2 класс чтение

Цæгат Ирыстон­Аланийы ахуырады кусджыты зонындзинæдтæ уæлдæргæнæн институт Дæнцæгон ахуырадон программæ Бесолты Ларисæ æмæ Будайты Милусяйы 2­æм къласы кæсыны чиныгæй чи кусдзæн, уыдонæн Программæ арæзт æрцыд ног Федералон Паддзахадон Ахуырадон  Стандарты (ФПАС­ы) домæнтæм гæсгæ 2­æм кълæсты ахуыргæнджытæн  æххуысæн (къуыри 2 сахаты). Программæйæ чи пайда кæндзæн, уымæн йæ бон у ивддзинæдтæ  бахæссын, куыд сахæтты дих, афтæ йæ мидисмæ дæр. Программа сарæзта АЗУРИ­йы ирон  æвзаг æмæ литературæйы  кафедрæйы ахуыргæнæг  Дзытиаты Эммæ æмæ фидаргонд  æрцыд кафедрæйы æмбырды  (Протокол №4, 12.04.2011 аз) Дзæуджыхъæу 2012 аз Ахуырадон программæ Ирон литературон кæсынадæй 2 кълас Ирæттæ   сæ   рæвзæрдæй   фæстæмæ   аудынц   сæ   мадæлон   æвзагыл, уымæн æмæ æмбарынц: цалынмæ æвзаг цæра, уæдмæ фидар уыдзæн национ культурæ, национ хиæмбарынад. Ног (дыккаг фæлтæры) стандартты домæнтæ сты, цæмæй Уæрæсейы цæрæг алы адæмæн дæр йе  взаджы кад се  хсæн бæрзонддæр ист æрцæуа, цæхгæр фæхуыздæр уа йæ ахуыр кæныны хъуыддаг. Уыцы хæстæ та æххæст кæны райдайæн скъола. ΄ ΄ Райдайæн скъолайы бындур æвæрд æрцæуы сывæллæтты алывæрсыг рæзтæн.  Уымæ гæсгæ ирон æвзаг ахуыр кæныны хъуыддаг арæзт у ахæм нысан æмæ хæстæ сæххæст кæнынмæ: ­ хъуамæ сывæллæттæ сæ кæрæдзимæ иронау дзурын сахуыр уой. Уый тыххæй   та   хъæуы   фидар   фæлтæрддзинад   кæсын,   фыссын   æмæ   хъуыды кæнынæй; ­   иумæйаг   ахуырадон   зонындзинæдтæ   бæрзонддæр   кæнын;   ныхасы рæзтыл   кусын;   фылдæр   базонынмæ   æмæ   интеллект   уæрæхдæр   кæнынмæ тырнын; ­ мадæлон æвзаджы фæрцы сывæллоны алывæрсыгæй хъомыл кæнын; ­ хъазты хуызы сывæллæтты эмоционалон уавæр рæзын кæнын; ­ зонындзинæдтæ фылдæр кæнынмæ тырнындзинад рæзын кæнын.  Куыд   зонæм,   афтæмæй   æппæтæй   хуыздæр   фадат   уыцы   нысантæ сæххæст кæнынæн ис кæсыны урокты.  Кæсыны   урокты   хъæздыгдæр   æмæ   рæсугъддæр   кæнынц   сабиты миддуне,   ахъаз   сын   сты   сæ   эстетикон   рæзтæн,   æвзæрын   сæм   кæнынц алыхуызон   бæллицаг   æнкъарæнтæ.   Ахуыр   сæ   кæнынц   Райгуырæн   бæстæ уарзын, æрдзы рæсугъддзинад æмбарын, хистæрæн, ныййарæгæн кад кæнын, фæллой   уарзын   æмæ   а.д.   Иудзырдæй   сæ   алывæрсыгæй   хъомыл   кæнынц. Хъомыл   кæнын   та,   В.Г.   