Дәрес эшкәртмәсе "Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре"

Тема:           Җөмл нең баш һ м иярчен кис кл ре. Максат:        1.җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре бел н     ə ə ə ə ə              танышу;              2. җыйнак һәм җәенке җөмләләр белән               танышу. Дидактик бурычлар:  ия бел н х б р баш кис л р ик нен аңлату; аларны      ə ə ə ə ə ə ə ачыклап, аларга ияреп килг н җөмлә кисәкләренең      иярчен кисәкләр икәнен аңлату. Җыйнак җөмләләрнең баш кисәкләрдән генә, җ енке җөмл л рнең баш һ м иярчен  кис кл рд н торганын аңлату. ə ə ə ə ə ə ə Психологик бурычлар: сөйл м телен үстерү, татар теленд  дөрес һ м  ə                 матур сөйл шү тел ген камилл штерүне д вам ə                 итү, иҗади фикер йөртүне камилл штерүне д вам итү.  ə ə ə ə ə ə ə ə Т рбиявибурычлар:    проблеманы күмәк хәл итәргә омтылыш теләген                 үстерү, дуслык, берд млек, игътибарлылык                  сыйфатлары т рбиял ү, үз­үзең  б я куярга өйр түне             д вам итү. ə ə ə ə ə ə Җиһаз:               компьютер, медиапроекторда д рес моделе, яз  ə ə ə р семе,плаката язылган сүзләр, тасмаларга язылган  сүзләр, тарату өчен карточкалар.                   Д рес планы ə I. Мотивацион­ориентлашу этабы. (УМК) 1. Уңай психологик хал т тудыру 2. Белемн рне актуальл штерү. 3. УМК. 4. Үзб яə . ə ə ə II. Операциональ башкару этабы. (УМЧ) ə ə ə ə ə ə ə ə ə 1. Н рс  ул җөмл нең иясе?  Үзбәя. 2. Н рс  ул х б р?   Үзбәя. 3. Җөмл нең баш кис кл ре. Үзбәя. 4. Җөмл нең иярчен кис кл ре. Үзбәя. 5. Җыйнак һәм җәенке җөмл л р. Үзбәя. ə ə ə ə ə ə III. Рефлексив б ял ү этабы (ОРЭ) ə ə ə ə 1. Д рес моделе буенча кабатлау. 2. Д реск   3. Өй эше. ə үзб я.ə ə Д рес барышы. Мотивацион­ориентлашу этабы. ə I. 1.Уңай психологик хал т тудыру. ­ Ис нмесез, минем н ни дуслар,  ə Д рес бит һ рчак шулай башлана. Сез алырсыз бишле ген ,ə Күңелем минем моңа ышана. ə ə ə ə ə 2.Балалар,   мин   сезг   Пермь   краеның   Барда   районыннан килдем,   исемем   Гөлнур.   Сезнең   м кт без   миңа   ошады. ə Д рес   барышында   без   сезнең   бел н   тагын   да   якынрак танышырбыз.   Д ресебез   кызыклы   һ м   файдалы   үт р   дип уйлыйм   мин.     Бүгенге   д рест   без   мен   шулай ə төркемн рд   утырып   эшл рсез.   Мин   сезд н   йтк н фикерл р бел н килеш сезме дип сораганда килешс гез +, килешм с гез   ­   күрс терсез   (Таблица)   Ә   мен   бу таблицага д рес барышында үзегезг  билге куеп барырсыз (таратам) ­   Әйд гез,   д ресебезне   кроссворд   чишүд н   башлыйк.   Бу ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə кроссворд сез үзл штер  торган ф нн рг  кагылышлы. ə ə ə ə ə ə 1)   Татар   халкының   бөек   шагыйре,   герой­шагыйрь. (Җ лилə ). Уку д ресе. ə ə ə 2) Физкультура д ресл ре сезне нинди ит ? ( 3)Бармакларым унау минем,    Ун саны бит түг р к.   