"Геаграфія жывёлагадоўлі" (прэзентацыя да ўрока геаграфіі ў X класе)

ГЕАГРАФІЯ
ЖЫВЁЛАГАДОЎЛІ

Жывёлагадоўля з’яўляецца другой па значнасці галіной сельскай гаспадаркі, якая характарызуецца глыбокай гісторыяй развіцця.

Гэта галіна забяспечвае сыравінай харчовую (мяса, малако, яйкі, мёд і г. д.) і лёгкую (скура, шэрсць, коканы шаўкапрада і інш.) прамысловасць, арганічнымі ўгнаеннямі раслінаводства і г. д.

Мал. Структура жывёлагадоўлі

У сваю чаргу, у залежнасці ад сферы выкарыстання ў кожным з відаў эканамічнай дзейнасці вылучаюцца напрамкі. Напрыклад, малочны, мясны напрамкі — у жывёлагадоўлі; сальны, беконны, мясны, шчацінны — у свінагадоўлі; мясны, малочны, шэрсны — у авечкагадоўлі і г. д.

У залежнасці ад характару вядзення вылучаюць чатыры асноўныя сістэмы жывёлагадоўлі: качавая, паўкачавая, пашавая і стойлавая. Стойлавая сістэма з’яўляецца найбольш інтэнсіўнай і можа прымяняцца як у халодныя сезоны, так і цэлы год.

Развіццё жывёлагадоўлі абумоўлена як традыцыйнымі для сельскай гаспадаркі фактарамі, так і спецыфічнымі. Прыродныя і кліматычныя ўмовы вызначаюць спецыялізацыю жывёлагадоўлі.

На развіццё галіны аказвае ўплыў міжнародны гандаль і інтэграцыйныя працэсы. Напрыклад, вялікая колькасць вытворцаў, якія спецыялізуюцца на выпуску адной і той жа прадукцыі, прыводзіць да палітыкі стрымлівання і скарачэння іх колькасці.

У адрозненне ад раслінаводства вызначальную ролю ў развіцці і размяшчэнні жывёлагадоўлі адыгрывае кармавая база — яе характар і памеры. Здольнасць вырошчваць, нарыхтоўваць, перапрацоўваць і захоўваць розныя віды кармоў выступаюць асновай развіцця падгаліны. Найбольш высокія патрабаванні да кармавой базы прад’яўляюцца пры развядзенні буйной рагатай жывёлы, асабліва малочнага напрамку.

Асаблівае месца ў жывёлагадоўлі займае спажывецкі фактар. Напрыклад, свінагадоўля прымеркавана да раёнаў з вялікай колькасцю насельніцтва і буйных гарадоў. Прадпрыемствы птушкагадоўлі таксама больш выгадна размяшчаць паблізу гарадоў.

У структуры жывёлагадоўлі асноўнае месца належыць тром падгалінам — жывёлагадоўлі, свінагадоўлі і авечкагадоўлі.

Сярод іх вядучым з’яўляецца развядзенне буйной рагатай жывёлы (БРЖ). Яно развіваецца па трох напрамках: малочным, мяса-малочным і мясным.

У лясной і лесастэпавай зоне ўмеранага пояса са стойлавапашавым утрыманнем жывёлы развіваецца малочны напрамак. Мясную жывёлу разводзяць пераважна ў больш засушлівых раёнах умеранага і субтрапічнага кліматычных паясоў.

Сусветнае пагалоўе буйной рагатай жывёлы складае 1491 млн галоў і мае нераўнамерны характар геаграфічнага размеркавання. Сярод рэгіёнаў найбольшым пагалоўем вылучаюцца Азія, Лацінская і Паўночная Амерыка. Вядучымі краінамі па пагалоўі з’яўляюцца Бразілія (214 млн галоў), Індыя (185) і ЗША (94 млн галоў). Вялікае пагалоўе характэрна і для Кітая (84 млн галоў).

Мал. Паша бразільскіх кароў зебу

Мал. Святая жывёла Індыі

Свінагадоўля з’яўляецца відам дзейнасці ў жывёлагадоўлі, які найбольш дынамічна развіваецца. У адрозненне ад жывёлагадоўлі яна імкнецца пераважна да густанаселеных і прыгарадных раёнаў, якія забяспечаны кармамі і рынкамі збыту. Размяшчэнне свінагадоўлі абмежавана рэлігійнымі прычынамі ў краінах, дзе насельніцтва вызнае іслам або іўдаізм.

Сусветнае пагалоўе свіней ацэньваецца ў 967 млн галоў. Яго размеркаванне мае яшчэ больш нераўнамерны характар, чым развядзенне буйной рагатай жывёлы. Больш за 50 % пагалоўя засяроджана ў Азіі, 14 % — у Амерыцы. Менавіта ў гэтых рэгіёнах прадстаўлены краіны — лідары па пагалоўі — Кітай (440 млн галоў), ЗША (73), Бразілія (41 млн галоў).

