын көрсетіп, оң жақтағы көршісіне сыйлайды да осылай жалғаса береді.

«Жанжалды шешу жолдары» жаттығуы

Мына жағдаяттар тізімінен  бірін таңдап алып, оны шешу жолдарын бірігіп талқылаңдар. Жауаптарын тақтаға жазып отырып, бәрін болғаннан кейін талқылап сәйкес келетін бірін таңдап алыңдар.

1.   Сені біреу кекетіп, мазақ қылады.

2.   Мұғалім сені үнемі бақылауды көшіріп алатындығыңды айтып кіналайды.

3.   Ініңмен төбелескенің үшін ата-анаң бір апта бойы серуенге шығуға тыйым салды.

4.   Сабақтың үстінде сенен кейін отырған сыныптасың үнемі сені арқаңнан қаламмен түйреп немесе өшіргіш лақтырып отырады.

 

Сабақтың қорытындысы

 Сенің ойыңша сен сабақта қандай қасиеттеріңді көрсете алдың? Жазып қой.

Рефлексия

-Қақтығыс шығуының себептері неде?

-Қақтығыстың алдын алуға болама?

- Ренжіген адам мен айыпты қақтығыс кезінде қандай сезімде болады?

 

 

 

21-сабақ

КИКІЛЖІҢ ДЕГЕН НЕ?

 

Мақсаты: жанжалсыз қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру.
Міндеттері:

- жанжалды шешуді сындарлы үйрету ;

- қақтығыс жағдайлардан шығу жолдары;

- адам өміріндегі қақтығыссыз қарым-қатынастың рөлін ұғындыру.

 

 «Ия - жоқ» жаттығуы

- Ал енді басқа жағдаятқа көрініс берейік.

(Сынып ортасында екі оқушы бұл жаттығуды сыныптағы кезекшіліктегі жағдаятты мысал ретінде көрсетеді).

-Кеше мен кезекші болдым.

-Жоқ.              

-Кезекші болдым.

-Жоқ.

-Ия.

-Жоқ т.с.с.

- Бұны қақтығыс деуге бола ма? Неге?

Оқушылар жауаптарын айтады.

-Ия, қақтығыс, себебі екі адам бар, даудың нысанасы- кезекшілік.  

 

Сабақ тақырыбы бойынша сұхбаттасу.

Қақтығыстың мағынасы

        Біздің өмірімізде қақтығыстар болмаса, бізбен не болар еді?

Шынымен, қақтығыс дегеніміз  – бұл байланыс процесінің табиғи және еріксіз бөлігі. Оның жағымды және жағымсыз жақтары болады. Қақтығыстың теріс тараптарына адамдар арасындағы қарым-қатынастың үзілуі, стресс, денсаулықтың нашарлауы жатады. Екінші жағынан қақтығыс дегеніміз – бұл дамыту көзі,өзгеру белгісі, жақындасу мүмкіншілігі.

 

 «Жуыну бөлмесі» тапсырмасы

Суретке қараңдар. Жангельдиндер отбасының таңы. Бәрі де жуыну бөлмесіне кіргісі келеді, бірақ оны ешқайсысы да жасай алмайды.Неге? Ең маңызыдысы- енді не істеуге болады? Біз сен үшін 6 нұсқа ойлап таптық және сенің нұсқаңа да орын қалдырдық. Оқып сәйкес келетінін сыз. Сенің отбасыңда бұл қалай болар еді, ойланып көр.

1.     Ең мықтысы әкем, сондықтан ол үнемі алдыда жүреді.

2.     Қарындасым немесе сіңілім жылап қалып еді, бәрі де оған жол берді.

3.     Анам түсу керек, ол ұзақ болады, сондықтан ол бірінші болып кіреді.

4.     Ағам бәрін алдағысы келіп: «Ұмытып кетіппін! Мен бүгін нөлінші сабаққа баруым керек екен ғой»,- деп айқайлап жіберді. Бәрі оған сеніп, кіргізіп жіберді.

5.     Жеребі тастауды ұйғарды.

6.     Бұл күрделі сұрақ талқылауды талап етеді. Қазір уақыт жоқ. Бұны кешке дейін қалдырайық, бірақ ешкім жуынбайды. Сенің нұсқаң.

 

 «Ұрыс пен төбелес» тапсырмасы

Қарым-қатынас кейде қақтығысқа немесе ұрыс-керіске әкеп соқтыруы мүмкін.  Қақтығыстың не екенін есімізге түсірейікші. Оған қандай сөйлем сәйкес келеді? Астын сыз.

·      Мен бірін қаласам, сен басқасын айтасың. Сен өз қалауыңнан қайтпайсың.

·     Мен бірін қаласам, сен басқасын айтасың .Мен өз дегенімнің орындалуын талап етемін.

·     Мен бірін қаласам, сен басқасын айтасың. Біз екеуіміз де өз қалауымыздың орындалғанын талап етеміз.

Қақтығыс дегеніміз  – бұл әр түрлі адамдардың қалаулары мен мүдделерінің  қақтығысы. Ойлап тап. Мыналардың нәтижесінде қандай қалаулары мен мүдделерінің  қақтығысы болуы мүмкін, егер де:

·        Қыз жылап қалса.

·        Қыз ұлға қолын көтерсе.

·        Ұл екі бетін қолымен жапса.

·        Бір бала екінші баланы ұрып жатса.

 

1.   Сенің ойыңша қақтығысқа жиірек түсетін кім? Ұлдар ма әлде қыздар ма? Мүмкін олардың қақтығысының түрлі тәсілдері бар шығар? Осы жайында көршіңмен талқылап көріп, ортақ  шешімдеріңді айтыңдар.

2.   Қақтығыстар жолына қарашы. Қақтығысты шешетін бесінші жолды қалай атауға болады? Сен ол жолмен жиі жүресіңбе? Сенің достарыңның қайсысы оны пайдаланады? Олардың есімдерін жаз, оларға бұл жайында айтып бер.

Топпен жұмыс

- Конфликтті жағдайдың шешімін табу үшін қақтығыстың көлемін сезіне білу керек және оны ашық талқылау  керек. Біз тіршіліктігі конфликт жағдайын шешіге тырысамыз.

Төрт топқа бөлінейік. Әр топ қақтығыс сипаттамасын алады да оның екі жаққа да тиімді шешімін табуға тырысады.

-Сен бүгін ұзағырақ серуендегің келді, бірақ ата-анаң рұқсат бермеді, араларыңда конфликтті жағдай туындады .

-Үзілісте қасыңа жоғары сынып оқушысы келіп көре тұрам деп ұялы телефоныңды алып, рұқсатсыз қоңырау шала бастады, араларыңда қақтығыс туындады.

-Сен әуеннің дауысын шағарып тыңдағың келді, ал  ата-анаң тыныштықты ұнатады. Осының салдарынан араларыңда үнемі конфликт болып тұрады.

-Ұйықтар алдында сен сүйікті журналдарыңды жиі қарап тұрасың. Қызығып кетіп сен уақытымен ұйықтай алмай қаласың.  Осының кесірінен ата-анаң арасында үнемі конфликт болады.

5-7 минуттан кейін оқушылар конфликттерді шешудегі  өз нұсқаларын ұсынады.

 

Қорытынды

Сенің ойыңша, сен бұл сабақта қандай қасиеттеріңді көрсете алдың. Жаз.

 

Рефлексия

-Конфликт деген не?

-Конфликт неден басталады?

-Қақтығыс жағдайды қалай шешуге болады?

22-сабақ

МЕНДЕГІ «ЖАҚСЫ» ЖӘНЕ «ЖАМАН» ҚАСИЕТТЕР

 

Мақсаты: оқушылардың бойында рухани-адамгершілік қасиеттерді қалыптастыруға негіз болу.

Міндеттер:   

- оқушыларды өзін-өзі ұстауын қалыптастыруға негіз болу;

- комуникативті мәдениет негіздерін дамытуға жағдай жасау;

- рухани дамуға ұмтылысы бар баланың тұлғалық адамгершілік белсенділігін тәрбиелеу;

 

Ұйымдастыру сәті

«Лебіз» жаттығуы

Балалар бір-біріне қарама-қарсы отырып, қолдарынан ұстауы қажет. Әр бала өз көршісіне жағымды сөз айтуы керек. Мақтау айтылған адам «Рахмет, маған өте ұнады» деп айтуы қажет. Сол бала әрі қарай келесі балаға жағымды сөздер айтумен жаттығу жалғасады.

 

Сабақ тақырыбы бойынша тілдесу

Адамгершілік деген не? Бұл ненің жақсы, ненің жаман, ненің мейірімділік, ненің қатігездік екенін ажырататын өзін-өзі ұстау жүйесі.

Әр адам өзінің мінез-құлықын бағалау үшін, басқа адамдардың мінез-құлық ережелерін, яғни осы жүйені қолданып отыр. Бұл жүйенің негізі құндылықтарын маңызды және қажет деп санайды Олардың арасында - адамның өмір, бақыт, отбасылық, махаббат, байлық, және басқалар. Адамның ұнамды және ұнамсыз қасиетінің бағалығына байланысты іске барады. Сондықтан, мораль - адамның тәуелсіз таңдау болып табылады.

 

Ойын «Маған өз бойымнан не ұнайды, не ұнамайды»

Ойынның мақсаты: балалардың саналы түрде бағалауға және айналасындағы адамдарға өз ойын тіке білдіруді үйрету керек, ол адам оған ұнамайтын болса да, өзін – өзі бағалауға дамыту. Бірінші, екінші бағанда балалар өз бойындағы ұнайтын және ұнамайтын қасиеттерін жазады. Ал екінші бағанға өздеріне жақын адамдардың не дейтінін жазады (мысалы, ата - анасы).

Менде ұнайды	Менде ұнамайды	Жақын адам

 

Тапсырма  «Тәртіп  – бұл жақсы»

Үшінші сынып оқушысы үшін сыныпта маңызды тәрбие мәселе енгізіледі. Алайда оны сөзсіз сақтау қажет? Қашан және не үшін оны бұзу керек? Осы мәселе бойынша ойланып көрейікші. Сен келісетін ұсыныстың астын сыз. Өз ұсынысыңды жаз.

 

Оқушы тәртіп бұзды,

         - құрдастартарының назарын аудару үшін

         - егер сабақ үстінде ішің пысса

         - түсініксіз сабақты үйренген кезде

 

Оқушы сабақ үстінде тәртіп бұзбайды . Себебі

         - мұғалім ата – анасына шағымданады

         - түсінеді, тәртіпсіз жақсы білім алмайтынан

         - сабақ үстінде қызықты нәрсені тыңдағысы келмейді

        

 

Сен қай мұғалімнің сабағында тәртіп сақтайсың?

Мұғалім, кім

- айғайлап, күнделікке ескерту жазады

- сабақты қызықты өткізеді

-менімен ересектер ретінде сөйлеседі.  Ол өз ұстанымын бекітеді.

 

Тәртіпті сақтауда қандай рөл сенде қорқыныш тудырады?

 Қорқыныштысы (ірі қорқыныш туралы 5. қоюға Содан кейін кемуі бойынша), бұл 5-балдық шкала бойынша бағала. Сұраққа шын жауап беруге тырыс. Өз жауабыңды ешкімге көрсетпесең де болады.

         - жаман бағалау қорқынышы.

         - мұғалімнен қорқу.

         - ереже бұзуда қорқу.

         - ата-анадан қорқу.

         - достар пікірінен қору.

 

Сен қалай ойлайсың, ересектертің жұмыс орнында тәртіп сақтайтын белгілі бір ереже бар ма?

Дәрігер, спортшы, суретші, ғалым, банкир қандай ереже ұстануы керек?

Не үшін ол ережені сақтайды? Оларды кім мәжбүрлейді?

 «Үлкендердің өздері тәртіп ережесін сақтауға мәжбүрлейді» - деген сөзді қалай түсінесің?

 

Сыныптасттарыңның аттарын жаз.  Сыныпта кім сабақ үстінде тәртіпті бола алады. Сенің атыңды кім жазды? Сен осыған қуанасың ба? Неге?

 

Ойын  «Тыйым салынған сөз»

Ойынның мақсаты: Баланың сөздік қорын, ой өрісін, өзін-өзі сенімділігін, өзіне-өзі сенімділігін кеңейту. Қажетті материалдар мен көрнекі құралдар: әр бір қатысушыға 5 жетоннан (жетонды моншақ, түйме немесе басқа шағын зат ретінде пайдалануға болады).

Ойын барысы:

Тыйым салынған сөздерді (мысалға: «иә» немесе «жоқ»). Ойын әңгіме түрінде өтеді.. Оқушылар бөлмеде жүреді және бір – бірімен сөйлесуді бастайды.  Негізгі мақсат - қарсыластың аузынан тыйым салынған сөз шығуын бақылауға алу. Бұл туралы кімде - кім  ұмытып кетсе, жеңілген болып табылады, және 1 таңбасын  осы зұлым сұрақты қоюшыға беріледі. Кім сұраққа 10 минуттан астам жауап берсе, сол ойыншының да таңбасы алынады. Егерде барлық таңбасынан айырылған ойыншы ойыннан шығады. 