Бу ф н бик­бик кызыклы бит­   Саныйк  йд  берг л п ( 4) Хезм т д ресл ренд  сез  ти­  нил рг  н рс л р  ə ə ə ə ə ə ясарга бик яратасыз? (Бүл кə ) математика) ə ə ə ə ə ə Көчле) ə ə ə ə ə ə 5) Матур – матур ч ч кл р,урманнар, тир ­яктагы  ə ə ə ə ə матурлыкны аңларга, үзегез шул матурлыкны ясарга  өйр т  торган ф н. (р сем) ə ə ə ə м а т җ ө м к е ə ч а л л т и е и л к а б ү р л ə ə с к е м ə ə ə ə ­Нинди сүз килеп чыкты? (җөмл )ə ­Н рс  ул җөмл ? Бел сезме? (Төркемн рд  тикшерү) ­Кем җавап бир ? ə (Җөмл  т мамланган уйны белдер , сүзл рд н төзел ,  ə ə ə йтелү максаты буенча өч төрле булла .?!) ə ə ə ə ə ə Хәзер менә шушы схемалар буенча Үзегез укыган мәкт п, ə класс турында 2 ­3 нче генә жөмлә төзеп алыйк  өле: ( Һәркем үзе төзә ). ______ _________ _____. ______ _________ _____ ____. ə ə ­ Жөмл л рне н рс л р ярд менд  төзедек?( Төркемн рд   ə ə ə ə ə ə ə тикшерү )  ­Кем җавап бирә?( Сүзләр ярдәмендә төзедек ) ­ Ә сез беләсезме, жөмләләр эчендә сүзләрне нәрсә дип атыйлар? ( Төркемнәрдә тикшерү ) Жөмлә кисөклөре. ( проекторда чыга ) плакатта ачам: ( кис клөре ). ə Жөмлә кис клөре ə ­Балалар җөмлә кисәкләре турында тагын да күбрәк  беләсегез киләме? ­Шулай итеп, без бүгенге дәрестә нәрсәләр турында  өйрәнербез? (Төркемн рд  тикшерү )  ə ə –Кем җавап бирә?  (Без бүгенге дәрестә җөмлә  кисәкләрен өйрәнербез) КАБАТЛАУ: хор б/н, Бер­берсенә, үз­үзләренә. Үзләрендәге дәрес моделенә (җөмлә кисәкләре.) яздыру.  Үзб я.ə ­Ничә «5»? ­Ничә «4»? ­Ничә «3»?    (Тактадагы таблицага язам.) II. УМЧ (операциональ башкару этабы) 1. Число, сыйныф эше язабыз.  Нәрсә ул җөмләнең  иясе? Плакатка язылган шигырь юлларын ачам. ­ Балалар, дәфтәрдә эшне без гадәттәгечә матур язу  күнегүеннән башларбыз.  Шгырь юллларын хор белән уку. Күке кычкыра. Сайрый сыерчык. Саескан йөри  Һавада очып. ­ Балалар, бу шигырь юлларын дәфтәрләрегезгә матур  чиста итеп язып куегыз. ­Бу шигырь юлларында ничә жөмлә ?.( 3 )    Беренче жөмләне беренче төркемнән 1 укучы кычкырып  укый.  ­Нәрсә турында сүз бара? ( төкемнәрдә тикшерү ) Күке.Килешәсезме?  Соравы нәрсә? Астына сызу. Нинди  килештә?      Икенче жөмләне икенче төркемнән 1 укучы укый. ­Нәрсө турында сүз бара? ( төркемнәрдә тикшерү ) Сыерчык.Килешәсезме?  Астына сызу.  Өченче жөмлә: (Саескан) ­Балалар, болар нинди жөмлә кисәкләре ?( төркемнәрдә  тикшерү ) Ия.   ­Килешәсезме ?  ­Ә нинди сүз төркеме белдерелгән алар? Нинди килештә?( Исем, б.к. ) ­Хәзер, мин Һәм  ниə  сүзләре белән жөмлә төзегез.Бу  сүзләр дә ия булсын. ə ­Әйд гез, мин сүзе бел н төзег н жөмл не д фт резг   ə ə ə ə ə ə ə языйк.( Мин дүр­ тенче класста укыйм.) Ияг  сызу. ə ə ə ə ­«Мин» ­ нинди сорауга җавап бир ?Җөмл д  н рс   ə ə белдер ? Нинди сүз төркеме? ( төркемн рд  тикшерү )  Кем? Төп предмет. Алмашлык.   ə ə Проекторда чыга.  ­Нинди җөмлә кисәге? (төркемн рд  тикшерү). Ия.  ­Нинди н тиҗ  ясарга мөмкин? ( Төркемн рд  тикшерү)  ­Кем жавап бир ?ə    Ия – ул җөмлә кисәге. Җөмләдә кем яки нәрсә турында ə ə ə ə ə ə сүз барганын күр­ сәтә. Ул күбрәк баш килештәге исем яки алмашлык белән  белдерелә. ­Килешәсезме?   