Ә Кекілбаевтың "Күй" хикаяты

Ә Кекілбаев   «Күй» шығармасы     Қаламгердің   тарихи,   тақырыпқа   жазылған   алғашқы   шығармаларының бірі­«Ханша­Дария   хикаясы».Шығарма   аты   осылай   аталғанмен   мұнда негізінен   әлемге   әйгілі   Шыңғысхан   өмірінің   соңғы   кезеңі   суреттеледі.Ал Әбіш   Кекілбаевқа   дейін   де   атышулы   хан   туралы   талай   шығармалар жазылғанын   ескерсек,   қаламгер   алдында   қаншалықты   жауапкершілік тұрғаны өзінен­өзі түсінікті жәй.Белгілі жазушы В.Янның қаламына арқау болған,   дала   топырағынан   жаралып,   әлем   қожалығына   қол   созған Шыңғысхан туралы өзгелерге ұқсатпай қалай жаза алады? Бұрынғыларды қайталаудан ,ұқсас баяндаудан сақ болу керек. Сондықтан қаламгер ескі сүрлеуді   шиырламай,   соны   соқпақ   тауып,   көркем   шығармасы   арқылы өзіндік   ой   айтуды   көздеген.Соған   орай   жазушының   бұл   туындысында Шыңғыс хан тұлғасына қатысты аңыз негіз болғанымен   жай   фон   үшін алынғаны   шындық.Шығармада   тарихи     дерек   нақты   суреттелмейді .Шығармада арпалысқан айқас, кескеленген шайқас суреттелмейді. Бірақ ой   ағымы, ой психологиялық талдау арқылы автордың   фиолософиялық пайымы оқырманды терең тебіреніске жетелеп, зұлымдық пен жауыздық, тән құмарлықпен қан құмарлық жайында сыр ұқтырады. Тәкапппар көңіл, зұлымдық   әрекет   өз   кезінде   толағай   жеңіске   жетіп,   белігілі   уақыт   өмір сүргенімен , түбінде жеңіліс табатыны көрініс табады. Халық қарғысына ұшырайтыны, зауал ұратыны кәміл. Ханша­дария хикаясындағы ой түйіні осыған телір еді. Ханның  зұлымдығы,  жарты әлемді ханға бүктіріп, Танғұт сияқты тұтас бір халық тарих   сахнасынан   біржолата   жойылды.   Еркек   кіндіктісі   түгел   қырылып, әйел, қыздары хан сарбаздарының  мазағы мен күңіне айналды.Алайда хан құмарлыққа қоса тән құмарлық билеген жиһангер әміршіге Танғұт ханының ханымы Гүрбелжіннің қолынан ажал ұрығы егілді. «Ұлы Әмірші  екі санын жуып бара жатқан  қызыл –жоса  қанға шошына қарап  отырып   қаоды.Күтушілерін     дауыстап   шақыруға   ұялды.Азу тісін сындырып жіберетіндей шақұр­шұқыр тістеніп, етпетінен  гүрс құлады».    мынау   қалпынан Көне аңызға философиялық мән, терең астар қоса отырып, әйелге тән құдіретті көрсетеді. Шығармада Шыңғыс хан тұлғасы   тойымсыздықтың, қанағатсыздықтың   символы   ретінде   алынса,   Гүрбелжің   бейнесі   арқылы туған халқына, ақ некелі жарына ажалдық, еліме деген сүйіспеншілік, отан сүйгіштік, қасиеттер дәріптеледі. Көне аңызға философиялық мән, терең астар  қоса отырып, әйелге тән құдіретті көрсетеді. «Қытай дихандары жер бетін   қан   жылатып,   өмір   бақи   жеңілмейтін   жиһанкер   атанған «Шыңғысханнан   кек   қайтарған   арудың денесіне   тәуап етіп, әрқайсысы бір­бір  күрек топырақ салғанда, Гүрбелжін ханшаның  моласы шартараптан өзіне   шақырып   тұратын   найза   төмпекке   айналыпты».Адамға   қысастық қылғанның зауалы  ақыры адамнан болатынын» шынайы  жеткізілген. Біздің ойымызды   Сағат   Әшімбаевтың   мына   пікірі   бекіте   түсетіндей   «аяусыз тапталып   жоқ   болуға   айналған     шексіз сүйіспеншіліктің   бас   көтеруі.Ондай     қастықты   күйбең,   күйкі   әрекетпен шатастырмау   керек.Отанына   шын   берілген   адал   жанды,   арлы   әйел   сол жерде болмағанмен,  басқа орында болсын, бәрібір сол қастыққа баратыны сөзсіз.Міне   осы   жайға   кітапты   оқу   үстінде   сенесің».Жазушы   соңында Шыңғысхан жөнінде әр түрлі пікірлерге өз көзқарасын білдірмей, «жаман» деп те айтпай, «жақсы» деп  те  айтпай,  бір  жағына   ақи­тақи  шығып   та  кетпей ,  қорытынды   жасауды оқырманның өзіне қалдырады.            туған   Отанына   деген