 

Ойын нәтижесі

Үшінші сынып оқушысы үшін өзін бағалай білген дұрыс. Қалай ойлайсың бұл жаттығуда сен қандай сапалар көрсеттің? Жазып көрсет.

 

Рефлексия

- Қандай өмір құндылықтарын сен  маңызды және қажетті деп санайсың?

- Жақсы іс жасаған кезде сен өзіңе қалай сезінесің?

- Әрине, біз тек игі істер жасауға міндеттіміз. Өйткені жақсы істер адамды қорғайды.  Әлем, бай балады және қайырымды  жақсы болады. Біз сенімен бірге не жаман не жақсы екенін  ажырата білуіміз керек.

 

 

 

23-сабақ

МЕНДЕГІ «ЖАҚСЫ» ЖӘНЕ «ЖАМАН» ҚАСИЕТТЕР

 

Мақсаты: оқушылардың рухани-адамгершілік бағдарларының қалыптасуына ықпал жасау.

Міндеттері:    

- оқушының тәртіп мәдениетін қалыптастыруға ықпал жасау;

- коммуникативті мәдениетінің негізінің дамуына ықпал жасау;

- белсенді,рухани дамуына ынтасы бар тұлғаны адамгершілік білім беруге тәрбиелеу.

 

Ұйымдастару кезеңі

 «Сәлемдесу» жаттығуы

- Сәлеметсіздерме! Сабағымызды біз халық даналығы «Кулкі –  жаныңның көркі» деген қанатты сөзбен бастағым келіп отыр.

-Мен сендерге әдемі жымисам, сендер де өз жанарларыңды осындай жымиыспен сұлуландырыңдар. Өзіңді осы күйіңде есіңе сақта. Ал енді дәл осылай көршіңе жымиып қара.

 

«Алдама» нақыл әңгімесі

Ұлы әкесінің оны базарға сабаннан жасалған бас киімдерді сатуға жалғыз өзін жібергенін мақтан тұтты. Жігіт бас киімдерді арбаға тиеді де жолға шақты. Жолдың қиылысында демалуға тоқтайды.

Енді ғана шәйін қайнатып алған еді, бір кезде сабаннан жасалған бас киімдер тиелген  ат арба жанына келеді. 

- Эй, жігіт,базарға қай жолмен тез жетеміз?-деп арбада отырған шаруа сұрайды.

- Сәл демалыңыз, - деп ұсынған жігіттің көңіл-күйі түсіп кетеді, себебі енді ол сол жолаушымен бәсекелес болады. Шаруа бас тартады, сонда жігіт егістік арқылы жететін жолды сілтеп жібереді.

Ол сәл қулық жасап жібереді, себебі бұл жол орманнан өтетін жолға қарағанда  үш есе ұзын болатын. «Бәрібір менен озып кете алмайды», - деп күбірлейді.

Сәл тынығып алып ол орман арқылы өтетін жолмен жүріп кетті. Жігіт жәрменкеге жетіп қалғанда аты жүрмей тұрып алады. Жолда үлкен емен жатқанын көргенде баланың көзі шығып кете жаздайды. Оны айналып өту мүмкін емес еді, сондықтан кері қайтып жәрменкеге ұзақ жолмен жетуге тура келді.Үйне келген соң ұлы әкесіне бәрін мәлімдеп берді:

- Мен баскиімді аз саттым, себебі жәрменкеге кеш келдім. Жолда құлап жатқан тал кедергі болды. Оның үстіне жәрменкеде тағы да бас киім сатқан сатушы болды. Мен оны алдап ұзақ жолды сілтеп жіберген ем, бірақ ол бәрібір менен бұрын келді.

- Есіңде болсын, балам: біреуді алдағаның, өзіңді алдағаның, - дейді әкесі.

- Мен өзімді алдаған жоқпын, - деп таң қалады бала.

- Егер де сен сол шаруаға дұрыс жолды көрсеткеніңде, ол саған жолдағы кедергіні ескертер еді. Осылай сен өзіңді өзің алдаған болдың, - деп әкесі баласына түсіндіреді.

- Бұл оқиға сендерге ұнады ма?

- Ол не жайында?

-Жігіттің орнында сен не істер едің?

- Ертегілерде алдаған адам жазасын алады. Сендер қалай ойлайсыңдар, өмірде де солай болады ма?

-Осы нақылдың негізгі мағынасы бар сөйлемді тауып алыңдар?

-«Өзін-өзі алдау» дегенді қалай түсінесіңдер?

- Осы оқиғаға қандай тақырып қоюға болады?

 

 «Сабаннан жасалған бас киім» нақылына психотерапиялық жаттығу

Жүргізуші таңдалады. Ол басына шындық бас киімін киеді. Қалғандары оған сұрақтар қоя бастайды. Жүргізуші тек шындықты айту керек. Балалар кезектесіп шындық  бас киімін киеді, әр қайсысына 5 сұрақтан қойылады.

Жаттығуды талдау:

- Жаттығу сендерге ұнады ма?

- Сұраққа жауап беру қиын болды ма? Сұрақ қою ше?

- Неге үнемі шындықты айту қиын болады?

Моральдық  мотивация

Нұсқаулық: 

"Мен сіздерге 4 сұрақ оқып беремін. Осы төрт жауаптан сіздер біреуін таңдау керексіздер "

Сұрақтар:

1.        Егер біреу жылап отырса, мен. 

а.      Оған көмектесуге тырысамын. 

б.     Оған не болды екен деп ойлаймын. 

в.      Көңіл бөлмеймін. 

2.        Мен досыммен бадминтон ойнап отырдым, қасымызға 6-7 жасар бала келіп онда бұндай ойын жоқ екендігін айтады.

а.      Мен одан әрі жүруін өтінемін. 

б.     Оған көмектесе алмаймын деп жауап беремін. 

в.      Ата-анаңа осындай ойын сатып әпер деп айт дер ем. 

г.      Досымен келіп ойнай алатынынына уәде берем. 

3.        Егер компанияда біреу ойыннан жеңіліп қалғаны үшін көңілі болмаса. 

а.      Мен көңіл бөлмеймін. 

б.     Мен оған жылауық деп айтамын. 

в.      Қорқынышты ештене жоқ екенін айтамын. 

г.      Алдымен осы ойынды үйреніп алғаның дұрыс деп айтам. 

4.        Сіздің сыныптасыңыз сізге ренжіп қалады: 

а.      Бұл жағдайда мен оған не істей алатынымды айтам. 

б.     Мен де ренжимін. 

в.      Оныкі дұрыс емес екенін дәлелдеймін. 

Нәтижелерін өңдеу: Негізгі оң жауаптар: 1-а, 2-б, 3-в, 4-г. 

Мұғалім оқушының берген оң жауаптарын есептейді.

·            4 ұпай – жоғарғы деңгей 

·            2, 3 ұпай – орташа деңгей 

·            0, 1 ұпай – төменгі деңгей 

«Ғажайып ағаш» ойыны

Балаларға мына жағдаят ұсынылады:

- Отбасы мүшелерінің бірін қалай қуантуға болады, ойлап табыңдар. Әр ұсынысқа Қайырымды істер кәрзенкесінен бір жасыл карточкадан алуға болады.  Бұл карточкалар сендердің мейірімді істерің жайлы айтып тұрады. Оны біздің ғажайып ағашына жабыстырып қойып, талды жандандырааласыңдар! Кәрзеңкенің жанына келіп жақын адамына жасайтын мейірімді ісі жайлы айтып, карточканы алып талдың бұтағына жабыстырып қояды. Соңында мына сұрақтарға жауап беріңдер:

- Біздің талдың қалай көгеріп айнала көңілденгенін қараңдаршы! Отбасыларыңда да  осылай көңілді болады, егер Сіздің барлық отбасыңыздың  мүшелері бір-біріне ілтипатнен, мейіріммен қараса. Сіз бүгін біреуді қуантып немесе көңіліңізді көтергіңіз келема? Біз бірін-бірімізді қалай қуантааламыз?

«Махаббат пирамидасы»жаттығуы

 Біздің де балалармен қоса жақсы көретін нәрселеріміз болады.  Бірінде ол отбасы, екіншісінде ол қуыршағы, ал басқаларына жай ғана балмұздақ ұнайды.Махаббат пирамидасын құрастыруын өтініңіз. Ересек адам алақанын ортаға қойып, өзінің ұнататын нәрсесін айтып отырады.Әрі қарай әрбір бала өзінің  ұнатқанының атын атап қолын жоғарыға қояды.   Осылай пирамида құралады.

 

 

 

24-сабақ

ӨЗГЕНІ ӨЗІҢДЕЙ ТҮСІНІП КӨР

 

Мақсаты: адамдармен  үйлесімді татулық пен «басқаларға» толерантты қатынас дағдысын қалыптастыру.

Міндеттері:

-өнімді қарым-қатынасты дамыту;

-әр түрлі адамдарды толықтай қабылдауды үйрету;

- ортаға деген толеранттылыққа тәрбиелеу.

 

Ұйымдастыру кезеңі

 «Әдеттен тыс дыбыс» жаттығуы

Барлығы шеңбер жасап тұрады. Мұғалім біреуіне әдеттен тыс дыбыс шығаруын өтінеді, ал қалғандары оны ұқсатып қайталайды.Сөз емес, дыбыс шығаруы қажет.Біреуі бастаса,қалғандары қайталап отырады, сосын келесі ойыншы жалғастырады. Жаттығу шапшаң және еш қалжыңсыз орындалады.

 

Сабақ тақырыбына сұхбаттасу.

Әр адам әр түрлі, бірақ кейбір адамдар үшін қарым-қатынаста болу өте маңызды. Бұл оның мінез-құлқына, кәсіп ерекшелігіне, өмір салтына байланысты болады. 

Түсінушілік – қиын жағдайдағы адамға қол ұшын беру, жаны ашу.

ӨЗАРА ТҮСІНУШІЛІК – адамдар арасындағы ортақ көзқарастары, ұстанымдары, қызығушылықтарын өзара ескеріліп отыруы.

Жақсы қарым-қатынаста болудың бірнеше ережесі бар:

* Дөрекіліксіз, жағымпаздықсыз теңділік сақтау.

* Әңгімелесушінің жеке ойын сыйлау.

* Кімдікі дұрыс, кімдікі бұрыс екендігін талқылауға ынталанбауы.

* Бұйрық емес, өтініш ретінде әңгімелесу

* Мәмілеге келу жолдарын іздестіру.

* Өзгенің шешімін бағалай білу.

*  Өзгенің тәжірибесін қабылдай білу.

 

«Нағыз дос» тапсырмасы

Әр бір адам жанында нағыз досының болғанын қалайды. Сен үшін нағыз дос деген кім? Нағыз дос қандай болуы крек?

Сөйлемдерді аяқта.

Нағыз дос дегеніміз  – бұл

Нағыз дос әрдайым

Нағыз дос еш уақытта

Нағыз достың қасиеттерін жаз.

 

2-тапсырма. Сыныпта сенің досың бар ма? Оның қандай қасиеттері бар? Керегін таңда немесе толықтырып жаз. Досыңа оның қасиеттері жайлы айтып бер. Ол сенімен келісе ме? Ол сенен қандай қасиеттеріңді байқайды, сұрап көр. Жазып ал. Екеуіңнің қасиеттеріңде ұқсастық көп пе әлде айырмашылық көп пе?

 

4.Өзара көмек деген не? Керегін таңда немесе толықтырып жаз.

·        Досым маған көмектессе мен де оған көмектесемін.

·        Мен қиын сәттерде болғанымда досым менің жанымнан табылады.

·        Досым қиын сәттерді басынан өткергенде мен оның жанында боламын.

 

«Мен өзгені түсіне аламын» тапсырмасы

Өзіңе мінезімен, бойындағы қасиеттерімен мүлдем ұқсамайтын оқушы таңдап ал. Оның атын жаз.

Екеуіңнің ортақ қандай қасиеттерің бар. Жазып ал.

 

2.     Өзгені түсіну үшін  болып жатқан оқиға, әрекеттерді басқа көзқараспен қарауды үйрену керек. Жаттығып көрейік. Серіктесіңнің дәптеріне оның ойынша сөйлемдерді аяқтап жаз. Ол да сенің дәптеріне дәл солай жазсын.

Мені қатты қынжылтатыны.

Мені қуантатыны

Мені қызықтыратыны

3. Ал енді бір-бірімізді түсіне отырып, тапсырманы бірігіп жасауды үйренейік. Сыныбыңдағы парталасыңмен немесе басқа оқушымен әңгіме құрастырып, суреттеп бер. Бос жолдарды толтыр. Есіңде болсын, суреттер мен жазуың сәйкес келу керек.

 

«Менің сыныбым» сауалнамасы

Барлық ұжымда проблемалық жағдаяттар болып жатады.Түсінушілікпен бір мәмілеге келіп, оң шешімін тауып отыру керек.  Сыныпта сондай келеңсіз жағдайдың бар-жоғын түсіну үшін мына сауалнаманы толтыр.

1.   Сыныбыңда өзара түсінушілік бар ма? (ия,жоқ)

2.   Сені не қуантады?

3.   Қобалжытатын не?

4.   Бірігіп  жұмыстар атқара аласыңдар ма?

