BIR SOATLIK DARS ISHLANMA, MAVZU: "AVSTRALIYA"

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAHSUS TA’LIM VAZIRLIGI MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI   O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI  GEOGRAFIYA FAKULTETI  GEOGRAFIYA YO’NALISHI  TABIIY GEOGRAFIYA KAFEDRASI  GEOGRAFIYA O`QITISH METODIKASI FANIDAN     TOSHMATOVA  ZARNIGOR 2-ORALIQ NAZORAT ISHI: BIR SOATLIK DARS ISHLANMASI Tekshirdi: p.f.n dots Nikadambayeva H.B Toshkent 2014. BIR SOATLIK DARS ISHLANMASI. Sinf: “9” Sana: 5/ 05/ 2014 Fan: Geografiya. Ishlanma muallifining F.I.Sh.: Asadova Dilnoza Dars mavzusi: AVSTRALIYA Dars turi: Yangi BKM ni shakllantiruvchi Dars shakli: nazariy Dars metodlari “BBB”  Foydalanilgan vosita va jihozlar: xarita, globus, atlas, kontur karta, 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. proyektor, kompyuter, ekran.  10. Dars maqsadi:  geografik   o’rni Ta’limiy:  Avstraliyaning   asosiy   xususiyatlari  o`rganish   tarixi   geologik   tuzilishi  foydali   qazilmalari    tabiat zonalari   haqida   axborot   berish   hayvonot   va     o`simlik   dunyosi haqida   qisqacha     ma`lumotlar   hamda   yangi   ilmiy   terminlarni tushuntirib berish.  Tarbiyaviy:  Avstraliyaning    o`simlik     va    hayvonot    dunyosini boyitish  va ularni  muhofaza  qilish  va revojlantirishdan  iborat. Rivojlantiruvchi:  Avstraliya materikning tabiat zonalari haqidagi tasavvurlarni   shakllantirish,   va   ular   haqida   ma`lumot   berib rivojlantirish. 11.O`tilgan   mavzu   va   uy   vazifasini   so`rash:  Mavzu:   Afrika mamlatatlarining     umumiy   tavsifi:   va     tabiiy     geografik     salohiyati daftarga   yozib   keling,   qisqa   savol­javob   orqali   o`quvchilarni   bilimi tekshiriladi, daftarlar ko`rib chiqiladi. 12.   Yangi mavzu bayoni: Avstraliyaning asosiy xususiyatlari. Eng mitti, eng past, eng quruq materik, xaltali hayvonlar vatani, sayyoramizning yaxlit noyob   qo’riqxonasi,   o’rtasidan   Janu­biy   tropic   chizig’i   o’tadi,   evkalipt daraxti   vatani   (bo’yi   2   m   dan   150   m   gacha),   mate­rikdagi   berk   havza maydoni   (60%)   jihatidan   birinchi   o’rinda,   yagona   davlat   –   Avstraliya ittifoqi bor, aholisining yarmi ikkita shaharda (Sidney, Melburn) yashaydi. Geografik o’rni.  Avstraliya (lotincha “australius” – janubiy) to’liq Janubiy yarimsharda joylashgan. Materik o’rtasidan janubiy tropik chizig’i o’tganligi uchun uning shimoliy qismi issiq yoritilish mintaqasiga janubiy qismi esa mo’tadil yoritilish mintaqasiga to’g’ri keladi. Quruqlikni shimol, g’arb va janubdan   Hind   okeani,   sharqdan   Tinch   okean   suvlari   o’rab   turadi. Maydonining   kichikligiga   ko’ra   unga  materik   –   orol  nisbatini   berishgan. Odam yashaydigan materiklardan ancha uzoqda joylashgan. O’rganish tarixi.  Avstraliya odam yashaydigan materiklar orasida eng   keyin   kashf   etilgan.   Yevropaliklardan   birinchi   bo’lib   Avstraliya quruqligiga qadam qo’ygan kishi gollandiyalik Villyem Yanszondir. U 1606­ yilda Keyp­York yarimorolini tekshirdi va materikka Yangi Gollandiya deb nom berdi. Shu sana Avstraliyaning kashf etilgan vaqti bo’lib, geografiya tarixiga kirdi. Keyinchalik, ispaniyalik L. Torres, gollandiyalik A.Tasman va boshqalar materikni o’rgandilar. Geologik tuzilishi. Avstraliya ham Afrika singari qadimgi geologik  o’tmishda Gondvana materigining bir qismi bo’lgan. Mezozoy erasining  oxiriga kelib Avstraliya mustaqil materik tariqasida shakllandi. Materik  asosini qadimgi qattiq va mustahkam platforma tashkil etadi. U Hind­ Avstraliya litosfera plitasining bir bo’lagidir. Platformaning mustahkam  kristalli zamini materikning shimolida, g’arbida va markaziy qismlarida yer  yuzasiga chiqib yotadi. Sharqiy qismidagi Katta Suvayirg’ich tizmasi gersin  tog’ burmalanishida ko’tarilgan  Foydali qazilmalari. Platformaning zaminida temir, mis,  qo’rg’oshin, rux, uran rudalari, qalay, oltin, platina kabi rudali  qazilmalar joylashgan. Cho’kindi jins­lar bag’rida fosforit, osh tuzi,  toshko’mir va qo’ng’ir ko’mir, neft, tabiiy gaz tarkib topgan. Avstraliya  temir va rangli metallar (boksit, qo’rg’oshin, rux, nikel) hamda uran  zaxiralari bo’yicha dunyoda yetakchi o’rinda turadi. Ko’pgina qazilma  boylik­lar yer yuzasiga yaqin joylashgan. Shu bois, ular arzon – ochiq  usulda qazib olinadi. Avstraliya – rux, qo’rg’oshin va kumush qazib  chiqarishda dunyoga mashhur. Tabiat zonalari. Avstraliya maydoniga ko’ra qiyoslansa, cho’l zonasi  egallagan hududlar bo’yicha birinchi, o’rmonlar maydoniga ko’ra oxirgi  o’rinni egallaydi. Materikda quyidagi tabiat zonalari tarkib topgan. Nam  ekvatorial o’rmon­lar materikning shimoliy­sharqiy sohillarini egallaydi.  Daraxtlardan palma, lavr, da­raxtsimon paporotniklar, evkaliptlar ko’p  uchraydi. Tropik o’rmonlarda xaltali  ayiq – koala, lirodum, kenguru,  xaltali iblis, o’rdakburun, yexidna, rang­barang to’­tilar, qushlar yashaydi. 13.   Yangi   o`tilgan   mavzuni   mustahkamlash:  “T”   jadvalidan foydalanib, yangi mavzu mustahkamlanadi. Doskada har bir guruhdan 2 tadan     o`quvchi   chiqarilib,   1­o`quvchiga   afzallikni,   2­o`quvchi kamchiliklarni to`ldiradi, jami 3 ta guruh bo`lib 6 ta o`quvchi chiqadi. Qolgan o`quvchilar og`zaki savol­javob usulibilan baholanadi. T   jadvali:  AVSTRALIYA  (Har   bir   guruhdan   chiqqan   o`quvchilarga bittadan iqlim mintaqasi beriladi.)  Afzalliklari Kamchiliklari    14.    Uyga vazifa berish va baholash: 1. Avstraliya materigi  haqida gapirib   bering 2 Bu mintaqa qanday joylashganligi haqida qisqacha yozib kelish.  O`quvchilar  darsda faol qatnashganiga qarab baholanadi, bunda BKMga asoslaniladi.