Ռեֆերատ

Կրթության  ազգային  ինստիտուտի  Լոռու  մասնաճյուղ

 

 

  ԱՎԱՐՏԱԿԱՆ  ԱՇԽԱՏԱՆՔ

 

ԹԵՄԱ՝ 

¾ùëÏáõñëÇ³Ý áñå»ë å³ïÙáõÃÛáõÝ ³é³ñϳÛÇ ·áñÍÝ³Ï³Ý ³ß˳ï³ÝùÇ Ï³½Ù³Ï»ñåÙ³Ý ï»ë³Ï

 

ԿԱՏԱՐՈՂ՝  Ն.ՄԻԿՈՅԱՆ

 

ՂԵԿԱՎԱՐ՝  Ռ.ՍԱՂՈՒՄՅԱՆ

 

 

Վանաձոր

2017թ.

 

 

Բովանդակություն

 

1.Ներածություն---------------------------------------------------------------------------1

2. Պատմական թեմատիկայով էքսկուրսիաների

   անցկացման առանձնահատկությունները և Ù»Ãá¹Çϳն-----------------------------5

3.Պատմական էքսկուրսիա դեպի

§Èáéáõ å³ïÙ³Ùß³ÏáõóÛÇÝ Ñáõß³ñÓ³ÝÝ»ñÁ>>----------------------------------------7

4.Եզրակացություն----------------------------------------------------------------------10

5.Գրականություն-----------------------------------------------------------------------13

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                 Ներածություն

 

êáíáñáÕÝ»ñÇ Ñ»ï³ùñùñ³ëÇñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, ׳ݳãáÕ³Ï³Ý Ý»ñáõÅÇ µ³ó³Ñ³ÛïÙ³Ý ¨ ½³ñ·³óÙ³Ý ß³ï Ó¨»ñ ϳÝ, ë³Ï³ÛÝ ³ÝíÇ×»ÉÇ ¿, áñ ³ñ¹Ûáõݳí»ï Ó¨»ñÇó Ù»ÏÁ ·áñÍÝ³Ï³Ý ³ß˳ï³ÝùÝ ¿, áñáíÑ»ï¨ ³Ù»Ý³³ñÅ»ù³íáñ, Ëáñ ¨ ÙݳÛáõÝ ·Çï»ÉÇùÝ»ñÁ Ýñ³Ýù »Ý, áñ ë»÷³Ï³Ý ëï»Õͳ·áñÍ³Ï³Ý áñáÝáõÙÝ»ñÇ ÁÝóóùáõÙ ÇÝùÝáõñáõÛÝ »Ý Ó»éù µ»ñíáõÙ, ¨ áã û ³ÛÝ ·Çï»ÉÇùÝ»ñÁ, áñáÝù Ññ³ÙóíáõÙ »Ý ¨ µÝ³Ï³Ý³µ³ñ, ß³ï ³ñ³· Ùáé³óíáõÙ »Ý, áñáíÑ»ï¨ ÙݳÛáõÝ ã»Ý ¨ ³ÝÓÝ³Ï³Ý ¹ÇñùáñáßÙ³Ý, ÷³ëï³ñÏÙ³Ý, ùÝݳñÏÙ³Ý, Ýå³ï³Ï³ÛÇÝ û·ï³·áñÍÙ³Ý, ï³ñµ»ñ ï»ë³Ï»ïÝ»ñÇ, ѳ۳óùÝ»ñÇ Ñ³Ù»Ù³ïáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ Çñ»ÝóÇó áñ¨¿ ³ñÅ»ù ã»Ý Ý»ñϳ۳óÝáõÙ: ²Ûëå»ëª Æ. ì. ºñáßÏÇݳÛÇ Ï³ñÍÇùáí §»ñµ ãϳ ³ñÅ»ù³µ³Ý³Ï³Ý ³ñ·»Éù, áõëáõÙÝ³Ï³Ý åñáó»ëÁ áõëáõóãÇ Ñ³Ù³ñ ¿ ÙÝáõÙ  áñå»ë åñáµÉ»Ù, ÇëÏ ³ß³Ï»ñïÇ Ñ³Ù³ñ á㪠 ù³ÝÇ ¹»é  ¹ñ³ ѳݷáõó³ÉáõÍáõÙÁ ëáíáñáÕÇ Ñ³Ù³ñ áã ÙÇ ³ñÅ»ù ãÇ Ý»ñϳ۳óÝáõÙ¦ [4, ¿ç 24]:

²é³ñϳÛÇ ³é³ÝÓݳѳïÏáõÃÛáõÝÇó ϳåí³Í, »ñ³ß˳íáñíáõÙ »Ý ÁÝóóÇÏ áõëáõÙݳéáõÃÛ³Ý ¨ ëïáõ·Ù³Ý Ñ»ï¨Û³É ï»ë³ÏÝ»ñÁ. µ³Ý³íáñ ѳñóáõÙ, ·áñÍÝ³Ï³Ý ³ß˳ï³Ýù, ûٳïÇÏ ¨ ÏÇë³Ù۳ϳÛÇÝ ³é³ç³¹ñ³ÝùÝ»ñ: ä³ïÙáõÃÛáõÝ ³é³ñϳÛÇ ¹³ë³í³Ý¹Ù³Ý Å³Ù³Ý³Ï ëïáõ·Ù³Ý í»ñáÝßÛ³É ï»ë³ÏÝ»ñÁ áõëáõóÙ³Ý åñáó»ëáõÙ û·ï³·áñÍíáõÙ »Ý ³ÙµáÕçáõÃÛ³Ùµ, ë³Ï³ÛÝ, »Ã» µ³Ý³íáñ ѳñóÙ³Ý, ûٳïÇÏ ¨ ÏÇë³Ù۳ϳÛÇÝ ³ß˳ï³ÝùÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ ݳ˳ï»ëí³Í »Ý µ³½Ù³µÝáõÛà ³é³ç³¹ñ³ÝùÝ»ñ, ³å³ ·áñÍÝ³Ï³Ý ³ß˳ï³ÝùÇ Ñ³Ù³ñ ݳ˳ï»ëí³Í ï»ë³Ï³Ý ³é³ç³¹ñ³ÝùÝ»ñÇ µÝáõÛÃÁ ÙÇûñÇÝ³Ï ¿ª ³ÛÝ ¿, §³ß˳ï³Ýù ëϽµÝ³ÕµÛáõñáí¦ Ï³Ù §é»ý»ñ³ï¦: §²ß˳ï³Ýù ëϽµÝ³ÕµÛáõñáí¦, §é»ý»ñ³ï¦  ³é³ç³¹ñ³ÝùÝ»ñÇó Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÝ áõÝÇ Çñ ѳٳñ ݳ˳ï»ëí³Í ·áñͳéÝ³Ï³Ý Ý߳ݳÏáõÃÛáõÝ: §²ß˳ï³Ýù ëϽµÝ³ÕµÛáõñáí¦ ·áñÍݳϳݠ ³ß˳ï³ÝùÁ ÏÇñ³éíáõÙ ¿ áõëáõóãÇ ÏáÕÙÇó, áñå»ë ûëï³ÛÇÝ ³é³ç³¹ñ³ÝùÝ»ñÇ µ³ÕϳóáõóÇã Ù³ë, §é»ý»ñ³ïÝ»ñÁ¦ ѳÝÓݳñ³ñíáõÙ »Ý »½³ÏÇ ¹»åù»ñáõÙ ¨ ÏñáõÙ »Ý ëáíáñáÕÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó ѳÝÓݳñ³ñí³Í ³ß˳ï³ÝùÇ Ý»ñϳ۳óÙ³Ý Ù»Ë³ÝÇϳϳÝ, áã ëï»Õͳ·áñͳϳÝ, ÏñÏÝûñÇݳÏÙ³Ý µÝáõÛÃ, ³Ûëï»Õ ÁݹѳÝñ³å»ë µ³ó³Ï³ÛáõÙ ¿ ËݹÇñÁ ï»ëÝ»Éáõ, ѳñó³¹ñáõÙÝ»ñ ³Ý»Éáõ, í³ñϳÍÝ»ñ ³é³ç ù³ß»Éáõ, ѳëϳóáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ë³ÑÙ³ÝáõÙÝ»ñÁ ï³Éáõ, ѻﳽáï»Éáõ, »½ñ³Ï³óáõÃÛáõÝÝ»ñ ¨ »½ñ³Ñ³Ý·áõÙÝ»ñ ϳï³ñ»Éáõ, ÝÛáõÃÁ ³ÙµáÕç³óÝ»Éáõ, µ³ó³ïñ»Éáõ, ³å³óáõó»Éáõ, ë»÷³Ï³Ý ϳñÍÇùÝ»ñÁ å³ßïå³Ý»Éáõ ϳñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: Մեթոդիստները նշում են, որ ռեֆերատների հանձնարարումը հիմնական դպրոցում պետք է սկսել առանձին թեմաներից, իսկ ավագ դպրոցում բարդացնել խնդիրը, հանձնարարելով ընդհանրացնող և ավելի հիմնախնդրային աշխատանքների թեմաներ: Ռեֆերատը՝ հաղորդում է որևէ թեմայի վերաբերյալ, որի պատրաստելու համար աշակերտները պետք է դրսևորեն որոշակի հմտություններ ու կարողություններ: Ռեֆերատը բացահայտում է.

1. սովորողի գիտելիքները,

 2. Գիտական գրականության և սկզբնաղբյուրների հետ աշխատելու հմտությունները,

3. Դրանք կազմելու ընդունված չափորոշիչներին տիրապետելու աստիճանը /հղումներ կատարելը, գրականության ցանկ կազմելը/,

4. Համապատասխանելը կառուցվածքային չափորոշիչներին /տիտղոսաթերթի ձևավորումը, պլանի կառուցվածքը՝ ներածություն, հիմնական մաս, եզրակացություններ, գրականության ցանկ/:

5. Ռեֆերատի դրույթների ներկայացման և ամփոփման ընդունակությունները: Ռեֆերատ պատրաստելու համար աշակերտը պետք է դրսևորի համակարգված մոտեցում: Այն ենթադրում է. ռեֆերատ գրելու նպատակի հիմնավորում, կազմել պլան, ընտրել գրականությունը, գրքերից և սկզբնաղբյուրներից դուրս գրել հիմնական գաղափարները և դրույթները, վերլուծել մշակած նյութերը, համակարգել և շարադրել նյութը, ձևակերպել եզրահանգումները:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                     1.  Պատմական թեմատիկայով էքսկուրսիաների

                       անցկացման առանձնահատկությունները և Ù»Ãá¹Çϳն

 

 ä³ïÙáõÃÛ³Ý ¹³ë³í³Ý¹Ù³Ý ÁÝóóùáõ٠ѳñϳíáñ ¿ ëáíáñáÕÝ»ñÇ Ù»ç ·Çï»ÉÇùÁ ѳٳ¹ñ»Éáõ, ½³ñ·³óÝ»Éáõ ݳ¨ ¹Çï»Éáõ, í»ñÉáõÍ»Éáõ ¨ ÁݹѳÝñ³óÝ»Éáõ ϳñáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ó¨³íáñ»É: ÆëÏ ¹ñ³Ý ϳñ»ÉÇ ¿ ѳëÝ»É Ý³¨ å³ïÙáõÃÛáõÝ ³é³ñϳÛÇ Íñ³·ñáí ݳ˳ï»ëí³Í ÝÛáõÃÁ ³ñï³¹³ë³ñ³Ý³Ï³Ý ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñÇ Ó¨áí ϳ½Ù³Ï»ñåíáÕ ¿ùëÏáõñëdzݻñÇ ÙÇçáóáí:

¾ùëÏáõñëÇ³Ý Í³·»É ¿ ɳïÇÝ»ñ (excusio-áõÕ¨áñáõÃÛáõÝ) µ³éÇó ¨ Ý߳ݳÏáõÙ ¿ ³é»ñ»ëáõÙ å³ïÙáõÃÛ³Ý ¨ Ùß³ÏáõÛÃÇ Çñ³Ï³Ý Ñáõß³ñÓ³ÝÝ»ñÇ Ñ»ï, áñáÝù ·ïÝíáõÙ »Ý å³ïÙ³Ï³Ý ¨ ϳ٠³ñÑ»ëï³Ï³Ý(óݷ³ñ³Ý³ÛÇÝ) ÙÇç³í³ÛñáõÙª Ù³ñ¹Ï³ÛÇÝ Ñ³ë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ³Ýó³Í ׳ݳå³ñÑÇ áõëáõÙݳëÇñÙ³Ý Ýå³ï³Ïáí: ä³ïÙ³Ï³Ý ¿ùëÏáõñëÇ³Ý ÏñÃ³Ï³Ý ·áñͳéáõÛÃÇ Ù»Ãá¹³µ³ÝáõÃÛáõÝ ÏÇñ³éí»É ¿ 19-ñ¹ ¹³ñÇ í»ñçÇÝ ¨ 20-ñ¹ ¹³ñÇ ëϽµÇÝ ºíñáå³ÛÇ ¨ èáõë³ëï³ÝÇ ³é³ç³¹»Ù Ù³Ýϳí³ñÅÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó, áñáÝù ѳݹ»ë ¿ÇÝ ·³ÉÇë ¹³ë³í³Ý¹Ù³Ý ù³ñ³ó³Í Ù»Ãá¹Ý»ñÇ ¨ Ùï³ÍáÕáõÃÛ³Ý ¹»Ù [5, ¿ç 598]: ¾ùëÏáõñëÇ³Ý áñå»ë ·áñÍÝ³Ï³Ý ³ß˳ï³ÝùÇ ï»ë³Ï ³é³ñÏ³Û³Ï³Ý Íñ³·ñÇ Ù»ç ãÇ ÙïÝáõÙ, ³ÛÉ ¹ÇïíáõÙ ¿ áñå»ë ³ñï³¹³ë³ñ³Ý³Ï³Ý ÙÇçáó³éáõÙ:  ¾ùëÏáõñëÇ³Ý ¨ ѳïϳå»ë å³ïÙ³Ï³Ý ¿ùëÏáõñëÇ³Ý áñå»ë áõëáõÙݳéáõÃÛ³Ý Ñ³çáÕáõÃÛ³Ý ÙÇçáó, áõÝÇ Çñ Ýå³ï³ÏÁ, ݳ˳å³ïñ³ëïÙ³Ý, ³ÝóϳóÙ³Ý ÁÝóóùÁ ¨ ·Ý³Ñ³ïÙ³Ý Ï³Ù ³Ù÷á÷Ù³Ý ÷áõÉ»ñÁ: ä³ïÙ³Ï³Ý ¿ùëÏáõñëÇ³Ý áñå»ë ·áñÍÝ³Ï³Ý ³ß˳ï³ÝùÇ ï»ë³Ï ÑÇÙÝí³Í ¿ ³ñ¹»Ý áõëáõÙݳëÇñí³Í Íñ³·ñ³ÛÇÝ ÝÛáõÃÇ µáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³ÝÁ í»ñ³µ»ñáÕ ã³÷áñáßã³Ñ»Ý ·Çï»ÉÇùÝ»ñÇ Ï³ÛáõÝ ÇÙ³óáõÃÛ³Ý íñ³ ¨ »Ýó¹ñáõÙ ¿ å³ñ½ ¨ ͳÝáà Çñ³¹ñáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ¹ñ³Ýù ÏÇñ³é»Éáõ ϳñáÕáõÃÛáõÝ: ä³ïÙ³Ï³Ý ¿ùëÏáõñëdzÛÇ Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ å³Ñ³ÝçáõÙ ¿ ÇÝùݳïÇå Ùáï»óáõ٠ѳïáõÏ Ù»Ãá¹Ý»ñ, ÙÇçÝáñ¹³íáñí³Í ù³ÛÉ»ñ, ·Çï³Ï³Ý ÑÇÙݳíáñáõÙÝ»ñ ¨ ³ÛÉÝ:

 ä³ïÙ³Ï³Ý Ã»Ù³ïÇϳÛáí  ¿ùëÏáõñëdzÛÇ ³ÝóϳóáõÙÁ áõÝÇ áñáß³ÏÇ ³é³ÝÓݳѳïÏáõÃÛáõÝÝ»ñ, áñáÝù Áëï µáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ý ÉÇÝáõÙ »Ýª å³ïÙ³-³ß˳ñѳ·ñ³Ï³Ý, ÑÝ»³µ³Ý³Ï³Ý ¨ ³½·³·ñ³Ï³Ý: ä³ïÙ³Ï³Ý ¿ùëÏáõñëdzÛÇ Ñ³Ù³ñ áñå»ë ÁÝïñáõÃÛ³Ý í³Ûñ ϳñáÕ »Ý ÉÇÝ»É å³ïÙ³Ï³Ý Ñáõß³ñÓ³ÝÝ»ñÁ, ÑÇß³ñÅ³Ý í³Ûñ»ñÁ, áñáÝù ϳåí³Í »Ý å³ïÙ³Ï³Ý Çñ³¹³ñÓáõÃÛáõÝÝ»ñÇ, å³ïÙ³Ï³Ý ¹»Ùù»ñÇ, ³é³ÝÓÇÝ Ñ»ñáëÝ»ñÇ Ï³ï³ñ³Í ëËñ³·áñÍáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, å³ïÙáõÃÛ³Ý, ³ñí»ëïÇ ¨ Ùß³ÏáõÛÃÇ Ã³Ý·³ñ³ÝÝ»ñÁ ¨ ³ÛÉÝ: Ð³×³Ë å³ïÙ³Ï³Ý ¿ùëÏáõñëdzÛÇ Ñ³Ù³ñ ݳ˳ï»ëí³Í í³Ûñ»ñÁ áõÝ»Ý áã ÙdzÛÝ áõëáõÙݳϳÝ, ·Çï³Ï³Ý, ³Ûɨ ׳ñï³ñ³å»ï³Ï³Ý Ý߳ݳÏáõÃÛáõÝ, áõëïÇ áõëáõóÇãÁ å³ñï³íáñ ¿ Ý»ñϳ۳óÝ»É áã ÙdzÛÝ ¹ñ³ µáí³Ý¹³ÏáõÃÛáõÝÁ, ³Ûɨ ׳ñï³ñ³å»ï³Ï³Ý áõÕÕí³ÍáõÃÛáõÝÝ áõ ϳéáõóáÕ³Ï³Ý ËݹÇñÝ»ñÁ: ä³ïÙ³Ï³Ý Ã»Ù³Ý»ñáí ϳ½Ù³Ï»ñåí³Í ¿ùëÏáõñëdzݻñÁ å»ïù ¿ ϳéáõóí³Í ÉÇÝ»Ý ×ß·ñÇï ¨ ³ñ¹»Ý ѳÛïÝÇ ÝÛáõÃÇ ÑÇÙ³Ý íñ³, áñáíÑ»ï¨ áõëáõóãÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ù»Ãá¹³µ³Ý³Ï³Ý Ù»ï»óáõÙÁ å³ïÙ³Ï³Ý Çñ³¹³ñÓáõÃÛ³Ý Ï³Ù »ñ¨áõÛÃÇ í»ñëï»ÕÍáõÙÝ ¿, ÇëÏ »Ã» ³Û¹ Ñáõß³ñÓ³ÝÁ ϳ٠ϳéáõÛóÁ ÷ɳï³ÏÝ»ñÇ ¿ í»ñ³Íí»É¨ ãÇ å³Ñå³Ýí»É, ³å³ áõëáõóÇãÁ å³ïٳϳÝáõÃÛ³Ý Ù»Ãá¹Ç û·ÝáõÃÛ³Ùµ Ý»ñϳ۳óÝáõÙ ¿ ݳËûñáù å³ïñ³ëï³Í ¹³ëÁ ϳ٠ûٳÝ: ºñµ áõëáõóÇãÁ ݳ˳å³ïñ³ëïáõÙ ¿ áñ¨¿ ÝÛáõà ÏáÝÏñ»ï å³ïÙ³Ï³Ý Ï³éáõÛóÇ Ù³ëÇݪ ݳ å³ñï³íáñ ¿ Çñ ÃÕóå³Ý³ÏáõÙ áõÝ»Ý³É áã ÙdzÛÝ µ³Ý³íáñ ß³ñ³¹ñ³ÝùÇ Ñ³Ù³ñ ݳ˳ï»ëí³Í û½Çë³ÛÇÝ ÑÇÙݳíáñáõÙÝ»ñ, ³Ûɨ Éáõë³ÝϳñÝ»ñ, áñå»ë½Ç ïíÛ³É Ï³éáõÛóÇ Ù³ëÇÝ ÝÛáõÃÁ ÉÇÝÇ ³ÙµáÕç³Ï³Ý ¨ ÑÇÙݳíáñ: ØÛáõë ÏáÕÙÇóª áõëáõóÇãÁ å»ïù ¿ å³ïñ³ëï ÉÇÝÇ ïíÛ³É å³ïÙ³Ï³Ý ¿ùëÏáõñëdzÛÇ Å³Ù³Ý³Ï å³ï³ëË³Ý»É ëáíáñáÕÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó µ³ñÓñ³óí³Í ѳñó»ñÇÝ, µ³í³ñ³ñ»É Ýñ³Ýó Ñ»ï³ùñùñ³ëÇñáõÃÛ³Ý ßñç³Ý³ÏÝ»ñÁ: àõëáõóÇãÁ å»ïù ¿ å³ïÙ³Ï³Ý ¿ùëÏáõñëÇ³Ý Ï³½Ù³Ï»ñåÇ ³ñ¹Ç³Ï³ÝáõÃÛ³ÝÁ ѳٳÑáõÝ㪠ݻñϳ۳óÝ»Éáí ïíÛ³É »ñ¨áõÛÃÇ, ³ÝÓÇ, Ñáõß³ñÓ³ÝÇ, óݷ³ñ³ÝÇ µáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ Å³Ù³Ý³Ï³ÏÇó Ñݳñ³íáñ µÝáõó·ñ³Ï³ÝÝ»ñÝ áõ Ù»Ïݳµ³ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:

سÝϳí³ñÅ³Ï³Ý ·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç Ýϳñ³·ñí³Í ¿ ¿ùëÏáõñëdzÛÇ ³ÝóϳóÙ³Ý Ù»Ãá¹ÇϳÝ, áñÁ Áݹ·ñÏáõÙ ¿ »ñ»ù ÷áõÉ.

1.áõëáõóãÇ ¨ ³ß³Ï»ñïÇ Ý³Ë³å³ïñ³ëïí»ÉÁ,

2.¿ùëÏáõñëdzÛÇ ³ÝóϳóÙ³Ý ÁÝóóùÁ,

3.³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ ³Ù÷á÷áõÙÁ:

´. ì. ºÙ»ÉÛ³ÝáíÁ ³é³ç³ñÏáõÙ ¿ å³ïÙ³Ï³Ý ¿ùëÏáõñëdzݻñÇ ³ÝóϳóÙ³Ý Ñ»ï¨Û³É áõÕÕí³ÍáõÃÛáõÝÁª

 Áëï µáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ý, Áëï ³ÝóϳóÙ³Ý í³ÛñÇ, Áëï Ù³ëݳÏÇóÝ»ñÇ ù³Ý³ÏÇ ¨ ³ÛÉÝ: Àëï µáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ý ¿ùëÏáõñëdzݻñÁ ÉÇÝáõÙ »Ý ûٳïÇÏ, áõëáõÙݳϳÝ, ÁݹѳÝñ³Ï³Ý, ·áí³½¹³ÛÇÝ ¨ ³ÛÉÝ [3, ¿ç 37]: Àëï  µáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ý å³ïÙ³Ï³Ý ¿ùëÏáõñëdzݻñÁ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ »Ý ï³ñµ»ñ å³ïÙ³Ùß³ÏáõóÛÇÝ Ñáõß³ñÓ³ÝÝ»ñÇ, ÏáÃáÕÝ»ñÇ, ûç³ËÝ»ñÇ, Ñá·¨áñ-í³Ý³Ï³Ý ϳéáõÛóÝ»ñÇ óáõó³¹ñÙ³Ý ÙÇçáóáí: »ٳïÇÏ ¿ùëÏáõñëdzݻñÁ ÉÇÝáõÙ »Ý ·³í³é³·Çï³Ï³Ý, ³½·³·ñ³Ï³Ý, ÑÝ»³µ³Ý³Ï³Ý, 鳽ٳϳÝ-å³ïٳϳÝ, ÝÛáõó-³ñï³¹ñ³Ï³Ý ¨ ³ÛÉ áõÕÕí³ÍáõÃÛ³Ý ¨ µáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ý:

 

 

 

 