5.   Бір-біріңе деген сенімділік барма?

6.   Қарам-қатынастарыңды жақсартуға ықпал жасайтын кім? (ұстаз, балалардың өздері)

7.   Сыныптастардың арасындағы қарым-қатынаста нені өзгерткің келеді?

 

v «Көңілді достар»

Дәптерлеріңдегі суреттегі балаларға ат қой, оларды сипаттап қысқаша мінездеме жаз. Олар қандай достар?

 

"Мүсінші және саз"

Қатысушылар топқа бөлінеді. Оның бірі  - мүсінші, екіншісі – саз. Мүсінші сазды қалаған қалыпқа келтіру керек. "Саз"мүсіншінің июіне бағынады Аяқталған мүсін кептірілуде. Мүсінші оған ат қояды. Соңында "мүсінші" мен "саз"орын ауыстырады. Қатысушыларға сөйлесуге тыйым салынады.

 

"Топтық мүсін"

Әрбір қатысушы мүсінші де саз да болады.Композицияның мазмұны мен жалпы атмосфераға қарай әркім өз орнын табады. Жұмыс барысы толық үнсіздікте өтеді. Ортаға бірінші қатысушы шығады да кез келген қалыпта тұрады. Оған екіншісі келіп қосылады, үшіншісі алғашқы екеіне ортақ композицияға қосылады. Мынаны есте сақтау керек:

 1) шап-шаң және тез қимылдау;

 2) композициядан мағынасыз мозаика шықпауын бақылау.

 

"Келісілген іс-әрекеттер"

Өзара байланыс пен өзара іс-әрекеттер дағдыларын жұптық физикалық әрекеттері бар қимылдар жақсы жаттықтырады.Мына көріністер орындалу керек:

 – ағаш кесу;

 – ескекпен есу;

 – жіпті иіру;

 – арқан тарту и т.д.

Әдепкіде бұл жаттығулар қарапайым болып көрінеді.Бірақ орындау барысында қатысушылар келісілген іс-әрекеттер мен күш салу орындылығы жайлы ұмытпағаны жөн.

 

"Даршы".

"Даршы"арқан бойымен жүреді. Керіп қойған арқан бойымен жүргендей еденмен жүреді: сырғанап, тепе-теңдік сақтауға тырысады. Серіктесі сыртынан үрлеп, даршыны құлатпақ болады. Бетінен емес, кеуде тұсынан қол созым жерден үрлейді. Қиыншылықтарға қарамастан даршының мақсаты аяғында нық тұру.

 

"Қалыпты ақтау"

Қатысушылар шеңбер бойы жүреді. Жүргізуші шапалағынан кейін әрқайсысы өзін түрлі позада қстау керек. Әрбір қалыптың түсініктемесі болу керек. «Сіз бір маңызды іс-әрекет жасадым деп елестетіп көріңіз. «Тіріл»деген бұйрықтан кейін бқл істі жалғастыраберініз. Сіз не істеп жатқаныңыз бізге түсінікті болу керек. Қатыпқалған кездегі күйге сәйкес келетін қозғалыс жасаңдар».

 

"Көлеңке"

Қатысушылар жұптасады. Біреуі Адам болады, келесісі –оның Көлеңкесі. Адам кез келген қимыл жасайды. Кқлеңке-қайталайды. Көлеіке адаммен қатар бірдей ырғақ жасау керек. Ол Адамның ойын, көңіл-күйін, мақсатын алдынала біліп тұру керек. 

 

"Айна"

Қатысушылар топқа бөлініп, бір-біріне қарама-қарсы тұрады. Ойыншының бірі баяу қимылдар жасайды. Екіншісі оның қимылдарын айнадағы көріністеу қайталап отыру керек.Әдепкіде жүргізуші бірінші ойыншыға бірнеше тыйымдарын айтады:

 1)күрделі, бір мезетте бірнеше қозғалыстар жасамау;

2) мимикалық қоз,алыстар жасамау;             

 3) қозғалыстарды баяу темпте жасау.

Біршама уақыттан кейін ойыншылар орындарын ауыстырады.

Жаттығуды орындау барысында екінші ойыншы серіктесінің қимылдарын тез сезінуді үйренеді,қимыл логикасын ұғынады. Әр кез сайын «оригиналдың» қимылына тез үйреніседі, тіпті біріншінің қимылын алдын-ала сезіну арқылы бұрын жасап та қояды. Бұл жаттығу – психологиялық қатынас орнатуға жақсы ықпал жасайды.

 

Рефлексия

- Нағыз дос деген кім?

- Өзгені түсінеаламызба?

- Өзгені түсіну үшін не істеу керек?

 

 

 

 

25-сабақ

БІЗ БІРГЕМІЗ

 

Мақсаты:бірлескен іс-қимыл қабылдауды қалыптастыру.

Міндеттері:

-         қызметтестік дағдысын қалыптастыру;

-         бір-бірін қабылдай алу қабілетін қалыптастыру;

-         топтық қарым-қатынас пен ауызбіршілікке тәрбиелеу.

 

Ұйымдастыру кезеңі

 «Қиыршықтар»

Өзімізді қиыршықпыз деп елестетейік. Қиыршықтар мынандай көрініс алады –шынтақтан қолын бүгіп, қол ұшын иыққа қою керек .Қиыршықтар өте жеңіл болғандықтан, жел тұрғанда орыннан орынға ауысып тұрады.Қиыршық саны әр түрлі, және ол мен атаған сандармен анықталады. «Жел соғада» -деген бұйрық бергенімде бәрі бөлме ішінде қозғала бастайды. Мен бір сан айтқанымда,мысалы, үш,екі,бес – қиыршықтар әр топқа үштен жиналу керек. Шынтақтарын түйістіре, біріне бірі қарап тұрады.

 

Сабақ тақырыбы бойынша сұхбаттасу.

Қызметтестік – бұл ортақ бір іске қатысу,біріккен іс-шара, әрекеттермен айналысу.  Бұл ортақ мақсатқа жету үшін бірігіп жұмыс жасау қабілеті.

Қызметтестік қандай мүмкіндіктерден құралды?

Қарымқатынас қандай мүмкіндіктерден құралды?

Ол басқаны түсіну, тыңдай алу, бірігіп іс-әрекет жасай алу, келісе алу, ескере білу, ақылға қонымды етіп бөлісе білу, сыпайы бола білу,жұмыс барысы бойынша сұрақтар қоя білу қабілеттері .

 

«Біздің сынып» тапсырмасы. Дәптердегі суреттің ортасындағы дөңгелекке өз сыныбыңның атауын жаз. Қалған дөңгелекшелерге сыныптағы балалардың тегі мен есімінің бас әріптерін жазып шық. Бұл сурет арқылы оқушының социометриялық статусын, оқушының сыныптағы референт тобын анықтауға да болады.

 

 «Сыйлықтар жасау оп-оңай!»

Сыйлық  – ол тек қана зат емес,ол паркке серуен болу да мүмкін, бұл бірігіп жасаған іс болуы да мүмкін. Өзіңнің фантазияң жеткенше қымбат адамыңа жұлдызды немесе шоқжұлдыз тауып, оның атымен атап, сыйласаң да болады.

Ата-анаңа арнап жасағың келетін сыйлықты сипаттап жаз. Бұл сиқырлы сурет болуы да мүмкін, өзің қалаған қымбат зат болуы да мүмкін. Үйде ата-анаңа сипаттау арқылы суретте не жасырылғанын табуды ұсын.

 

«Ынтымақтастық» тапсырмасы

Парақ бетіне парталасың екуің екі қаламмен ортақ бір сурет салып көріңдер. Қандай сурет салатындарыңды алдынала ақылдасып алыңдар. Болғаннан кейін ненің дұрыс, ненің бұрыс болғанын тексеріңдерсурет салу барысында қандай кедергілер, қандай көмек болғанын талқылап, суреттің астына жазып қойыңдар.

 

 «Ғарыш кемесіне саяхат. Ұшуға дайындық» тапсырмасы.

Ұшуға дайындалар болсақ, бірінші не істеуіміз керек?

 Үлкен іс бастамас бұрын алдын ала келісіп алу керек. Себебі, біз бірге ұшамыз.

 

«Кездесу» тапсырмасы

Бір адаммен кездесуге уәделесіп жатқанда нені ескеру керек. Жауабын жазыңдар.

Кездесуге келісіп жатқан кезде мынаны ескеру керек…

 

«Қызметтестік деген не?» тапсырмасы

 «Еңбек»дегеннің не екенін сен білесің.Әр адам өз саласында қызмет етеді. Еңбектің қандай түрлерін білесіңдер?

  Жалғыз өзі жасай алатын еңбек болады. Осы салаға жататын кәсіптің  түрлерін жаз.

Бірақ көптеген қызмет түрлері біріге іс-әрекет жасау арқылы орындалады . Осы салаға жататын кәсіптің  түрлерін жаз.

Бірігіп жасаған жұмыс сәтті аяқталу үшін бірлесе қызмет жасай білу керек.

1.       Сенің ойыңша оқушылар қай кезде қызметтес қабілетін пайдаланаалады?

·          Сабақта топпен жұмыс барысында

·          Қоңырауда.

·          Серуенде, ойнағанда.

 

2.       Парталас көршің екеуің қызметтес қабілетін пайдаланатын тапсырма орындаСуреттер мен сұраққа жауаптар бірдей болуы қажет.

3.       Өздеріңді саяхатшы болып елестетіңдер және ешкімге беймәлім елде жүрсіңдер. Ол қалай аталады?

Сол елдің туының суретін салыңдар.

Ондағы ең танымал спорт түрі қандай?

Ол елдің тұрғындары қандай әенді тыңдағанды жақсы көреді?

Бұл елдің адамдары немен шұғылданғанды жақсы көреді?

Онда қандай киім сәнді? Ер жіне әйел костюмының үлгісінің суретін біреуін сен, екіншісін серіктесің салыңдар.

 

«Тізбекке тұрайық жаттығуы»

Мақсаты:  топтағы рольдерді бөлу, ұқсас белгілері бар қатысушымен салыстыру.

Өткізілу уақыты: 15 минут.

Өткізілу тәртібі: «Енді сендерге ортақ ерекшеліктерің жекелегенде қаншалықты көрініс табатынын көреміз!». Қатысушылар міндеттері – бойымен тізбекке тұру. Сөйлесуге болмайды. Сонан соң тапсырма күрделенеді –туылған күні мен айы бойынша,шаш ұзындығы бойынша, мектеппен үйінің арақашықтығы бойнша, киімдеріндегі кемпірқосақ түстері бойынша тізбекке түрі керек болады.

Керібайланыс:Бұл жаттығуды орындау қиын болды ма? Неге? Өзіңізге қандай роьды таңдадыңыз? Қандай стратегия тиімдірек орындалды?

 

 «Көңілді санамақ»жаттығуы

Мақсаты:қатысушыларды ішкі кернеуінен арылту, топты жаттығуларды бірігіп және бір уақытта орындау арқылы біріктіру.

Өткізілу уақыты: 10 минут

Өткізілу тәртібі:жүргізуші бір аснды атайды, ол сан қатысушы санынан аспауы керек. Аталған қатысушы саны орнынан тұрады.Жаттығуды орындау барысында нақтылыққа қол жеткізу, қатысушылар сөйлеспеуі керек.

Кері байланыс: неге әдепкіде тапсырма орындалмай қалды? Кедергі болған не?

 

 

Үй тапсырмасы«Сүйікті мереке»

Ересек адамдардың біріне  «Қауымдастық»ойынын ойнауға ұсын.Алдыңда сөздеріңді жазып отыратын кесте тұр. Ал үлкендер үшін бөлек парақ дайында.  3 минут ішінде  МЕРЕКЕ деген сөзді естігенде,ойыңа өандай сөздер келеді, соны жазып шығу керексің. Бастадық.

Кім көп сөздер жазған екен,соны санап шық. Екі жақта сәйкес келген сөздердің астын сызып шық.

Рефлексия

-Қызметтестік қандай мүмкіндіктерден пайда болады?

-Қарымқатынастық қандай мүмкіндіктерден пайда болады ?

- Өз іс-әрекетіңізді және серіктесіңіздің әрекетін Сіз қалай бағалар едіңіз.

 

 

 

IV ТАРАУ

ӨЗІН-ӨЗІ ҰСТАЙ БІЛУ

 

26-сабақ

АЙНАҒА ҚАРАЙЫҚ

 

Мақсаты: өзіндік «мен» түсінігін қалыптастыру

Міндеттері:

- оқушының өзін-өзі тануына мотивация туғызу; 

- бірін-бірі қабылдауларын дамыту;

- оқушыларда қоғамда орнаған қарым-қатынас ережелерін сақтауға тәрбиелеу.

 

Ұйымдастыру кезеңі

 «Бойсергіту» жаттығуы

- Балалар, бір-бірімізге қарсы тұратындай етіп ішкі және сырты шеңбер жасап тұрамыз. Екі қолымызды жұптастырып «Сенің не жақсы көретініңді есіме сақтап қалдым» деген сөзбен бір-бірімізге ұсынамыз. Кейін мұғалімнің пәрменімен ішкі шеңбердегі бір адам оң жаққа жылжиды.