Белинскийы   загъдау,   цытджын   хъуыддаг   у, адæймаджы хъысмæт уымæй аразгæ у. Литературон кæсынад сабитæн æнкъарын кæны нывæфтыд ныхасы ад, йæ   аивдзинад,   амоны   йын     ныв   æмæ   фæлгонц   уынын.   Райдайæн   кълæсты литературон кæсынадæн йæ сæйраг нысан у скъоладзауты раст æмæ æмбаргæ кæсыныл сахуыр кæнын. Программæ домы, цæмæй скъоладзаутæ базоной тексты сæйрагдæр цы у,   уый   рахицæн   кæнын,   уацмысы   мидис   хи   ныхæстæй   радзурын,   дзырдты нысаниуæг зонын, текстæн йæ аивадон æууæлтæ рахатын, сахуыр уой хъуыды кæнын, рæза сæ аивадон æнкъарынад, цымыдис æмæ разæнгард кæной чиныг кæсынмæ. 1 модуль. Сæрды мисынæгтæ. 1 темæ. Æрдзы диссæгтæ. Чеджемты Г. 2 темæ. Базары. Фидараты Д. 3 темæ. Хъæды чиныг. Гаглойты В. 4 темæ. Худæй ахстон. Техты А. 5 темæ. Кæм бамбæхсы сæрд. Б. Сергуненков 6 темæ. Дидинæг. Æрнигон И. 7 темæ. Хъæбатыр Габо. Коцойты А. 8 темæ. Кæсагахсæг. Уырымты П. 9 темæ. Къæвда. Цъæрукъаты В. 2 модуль. Тагъддæр уайут уе скъоламæ! 1 темæ. Лæгау. Хетæгкаты Къ. 2 темæ. Алæмæты диссæгтæ. Л. Даскалова 3 темæ. Партæйы бын. В. Голявкин 3 модуль. Уарзын дæ, сызгъæрин фæззæг! 1 темæ. Буркуырæтджын. Чеджемты Г. 2 темæ. Фæззæг ­ къæсæрыл. Н. Сладков 3 темæ. Мыст æмæ сырддонцъиуы аргъау. Быгъуылты Ч. 4 темæ. Сырддонцъиу. Ситохаты С. 5 темæ. Булæмæргъы фæззыгон зарæг. Асаты А. 6 темæ. Æрæгвæззæг. Чеджемты Г. 4 модуль. Хорзæй хорз зæгъын хъæуы, æвзæрæй та ­ æвзæр. 1 темæ. Æххуысгæнджытæ. Дзесты К. 2 темæ. Хивæнд лæппу. Техты А. 3 темæ. Сайын нæ хъæуы. М. Зощенко 4 темæ. Тæргайгæнаг. Плиты И.  5 темæ. Хæларзæрдæ чызг. В. Осеева 6 темæ. Аслæнбег. Хъантемыраты К. 7 темæ. Æнæрхъуыды чызг. Джиоты К. 8 темæ. Трамвайы. Сечъынаты Л. 9 темæ. Урс уарди. Б. Юнгер 10 темæ. Сæныччы фыццаг балц хъæдмæ. Чеджемты Г. 11 темæ. Мызыхъхъы æмбисонд. Астемыраты И.  5 модуль. Скодта Митын Лæг йæ урс кæрц. 1 темæ. Зымæг. Хъайтыхъты. Г. 2 темæ. Тудзи æмæ сырддонцъиу. Ситохаты Б. 3 темæ. Зымæгон уазал бон. Асаты А. 4 темæ. Зымæгон аргъау. Н. Павлова 5 темæ. Заз. Цæрукъаты В. 6 темæ. Ног бон. Кадзаты С. 7 темæ. Зæронд Ног азы æхсæв. Будайты М. 8 темæ. Залты мит. Кадзаты С. 9 темæ. Зымæгон райсом. Кадзаты С. 6 модуль. Æнæзивæг куы уай – хуыздæр бынат дæ бар! 1 темæ. Скъоламæ. Æмбалты Ц. 2 темæ. Дыууæ гутоны. К. Ушинский 3 темæ. Хъæбулы зæрдæ. Баситы М. 4 темæ. Хæдзармæ куыст. Джиоты К. 5 темæ. Филя. Е. Пермяк 6 темæ. Мæ бандон. Баситы М. 7 темæ. Æгънæг. Тъæхты А. 8 темæ. Дыууæ адджын гуылы. Ю. Ермолаев 9 темæ. Кæсаг, хæфс æмæ цъиусур. Гæдиаты С. 10 темæ. Йæ зивæджы – йæ мæлæт. Гæззаты И. 11 темæ. Хъазтæ. К. Ушинский. 