Мал. Вертыкальныя свінафермы ў Кітаі

Авечкагадоўля з’яўляецца старажытнай галіной сельскай гаспадаркі. Яна распаўсюджана ў краінах са значнымі плошчамі натуральных паш, пераважна ў арыдных і горных раёнах. У авечкагадоўлі развіваюцца тры напрамкі: мяса-воўнавы, засяроджаны ў раёнах з дастатковым увільгатненнем і мяккім кліматам; танкарунны і паўтанкарунны, якія размяшчаюцца ў больш засушлівых абласцях.

Сусветнае пагалоўе авечак налічвае 1202 млн галоў. Сярод краін — Кітай (161 млн галоў), Аўстралія (72) і Індыя (63 млн галоў). Па пагалоўі сярод рэгіёнаў дамінуюць Азія (42 %) і Афрыка (26 %).

Мал. Авечкі-мерыносы ў Аўстраліі

Развітыя краіны значна апярэджваюць краіны, якія развіваюцца, па паказчыках вытворчасці прадукцыі жывёлагадоўлі. Гэта прычына тлумачыць становішча ў міжнародным гандлі. Па большасці артыкулаў экспарту лідзіруюць развітыя краіны.

Вядучымі экспарцёрамі ялавічыны і цяляціны з’яўляюцца Аўстралія, Германія, Нідэрланды, ЗША; свініны — Нідэрланды, Бельгія, Данія; бараніны — Новая Зеландыя, Аўстралія і Вялікабрытанія; мяса птушкі — Францыя, ЗША, Нідэрланды; воўны — Аўстралія, Новая Зеландыя, Аргенціна.

Артыкулам экспарту, у якім лідзіруюць краіны, што развіваюцца, з’яўляецца буйная рагатая жывёла. У групе вядучых краін знаходзяцца Бразілія, Аргенціна і Мексіка. Па экспарце авечак і коз вылучаецца Турцыя.

Як правіла, правядзенне адзінай аграрнай палітыкі ў інтэграцыйным аб’яднанні краін не выступае першараднай задачай. Еўрапейскі саюз з’яўляецца гістарычным прыкладам, калі задачы фарміравання адзінай індустрыяльнай і сельскагаспадарчай сферы ажыццяўляліся адначасова. Аграрная палітыка вызначае галоўную ролю ЕС у глабальнай вытворчасці і гандлі харчовымі прадуктамі. На яго долю прыходзіцца 17 % сусветнага экспарту прадуктаў харчавання. ЕС займае другое месца як сусветны экспарцёр малочных прадуктаў і свініны і трэцяе месца па экспарце птушкі і збожжа.

Клуб знаўцаў-эканомікагеографаў. Адзіная аграрная палітыка Еўрапейскага саюза (ААП ЕС) з 1960-х гг. уяўляе з сябе сістэму выплат фермерам краін ЕС. Галоўныя мэты ААП — гэта арганізацыя сельскагаспадарчага рынку, устанаўленне адзіных цэн на большасць відаў прадукцыі сельскай гаспадаркі, высокая ступень абароны ўнутранага аграрнага рынку, забеспячэнне работнікам, занятым у аграрным сектары, годнага ўзроўню жыцця, супастаўнага з іншымі сектарамі эканомікі.

На аграрную палітыку выдаткоўваецца 46,7 % бюджэту ЕС. Яна прайшла некалькі этапаў у сваім развіцці, якія сведчаць аб пастаянным яе ўдасканаленні.

Мал. Этапы і асноўныя напрамкі адзінай аграрнай палітыкі ЕС

Як любы інтэграцыйны працэс адзіная аграрная палітыка не толькі мае перавагі, але і сутыкаецца з шэрагам праблем:
-адзіныя стандарты якасці малочнай прадукцыі;
-аднолькавы памер выплат незалежна ад памеру фермерскай гаспадаркі і аб’ёмаў вытворчасці;
-памяншэнне выплат старым членам ЕС з-за яго пашырэння і неабходнасці выплат новым членам інтэграцыйнага аб’яднання;
-скарачэнне аб’ёмаў вытворчасці і колькасці фермераў з-за праблем са збытам прадукцыі;
-адзіныя цэны на прадукцыю незалежна ад выдаткаў; абмежаванні на імпарт сельскагаспадарчай сыравіны і інш.
Аднак поспехі адзінай аграрнай палітыкі пераважаюць над выдаткамі. У яе ёсць магчымасць стаць еўрапейскай мадэллю сельскай гаспадаркі XXI ст.

Ад тэорыі да практыкі. Запоўніце табліцу ў сшытку, выкарыстоўваючы матэрыялы вучэбнага дапаможніка і дадатковыя крыніцы інфармацыі.