Шеңберде талқылау: Әр қатысушы оң және сол жақ көршілерінің нені жақсы көретінін және өзі жақсы көретін заттардың біреу жақсы көретін заттармен ұқсастығын атау қажет.

 

«Сиқырлы айна»

Бұл ойын өзіне сенімсіз балаға өте тиімді болады. Баланың өзін еркін ұстауына, ашық сезінуіне, өзін сырттан бақылауына көмектеседі. Бұл ойынды бір ғана баламен немесе топпен ойнауға болады. «Айна» таңдалады – бұл кез келген бала немесе ересек адам болуы мүмкін. Бала өзінің қимылын, мимикасын қайталайтын айнаға қарайды. 

Мұғалім шеңбер ішінде тұрып балалар қайталайтын белгілі бір қимылдар жасайды. Мысал үшін, алақанын сүрту, саусақтарын сартылдату, шапалақ ұру, еңкейу, бір немесе екі аяқта секіру, басты оңға, солға бұру, көзді қимылдаты және т.б.

Сабақ тақырыбына сай әңгіме

Балалар, қане айтыңыздаршы біздердің басқа адамдармен қарым-қатынасымыз жағымды болып, оң эмоция алып келеді ме? Қарым-қатынас жасауды үйрену қажет пе? Ол не үшін қажет?

Қарым-қатынас барысында өзімізді жақсы жағынан көрсетсек кикілжін де аз болады.

Ұжым – бұл ортақ қызмет, мақсаттың қызығушылықпен ұйымдастырылуына, бір-бірінің алдында дәстүрлердің жауапкершілікпен орындалуына бағытталған адамдар тобы.

Сынып ұжымы дегеніміз не?

Ұжым деп ортақ жұмыс немесе оқуды, талпыныс пен қызығушылықты біріктіретін топты атаймыз.  Біздің сыныбымыз да ұжым бола алады.

Ұжым өмірінің ережелері:

Жақсы доспен қиындықта оңай, жетістікте қуаныш.

Досыңмен сыпайы бол: оларға лақап ат берме, айқайлама, «сиқырлы сө» туралы ұмытпа, таңертең сәлемдесуді және сабақтан кейін қоштасуды ұмытпа.

Егер сен бірденені білсең не болмаса орындай алсаң және бұл басқаларына қызықты болса мақтанба, керісінше оларды үйрет.

Досыңмен болмашы іске ұрыспа, ойын және жұмыс кезінде достық лебізбен тілдес.

Ойын барысында айқайлап, дөрекілік танытпа. Жеңіс кезінде құуанба, ал жеңілсең реніш білдірме.

Егер досың бір нәрседен қателессе оған бірден айт. Жаман қылық жасап жатса оны тоқтат.

Егер екі адам ұрысса оларды татуластыруға тырыс. Төбелесіп жатқан адамдарды ажырат.

Егер қолыңнан бір нәрсе келсе қатты қуанба, егер бір нәрсе орындалмай қалса ашуланып еңсеңді түсірме.

Мушкеретларды білесің бе? Олар нағыз ДОС болатын. Олардың ұраны: бірі бәрі үшін, бәрі бірі үшін.

 

Ұжымның өмір сүру заңы:

1.       Сыйластық заңы. Айналаңды сыйла, сонда олар сені де сыйлайды.

2.       Достық заңы. Өмір әрқашан мерекелі болмайды. Онда қиындықтар мен белестер бар. Сол кезде досың көмекке келеді.  

3.       Батылдық заңы. Қиындықтар алдында енсеңді түсірме. Белестер алдында мақтаныш білдірме.

4.       Махаббат заңы. Туыстарыңды, достарыңды, Отаныңды, анау тұрған көбелекті, мына тұрған қайыңды, бір сөзбен айтқанда сені қоршап тұрғанның барлығың сүй.

5.       Мейірімділік заңы. Мейірімділік – бұл үлкен күш. Мықты болудан қорықпай, адамдарға мейірімділік сыйла.

6.       Кішіпейілділік заңы. Сенің жаныңда көмекке мұқтаж адам болуы мүмкін. Көмегіңді бер!

7.       Еңбекқорлық заңы. Еңбексіз судан балықты да шығара алмайсың. Жетістігіне мақтана алу үшін еңбектене біл.

 

«Ыстық орындық» жаттығуы

- Қазір сіздердің кез келгендеріңіз сыныптастарыңыздың сіз туралы ойларын тексере алады.

Барлығы (реет бойынша) орталыққа орындыққа отырып, «Ол қандай?» деген сұраққа жауап береді. 

Бұл үшін олар тақтада ілулі тұрған плакаттағы сөздер тізімінен бір немесе бірнеше сөздерді таңдап алу қажет.

Оқушылардың сұрақтарға жауап беру үшін қажетті сөздер тізімі: Сүйкімді, осал, жағымды, дөрекі, адал, мақтаншақ, еңбекқор, қызықсыз, терең ойлы, өжет, аяншақ, қу, күлкілі, шыдамды, сенімді, жағымсыз, алғыр, жақсы, дені сау, сыпайы, шыншыл, ақымақ, жалғыз басты, әдемі, мықты, өтірікші, досшыл.

Мұғалім сөздер тізімін тақтаға іліп, оның анқтауымен сәйкес келетін сөздерді ортаға белгілеп көрсетеді (Менің ойымша, мен…)

 

«Қоршаған адамдар мені қалай көреді?» жаттығуы

Сені қоршаған адамдар сені қалай көретіні туралы ойланасың ба? Көршілес отырған досыңнан дәптеріне сенің бойыңан қандай қасиеттерді көретінін жазуын өтін, ал сен оның бойынан көретін қасиеттерді дәптеріңе жазып бер.

Менен байқайды	Болғанын қалар едім

Ал енді қалам алып екінші бағанға сенің бойында қандай қасиеттер болғанын қалайтыныңды жаз.

Жаттығуды үлгі бойынша толтыр.

Қарым-қатынасқа түссе алғыш, өзін басқа адамның орнына қоя біледі, достықта қажет болады.

Жігер, өзін-өзі бақылау, мақсатты болу маған қажет болады…

Ұсыныс айтушы, белсенділік, өмірге қуаныш маған … қажет болады

Жауапкершілік, мейірімділік, ұқыптылық маған … қажет болады

«Байланыстырушы жіп» жаттығуы

Материалдар: жіптер.

Өткізілуі: жүргізуші кез келген ойыншыға оралған жіпті лақтырып, өзі не жақсы көретінін, нені армандайтынын, сол ойыншыға не тілейтінін айтады. Келесі ойыншы жіпті алын саусағына орап, жіпті ары қарай лақтырады. Осы белесті барлық ойыншы өткеннен кейін барлығы бір жіппен байланыстырылып тұрғандарын көреді.  Осы кезде балалардан бұл байланыстырушы жіп қандай ассоциацияны білдіретіні сұрастырылады. Кейін ойыншыларға көздерін жұмып олардың да осы байланыстырушы жіптің бір бөлігі екенін, әрбір топқа маңызды екенін елестету қажет. Екінші бөлім ән ырғағы арқылы өткізіледі.

Рефлексия: жаттығуға дейінгі және жаттығудан кейінгі жағдайынды салыстырып көр. Не өзгерген, нені сезінесіз?

 

Үй тапсырмасы

Қай фильмнің, ертегінің немесе мультфильмнің кейіпкеріне ұқсағыңыз келеді? Суретін салыңыз. Оның қандай қасиеттері ұнайды? Оларды жаз.

Сабақ қорытындысы

Қалай ойлайсың, осы сабақта қандай сапаларыңды көрсете алдың? Жазып көрсет.

Рефлексия

- Қане жаттығуымызды бағалайық. Не ұнады? Қандай қиындықтар кездесті? Кімді бағалаған қиын – өзіңді ме әлде біреуді ме?

 

 

 

27-сабақ

МЕН ӨЗІМДІ БАСҚАРА АЛАМЫН

 

Цель: өз іс-әрекетін басқаруды үйрету.

Міндеттері:

-          «өз-өзін реттеу», «ерікті және еріксіз іс-қимылдар»түсініктерінің мағынасын ашу;

-         Іс-қимылдар мен ой арасындағы байланыс жайлы түсінік беру;

-         Эмоционалды өз-өзін реттеу қабілетін қалыптастыру .

 

Ұйымдастыру кезеңі

 «Рольді гимнастика» сергіту сәті

Балалар кезегімен үй жануарларын салады: сиыр, мысық, ит,  т.c.c.

 

«Бір әріпке» жаттығуы

Сыныт 2-3 топқа бөлінеді. 30 секунд ішінде бөлмедегі  «Б»әрібінен басталатын сөздердің бәрін есіне сақтау керек.Топтар кезектесіп сөздерді атайды, ең көп сөз тапқан топ жеңіске жетеді.

 

Сабақ тақырыбы бойынша сұхбаттасу

«Өзін өзі реттеу»

Қуыршақ театрында марионетка-қуыршаөтар бар.Бұл қуыршақтарды қимылға келтіру үшін адамдар жіптен тартып қимылға келтіреді. Осылай сахнада қуыршақ қимылдап жүреді. Кейде кейбір адамдарды да марионетка деп атайды, себебі ондай адам  еш қарсыласпастан біреудің айтқанымен ғана әрекеттер жасап отырады.  Енді ойланып көр, сен сол марионеткаға ұқсайсынба?  Сенің іс-әрекектіңді  басқарып отыратын кім? Мысалы, сенің қарның ашса, сен ортаға байланысты түрлі әрекет жасауың мүмкін, сен өз бетіңше әрекет жасайсың.

 Өз бетінше әрекет дегеніміз — бұл адамның өз білгені  арқылы жүзеге асырылатын әрекет.Мысалы, Сіз бұл туралы оқулықтан оқып білгіңіз келді: Сіз кітапты аштыңыз, керек беттен тауып алдыңыз да оқи бастадыңыз— бұның бәрі өз бетінше әрекет.Бірақ оқып отырып сырттан бірдеменің құлаған дауысын естисіз. Сіз кітаптан басыңызды көтеріп терезеге қарай жүгіресіз— бұл еріксіз әрекет. Дәлірек айтқанда — жаңалыққа рефлексиялық бағдарлау. Бұл жағдайда— ерсі дыбысқа.

Адамдар әрекеттерінің басым көбі өз бетінше әрекеттерден тұрады, бірақ біз оны байқайбермейміз.Бір күн бойы өзіңізді бақылап көріңіз.Қандай өз бетінше әрекеттер жасадыңдар?

 

1.     Жағдаятты талдау

-Бір сыныптасың сені туған күніне шақырады. Үйден шығар алдында анаң ас құралдарын дұрыс пайдалану керектігін, асты шанышқы мен пышақтың көмегімен жеу керектігін айтады. Қонақта бәрі дастарқанға отырғанда сен анаңның айтқанын есіңе түсіресің. Сен бәрінде анаң айтқандай жасадың. Сенің ойыңша бұл өзін-өзі реттеу процессіне жатады ма? Неге?

 

2.     Жағдаятты талдау

Мына жағдаятты елестет.Сіз түймеңізді қадап отырсыз.Абайсызда саусағыңызды жаншып аласыз да шошынып, айқайлап жібересіз. Сіздің ойыңызша қай әрекетті ерікті және қай әрекетті еріксіз деп атауға болады?

 

3.      «Шатыспақ» ойыны

Ойынға қатысушылар қол ұстасып шеңбер жасап тұрады, сосын шатаса бастайды. Бәрі болғасын бір «аң» бейнеленеді. «Аң» реттеліп болғаннан кейін мұғалім сұрақ қоя бастайды «Аңның басы қайда?», «Аңның құйрығы қайда?», «Аңның оң жағы қайда?», «Аңның сол жағы қайда?».

Барлық сұрақтарға жауап алынған соң ол қимылдауды бастайды.Ол алға және артқа, оңға және солға 5 қадамнан жасау керек. Сосын ол бірнеше метр жүгіріп өту керек (ойын болып жатқан бөлмеге байланысты). Ойын өзара қатынасты нығайтуға көмектеседі.

 

Тапсырма «Менің адал серігім - бәрін тамаша жасауға ұмтылу»

Барлық оқушы сабақты жақсы оқығысы келеді, бірақ кейбіреулері бәрін тек үздік бағаға орындайды, ешқашан қате жібермейді.Бәрін үздік жасауға деген ынта бар ма екен сенде, соны көрейік. Саған сәйкес келетін мәлімдеменің жанына белгі қой.

 

o   Мен бақылау кезінде қатты толқимын.

o   Тақтаның алдында сабақ айтқанда мен қатты толқимын.

o   Балалар мен жауабымды күлкі етема деп уайымдаймын.

o   Барлық пәннен мен бірінші болғым келеді.

o   Сабақта маған тосыннан сұрақтар қойса мен қатты қобалжимын.

o   Мені айналамдағылар мықты ақылды деп санамайтын сияқты.

o   Өзім қалаған бағадан төмен баға алып қалсам, мен қатты ренжимін.

 

Белгілемелерді сана. 4-тен жоғары белгіленген болса бәрін тамаша жасауға ұмтылу – сенің адал серігің.