12 темæ. Цыргъзонд æфсымæртæ. (Аргъау) 7 модуль. Мæргътæ æмæ цæрæгойты дунейы.  1 темæ. Сырдты бæрæгбон. Асаты А. 2 темæ. Хъæбатыр тæрхъус. Дзесты К. 3 темæ. Æртæ лæппын мысты. Дзесты К. 4 темæ. Гидус. Астемыраты И. 5 темæ. Сидзæр. Хъайтмазты А. 6 темæ. Зараг цъиу. В Бианки 7 темæ. Додæ æмæ хъазтæ. Хъайтыхъты А. 8 темæ. Цæуыл куыдта Сослан? Хъайтыхъты А. 9 темæ. Асайдта нанайы. Хъантемыраты К. 10 темæ. Рувас, уасæг æмæ лæг. Хаджеты Т. 11 темæ. Рувас æмæ зыгъарæг. 8 модуль. Æгас цæуай, уалдзæг! 1 темæ. Сабиты зарæг. Нигер.  2 темæ. Мыдыбындзытæ. К. Ушинский. 3 темæ. Зæрватыкк. Хетæгкаты К. 4 темæ. Уалдзыгон хур хъазыди. Токкаты А. 5 темæ. Мыст æмæ нартхоры нæмыг. Уырымты П. 6 темæ. Уалдзыгон нывтæ. Хъозаты Æ.  7 темæ. Хур æмæ мигъ. Дж. Родари 9 модуль. Кæм райгуырдтæн, мæхи кæм базыдтон. 1 темæ. Цин. Ходы К. 2 темæ. Уызыны хæдзар. Джыккайты Ш. 3 темæ. Дзурын къæбысмæ…Дзуццаты Х.­М. 4 темæ. Бæрзонд æфцæгыл. Джыккайты Ш. 5 темæ. Мæсгуыты хабар. Джыккайты Ш. 6 темæ. Баба, уæлахиз мæ хъæуы. Хъайтыхъты А. 7 темæ. Райгуырæн бæстæ. Хозиты П. 8 темæ. Уæлæмхасæн æрмæг. Ныхасы  темæ Разныхас  Сахæ тты  дих 1 Текст сæргонд 1) «Мæ чиныг»  (Айларты Изм.) Æнцойгæнæн дзырдтæ æмæ дзырдбæстытæ Чиныг, диссаджы  фыстытæ, чиныг ме'  мбал № 1. 2. 5 Ралууыди сæрд­ байдзаг  цинæй  кæрт Хъомыладон куыст Чиныджы  хъомыладон æмæ  ахуырадон  нысаниуæг Æрдзы  миниуджытæ  сæрдыгон,  зымæгмæ хи цæттæ кæнын 2) «Сæрд».  Дзасохты М.  «Сæрдыгон  райсом»  Коцойты А. 3) «Цъиу».  Хъодзаты  Æхсар 4) Уæртджын  хæфс æмæ  тасмакъа  (Аргъæу) 5) «Чи цы  кусы» Уалыты  Л. 6) «Сæрды»  Хетæгкаты Д. «Сæрды  фæстаг мæй»  Калоты П. 7) «Сæбитæ  æмæ фæззæг»  Хозиты Я. Ралæууыд сæрд, цины  къори зæхх. Сæрдыгон райсом,  бæлæсты сыфтæртæ,  мæргъты алыхуызон  зарджытæ, уасджытæ Сауцъиу, зард, æхсиды. Цъиуты пайда  Уæртджынхæфс,  тасмакъа, æрдхорд,  æрдхорд æфсымæртæ æрдзæн,  адæймагæн Хæлардзинады  ахадындзинад  царды Сæрд, ахуырдзаутæ,  фæллад уадзы хохы,  мæнæргъы тоны къохы. Фæззæг, фæстаг  сæрдыгон мæй,  булæмæргъ, мыд. Улæфты бонтæ  дæр æнæпайда ма  уой. Зымæгмæ сæрды  хи цæттæ кæнын  хъæуы Бæркадджын, бурзагъе  фæззæг, цардыхос  хæссæг, халсартæ,  дыргътæ, скъола. Цæмæн хонæм  фæззæг  бæркадджын? 