Проекторда                   ИЯ    Кабатлау: хор белән, бер­берсенә, үз­үзләренә.    Үзләрендәге дәрес моделенә язу.         Проекторда   Үзбәя.      «5»,»4»,»3» л рне таблицага язу. Русчасын ə «ия» генә кала. ə йтү. 2. Н рс  ул х б р? ə ə ə ə ­Балалар, сез язган җөмләрдә ия турында нәрсә хәбәр  ителә? Беренче җөмләдә күке турында? (Төркемнәрдә  тикшерү).  Кычкыра. ­Килешәсезме? Кычкыра җөмл нең нинди кис ге, кем  бел ?  ə Хәбәр. ə ə ­ Килешәсезме?  ­Әйе, бу хәбәр. Хәбәргә ничек сызабыз? Проекторда  чыга.( Күке кычкыра.)  (Сызу).   Икенче җөмл нең х б рен  сызу.Проекторда чыга. ə ə ə ə ə  Өченче җөмл нең хәбәрен  хор белән әйтү, астына сызу. Проекторда чыга. ­ Х зер уен уйнап алырбыз.  «Аңла мине» дип атала бу  ə уен. Сүзлек диктанты формасында булыр. ə ə ­Мин х б р турында аңлатам. Сез төркемн рд  тикшереп бу х б рне табарга тиеш.  ə ə ə ə 1. Кешел р өчен д , машиналар өчен д , х тта с гать  өчен д  х б р. Л кин кошлар өчен х б р булла алмый.  (Йөри) ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ­Кайсы төркем җавап бирерг   зер? Кем җавап бир ?  ə ə ə ə ə Килеш сезме? ə ə ə куегыз. ­Д фт рл регезг  Кызыл юлдан язып куегыз, өтер  ə ə 2. Бу х б р шаян –шук малайларга хас. Л кин ч йнек  ə ə һ м самаварларга да күч  ала. Кыш көенд  җил д  аңа  ия булла ала. (Сызгыра) ə ə ə ə ə ə ­Язып куегыз. 3. Һ р балага һ м үсемлекк  хас.  ə (Үс )ə ə ­Язып куегыз.   (4,5 вакытка карап кына) 4. Ат бу х б р ярд менд  авыр йөкл р йөрт ,  ни  ə ə ə ə ə мичт н күмерне алга китер . Л кин бу х б рнең иясе  малайлар булса, бик начар була. (Тарта) ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə 5. Җ й көне бу х б р болында булла. Ә ашыккан кешед н беркайчанда да калмый. Ат та бу х б рнең иясе булла. Күп вакытта. Кайвыт аны вакытка карата да  кулланабыз. (Чаба) ə ə ­Бу х б р л р: кычкыра, сайрый, йөри,сызгыра,  ə ə ə ə үс ,тарта, чаба ­ нинди сорауга җавап бир ? (Нишли?) ə ə ­Җөмләдә н рс не белдер ?( Җөмлә әйтеп яки әйттереп  алырга мөмкин: гөл үс .) Төркемн рд  тикшерү) ə ə ə ə ə ə ­Кем җавап бир ? ( Иянең эшен белдерә)  ə ə ə ­Нинди сүз төкеме белән белдерелә? ( Төркемн рд   тикшерү)  ­Кем җавап бир ? ( Нишли? )  Проекторда чыга. ə ­Ни өчен хәбәр дип атала? ( Төркемн рд  тикшерү).  ə ə ə ə ə Х б р ия турында х б р ит . ə ə ə ­Килеш сезме? Проекторда чыга.  Х б рə ə       ­Нинди н тиҗ  ясарга мөмкин? (Төркемн рд  тикшерү) ə ə ə ə ­Кем җавап бир ?ə ­Х б р ул ия турында х б р ит ,күп очракта фигыль  ə ə ə бел н белдерел , күбрәк нишли соравына җавап бирә.  ə ə ə ə ə ­Килеш сезме?       Проекторда чыга. ə Кабатлау: хор бел н, бер­берсен , үз­үзл рен . ə Д рес моделен  язу:  Үзб я.              Таблицага «5», «4», «3» ләрне  х б рə ə .  ə ə ə ə ə язу. Русчасын әйтү. 3. Баш кис кл р.  ə ə «Мозаика» уены. җылы   ямьле яз  җитте күктə кояш елмая урамнарда челтер­челтер ə гөрл векл р ə ага             ­Барыбыз да такта янына чыгабыз. Һәр укучы 1не  карточка ала. Җөмл л рне дөрес итеп төзеп укырга  (тактага ябыштырырга да була). ə ə ­Бу җөмләләр нәрсә турында? (Яз).   