 Егер олай болмаса, мүмкін сенде ондай қабілет кейінірек табылар. Ол оқушыға көмектесема әлде кедергі келтірема?

«Серігің» көмектеседі, себебі ол

- барын аслып ынталануға

- мүғалімді тыңдай білуді

- қосымша сабақ оқуды

Бірақ оның кедергі келтіретін кезі де болады, себебі

- шиеленісте ұстайды

- әрекет дұрыс шықпаса кқңіл-күйіңді бұзады

- үнемі талпынып жүріп қатты шаршайсың

 

 «Ұмтылу» тапсырмасы

Бәрін жоғарғы деңгейде жасауға ұмтылу қорқынышты тудырады.

Сөйлемдерді аяқта.

Мен қателескенде,

Қателесуге қатты қорыққанымда,

Бәрінен бұрын мен .... қателесуге қорқам

 «Қате», «қателесу» деген сөздермен сөйлем құрастырып жаз.

 

 «Қате» тапсырмасы

Еш уақытта қателеспейтін адамдар бола ма?

Ондай адамдарды таппадың ба? Қателестің. Олар бар. Төмендегі сөздерден сөйлем құрастырсаң, кімдердің еш уақытта қателеспейтінін білесің.

 

Сабақ қорытындысы

Сенің ойыңша бұл сабақта сен қандай қасиеттеріңді көрсете алдың? Жазып қой.

Рефлексия

Өзін - өзі реттеу, өз бетінше әрекет,еріксіз әрекет дегенді қалай түсінесің?

 

 

28-сабақ

МЕН ӨЗІМДІ БАСҚАРА АЛАМЫН

 

Мақсаты: өз тәртібін басқара алуды дамыту.

Міндеттері:

-         Ерік, мінез-құлық, ниет, жігерсіздік деген түсініктердің мағынасын ашу ;

-         Ерік мінез – құлықтың жүйелі сызбасын түсіндіру.

 

Ұйымдастыру кезеңі

 «Танысу» жаттығуы

Балалар шеңбер жасап отырады, бір затты бір-біріне беріп отырып өзі туралы мәлімет береді. Жай ғана айтып өтпей, арнайы сызба бойынша айтады.

Біріншісі өзінің атын атайды. («Менің атым Арман».)

Екіншісі де таныстырып, тағы бір мәлімет қосады. («Менің атым Арайлым, жасым он бірде».)

Үшіншісі де таныстырып, жасын айтып, тағы бір мәлімет қосады. Мысалы, ол немен айналысқанды жақсы көреді («Менің атым Самат, мен он екі жастамын, мен роликпен сырғанағанды ұнатамын».)

         Төртінщі де бірінші екі пунктты айтып,үшінші пунктқа бірдеме қосып, өзінен бір мәлімет қосады(«Мен  – Ғабит, жасым он бірде, мен роликте сырғана алмаймын, бірақ мен жүзуді жақсы көремін») т.с.с.

 

Сабақ тақырыбы бойынша сұхбаттасу.

-Балалар,сендер адамның ерік мінез-құлқы туралы  немесе «Бұл адамның ерік мінез-құлқы мықты» немесе «Саған мінезіңді жігерлендіру керек» деген сөздерді естіп жүрсіңдер. Бұл сөздің мағынасы қалай және мінез неге байланысты болады?

 Сөздікте ол жайлы мынандай түсінік берілген: «Алдына қойған мақсатын, еркін жүзеге асыру қабілеті, белгілі бір нәрсеге ұмтылу».

Мықты ерік мінез-құлқы бар адам өз мақсатына қол жеткізе алады, қиыншылықтан қорықпайды .

Адамға бір мезетте екі түрлі себеп әсер ете алады. Адамның бір-бірімен үйлеспейтін екі түрлі қалауы болады. Ол өзін қалай ұстайды?

 

1.   Жағдаятты талдау

Жақсы оқитын оқушы бақылау жұмысына дайындалмай, теледидардан көркем фильм көргісі келеді. Бір жағынан фильмді көргісі келеді, екінші жағынан бақылаудан да жақсы баға алғысы келеді. Екі қалау да, екі себеп те мықты. Қайсысы жеңер екен, қайсысы оқушының іс-әрекетін анықтар екен? (балалар жауабы тыңдалады).

2. Жағдаятты талдау

Ерік мінез-құлықтың тірек сызбасы

Сіз қызық  кітап оқып отырсыз, ал анаңыз ыдыс жууды өтінеді. Сіз өзіңізге уәде бересіз: «Осы тарауды аяқтап оқысам, ыдыс жууға тұрам». Тарауды аяқтап, өзіңізге берген уәдені орындау үшін орныңыздан тұрасыз. Бұл мысалда бұндай іс-әрекеттің себебі анасына көмектескісі келген ынтасы. Ол өзінің кітап оқуға деген қалауын жеңеді.Бірақ себептер таласы кітап оқуда болғандықтан, бір іс-әрекетті – кітап оқу – тоқтату үшін, екінші әрекет – ыдыс жуу – бастау үшін ниет  болу керек. Ниеттің орындалуы, осы ниетке байланысты себептің күштілігінде. Орындалса – еріктің күшті болғаны, орындйалмаса – ол адам жигерсіз болып келгені және ол оз жігерін тәрбиелеу керек. Жігерсіздік қалауының әлсіздігіне байланысты. «Ерік мінез-құлық»деген түсінікті өз қалауының тәрбиелеуі деп те түсінуге болады.

«Қолымнан келмейді»  қалай жеңуге болады?

Әр-бір оқушыда «қолымнан келмейді» деген «адам» тұрады. Біреулерде ол үлкен және белсенді, ал келесілерде ол әлсіз және әрдайым ұйқыда болады. Ол үнемі қолымыздан бірдеме келмей жатқанда немесе жасаған затымыз көңілімізден шықпай жатқанда жанымыздан табылады .

«Қолымнан келмейді»  ұйқысынан оянғанда не болатынын аяқтап жаз.

 

Тапсырма

«Қолымнан келмейді»  кездескенде сенің сезімің?

·          Қатты ренжіп қобалжимын.

·          Аса қобалжымаймын, ондай бәрінде болуы мүмкін екенін түсінем.

·          Қызығушылық танытам, қиыншылықты жеңу тәсілдерін іздестірем.

Тапсырма

Сенің ойыңша, қандай оқушылар «қолымнан келмейдіні»  жеңіп шыға алмайды және неге? Керегін сыз, ойыңды дәлелде.

«Қолымнан келмейдіні»  жеңу қиын:

- өте белсенді оқушыларға

- байсалды оқушыларға

- эмоционалды оқушыларға.

 

Тапсырма

«Қолымнан келмейдіні»  қалай жеңуге болады?

·                   Оны мен жеңе аламын, егерде ол менің қалауымда болса.

·                   Жасау керек дегенді қорықпай орындаса, сондай адамдарды ұсына аламын.

Тапсырма

Өз-өзіне сенімділік «қолымнан келмейдіні» қалай жеңеді? Осы сұрақты серіктесіңмен талдап өз дәптерлеріңе ортақ жауапты жаз.

Тапсырма

Сен жыл санап ересек боп келесің. Оны өзің де байқайтын шығарсың? Сенде қандай өзгерістер болды? Өзің келісетін сөздердің астын сыз, немесе  толықтыр.

·     Білім

·     Қалауың

·     Достарың

·     Қызығушылығың

 

Тапсырма

Ата-аналарыңмен де қатынасың өзгереді. Керегіңнің астын сыз немесе толықтыр.

Сұрақтар	Бұрын қалай жасаушы едің	Кәзір қалай жасайсың
Маған бір нәрсеге рұхсат бермесе, мен	Ренжитінмін, өз айтқанымнан қайтпайтынмын __________________ __________________	Себебін түсіндіруін өтенемін _____________________ _____________________
Мені жазалағанда кезде мен	Жылап, көңіл-күйім бұзылатын __________________ __________________	Әділдігін түсінуге тырысамын ________________________ ________________________

Тапсырма

Қоршаған ортамен қатынасыңда қандай өзгерістер болды ? Керегіңнің астын сыз немесе толықтыр.

·Мен адамдарды түсіне бастадым, әсіресе ата-анамды.

·Өз ұстанымымды дәлелдеуге тырысамын.

·Мен ортаммен бір мәмілеге келуге тырысамын, әсіресе ата-анаммен.

 

Тапсырма

Көрсетілген бес әріптен басталатын құрамында бес сөз бар мейлінше көп сөйлем құрап жазу.

         А   Қ   Ж   Б   О

         Нәтижесі дұрыс құрастырылған сөйлемдер саны болады. Әр фразаның мәні, сөздер байланысы болу керек. Көрсетілген әріптен басталатын сөзден басқа сөздің болуы мүмкін емес.       

 

3. «Өз жұбыңды тап» ойыны

Бұл ойын үшін жануарлар атауы бар үлестірмелер қажет (Бір жануардың атауы екі үлестірмеге жазылады). Егер қатысушылар тақ санды болса, бір жануар атауы үш жерге жазылады да ойыншылар ескертіледі.

Топ шеңбер жасап отырады. Әр ойыншының мақсаты  – үлестірмедегі жазылған жануар атауын ешкімге көрсетпестен, мимика мен қимыл арқылы түсіндіреді. Дыбыстауға тыйым салынады.

 

Рефлексия

- Ерік мінез-құлық дегеніміз не?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

29-сабақ

 МЕНІҢ ЖАН ДҮНИЕМНІҢ МЕКЕНІ

 

Мақсаты: сана сезімнің қалыптасуына ықпал жасау. Мен – тұжырымдамасы.

Міндеттері:

-  денсаулық, салауатты өмір салтын ұстану деген түсініктерді қалыптастыру;

-  ой-өрістерін, тапқырлық, қызығушылықтарын дамыту;

-  өзін-өзі бағалауды арттыру.

 

Ұйымдастыру кезеңі.

«Бой-бойымен, аяқ өлшемімен, шаш ұзындығымен тізбекке тұру» жаттығуы.
Оқушылар үнсіз, ешқандай дыбыс шығармай бой-бойымен, аяқ өлшемімен, шаш ұзындығымен сапқа тұрады.

 

Сабақ тақырыбы бойынша сұхбаттасу

Әрбірің білуге міндеттісің:

Денсаулықты сақтау қажет.

Дұрыс тамақтану қажет.

Спортпен шұғылдану керек.

Ас ішер алдында қол жууды ұмытпа!

Тіс тазалап, шынығуды.

Сумен достасуды.

Сонда ғана әлемдегі барлық адамдар ұзақ өмір сүрер еді.

Есіңде болсын! Денсаулықты сатып ала алмайсың.

- Балалар, сендерге мына қысқартылған сөз таныспа- СӨС?

- Салауатты өмір салты дегенді қалай түсінесіз?

-СӨС-ның негізіне не жатады?

 

ТАЗАЛЫҚ, РЕЖИМ, ӘДЕТТЕР, ДҰРЫС ТАМАҚТАНУ, СПОРТ

 

-Дені сау деп адамды қай кезде айтамыз?

-Орыс дәрігер Николай Михайлович Амосов денсаулық өлшемін былайша аныұтауды ұсынады:

- Егер Сіз бүкіл оқу жылы ауырмай шықсаңыз –Сіздің денсаулығыңыз жоғарғы деңгейде болғаны;

-Егер Сіз карантин кезінде сырқаттансаңыз-Сіздің денсаулығыңыз орташа деңгейде болғаны;

-Егер Сіз күнделікті сабақ жүктемелер кезінде де сырқаттанған болсаңыз – Сізде төменгі денсаулық деңгей болғаны.

-Балалар, денсаулықты қалай шынықтырып сақтау керек екенін білесіздер ме?

 

1.  «Спорт» бекеті

Сынып екі топқа бөлінеді.

Топтарға кезектестіріп сұрақтар қоямыз. Сұраққа жауап берген топ 1ұпай иеленеді. Егер бұл топ сұраққа жауап бере алмаса, келесі топқа өтеміз.

Мұз алаңы (айдын).

Ауыр салмақ көтерудің маманы (штангашы).

Таңғы жаттығу жасаушының салмақты тасы (гантельдер).

Ол тазалық кепілі (тазалық).

Хоккейде - шайба, футболда - доп, бадминтонда-... (волан).

Теннис алаңы (корт).

Баскетболшының сырт келбетінің ақырғы сипаттамасы (бойы).

Қолдан қолға өтетін спорттық сый (кубок).

Спортсмен нені орнатуға тырысады? (рекорд).

 

2. «Белсенділер» бекеті

Қарсыластар тобымен физкультминутка өткізу.

 

3. «Сөзді аяқта» бекеті

Дәрігерді ұмыту үшін бәрінің … (дені сау) болу керек.

Пайдалы іспен айналысу үшін жаның мен ...(тәнің) сау болсын.

Дені саудың –  … (тәні) сау.

Басыңды салқында ұста, құрсағыңды аш ұста, ал аяғыңды…… (жылыда)ұста.

Мынандай бір қызықты оқиға!

 Жуынатын бөлмеге бұлт кіріп кетіп.

 Төбеден жауын жауады

 Бұл неткен керемет!

 Жылы жаңбыр.

 Еденге де су тимеген.