8) «Мыртгæ»  Калоты П.  Мыртгæ, æвдадзы хос,  хъуырниз дзæбæх кæны  Гагадыргъты пайда рынчыны рæстæг 9)  «Фæззæг».  Мамсыраты Д.  «Буркуырæтдж ын» Чеджемты  Хур фæззыгон тавд  кодта, сыфтæртæ,  хъæды бæлæстæ Æрæгвæззæджы  миниуджытæ,  æрдзы  рæсугъддзинад 3. Байрайай, 5 бæркадд жын  бурзагъе  фæззæг! Г. 10) «Фæззыгон  хъæды»  Хъуппеты М.  «Æхсæртæ»  Дарчиты Д. Фæллой, бæрз бæлæсты  сыфтæртæ, мæргътæ,  хъарм бæстæ, фæззæг 11) «Сырддонц ъиу» Ситохаты  С. Сырддонцъиу, къуырцц­ къуырцц, æхсынæнтæ  дзулы муртæ 4. Ды дæ мæ 5 цин,мæ  цардам… 12) «Ирыстон». Дзасохты М. 13) Кæцы  горæтмæ.  Саламты А. Фыдыбæстæ­мад,  кадджын, дæлвæз  бæрзонд Ирыстон Цæгат Ирыстон,  республикæ. 14) «Фыдыбæст æ» Райгуырæн бæстæ æз  мæ мад куы хонын,  амонды фæндаг. 15) «Уазæгуаты ивгъуыдмæ.  Дон». Болатты  Хъ. 16) «Цин»  Ходы К. 17) «Лæгау».  Хетæгкаты  Къоста «Чи  фылдæр уарзы  йæ мады». 18) «Æгъдау»  Агънаты Æ.  5. æгад  5 митæ дæ  сæрмæ ма хæсс… Донхорыг, хохаг дон,  чындзы донмæ хонын. Райдзаст у нæ бæстæ,  æнæкæрон­йæ фæз,  зæхх,бæркад Хызын, зондамонæг,  æнæзивæг, мадæлты  кой, уарзы йæ мады. Бæрз бæласы  рæсугъддзинад,  мæргътæ хъарм  бæстæм тæхыны  размæ. Фæззыгон  хъæды хуыз. Радзырды диссаг­ сырддонцъиуы  зонд, цъиутæн  æххуыс кæнын. Райгуырæн  бæстæмæ  уæрзондзинад Ирыстоны истории, йæ горæттæ,  хъæуты  рæсугъдзинад Цæмæн у  фыдыбæстæ мад,  хо, æфсымæр, фыд Доны стыр  нысаниуæг  адæймаджы царды, донимæ баст ирон  æгъдæу. Райгуырæн  бæстæйы  рæсугъдзинад,  поэты зæрдæйы  цин. Æнæзивæг уæвын:  хистæртæн,  ныййарджытæн  аргъ кæнын. Алцæмæндæр æгъдау  ис. Æххормагæй  Хатыр курын  æрмæст йæ рæдыд Хъант.К«Асл.» Тыдж.Ю.  «æхсарбег» 19) Æххуысгæн джытæ (Дзесты К.) схуыссын, зынаргъ вазæ, хатыр курын. Ахуыры  фæзминаг, коммæгæс,  фæзминаг Къаннæг хъуывгъан,  æнæзонд,  æххуысгæнджытæ. чи бамбары, уый  зоны. Æгъдау алы  ран дæр хъæуы Æххуыс дзыхы  ныхæстæй нæу,  фæлæ хъуыддагæй 20) «Хорз  чызг»  (Гуыцмæзты  А.). «Трамвæйы»  Сегъынаты Л. 21) Коцойты  Арсен  «Хъæддзау» 22) «Хъулон»  уарзт.  