Проекторда чыга ­ Җөмл л рне уку, д фт рл рг   йтеп яздыру. Ия бел н  Рәсем. ə ə ə ə ə х б рг , сызу. Чиратлап укып тикшерү: ə ə ə ə ə ə Җылы ямьле яз җитте.  (Проекторда чыга астына  сызылганы) Зәңгәр күктә кояш елмая.   (Проекторда чыга астына  сызылганы) Урамнарда челтер­челтер гөрл векл р ага.    ə ə ­Х зер ия бел н х б рне төшереп куеп укып карыйк бу  (Проекторда чыга). ə ə ə җөмл л рне. (Уку)  Проекторда чыга. ə ə ə ­Бу җөмл л р җөмл  булып кала алалармы?(юк)      ə ə ə Проекторда. ­Шулай булгач, ия бел н х б рне җөмл нең нинди  ə ə ə ə кис кл ре дип атарбыз? ə ə ə ə (Төркемн рд  тикшерү) ­Кем җавап бир ?ə ə ə ­Ия бел н х б р җөмл нең баш кис кл ре. ­Килеш сезме? ə ­Н тиҗ не кабатлау: хор, бер­берсен , үз­үзл рен . Проекторда: Баш кис кл ре ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Д рес моделена язалар: Баш кис кл ре. Үзб я.          Ничә 5,4,3?             Русчасы. ə ə ə ə ə ə ə ə (Вакытка карап). 4. Иярчен кис кл р. ə Уен: «Кемнең җөмл се матуррак». ə ə ­Мин һ р төркемг  Бер үкне ия бел н х б рд н ген   торган җөмл л р бир м. Сез бу җөмл л рне  тулыландырыгыз, матурлагыз. Кайсы төркемнең җөмл се ə матуррак булыр ик н?ə (Төркемн рд  тикшерү)   Чәчәкләр үсә. ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Җөмл л рне  йтү. Иң матур җөмл не язу.  М с л н, ə ə ə ə чәчәкләр үсә.  Безнең бакчада матур  ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Ия бел н х б рг  сызу. ­Без барлык җөмл  кис кл рен  д  сыздыкмы? ­Калган кис кл р ничек атала? Кем белә? (иярчен) ­Мин биргән җөмлә нинди кисәкләрдән генә тора иде?  (Төркемн рд  тикшерү) Баш кисәкләрдән генә. ə ə ­ Сез  нинди кис кл р өстәдегез? (Төркемн рд   тикшерү) Иярчен кис кл р. _Шулай итеп, иярчен кис кл р җөмләдә нигә кирәк?  ə ə ə ə ə ə ə ə (Төркемн рд  тикшерү) ə ə ­Балалар, алар ни өчен иярчен кис кл р дип аталалар  ə ə ик н? Алар нинди ə ə ə  кис кл рне ачыклап киләләр ? (Төркемн рд  тикшерү) ə ə ə ə ə ə ­Нинди н тиҗ  ясарга ясарга мөмкин?  (Төркемн рд  тикшерү) ə ə ­Кем  йт ? ­Иярчен кис кл р баш кис кл рг  ияреп аларны ачыклап ə ə ə ə ə кил л р. ə ə ə ə ə ­Килеш сезме? ə Н тиҗ не кабатлау: хор бел н, бер­берсен , үз­ ə үзл рен . ə ə Проекторда чыга. Үзл ренең д рес моделен  язалар.  Үзб я.               Нич  5,4,3? Таблицага язу.  ə ə ə ə ə 5. Җыйнак җ енке җөмл л р. ə ə ə Китап бел н эш: 62 нче күнегү. Сул һ м уң яктагы җөмл л рне эчт н уку, чагыштыруга  ə ə ə ə ə ə зерл нү. ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ­Сул яктагы җөмл л р нинди кис кл рд н тора? ə ə ­Уң яктагы җөмл л р нишл г н? ə ə ­Бу җөмл л р нинди җөмл л р? ə ­Үзегезг  ошаган җ енке җөмл не д фт рг  күчереп  языгыз, ия бел н х б рне сызыгыз. ­Нинди н тиҗ  ясарга мөмкин? (Төркемн рд  тикшерү) ­Кем җавап бир .