 Барлық балалар ...(душты) жақсы көреді.

 Денің сау болсын десең – (шынық).

Ауырсаң емдел, сау болсаң – (сақтан).

Тазалық -   …… (денсаулық)кепілі

Денің сау болса – …(жаттығуға) алғыс айт

 Денің сау болсын десең – (шынық).

Кім ұқыпты – сол адамдарға …..(жағымды)

Тазалық – ең күшті ...(сұлулық)

 

 

4. «Тәбет» бекеті

-Біз дәмханаға кірдік. Пайдалы тағамдарға тапсырыс бер.

Газдалған сусын, балық, шырын, қуырылған картоп,картоп асылған, қантпен көк шәй, сэндвич етпен, сүт, салат көкөністен, лимонад, көкөніс сорпасы.

 

Тапсырма «Тәніңді күту-өзіңді күту»

Мына суреттердің қайсысы тәнін күткенге жатады? Өзің таңдаған суреттер бойынша қысқаша әңгіме жаз.

 

 

Үй тапсырмасы.

Жазу керек:

1.     Ағзаңның қай жерінде шаршаңқылық сезінесің?

2.     Тоңып қалғаныңда бірінші қай жерің тоңады?

3.     Қарының ашқанын қалай сезінесің?

4.     Ұйқың келгенде сенде…

5.     Сырқаттанып қалсаң не сезінесің?

 

Рефлексия

-Әр бір адамға маңызды нәрсе?

-Қандай денсаулық заңдылығын сақтау керек? (салауатты өмір салтын сақтау, жеке бас гигиенасын ұстау, дұрыс тамақтану, режим сақтау, көтеріңкі көңіл-күйде болу).

 

 

 

30-сабақ

МЕНІҢ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫМ

 

  Мақсаты: рухани-адамгершілік құндылықтарын қалыптастыру, сақтау және нығайту.

Міндеттері:

- Өмірлік құндылықтардың дұрыс адамгершілік таңдауын білу;

- Өзін-өзі тану, өзін-өзі білдіру, ішкі әлемнің үйлестіру дағдыларын дамыту үшін;

- Өмірде құндылықтарды  дұрыс таңдау жасауға ынталандыру.

 

Ұйымдастыру уақыты

Жылыту

« Аты-жөнім,мен сені бағалаймын ... үшін» деген сөздермен щебер жасау арқылы бастау қажет.

 

Сабақтың тақырыбы бойынша әңгіме

-Сіз қалай ойлайсыз, адамдар не үшін өмір сүреді?

-Әрбір адам нені бағалайды?

-Махаббат, Бақыт, Отан, Достық, Шындық, Түсінушілік, Мейірімділік, Өмір, Бейбітшілік, Жақсылық, Отбасы, Денсаулық, Тыныштық, Байлық, зорлық көрсетпеу, туған жердің табиғаты, білім және т.б. – бұл әрбір адамның қымбат әмбебап құндылықтары.

 

Өзінің  сиқырлы екенін ұмытып  кеткен доп туралы ертегі

Жерде сиқырлы доп өмір сүріпті. Оның бір жартысы қара-қоңыр болса, ал екінші жартысы – нәзік болған. Ол қалай нәзік? Мәселе мынада,ол доп қарапайым емес, сиқырлы.

Және оның нәзік жағы күн сәулесі ұялағанда алтын бозарған түске айналады, егер ол сүйікті гүлдері туралы ойласа көк бозарған түске, егер махаббат туралы ойласа қызғылт бозарған түске айналады. 

Доп мектепке барды. Оған достарының тіпті ең зиянсыз келеке-мазақ етуі, ересектерден жағымсыз сөз естігеннің өзі өте ауыр болып көрінгендіктен, ол өзінің нәзік жағын барлық адамдардан жасыра бастады. Барған сайын қанықтау бола бастаған  қоңыр жағымен адамдарға бұрыла қарай бастады. Ал допты жақында кездестірген адамдар  тіпті оның тек қоңыр емес екенін білмеген, себебі одан тек соққы көріп,оғаш іс-әрекетін бақылап оның шын мәнінде оларды ренжіткісі келмегенін емес өзінің кім екенін көрсеткісі келгенін түсінбеді. «Мен бармын, мені байқаңдар маған назар аударындар»- деген оғаш іс-әрекетті айтып қана емес, айқайлап тұрды. Ал ересектер ол іс-әрекетін өрескел бұзушылық деп ұялдырып ата-анасын шақыртқан.

Ал содан кейін доп мынадай шешім қабылдады : «Олар мені ұнатпайтын болса, мен ешқашан оларға өзімнің нәзік жағымды көрсетпей әрдайым қоңыр болып жүре беремін. Егер солай болғанын қаласа мені жаман деп ойлап жүре берсін».

Уақыт өтті. Достары мен оқытушылар олардың арасында қоңыр түсті доптың бар екеніне үйреністі. Тіпті ата-анасының өзі анда-санда оның бұрын алтын бозарған, көк бозарған, қызғылт бозарған түсті бола алатыны естеріне түсіретін. Ал содан кейін ... содан кейін доптың өзі бұрын қандай болғанын ұмытып кетті.

Көктем де келді. Ол кезде күн сәулесіне шағылысқан бұлттар, жасыл шөп те көтеріле бастады. Бірақ бұл әдеттегі қыс мезгілінің күн сәулесі емес, ол бір ғажайып ертегіде жүргендей әсер қалдырды. «Бұл бір сиқыр, сиқыр деген сөздерді бала өз ойында қайталай берді.- Бірақ бұл сиқырдың маған не қатысы бар?».

Есіме түсті! – деп ол кенеттен айқайлады. - Мен сиқырлымын ғой!

Содан бала өзінің жұмсақ жақтарын іздей бастады. Ол өзінің жұмсақ мінез жақтарынан жомарттық және мейірімділік, жұмсақтық және шынайы күлкісін тапты. Ол « Мен өзімнің қандай екенімді білмеппін, мен өз өзімді енді танып жатырмын ғой  - деп ойланды. Өз-өзіңді тани бастау – ол бір керемет дүние. Бірақ сен бұған дайын болуың керек. Тек сол кезде ғана сен өзіңнің күшіңді, сезімдеріңді сезіне бастайсың. «Өмір» атты тауға жорғалай аласың». 

Талқылау.

- Доп неге өзінің сиқырлы екенін ұмытып кетті?

- Бұл әңгіме бізді неге үйретеді?

- Ертегі желісіне байланысты дәптеріңе суреттер сал

Өмірлік құндылықтар тізімінің құрамы.(топпен бірге жұмыс жасау,  талқылау уақыты – 5 минут).Құндылықтар тізімінің презентациясы .

«Мен дос бола аламын ба?» жаттығуы

Оқушының сауатты жазуы диктант кезінде, ал тапсырмаларды шеше алу бақылау жұмысы кезінде  белгілі болады. Енді сенің дос бола алатыныңды тексеріп көрейікші? 

Дос болу бірнеше қосындылардан тұрады. Бұл теңдеуге қарап, оған керекті қосындыларды толықтыр, содан кейін оның теңеуін түсіндіріп бер.

Тапсырма

Сенің басқа адамдардың сезімдерін қаншалықты түсінетініңді көрейік. Парталас көршіңнің ең «күшті сезімде» болған сәттерін баяндап бер.

Ол қандай сезімде болғанын тауып көр және сен дұрыс жауап тапсаң, өзіңе қосу белгісін жазып қой. Енді өзіңнің басыңнан өткен оқиғаны көршіңмен бөліс, ол дұрыс тапса өзіне ұпай қосады.

Тапсырма

Достықты сатып кету деген не? Суреттерге қарап, не болғанын байқап көр, сенің ойыңша кім досына сатқындық жасаған, оны жаз.

Үй тапсырмасы.

Достықтың ең басты амалы ол досыңды қуанта білу. Егер де сен сиқыршы болсаң,  өзіңнің досыңа не сыйлайтыныңды ойланып көрші. Суретін сал.

 «Өмір жолында» саяхат жасау.

Әр топтан бір қатысушы «Өмір жолынан» өту керек. Ол жолда олар қандай өмірлік құндылықтарды дұрыс деп көретін таңдауларға жолығады (топпен ақылдасуға болады). Қорытындыға келгенде қатысушалар қандай құндылықтармен келгендерін салыстыру керек. Таңдай кезінде қай өмірлік құндылықтарды таңдау қиынға соққанын сараптау керек.

Рефлексия

-Сен өмірлік құндылықтар деген ұғымды қалай түсінесің?

 

 

 

31-сабақ

Менің құндылықтарым

 

Мақсаты: рухани-адамгершілік құндылықтарды қалыптастыру, сақтау және нығайту.

Міндеттері:

- өмірлік құндылықтарды дұрыс таңдап үйрену;

- өзін-өзі тану, өзін-өзі білдіру, ішкі сезімдердің үйлестіру дағдыларын дамыту;

- өмірде құндылықтарды дұрыс таңдауға деген құлшынысын тәрбиелеу.

 

Ұйымдастыру уақыты

Мұғалім шарды немесе допты айналдыра береді.Әрбір бала өзіне ұнаған және ұнамаған затын айтады.

Сабақтың тақырыбы бойынша әңгіме

Өмірдің заңдылығы бойынша біз кей жұмыстарды қуана қарап,оларға өз уақытымыз бен күшімізді қиюға аямаймыз,ал кей жұмыстарға ниетіміз де болмайды.

 -Сен уақытыңды қалай өткізгенді ұнатасың:?

-Өзінің қалауынсыз болса да,ата-аналар өз уақытын неге арнайды?

-Олардың бұл әрекетін қалай түсінесің?

- Олардың өзі қаламайтын жәйттары болса да,мұндай шешім қабылдауға не әсер етті?

Ертегімен жұмыс істеу «Інжу-маржан».

Жағажай құм теңізге қарай бет алды. Әрбір құм қиыршығы өз жолын біледі.

Қайдан осыны біліп алғаны белгісіз. Бірақ көп ұзамай құм қиыршығы туылған кезде, ол теңізге дейін сәтті жетсе, онда ол біраз уақыттан кейін  інжу бола алады деп біледі.

Қатты соққан толқын өзіне керекті құм қиыршықтарын жағаға қарай тартты. Мұның себебі, жел теңіздің алдындағы өз міндетін орындауда. Теңіз желі алып келген құм қиыршықтыры күнмен таласа, толқынға қарай ұмтыла бастады. Толқын  жылтыр, мөлдір және таза құм қиыршықтарын жинап, оларды жан жаққа шашып теңізге қайта оралды. Одан кейін  құм қиыршығы өзінің жолын дербес жалғастырды.

Терең теңізде оларды жас інжу-маржан қабыршақтары күтті. Әрбір қабыршақ өзінің құм қиыршықтарын ашылып күтіп алды. Осы сәт тамаша інжу-маржанның дүниеге келуіне себеп болды.

Ал құм өзінің жолын теңізге жалғастырды...

Теңіз күн шуағына жылынған кезде, теңізде тып-тыныш күн  болды. Толқын анда-санда теңізбен ақылдаса, жағалаудағы құмды сұрыптай бастады. Аяқ асты оның алақандарына шағын жылтырақ және мөлдір құм қиыршығы кездесті. Мұндайлар жиі кездесетін, бірақ бұл құм қиыршығы қара түсімен ерекшелінді.

Мұндай қара және оған қоса мөлдір болу-таңғажайып дүние.

Толқын құм қиыршығын атжалда биік күнге көтерді, сол себепті ол таңғаларлық нұрмен жарқылдады. Мұның қайдан теңіз жағасынан табылағаны - беймәлім. Мүмкін, бір кездері мұнда алау болған, сосын жел соғып көмірдің түйіршектерін жағажайға қарай шығарып тастады. Қара құм қиыршығы  ана алауды ұмытпаған секілді. Немесе ол оның ішінде болды ма? Толқын ойланды. Бұл олжамен не істеуге болады? Ол әдеттегі теңіздедегі құм қиыршықтарынан өзгеше. Бірақ толқын оны жағаға тастап кете алмады. Теңізге жел көтеріліп, дауыл басталды.

  Тыным тауып,толқын өзінің жөнсіз олжасын қашық ара теңізге апаруға бел байлады, онда ол басқа толқындармен бірге кездесті. Ұшқынды іліп алып, ол теңізге балқи бастады,бірнеше уақыт өткеннен соң құм қиыршығы су бұрқағымен өзінің тағдырына қарай бет алды. Ол жақта, яғни теңіздің түбінде оны інжу-маржан күтті.

Біраз уақыт өтті.Құм теңізге қарай әлі де жол салып келеді.

Толқын өзінің кереметтей олжасын жиі есіне түсіріп жүрді.Ол теңізде болған кезде, тұрғындардан ұшқын құм қиыршығын өз жолдарында кездесті ме деп сұрап  жүрді.

Бір күні қатты желдің кесірінен толқын теңіздің ар жағына кетіп қалғанда, ол бір таңғажайып әуен естіді. Ол әуенді жырлағандар – маржандарды жинайтын су перілері екен. Олардың әуенінде теңіздің патшайымы, ең үлкен асыл қара інжу-маржаны туралы болды. Оны ұстаған әрбір адамға ол ішкі дүниесіне нұр сыйлап, оған махаббат пен сұлулықты береді екен.Толқын өзінің ұшқыны туралы айтып жатқанын білді.