Мамсыраты Д. 23) Æз дæн…  (Таурæгъ) 24) «Зыдыкатæ » Мамсыраты  М. Кондджын, зондджын Æвзæр боныгуырд,  зæронд лæг  æндыснæгæй къæдзтæ  æнæгъдау, зивæггæнаг Хъазæн фæрæт,  хъæддзау, æцæг  хъæддзауы хуызæн,  бæлæсты хуыздæр,  сгуыхт хъуыддæг, гæды  ныхас ма зæгъон, сахъ  лæг. Сæрдыгон хизæнтæ,  фыййау, фидар уæнгтæ, ирвæзынгæнæг Цы у хорз æмæ  æвзæр, хи уарзыны  æгъдæуттыл ныхас. Хистæрæн кад  кæнын трамвайы  йын бынат дæттын  æмæ а.д. Æнæбары æвзæр  хъуыддаг  бакæнгæйæ йæ  радыд чи бамбары,  уымæн хатыр  кæнын хъæуы. Хъулон уарзт фосы дæр нæ хъæуы! Уæлдзæг, мæргътæ  хъарм бæстæй куы  æртæхынц, хуссар  бæстæ Фæлладуадзæн парк,  арс Машæ, арсы  лæппынтæ, зыдыка Хиуыл феввæрсын­ иуæй иу хатт  фыдбылыз хæссы! Ӕрдзы диссæгтæ  æнæкæрон сты! 25) «Сæныкк  фæтæргай»  Сæныкк, баззади  сидзæрæй, урс æхсыр  Цæрæгойтæ  æнæхин сты­сайæн  Нæ хæлар цæрæгойт æй чи  куыд  цæры Баситы М. Сидзæр.  Хъайтмазты А. 26) Зæрватыкк  (Барахъты Г.) 27) «Хъæбатыр  тæрхъус»  Дзесты  Куыдзæг мондагæй, марди  æххормагæй Зæрватыкк, кæимæ  хъазон, уый мын нæй,  хъынцъым кæнын,  тыргъмæ зæрватыкк  æрбатахт Хъæбатыр тæрхъус,  цæргæс, фæныфсджын,  хуыкком сæ нæй! Æрдз у  рæсугъд æмæ  хъæздыг! Саби æрхæндæг  хъуамæ макуы уа! Лæгæй –лæгмæ  тохы хъæбатыр  уæвын зын у,  фæсвæдмæ та­ æнцон Азы кæронмæ скъоладзаутæ хъуамæ базоной: ­ æмбаргæ, аив æмæ раст кæсын; ­ хъæлæсы уаг раст аразын; ­ чысыл текст хинымæр кæсын; ­ цы уацмыс бакастысты, уый мидисæй фæрстытæн раст дзуæппытæ дæттын; ­ сæ хъуыдымæ гæсгæ кæрæдзимæ хæстæг дзырдтæ иртасын; ­ радзырд, аргъау,æмдзæвгæ кæрæдзийæ иртасын; ­ зындгонд фысджыты нæмттæ зонын, сæ уацмыстæ сын ранымайын. Литературæ: 1. Дзапарты З.Кæсыны чиныг 2 къласæн. Дзæудж. 2011­10 2. Моурауты   М.   Дидактикон   æрмæг   ныхасы   рæзтыл   кусынæн. Дзæудж. 2011  3. Моурауты М. æмбисæндтæ æмæ уыци­уыцитæ. Дзæудж. 2011  4. Моурауты   М   Дидактикон   хъæзтытæ   æмæ   улæфты   минуттæ. Дзæудж. 2011­10­12 5. Уалыты Т.,Джусойты К., Дзытиаты Э. Сывæллæттæ литературæйæ хæслæвæрдтæ 2 къл. Ирон æвзаг æмæ кæсыны уроктæм. Дзæудж. 2005 6. Уалыты Т. Цалдæр ныстуаны æрыгон ахуыргæнæгæн. Дзæудж. 2005 7. Бзарты  Р.  Нæ Райгуырæн  бæстæйы  истории. Алан  æмæ Уæрæсе рагзаманты. 8. Ирон. æвзаг æмæ литературæйы программæтæ 1­11 къл. Дзæудж. 2005 9. Пагæты З. 1­4 къл. Ахуыргæнинæгтæ кæсын­ фыссын куыд зонынц,   Дзæудж. уымæн   бæрæггæнæнтæ   æвæрыны   бæрцбарæнтæ. «Иристон» 2003 10.Ӕлдаттаты   В.   Нæ   алыварсы   дуне   нывты   хуызы.   Дзæудж. «Ирыстон» 2003