ə ə ə ə ə ­Ия бел н х б рд н ген  торган җөмл  җыйнак җөмл   ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə җыйнак ə ə ə ə дип,  ( Проекторда чыга), ə ə ə иярчен кис кл ре д  булган җөмл  җ енке җөмл  дип  атала.(Проекторда чыга) ­Килеш сезме? ə ə Н тиҗ не кабалтлау: хор, бер­берсен  үз­үзл рен . ə Д рес моделен  язу (үзл ренең) ə ə ə ə ə ə ə җəенке ə ə     Үзб я.           Ничә 5,4,3 – таблицага язу. ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə III. Рефлексив б ял ү этабы. (ОРЭ) 1. Д реск  нинди уку м сь л се куйган идек? (Җөмл  кис кл рен өйр нү) Әйд гез, д рес моделе буенча барысында кабатлыйбыз.  ə Хор бел н, бер­берсен , үз­үзл рен . ə 2. Д реск  үзб я. 3. Өй эше: 1. 66 нчы күнегү биреме буенча. 2. 66 нчы күнегүд ге җ енке җөмл л рне җыйнак итеп  ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə д фт рг  язарга. 3. Бүгенге дәрес турындагы фикерләрегезне  язып  килегез. Дәрестә фикер алышырсыз. Җыр Каләм тотып кулларга 1.    Хәрефләрне тезәргә  ə ə ə           Өйр т л р м кт пл рд           Тапкырларга, бүләргә ə           Н нил рне сөярг ,           Өйр т л р м кт пл рд ə ə ə ə2 ə ə ə ə ə ə ə2 ə ə ə ə  2. Җөмл л рнең кис кл рен ə ə   Дөрес итеп табарга  ə   Өйр н без д ресл рд ə ə ə   Ия бел н х б рд н ə   Торганын баш кис кнең ə ə2   Өйр н без д ресл рд ə ə ə ə ə2 ə ə ə   Өст м  уеннар. ə ə                                  1. Ак йолдызлы кара песи  килм деə Ия Х б рə ə ə ə Иярчен кис кл р 3. 2.  ə Ашап эчк ч Наҗия урынына  ятты. 3. ə Көн бүген д  болытлы күрен . ə Ия Х б рə ə Ия Х б рə ə ə ə Иярчен кис кл р ə ə Иярчен кис кл р График диктант.         дөрес        дөрес түгел 1. Кич   ə кичке якта яңгыр яуган идее. 2. Наҗия балалар бакчасыннан шактый чыланды.  3. Шуңа күрә бүген ул иртән тору белән тәрәзәгә карады. 4. Тик ул йоклый алмады, бик озакка чаклы дустын көтте. 5. Яңгыр Ява шыбыр­шыбыр. 6. Бүген аның песие кайда кунар икән? Уен.  + күрсәтү әгәр җөмлә җыйнак булса. Төркемнәрдә эшләү. Әни пешерә. (+) Әти кино карый. (­) Ялкау малай. (­) Укучы яза (+) Яңгырдан курыкмыйлар. (­) Балалар курыкмыйлар. (­) 3­ күршемә аңлатам , ләкин  белешмә материал, ярдәмлек кулланам. 4­ тулысынча кабатлый алмыйм, әмма иптәшләремә аңлата алам.   5­ эчтән кабатлыйм  һәм иптәшләремә аңлата алам. + әйе, килешәм. ­  юк, килешмим. Үзбәя. Эш төре 1 УМК 2 Ия 3 Х б рə ə 4 Баш кис кə 5 Иярчен кис кə 6 Җыйнак җ енке ə Д ресə өчен Билге 3­ күршемә аңлатам , ләкин  белешмә материал, ярдәмлек кулланам. 4­ тулысынча кабатлый алмыйм, әмма иптәшләремә аңлата алам.   5­ эчтән кабатлыйм  һәм иптәшләремә аңлата алам. + әйе, килешәм. ­  юк, килешмим. Үзбәя. Эш төре 1 УМК 2 Ия 3 Х б рə ə 4 Баш кис кə 5 Иярчен кис кə Билге 6 Җыйнак җ енке ə Д ресə өчен 3­ күршемә аңлатам , ләкин  белешмә материал, ярдәмлек кулланам. 4­ тулысынча кабатлый алмыйм, әмма иптәшләремә аңлата алам.   5­ эчтән кабатлыйм  һәм иптәшләремә аңлата алам. + әйе, килешәм. ­  юк, килешмим. Үзбәя. Эш төре 1 УМК 2 Ия 3 Х б рə ə 4 Баш кис кə 5 Иярчен кис кə 6 Җыйнак җ енке ə Д ресə өчен Билге