 

Талқылау:

Қара әрі  асыл болу таңғаларлық емес пе?

Бұл ертегі нені үйретеді?

Мен – «асылмын» жаттығуы

Қазір мен әрбір қатысушының арқасына  құндылықтардың атауы бар қағаз жабсырамын, бірақ қандай құндылық атауы екенін сіздер білмеуіңіз керек. Басқалардың құндылық атаулары туралы айтуға тыйым салынады. Барлық қатысушылар өзінен басқа балалардың құндылық атауларын көре алады және әрбірі мен кіммін деген сұрақ арқылы өзінің кім екенін тауып алуы қажет.

Оң жақтан бастап, айнала, кезекпен табуды бастаймыз. Барлық қатысушылар нақты жабсырылған сөзді айтып қоймай, негізгі мағынасын түсіндіруі керек. Жауап беруші қажетті сұрақтарын қоюына болады. Өзінің құндылық атуын тауып,тақырыпты түсінгеннен кейін, келесі қатысушы өзінің жауабын табуы керек. Осыған сәйкес барлық қатысушылар топтың түсіндіруі арқылы өздерінің құндылық атауларын табады.

Құндылықтар тізімі: махаббат, бақыт, достық, шындық, түсіну, мейірімділік, өмір, бейбітшілік, аяушылық, отбасы, денсаулық, бейбітшілік, байлық зорлық емес

«Құндылықтардың бейнелері» жаттығуы

Әрбір қатысушыға дөңгелек пішінді қағаз беріледі және сол қағаз бетіне 5 минут ішінде оған берілген тапсырма бойынша тақырыптың түсінігін бейнелеуі керек. Егер де қатысушыларға тапсырма қиын болса, онда оларға бейнеленген суреттерді беріп, оларды бояуы ғана керек. Сурет дайын болғаннан кейін,ол құндылықтар деген тақырыппен тақтаға ілінеді. Осыдан «Мәңгілік құндылықтар» атты шығармашылық көрмесі болады.

Құндылықтар тізімі: махаббат, бақыт, достық, шындық, түсіну, мейірімділік, өмір, бейбітшілік, аяушылық, отбасы, денсаулық, бейбітшілік, байлық.

v Үйге тапсырма. «Кітаптағы кішкене жұмбақ»

Жақын адамдарыңның сүйіп оқитын кітабын білесің бе? Сол кітаптың ішіндегі бір бетінің басынан бастап (жақын арада оқитын бетке) керек әріптерді бояп, хабарлама жазуыңа болады. Мысал ретінде «Анашым, мен сені жақсы көремін! (соңына есіміңді)». Немесе кешірім сұрап жазуға болады

Рефлексия

-Адамға құндылықтарсыз өмір сүруіне бола ма? Неге?

-Өзіндік өмірлік құндылықтарды білгеннен кейін не сезіндіңдер?

- Адам өмірінде құндылықтардың  орны қандай?

 

 

 

 

 

32-сабақ

ӨЗ-ӨЗІМДІ БАҒАЛАУ ҚАБІЛЕТІМ

 

Мақсаты: «Мен» деген адами құндылықтың түсінгін беру.

Міндеттері::

-         «Өзін-өзі бағалау» деген ұғымның мағынасын толықтай ашу;

-         Оқушылардың өзін-өзі дұрыс бағалай білуі үшін көмек көрсету;

-         Өзінің іс-әрекеттерін мектептің және сыныптың ішіндегі ережелерге сәйкестендіруге үйрету.

Ұйымдастыру уақыты

 «Сенің есімің» атты жаттығуы

Балалар дөңгелене тұрады және олардың біреуі көршісіне қарай допты лақтырып, өзінің толық есімін атайды. Басқалардың тапсырмасы – айналып отыра допты бір-біріне беріп, барынша есімінің бірнеше баламаларын атау (мысалы: Назерке, Назик, Назеркетай, Еркетай,Назко т.с.с.).Тапсырма әрбір оқушының есіміне қайталанып ойналады. Содан кейін барлығы өз есімін естіген кезде қандай сезімде болғандарын баяндайды.

 

Тақырып бойынша әңгіме.

-Балалар! Бүгінгі сабақ «Өзін-өзі бағалау» тақырыбына арналады: біз өз өзімізді бағалап көрелік. Біздің өз өзімізді бағалау қабілетіміз неден және кімге тікелей байланысты екенін білуіміз үшін сұрақтарға адал және дербес жауап беруге тырысайық.

Сұрақтар:

-Баға деген не?

-Бағалар қандай болады?

-Ал өзін-өзі бағалау деген не?

«Өзін-өзі бағалау» - ол өзін, өзінің мүмкіндіктері, қабілеттері және қоғамда алатын өз орнын бағалау болып саналады.

Ал сіз неге адам өз-өзін бағалай білуі керек деп ойлайсыз?

(мінез-құлқын өзгертуі мақсатында өзінің мүмкіндіктерін білу үшін)

-Ал сіз мен кіммін деген сұраққа жиі жауап іздейсіз бе?

 

«Автопортрет» жаттығуы.

Біз жеке адамның бейнесін оның өзін-өзі сипаттауы бойынша табамыз. Басқа қағаз бетіне өзіңіз туралы қысқаша әңгіме жазыңыз: мінез-құлық, талғам, құмарлықтар жане т.б. Сізді бірден тауып алатындай нақты белгілерді жазбаңыз!

Барлық сипаттамалар мұғалімге берілуі тиіс.Мұғалім оқиды, ал сынып кім жасырынып тұрғанын табады.

 

Тест. Сөйлемді аяқта.

1.Менің жиі күлетін кезім, ол…

2.Менің жиі қуанатын кезім, ол …

3.Менің жақсы көңіл-күйім жиі болатын кез, ол …

4.Менің жиі жылайтын кезім, ол …

5.Менің жиі ашуланатын кезім ол …

6.Менің жиі ренжейтін кезім, ол …

7. Менің жақсы күйде болатын кезім, ол …

8. Менің нашар күйде болатын кезім, ол …

- Біз барлығымыз әр түрліміз, бірақ біз бір-бірімізді түсінетін, тыңдай білетін, құрметеп әрі сыйлайтын ұйымшыл топпыз.

 

 

 «Менің қабілеттерім» жаттығуы

Өз қабілеттерін жақсы білу өзін қажетті кезінде көрсетуі үшін септігін тигізеді. Бір минуттың ішінде барынша есіңе түскен бойыңдағы қабліттерді жаз.

 

Тапсырма

Сенің қабілеттерің саяхатқа кетіп, көлде жүзіп жүр деп елестет. Барлық қабілеттерің бір қайықта жүзе ала ма, яғни бір бірімен сәйкес келе ме? Сәйкес келмейтінін, яғни батып кететін қайықтарды сызып таста.

 

Тапсырма

Әрбір адамның өзіндік басты қабілеттер жинағы болады. Ойланып көрші, осындай қабілеттері бар оқушылар өздерін сабақта, қоңырауда, серуендеуде қалай ұстайды? Содан кейін жебемен керекті мінез-құлықпен сәйкестендір немесе қажет болса, өзіңнің ойыңнан толтырып жаз.

 

Қабілеттер	Мінез-құлқ
Белсенділік, талапшылдық, өзін-өзі ортада көрсете алады	Ойындар ойлап табады, құрбыларына көмектеседі, сабақта жауап беруге талпынады, мұғалімнің барлық тапсырмаларын орындауға тырысады
Белсенділік, талапшылдық, жақсылық	Өзін-өзі көрсеткісі келгендіктен, назар аудартатындай қылықтар жасайды, сабақта бірінші болып жауап беруге талпынады немесе тәртіпті бұзады
Қарым-қатынасқа тез түседі, қайырымды, ашықтық	Басқа балаларды тыңдағанды және өзі туралы әңгімелеуді ұнатады, ренжіген немесе мұңды балаға көмектеседі, сабақта бірінші болып жауап беруге талпынбайды, яғни басқа балалардан бірінші сұрағанын күтеді

 

         «Кітап тұратын сөре» тапсырмасы

Сен мектепте өзіңнің қандай қабілеттеріңді көрсетіп жүргеніңді ойланшы? Оларды өзіңе сәйкес кітап сөресіне реттеп қой (сыртына олардың есімдерін жаз).Саған ұнамайтын қабілеттерді бояп қой.

                                                 

Рефлексия

-Әр бір адам үшін не қымбат?

-Баға беру кімге тәуелді?

 

 

33-сабақ

МЕН ҚАНДАЙМЫН? БАСҚАЛАР ҚАНДАЙ?

 

Мақсаты: құрбыларымен және ересектермен қоғамда балалардың өзін-өзі ұстау қабілетін дамыту.

Міндеттері:

- өзінің  және басқа адамдардың жеке ерекшеліктерін ажырата білу қабілетін дамыту;

- топта әрбір адамға тиесілі әлеуметтік дағдыларын дамыту;

- зейін қою және басқа да мүдделерін құрметтеуге, қақтығыс жағдайында ортақ шешімдерге келу қабілетін тәрбиелеу

 

Ұйымдастыру уақыты

«Аяқталмаған сөйлем» жаттығуы

Оқушылар сөйлемдерді аяқтаңдар:

 «Мен ашуланамын,егер де ...»

«Мен қуанамын,егер де...»

«Мен мұңаямын,егер де...»

«Мен ұнатпаймын,егер де...»

 

«Ыстық-суық» ойыны.

Сыныптың ішінде кішкене ойыншықты жасыруымыз керек. Бас ойыншыға қатысушылар әр түрлі қызықты дыбыстардың көмегімен білдіреді: ызылдап, қорсылдау, пысылдау және т.б. Бас ойыншы жасырынған ойыншыққа жақындаған сайын барлығы ызылдай бастайды, ал алыстаған сайын корсылдайды. Дыбыс түрлері айналым сайын өзгеріп тұрады. Бірнеше айналымнан кейін ойыншықты жүргізушінің киімне жасыруға болады, ол ойынды одан әрі қиындата түседі...

 

Сабақтың тақырыбы бойынша әңгіме

-Балалар, бүгінгі сабақта біз өзіміздің ішкі дүниемізді сезініп көруге тырысайық және де өзімізге сырт жақтан байқау үшін барынша сыныптастармызға да көмектесейік.

 «Балгер» жаттығуы.

Мұғалім үстіне шәліні жауып, бал ашатын сыған әйелге айналады. Ол балаларға бал ашуды ұсынады. Балар кезекпен оған «балгер, балгер, маған бал ашып берші, мен қандай екенімді айтшы» деген сөздер айтады. ( «сен» деп айту міндетті). «Сыған әйел» жақсы қасиеттер жазылған карталарды артында ұстап тұрады. Карталарды бір түйірлеп алып балаларға «мен дұрыс таптым ба» деген сұрақпен береді. Бала күдіктене бастап, кейбір қасиеттерден бас тарта алады. Бұл жағдай оның шын мәнінде қандай екенін білуге, басқа жағынан бұл қасиет онда бар екеніне өзін сендіруге септігін тигізеді. Топпен бірге ақылдасуға болады.

Ертегімен жұмыс істеу.

Балалар ертегіні тыңдайды, сурет салады және талқылайды.

Достық  туралы ертегі (Е. Агеенкова). Бұл оқиға ертеде белгісіз бір елде, белгісіз бір қалада болған. Белгісіз бір үйде, бірақ анық бір баламен, оның аты...бірақ ол маңызды емес. Ол өзінше өмір сүріп жүрді. Оның орнында болу ол жастағы әрбір баланың арманы еді. Оған ата-анасы ешқашан қарсылық білдірмеген. Бірақ онды ең бастысы- досы болмады. Ол бала ешкіммен дос бола алмады, бірақ кінә өзінен екенін түсінбеді. Ол жан-жақтағы адамдарды байқамайтын еді. Ол адамдардан тек өзіне керек кезде жолығатын. Біреу қайғылы жағдайға душар болғанда немесе көңілсіз болса, ол еш уайымсыз оған кеше циркте қалай қызық болғаны туралы айтып беретін.

 Ол адамдарды тыңдай алмайтын және тыңдауды ұнатпайтын. Бұл қатігездіктен болған жағдай емес, бұл өзінен өзі қалыптасып кетті. Және ешкімнің де оған бұрыс істері жөнінде ескертуге ойларына келмепті. Бір күні бала мектептен ашулы күйде оралды. Ол: «менен бәрі бас тартты, менімен ешкімнің дос болғысы келмейді, менде ещқашан дос болмайды», —деген сөдерді айта бастаған... Кенеттен біреудің «бірақ сенде мен бармын ғой», - деген даусы. Бала үрейлене «Бұл кім?» деді де алдынан бір кішкене тірі жанды көрді. Ол керуеттен балаға күлімсіреп қарап отырды. Ол ештеңеге ұқсамайтын: жұмсақ, ақ түсті, жылтырлау және оның бейнесінен жылылық пен мейірімділік сезіліп тұрды. Ол – Илис еді. Бала мен Илис дос болып кетті. Олар мектептен кейін кешті бірге ойнап, сабаққа дайындалып өткізетін. Және де Илис балаға ұшуды үйретті. Кей кездері ай жарығындағы түнгі қаланың үстінен ұшарда әр түрлі тақырыптарды қозғайтын. Илис кішкентай болғанымен, көп нәрсе білетін. Бірде бала оның қайдан екенін сұрады. Қайдансың?...Ол осы жерде, жақында...бірақ адамдарға ол көрінбейді,- деп Илис жұмбақтап жауап берді. – Ол ерекше ел. Онда барлығы ұша алады, көрген түстер орындалады және онда барлығы бақытты.Сен сондай ақылдысың және бәрін білесің. Мүмкін сен неліктен менің мүлдем досым жоқ деген сұраққа жауап білерсің? Неге менен барлығы бас тартады? Маған көмектесші. –Егер де сен жүрекпен тыңдап үйренсең, онда ол оп-оңай,- деді күлімсіреп Илис. Адамдарды тыңдай біл.