                                 2.    Պատմական էքսկուրսիա դեպի

                   §Èáéáõ å³ïÙ³Ùß³ÏáõóÛÇÝ Ñáõß³ñÓ³ÝÝ»ñÁ>>

àñå»ë ûٳïÇÏ ¿ùëÏáõñëdzÛÇ ûñÇݳÏ, ÏÝ»ñϳ۳óݻ٠ÇÙ ÏáÕÙÇó ϳ½Ù³Ï»ñåí³Í §Èáéáõ å³ïÙ³Ùß³ÏáõóÛÇÝ Ñáõß³ñÓ³ÝÝ»ñÁ¦ ³ñï³¹³ë³ñ³Ý³Ï³Ý Íñ³·ñáí ݳ˳ï»ëí³Íª ¹»åÇ Èáé» µ»ñ¹³ù³Õ³ù ¿ùëÏáõñëdzÛÇ Ý³Ë³å³ïñ³ëïáõÙÝ áõ ³ÝóϳóáõÙÁ: ²Ûë Ýå³ï³Ïáí áõëáõóÇãÁ å³ñï³íáñ ¿  ï³É Ñ»ï¨Û³É ѳñó»ñÇ å³ï³ë˳ÝÝ»ñÁ, áñáÝù ¨ ÏѳݹÇë³Ý³Ý ¿ùëÏáõñëdzÛÇ ÑÇÙÝ³Ï³Ý Ýå³ï³ÏÁ: à՞ñï»Õ ¿ ·ïÝíáõÙ Èáé» µ»ñ¹³ù³Õ³ùÁ, »՞ñµ ¿ ³ÛÝ Ï³éáõóí»É ¨ á՞õÙ ÏáÕÙÇó, Ç՞ÝãåÇëÇ ïÝï»ë³Ï³Ý ¨ ù³Õ³ù³Ï³Ý Ý߳ݳÏáõÃÛáõÝ ¿ áõÝ»ó»É ÙÇçݳ¹³ñÛ³Ý Ð³Û³ëï³ÝÇ ÏÛ³ÝùáõÙ: ²Ûë ѳñó»ñÇ å³ï³ë˳ÝÝ»ñÇ ÙÇ Ù³ëÁ ³ß³Ï»ñïÁ ϳñáÕ ¿ ëï³Ý³É ¹³ë³·ñùÇóª §´³·ñ³ïáõÝÛ³ó ó·³íáñáõÃÛ³Ý ù³Õ³ù³Ï³Ý Ù³ëݳïáõÙÁ¦ Ã»Ù³Ý ë»ñï»Éáõ ÁÝóóùáõÙ, ë³Ï³ÛÝ ¿ùëÏáõñëdzÛÇ Å³Ù³Ý³Ï ó³ÝϳÉÇ ¿, áñ áõëáõóÇãÁ ãµ³í³ñ³ñíÇ ¹³ë³·ñù³ÛÇÝ ÝÛáõÃáí, áñáíÑ»ï¨ ³ÛÝ ã³÷³½³Ýó ë³Ñٳݳ÷³Ï ¿ ûٳïÇÏ  ¿ùëÏáõñëdzÛÇ áÕç µáí³Ý¹³ÏáõÃÛáõÝÁ µ³ó³Ñ³Ûï»Éáõ ѳٳñ ¨ ó³ÝϳÉÇ ¿, áñ áõëáõóÇãÁ ³ß³Ï»ñïÝ»ñÇÝ Ý»ñϳ۳óÝÇ Éñ³óáõóÇã ÝÛáõÃ, áñÁ ÃáõÛÉ Ïï³  å³ï³ëË³Ý»É Ýñ³Ýó  Ñ»ï³ùñùñáÕ µáÉáñ ѳñó»ñÇÝ: ¶ñ»Ã» ÝáõÛÝ Ñ³ñó»ñÁ áõëáõóÇãÁ ϳñáÕ ¿ ï³É 7-ñ¹ ¹³ë³ñ³ÝÇ ³ß³Ï»ñïÝ»ñÇÝ, áñå»ë½Ç Ýñ³Ýù ¨ë µ³óÇ ¹³ë³·ñùÇ ï»ùëïÇó, áõëáõÙݳëÇñ»Ý  ï³ñµ»ñ ³ÕµÛáõñÝ»ñª ٻݳ·ñáõÃÛáõÝ, ·Çï³Ñ³Ýñ³Ù³ïã»ÉÇ, å³ïÙ³Ï³Ý ·ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ, å³ïÙ³Ï³Ý µ³é³ñ³ÝÝ»ñ ¨ ³ÛÉÝ, ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛáõÝ í»ñóÝ»Ý Ñ³ÝÓݳñ³ñí³Í ÝÛáõÃÇ Ù³ëÇݪ  áõëáõÙݳëÇñí³Í ÝÛáõÃÁ ݳ¨  í»ñÉáõÍ»Éáõ ¨ ·Ý³Ñ³ï»Éáõ Ýå³ï³Ïáí: ºñµ ³ß³Ï»ñïÝ»ñÇ ËáõÙµÁ ѳëÝáõÙ ¿ µ»ñ¹³ù³Õ³ùÇ å³ñÇëåÝ»ñÇ Ùáï áõëáõóÇãÁ ϳñ× ¹³ë³ËáëáõÃÛ³Ý ÙÇçáóáí Ý»ñϳ۳óÝáõÙ ¿ ݳ˳å»ë å³ïñ³ëï³Í ÝÛáõÃÁ, áñÁ ÑÇÙݳϳÝáõÙ Ïáõݻݳ Ñ»ï¨Û³É µáí³Ý¹³ÏáõÃÛáõÝÁ:

 Èáé» µ»ñ¹³ù³Õ³ùÁ ·ïÝíáõÙ ¿ êï»÷³Ý³í³Ý ù³Õ³ùÇó 5ÏÙ Ñ»é³íáñáõÃÛ³Ý íñ³, Òáñ³·»ï ¨ ØÇë˳ݳ ·»ï»ñÇ ½³éÇó÷ ÏÇñ×»ñáí »½»ñí³Í ë³ñ³Ñ³ñÃÇ Ù»ç: ÐÇÙݳ¹ñí»É ¿ ²ÝÇÇ ´³·ñ³ïáõÝÇÝ»ñÇ ÎÛáõñÇÏÛ³Ý ×ÛáõÕÇ Ý߳ݳíáñ Ý»ñϳ۳óáõóÇ㪠î³ßÇñ-Òáñ³·»ïÇ Ã³·³íáñ ¸³íÇà ²ÝÑáÕÇÝÇ (989-1048 ÃÃ.) ÏáÕÙÇó: ²Û¹ Ù³ëÇÝ ï»Õ»Ï³óÝáõÙ ¿ ì³ñ¹³Ý ´³ñÓñµ»ñ¹óÇÝ, áñÁ å³ïÙ»Éáí Ýñ³ áñ¹áõª ÎÛáõñÇÏ» ²-Ç Ù³ëÇÝ, ÑÇß³ï³ÏáõÙ ¿. §êÙ³ ѳÛñÝ ¸³õÇà ßÇÝ»³ó ½ÈûéÇ ¨ ³ÛÉ ¨ë »ñÏáï³ë³Ý µ»ñ¹ë…¦ [2,¿ç 142]: Èáé» µ»ñ¹³ù³Õ³ùÁ »Õ»É ¿ î³ßÇñ-Òáñ³·»ïÇ Ï³Ù ÎÛáõñÇÏÛ³Ý Ã³·³íáñáõÃÛ³Ý (ÑÇÙݳ¹ñí»É ¿ 982 Ãí³Ï³ÝÇÝ ¶áõñ·»Ý-ÎÛáõñÇÏ» ´³·ñ³ïáõÝáõ ÏáÕÙÇó) Ù³Ûñ³ù³Õ³ùÁ: ÆÝãå»ë ѳÛÏ³Ï³Ý µ»ñ¹»ñÇó ß³ï»ñÁ Èáé»Ý ¨ë µ³Õϳó³Í ¿ ÙÇçݳµ»ñ¹Çó, ߳ѳëï³ÝÇó ¨ ³ñí³ñÓ³ÝÝ»ñÇó:

 

 Èáé»Ý ù³Õ³ù³ßÇÝ³Ï³Ý í»ñ»Éù ¿ ³åñ»É XI ¹³ñÇ »ñÏñáñ¹ Ï»ëÇó, »ñµ 1065Ã.  ÎÛáõñÇÏ» ²-Ý ³ÛÝ ¹³ñÓñ»ó î³ßÇñ-Òáñ³·»ïÇ Ã³·³íáñáõÃÛ³Ý Ù³Ûñ³ù³Õ³ù: ØÇçݳµ»ñ¹Ç å³ñÇëåÁ áõÝ»ñ 214 Ù »ñϳñáõÃÛáõÝ, å³ñÇëåÝ»ñÇ Ñ³ëïáõÃÛáõÝÁ ï»Õ-ï»Õ ѳëÝáõÙ ¿ñ 22 Ù, µ³ñÓñáõÃÛáõÝÁ 25 Ù: ä³ñÇëåÝ»ñÁ ϳéáõóí³Í »Ý ï»Õ³Ï³Ý µ³½³Éï ù³ñáíª Ï³å³Ïóí³Í Ïñ³ß³Õ³Ëáí: ØÇë˳ݳÛÇ ÏÇñ×ÇÝ ÙáïÇÏ ·ïÝíáõÙ ¿ ÙÇçݳµ»ñ¹Ç ÙÇ³Ï ÙáõïùÁ, áñ áõÝ»ó»É ¿ Ý»ñùÇÝ ¨ ³ñï³ùÇÝ ¹³ñå³ëÝ»ñ(å³Ñå³Ýí»É ÙdzÛÝ ³ñï³ùÇÝ ¹³ñå³ëÇ Ï³Ù³ñ³Ï³å µ³óí³ÍùÁ): ØÇçݳµ»ñ¹Á å³ßïå³Ý³Ï³Ý ³éáõÙáí ËÇëï µ³ñ»Ýå³ëï å³ÛÙ³ÝÝ»ñ ¿ áõÝ»ó»É: ´»ñ¹Ç ï³ñ³ÍùáõÙ å³Ñå³Ýí»É »Ý »ñÏáõ µ³ÕÝÇùÇ Ùݳóáñ¹Ý»ñ: æñ³Ù³ï³Ï³ñ³ñáõÙÁ ϳï³ñí»É ¿ Ï³í» ÷áÕñ³ÏÝ»ñáí: ØÇçݳµ»ñ¹Ç Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý Ù³ëáõÙ å³Ñå³Ýí»É ¿ å³ßï³ÙáõÝù³ÛÇÝ ßÇÝáõÃÛáõÝ: ´»ñ¹Á ³ñí³ñÓ³ÝÝ»ñÇÝ Ï³åáÕ Ï³ÙáõñçÝ»ñÇó å³Ñå³Ýí»É ¿ ÙdzÛÝ ØÇë˳ݳ ·»ïÇ íñ³ ϳéáõóí³Í ëɳù³Ó¨  ϳٳñáí ϳÙáõñçÁ: 1105Ãí³Ï³ÝÇÝ µ»ñ¹ÇÝ ïÇñ»É »Ý ë»ÉçáõÏÝ»ñÁ: 1118Ãí³Ï³ÝÇÝ íñ³ó ¸³íÇà ÞÇݳñ³ñ ó·³íáñÁ Èáé» µ»ñ¹³ù³Õ³ùÁ Ùdzóñ»ó  ìñ³ëï³ÝÇÝ ¨ ³ÛÝ ïñí»ó úñµ»ÉÛ³Ý ïáÑÙÇÝ: 1185Ã.-Çó µ»ñ¹³ù³Õ³ùÇ ï»ñ»ñÁ ¹³ñÓ³Ý ¼³ù³ñÛ³ÝÝ»ñÁ, áíù»ñ ϳéáõó»óÇÝ ÙÇ ß³ñù »Ï»Õ»ó³Ï³Ý ¨ ù³Õ³ù³óÇ³Ï³Ý ßÇÝáõÃÛáõÝÝ»ñ, ϳÙáõñçÝ»ñ ¨ ³ÛÉÝ: ²Ûë ßñç³ÝáõÙ µ»ñ¹³ù³Õ³ùÇ µÝ³ÏãáõÃÛ³Ý ÃÇíÁ ѳëÝáõÙ ¿ñ ï³ëÁ ѳ½³ñ Ù³ñ¹áõ: ´»ñ¹Á ³í»ñí»É ¨ Ù»Í ã³÷áí ïáõÅ»É ¿ ÙáÝÕáÉ³Ï³Ý ³ñß³í³ÝùÝ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ: ²Ûë Ù³ëÇÝ Ù³Ýñ³Ù³ëÝ ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝÝ»ñ ¿ ѳÕáñ¹áõÙ ÎÇñ³Ïáë ¶³ÝӳϻóÇÝ [1, ¿ç 182-183]: ²Ûë Çñ³¹³ñÓáõÃÛáõÝÝ»ñÇó Ñ»ïá µ»ñ¹³ù³Õ³ùÇÝ  ïÇñ»É »Ý Ãáõñù»ñÁ, å³ñëÇÏÝ»ñÁ ¨ ³ÛÉÝ áõ »ñµ»ÙÝÇ áõÅ»Õ ¨ ϳñ¨áñ Ý߳ݳÏáõÃÛáõÝ áõÝ»óáÕ µ»ñ¹³ù³Õ³ùÁ Ïáñóñ»É ¿ Çñ ïÝï»ë³Ï³Ý ¨ ù³Õ³ù³Ï³Ý Ý߳ݳÏáõÃÛáõÝÁ, ÇëÏ XVIII ¹³ñáõÙ ³ñ¹»Ý Éùí³Í áõ ³í»ñí³Í íÇ׳ÏáõÙ ¿ñ, »ñµ ³ÛÝï»Õ ѳëï³ïí»óÇÝ ï³ñµ»ñ í³Ûñ»ñÇó ï»Õ³Ñ³Ýí³Í ·³ÕÃ³Ï³Ý Ñ³Û»ñª ÑÇÙù ¹Ý»Éáí ÈáéÇ ´»ñ¹ ·ÛáõÕÇÝ: ´»ñ¹³ù³Õ³ùÇ Ù³ëÇÝ ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ù»½ »Ý ѳë»É áã ÙdzÛÝ ·ñ³íáñ ³ÕµÛáõñÝ»ñÇó, ³Ûɨ 1966 Ãí³Ï³ÝÇó µ»ñ¹Ç ï³ñ³Íùáõ٠ϳï³ñí³Í å»ÕáõÙÝ»ñÇó, áñáÝó ³ñ¹ÛáõÝùáõ٠ѳÛïݳµ»ñí»É »Ý ï³ñµ»ñ ßÇÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ÷ɳï³ÏÝ»ñ, ½»Ýù»ñ, ½³ñ¹»ñ, Ë»ó»Õ»Ý, ¹ñ³ÙÝ»ñ, Ï»Ýó³Õ³ÛÇÝ Çñ»ñ ¨ ³ÛÉ ÝÛáõÃ³Ï³Ý íϳÛáõÃÛáõÝÝ»ñ:

 

лÝó µ»ñ¹Ç ï³ñ³ÍùáõÙ ³ß³Ï»ñïÝ»ñÁ  ϳñáÕ »Ý Ý»ñϳ۳óÝ»É Ý³¨ Çñ»ó ÏáÕÙÇó Ûáõñ³óñ³Í ÝÛáõÃÁª ³ÛÝ Ñ³Ù³¹ñ»Éáí ÝÛáõÃ³Ï³Ý íϳÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ»ï, áñáÝù ³Ï³Ù³ÛÇó Çñ»Ýó ³ãùÇ ³é³ç »Ý, ï»ë³Ý»ÉÇ ¨ ËáëáõÝ: Þñç»Éáí µ»ñ¹Ç ï³ñ³ÍùáõÙª ³ß³Ï»ñïÝ»ñÁ áõëáõóãÇ óáõóáõÙáí í»ñ³¹³éÝáõÙ »Ý ÙáõïùÇ Ùáï, áñï»Õ ¿É ÏÇëáõÙ »Ý Çñ»Ýó ïå³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ÙÇÙÛ³Ýó Ñ»ï, å³ï³ë˳ÝáõÙ ï³ñ³µÝáõÛà ѳñó»ñÇ, Ù»Ïݳµ³ÝáõÙ ¨ í»ñÉáõÍáõÙ Çñ»Ýó ϳñÍÇùÝ»ñÁ: ²å³ áõëáõóÇãÁ ëáíáñáÕÝ»ñÇÝ ï³ÉÇë ¿ ѳÝÓݳñ³ñáõÃÛáõݪ ·ñ»É é»ý»ñ³ï ³ß˳ï³Ýù Ñ»ï¨Û³É ûٳÛáí. §Èáé» µ»ñ¹Ç ³í»ñ³ÏÝ»ñÁ¦:

 

Üå³ï³Ï³ÛÇÝ ¿ùëÏáõñëdzݻñÇ ³ÝóϳóáõÙÁ Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë ëáíáñáÕÝ»ñÇÝ áõß³¹ñáõÃÛáõÝ ¹³ñÓÝ»É å³ïÙáõÃÛ³Ý ¨ ѳñ³ÏÇó ³é³ñϳݻñÇ (³ß˳ñѳ·ñáõÃÛáõÝ, ѳÛáó É»½áõ, ·ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ) ÷á˳¹³ñÓ Ï³åÇÝ, Ó¨³íáñáõÙ »Ý å³ïÙ³Ï³Ý ³ÝóÛ³ÉÁ Ù»Ïݳµ³Ý»Éáõ ϳñáÕáõÃÛáõÝ:

²ÛëåÇëáí, å³ïÙ³Ï³Ý ¿ùëÏáõñëÇ³Ý áñå»ë ·áñÍÝ³Ï³Ý ³ß˳ï³ÝùÇ ï»ë³Ï, ѳٳñíáõÙ ¿ áõëáõÙÝ³Ï³Ý Íñ³·ñáí ݳ˳ï»ëí³Í ·Çï»ÉÇùÝ»ñÇ Ó»éùµ»ñÙ³Ý,  ³Ùñ³åݹٳÝ, ¹ñ³Ýù ·áñÍݳϳÝáõÙ ÏÇñ³éÙ³Ý,  ëáíáñáÕÝ»ñÇ ³ß˳ñѳ׳ݳãáÕáõÃÛ³Ý, Ñ»ï³ùñùñ³ëÇñáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý ÙÇçáó: ØÇ³Å³Ù³Ý³Ï ÝÙ³Ý Ã»Ù³ïÇÏ ¿ùëÏáõñëdzݻñÇ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÙÝ áõ ³ÝóϳóáõÙÁ ÙÇçáó ¿ ëáíáñáÕÝ»ñÇ Ù»ç ë»ñÙ³Ý»É ë»ñ Çñ ï³ñ³Í³ßñç³ÝÇ, ѳÛñ»ÝÇ »ñÏñÇ å³ïÙ³Ï³Ý ³Ýóáõ¹³ñÓÇ, ù³ñ» íϳݻñÇ Ýϳïٳٵ,  å³ï³ë˳ݳïíáõÃÛ³Ý, ѳÛñ»Ý³ëÇñáõÃÛ³Ý ½·³óáõ٠ѳÛñ»ÝÇùÇ Ñ³Ý¹»å: ì»ñç³å»ëª  å³ïÙáõÃÛáõÝ ³é³ñϳÛÇ ã³÷áñáßÇãÁ ë³ÑÙ³ÝáõÙ ¿ ³ÛÝåÇëÇ å³Ñ³ÝçÝ»ñ, áñáÝù ÙÇïí³Í »Ý ëáíáñáÕÇ ³½·³ÛÇÝ Ñ᷻ϻñïí³ÍùÇ Ó¨³íáñÙ³ÝÁª å³Ûٳݳíáñ»Éáí Ñá·¨áñ ¨ ³½·³ÛÇÝ ³ñÅ»ùÝ»ñÇ ×³Ý³ãáõÙ ¨ ·Ý³Ñ³ïáõÙ, ¹ñ³Ýó Ýϳïٳٵ áõÝ»ó³Í å³ï³ë˳ݳïíáõÃÛ³Ý ·Çï³ÏóáõÙ:

                                       Եզրակացություն

 

Պատմության դասավանդումը դպրոցում, հատկապես «Հայոց պատմություն առարկայի, ըստ պետական հայեցակարգի, կապվում է հայի ազգային ինքնագիտակցության ու մտածողության հետ, նրա միջոցով ապահովվում է աճող սերնդի հաղորդակցումը մեր ժողովրդի անցյալի և պատմամշակութային ժառանգությանը: Այստեղից է բխում քաղաքացի կրթելու և դաստիարակելու խնդիրը: Դաստիարակչական խնդիրները, հենվելով գաղափարական հիմքերի վրա, անդրադառնում են ուսուցման նյութի բովանդակությանը: Պատմական կրթությունն ունի քաղաքացի դաստիարակելու, հայրենասիրություն, ազգասիրություն սերմանելու, ներկա ժամանակների իրողությունների վերաբերյալ գիտելիքներ փոխանցելու, հայկական մշակութային նվաճումները աշխարհի մշակութային նվաճումնեի հետ համեմատելու նպատակներ: Պատմական գիտելիքների փոխանցման, օրինաչափությունների յուրացման գործընթացը իրականացնում է անձի դաստիարակման և զարգացման տարբեր միջոցներով: Հետևաբար, պատմության դասավանդման արդիականությունը ուղղակիորեն կապված է ակտիվ դիրքորոշում ունեցող քաղաքացի ձևավորելու, խնդրի հետ: Այս խնդրի լուծումը չի սահմանափակվում դաս-դասարանային մեթոդներով, այլ ենթադրում է արտադասարանային տարբեր աշխատանքների կազմակերպում:

Արտադասարանական աշխատանքը ուղղված է պատմական անցյալի ու ներկայի ճանաչողությանը, պատմական գիտելիքների խորացմանը, աշակերտների մոտ բազմակողմանի հետաքրքրությունների զարգացմանը: Այն կազմակերպվում է դասի ընթացքում ձեռք բերված գիտելիքները, պատկերացումները և դադողությունները խորացնելու: Արտադասարանական աշխատանքները դասակարգվում են ըստ մասնակցության թվի՝ զանգվածային, խմբային և անհատական: Արտադասարանական աշխատանքի ընթացքում պատմական նյութի մատուցման համար կիրառվող միջոցները  տարբերվում են դասարանայինից: Այս դեպքում հնարավոր է աշակերտներին ծանոթացնել հնագիտական, վիմագրական և այլ նյութերի, որը դասարանում մատչելի չէ: Դրանց ուսումնասիրությունը հնարավորություն է տալիս ինքնուրյուն իմաստավորել երևույթները:

 

Պատմության ուսուցման համար կարևոր նշանակություն ունեն էքսկուրսիաները: Դրանք կարող են լինել էքսկուրսիաներ պատմամշակութային նշանակություն ունեցող հուշարձաններ, վայրեր, թանգարաններ, պետական կամ ոչ պետական հաստատություններ: Պատմության դասավանդման արդյունավետ դասի տիպերից է դաս-էքսկուրսիան: Այն դիտվում է որպես ուսուցչի և սովորողների առանձնահատուկ համագործակցության ձև: Դաս-էքսկուրսիայի առավելությունը նրանում է, որ էքսկուրսիայի միջոցով դասի ժամանակ ուսումնասիրած նյութին, առարկաներին և երևույթներին աշակերտները կարող են հետևել բնական պայմաններում կամ թանգարանում: Էքսկուրսիան կարող է լինել կամ հիմնական դասին լրացնող աշխատանք, կամ ուղղակի թեմայի ներկայացման ձև: Ամեն դեպքում ինչպես դասարանային դասը, այնպես էլ էքսկուրսիան ունեն նույն նպատակները. պատմական գիտելիքների հաղորդում, նյութի յուրացում, աշխարհայացքի ձևավորում: Աշակերտների ճանաչողական գործունեությունը, դրան հետևող ընդհանրացումները և եզրակացությունները կատարվում են դիտումների ընթացքում և հաճախ կրում են զգացմունքային բնույթ: Դրանում են դասի ու էքսկուրսիայի տարբերությունները, որոնք փաստորեն վերաբերում են գործունեության ձևերին և դերերին: Էքսկուրսիաները ստեղծում են լայն մանկավարժական հնարավորություններ: Այսպես էքսկուրսիայի ժամանակ հնարավոր է որոշակիացնել հասկացությունները, ստեղծել վառ, պատկերավոր ընկալում: էքսկուրսիայի ժամանակ սովորողները ուսումնասիրում են երևույթները և իրադարձությունները բնական պայմանների և թանգարային նյութի միջոցով անցյալի վերականգման գործընթացում: Կախված ուսումնասիրվող թեմայից, տեղից և ուսումնասիրման պայմաններից առանձնացվում են էքսկուրսիաների 4 տեսակներ.

1. էքսկուրսիաներ պատմական նշանավոր վայրերով կամ արտաթանգարանային էքսկուրսիաներ,

2. հատուկ պահոցներում, նյութական և հոգևոր մշակույթի հուշարձանների դիտման, թանգարանային էքսկուրսիաներ,

3. համալիր կամ թեմատիկ էքսկուրսիաներ,

4. երկրագիտական /գավառագիտական էքսկուրսիաներ:

Դիդակտիկական նպատակներով կազմակերպվող էքսկուրսիաները բաժանվում են 3 խմբի.

1.Ներածական. նախորդում է ուսումնասիրվող թեմային /Հայկական լեռնաշխարհի ուսումնասիրման նպատակով/,

2.Ընթացիկ, ուսուցանվող թեմայի ընթացքում կազմակերպվում է այցելություն որևե թանգարան,

3.հանրագումարային. մեկ կամ մի քանի թեմաների ուսումնասիրությունից հետո ամփոփման նպատակով: Էքսկուրսիաների դերը կայանում է նրանում, որ պատմական գիտության նկատմամբ հետաքրքրությունը մեծացնելուց բացի՝ դրանք ուժեղացնում են աշակերտների հայրենասիրական ձգտումները, ընդլայնում են մտահորիզոնը, նպաստում մշակութային դաստիարակությանը:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

¶ð²Î²ÜàôÂÚàôÜ

 

1. ÎÇñ³Ïáë ¶³ÝӳϻóÇ, гÛáó å³ïÙáõÃÛáõÝ, ( óñ•Ù³ÝáõÃÛáõÝÁ, ³é³ç³µ³ÝÁ ¨ ͳÝáó•ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ì. ²é³ù»ÉÛ³ÝÇ), ºñ., 1982, հայ մատենագիտական գրադարան, ¿ç 568:

2. ì³ñ¹³Ý ´³ñÓñµ»ñ¹óÇ, ä³ïÙáõÃÇõÝ ïÇ»½»ñ³Ï³Ý, Ø., 1861, Լազարյան ճեմարան, 462 ¿ç:

3. Б. В. Емельянов, Экскурсоведение, М., Советский спорт, 2007, 128 с.

4. È. Â. Åðîøêèíà, Ñòðóêòóðà èññëåäîâàòåëüñêîé äåÿòåëüíîñòè ó÷àùèõñÿ îñíîâíîé øêîëû â ñîâðåìåííîì ðàçâèâàþùåì îáðàçîâàíèè, Ïåäàãîãè÷åñêîå îáðàçîâàíèå â Ðîññèè, 2012. N3, ñ.168.

5. Советская историческая энциклопедия, М., 1961-1976, 1003 с.