Саған қызықты болған дүниелердің басқаларына ұнамауы мүмкін. Кей кездері болса да, басқаларға септігінді тигізуің керек. Ол бір жағынан оңай, әрі қиын.

– Рахмет,мен енді түсінген секілдімін, сенің менде болғаның қандай керемет, сен менің нағыз досымсың,- деді бала. Сол кезде Илистің реңі өзгеріп кетті.

–Білсеің бе, мен сенің қасында әрдайым болмаймын, мен сенің қасыңда тек уақытша боламын, содан кейін мен жоқ болып кетемін,- деді Илис. Бірақ уақыт өтіп жатты және барлығы да бұрынғыдай еді. Илис пен бала бірге ойнайтын, ал кешке қарай Илис балаға ақыл айтатын, бірақ уақыт өткен сайын ол мұңая бастайтын. Оны бір нәрсе уайымдататын және оны тек өзі ғана білетін.

Бір күні бөлмеге қуанышты дауыспен: «Илис! Бүгін өмірімнің ең керемет күні. Менде көптен бері армандаған досым пайда болды. Ол қандай қөңіл-күй болса да, әрқашан көмекке келетін, қуаныш пен қайғыны бөлісетін, тыңдауға дайын тұратын досыңның болғаны қандай керемет!». 

Бала өзінің досы туралы айтып жатты, бірақ оны ешкім естімеді. Ол Илис білетін құпияларды білмейтін еді. Илис енді керек болмайтын кез де келіпті. Илис үйреткен ақылдарының арқасында онда дос пайда болды. Сол себепті Илис жоғалып кетті. Бала мұны түсініп мұңайды, бірақ Илис әрдайым оның жадында қалды, жүрегінде сақталды. Қиын кездері бала Илиспен ақылдасатын, яғни жүрегін тыңдайтын.

Талқылауға арналған сұрақтар:

-         «Жүректі тыңдай білу» деген ұғымды қалай түсінесің?

-         «Адамдарды да тыңдай білу» деген сөздердің мағынасын қалай түсінесің?

-         Неге басқалар үшін өмір сүру – бір жағынан қиын әрі оңай болады?

 «Мен және менің мектебім» тапсырмасы

Сен үшінші жыл мектепте оқып жүрсің, не үшін деп ойлайсың? Келіскен сөйлемдерді белгілеп қой немесе өзіңнің ойыңнан жаз.

·        Көп нәрсе үйренгім келеді.

·        Сыныпта беделім болғанын қалаймын.

·        Жаңа қызықты дүниелерді көргім келеді.

«Маған ұнайды» тапсырмасы

Сөйлемді толықтыр

Маған мектептің ұнайтын себебі, ол...

Маған мекетптің ұнамайтын себебі, ол...

Егер де мен директор болсам, онда...

Егер де мен мұғалім болсам, онда...

 

«Мен басқалар туралы не білемін» үй тапсырмасы

Сені қызықтыратын бір үлкен кісіні таңда. Мүмкін ол сенің туысқандарың немесе мұғалімің болуы мүмкін. Ол кісінің атынан сұрақтарға жауап беруге тырысып көр. Жауаптарды кестеге толықтыр.

 

Енді бұл сұрақтарды үлкендерге қойып көр ( бірақ сенің жазуыңды ол көрмеуі керек) , оған сұрақтарға жауап беруге және оларды жазуды ұсын.

 

Рефлекция

- Сен өзің туралы және сыныптағы достарың туралы қандай қызықты  жаңалықтар білдің?

 

 

 

34-сабақ

МЕН ҚАНДАЙМЫН? БАСҚАЛАР ҚАНДАЙ?

 

Мақсаты: құрбыларымен және ересектермен қоғамда балалардың өзін-өзі ұстау қабілетін дамыту.

Міндеттері:

- Өзінің  және басқа адамдардың жеке ерекшеліктерін ажырата білу қабілетін дамыту;

- Топта әрбір адамға тиесілі әлеуметтік дағдыларын дамыту;

- Зейін қою және басқа да мүдделерін құрметтеуге, қақтығыс жағдайында ортақ шешімдерге келу қабілетін тәрбиелеу

Ұйымдастыру уақыты

Жаттығу «Ұшқыш шарлар».

Сендер өздеріңді ұшатын шарлар деп елестетіңдер. Сендерді үрлеп жатыр. Мұрыннан тыныс аламыз. Ал содан кейін  босатыңыз және сіз үрленіп жатырсыз. Мұрын арқылы демді шығарамыз. Соңғы рет, жел тұрып  шарлар ұша бастады. Орындықтарға жайғастық. Демді шығарамыз. Жақсы.

Сендер 3-сыныпты аяқтап жатырсыңдар. Сендерде осы оқу жылы көптеген қызықты әрі қиын жәйттар болды. Сендердің жандарыңда әрдайым сыныптастырың табылды.

Мына сұрақтарға жауап бер:

1.Сыныптағы ең бұрымды қыз кім? Оның атын жаз.

2. Қоңыр түсті көзді ұлдар бар ма?

3. Сыныпта сенен кімнің бойы ұзын?

4.Саған еңі жақын отырған оқушының қандай ауа-райын ұнататын біл.

5.Сенен ең алыста отыратын оқушының демалысты қалай өткізетінін біл.

 

Мына ойынды ойнап көрейік:

«Қолдар танысады, ұрысады, табысады»

Қазір мен ойын шарттарымен таныстырып өтейін. Сіз серіктес таңдаңыз. Бір-біріне қарсы тұрыңыздар. Ойында сіздердің қолдарыңыз амандасады, ұрысады, табысады. Қандай қимыл жасайтындарыңызды мұқият тыңдар алыңыздар. Ойын барысында сөйлеспейміз. Жұп болып тұрыңыздар.

Талқылау:

Сіздердің қолдарыңыз ұрысқан кез сізге ұнады ма? Бұл жанжалды тоқтатуға болар ма еді? Қалай? Қандай іспен? Қазір енді ұлдар мен қыздарға не істеу керек?

1-жаттығу . «Мен адамдардың қандай мінез-құлқын бағалаймын?».

Әрбір қатысушы өз достарының ұнататын қасиеттерін сипаттайды.

Мұғалім немесе оқушы оларды тақтаға жазады. Содан кейін тақтаға әр адам өзінің жеке тұрғысынан үш ең маңызды мінезді атайды және топтағы ең керемет мінездің суретін шығарады.

2-жаттығу. «Мен жақсымын, сен жақсысың.»

Топтар жұпқа бөлінеді (мысалы, екі бөліктен кесуге сол суреттерді, оның жартысын тартып) жұп бөлінеді.

2-3 минуттың ішінде жұптағы бір адам екіншісіне өзінің жетістіктері, жақсы мінез-құлқы және жақсы амалдары туралы айтады. Екіншісі оны мұқият тыңдап, оның айтқанын әдемілеп жеткізіп, оны мадақтап айтуы керек. Егер ол дұрыс айтпаса, онда біріншісі оны толықтыруына болады. Одан кейін еінші оқушының кезегі келеді.

3-жаттығу. «Түрлену».

Айналып отырамыз. Мұғалім сөйлемдірді толықтыруды  ұсынады:

Егер де мен кітап болсам,онда мен...

Егер де мен үлкен адам болсам,онда мен...

Егер де мен ән болсам ...

Егер де мен ауа-райы болсам...

Егер де мен... және т.б.

Бұл жаттығудың ерекшелігі не болды?

1-тапсырма

Сенің достарыңның сенің қандай қасиеттеріңді білетінін білгің келе ма? Олардың өз қаситеттері туралы білуге көмек бер және олар да саған көмектеседі. Келесі парақтағы гүлдің суретіне назар аудар. Ол гүлдің жапырақтарына сыныптастарыңның жақсы қасиеттерін жазып, оған сыйла. Оларды қиып, сыныптастарыңа таратып бер, достарың оларды жинап өз гүлін жасап шығарады. Олар да өз жапырақтарын қиып саған сыйлайды. Оларды дәптеріңнің келесі бетіне желімде. Өзіңнің гүліңді жинақта да ,сен туралы достарыңның қандай пікірде екенін біл. Оларды бояп қой.

 

2-тапсырма. «Мен ішкі әлемімді танимын» тақырыбына эссе жазу.

Рефлексия

 

-         Сізге бүгін қандай сәт ерекше болды?

-         Қандай қиындықтар кездесті?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Әдебиеттер тізімі:

 

1.   М.Жұмабаев. Педагогика. Алматы, 1998.

2.   М.Мұқанов. Жас және педагогикалық психология. Алматы, 1982.

3.   Қ.Жарықбаев. Психология.  Алматы, 1993.

4.   Қ.Жарықбаев., Ө.Озғанбаев. Қазақ этнопсихологиясына кіріспе. Алматы, 2014.

5.   Ж.Қоянбаев. Педагогика. Алматы, Рауан 2002.

6. О.В. Хухлаева.  «Тропинка к своему Я» Москва, 2014.

7. С.В.Кривцова.Жизненные навыки. Москва,2009

8. П.Астахов. Детям о праве. Москва, 2014г.

9.   Твоя жизнь – волшебный мир. С.Серия «Нұрсауле-Лучик» Шимкент: «Шикула и К», 2002.

10.   Волшебный хоровод. С.Серия «Нұрсауле-Лучик» Шимкент: «Шикула и К», 2002.

11.        Ж.Қоянбаев. Педагогика. Алматы. Рауан 2002.

12.   В мире волшебных фигур и цифр. С.Серия «Нұрсауле-Лучик» Шимкент: «Шикула и К», 2003.

13.            Ә.Алдамұратова. Қызықты психология. Алматы, 1992

14.            М. Кемел. Ақыл қалта. Астана., 2013

15.            Ю.П. Азаров. Искусство воспитания. 2-е изд., испр. - Москва, 1985

16.        Е.В.Бурмистрова. Психологическая помощь в кризисных ситуациях (предупреждение кризисных ситуаций в образовательной среде). М.: МГППУ, 2006 г.

17. Л.И. Божович. Личность и ее формирование в детском возрасте. – М. Просвещение, 1968.

18. М.В. Беншаминова. Воспитание детей. - М., 1985

19.  Г.Н. Волков. Этнопедагогика. – Чебоксары, 1977

20. Н.Дереклеева. Родительские собрания в начальной школе //Школьный психолог. – 2004. - №46.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

МАЗМҰНЫ

 

 

 

Алғы сөз	3
Кіріспе	5
1. Тарау.  Таным көпірлері
1-сабақ. Менің көмекшілерім	9-11
2-3-сабақ. Қоршаған әлемді суреттеу	11-14
4-сабақ. Бәрін көремін және байқаймын	15-16
5-сабақ. Біз көріп-білгенімізді қалай есте сақтаймыз	17-19
6-сабақ. Бізге ой қайдан келеді?	19-22
7-8-сабақ. Кел, сөйлесейік	23-26
9-сабақ. Шығармашылық шеберханасы	26-28
2. Тарау. Менің сезімдерім мен эмоцияларымның әлемі
10-сабақ. Мен өзім туралы не білемін?	28-30
11-сабақ. Менің көңіл-күйім	30-31
12-13-сабақ. Менің сезімдерім	32-34
14–сабақ. Эмоциялар қандай болады?	35-36
15-16 – сабақ. Демалуды үйренейік	36-39
3. Тарау.  Қарым-қатынас мәдениеті
17-сабақ. Мәдениетті болу	40-42
18-19-сабақ. Қанекей әңгімелесейік	42-46
20-21-сабақ. Кикілжің деген не?	47-51
22-23-сабақ. Мендегі «жақсы» және «жаман» қасиеттер	52-57
24-сабақ. Өзгені өзіңдей түсініп көр	57-60
25-сабақ. Біз – біргеміз	61-63
4.Тарау. Өзін-өзі ұстай білу
26-сабақ. Айнаға қарайықшы	63-66
27-28-сабақ. Мен өзімді басқара аламын	66-72
29-сабақ. Менің жан дүниемнің мекені	72-74
30-31 сабақ. Менің құндылықтарым	75-79
32-сабақ. Өз-өзімді бағалау қабілетім	79-81
33-34-сабақ. Мен қандаймын? Басқалар қандай?	82-86

 

 

Скачано с www.znanio.ru