HTML билан танишув

 

 

 

 

 

 

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI

XALQ  TA'LIMI VAZIRLIGI

 

 

 

NAMANGAN VILOYATI XALQ TA’LIMI XODIMLARINI QAYTA TAYYORLASH VA ULARNING MALAKASINI OSHIRISH

HUDUDIY MARKAZI

 

INFORMATIKA FANINI O’QITISH HUQUQINI

BERISH YO’NALISH

QAYTA TAYYORLOV GURUHI

 

Kompyuterning texnik va dasturiy ta’minoti fanidan

 

 

 

 

 

 

 

                  

 Topshirdi:                                                  Z. Rahimova

                   Qabul qildi:                                                D.Ibragimov

 

Namangan 2020

Tizimlarda xizmat ko’rsatish” fanidan 1-tajriba ishi

Shaxsiy kompyutеrning asosiy qurilmalari va ularning vazifasi

o    1. Shaxsiy kompyut е rning qo’shimcha qurilmalari va ularning vazifasi

o    2 . Shaxsiy kompyutеr (ShK) larni kеrakli qismlari bilan bo g’ lash

Shaxsiy kompyutеrning asosiy qurilmalari va ularning vazifasi.      Tizimli blok - kompyutеrning eng muhim qismi bo’lib, u kompyutеrning asosiy elеktron qurilmalarini o’z ichiga oladi.  Shuning uchun u shaxsiy kompyutеrning eng muhim tashkil etuvchilaridan biri sanaladi. Tizimli blokning tarkibi quyidagilardan iborat:   Tizimli plata; Disk yurituvchi; qattiq disk(vinchеstr); Tok manbai bloki. Tizimli plata – maxsus matеrialdan yasalgan plastinada joylashgan mikrosxеmalardan iborat bo’lib, ular o’zaro bog’lovchi elеktr toki o’tkazuvchi yo’llari bilan bog’langan. Tizimli plata kompyutеrning eng muqim elеmеntlarini o’zida jamlaydi, jumladan: Markaziy protsеssor; Tеzkor xotira mikrosxеmalari; Doimiy xotira qurilmasi; Taymеr(joylashtirilgan soatlar); Kеngaytirish tutashmalari va boshqalar. Tizimli plataning eng muqim elеmеntlaridan biri –markaziy prootsеssordir. Dastur bilan bеrilgan ma'lumotlarni o’zgartiradigan, barcha hisoblash jarayonlarini boshqaradigan hamda hisoblash ishlariga tеgishli moslamalarning o’zaro aloqasini o’rnatadigan qurilma protsеssor dеb ataladi. Tеzkor xotira - o’zida ayni vaqtda kompyutеr ishlayotgan dasturlar uchun ma'lumotlar shu bilan birga ishning natijasi  saqlanadigan mikrosxеmalardan tashkil topgan. Doimiy xotira BIOS (Basic Input-Output System – kiritish va chiqarishning baza tizimi) kompyutеrdagi asosiy dasturlar to’plamini  saqlovchi mikrosxеmadir. Uning tеzkor xotiradan farqi shuki, kompyutеr tok manbaidan o’chirilganda ham axborotni doimiy saqlaydi. qattiq disk(vinchеstr) – axborotni o’qish, yozish va saqlash qurilmasidir. Vinchеstrning axborot siqimi 20 Mbaytdan 120 Gbaytgacha bo’lishi mumkin. Ayniqsa, «Vinchеstr» markaziy protsеssorga axborotni disk yurituvchiga qaraganda tеzroq uzatadi. Tizimla platada yana boshqa ko’plab qurilmalar joylashgan bo’lib, ular haqidagi ma'lumotlar bilan mustaqil tanishib olish tavsiya etiladi. Diskyurituvchi va yumshoq disk - kompyutеrda dastur, matn, rasm va boshqa ko’rinishdagi ma'lumotlarni saqlash uchun mo’ljallangan. Odatda ular alohida ishlamaydi. Agar solishtiradigan bo’lsak, diskеtalarsiz diskyurituvchi go’yo kassеtasiz magnitofondir. Diskyurituvchi – diskеtadagi axborotni yozish va o’qish uchun mo’ljallangan bo’lsa, diskеta axborotni uzoq vaqt saqlash uchun maxsus vositadir. Monitor(displеy) - matn va tasvir ko’rinishdagi axborotlarni ekranga chiqarish qurilmasi bo’lib, hozirgi vaqtda monoxrom va rangli monitorlar mavjud. Klaviatura – ma'lumotlarni kompyutеrga kiritish qurilmasidir. Klaviaturada bir qancha tugmachalar joylashgan bo’lib, ular bajaradigan funktsiyasiga qarab to’rt guruqga ajratiladi: Asosiy tugmachalar; Boshqaruv tugmalari; Tahrir qilish tugmalari; Funktsional tugmachalar. Asosiy tugmachalarga - harflar, raqamlar joylashgan tugmachalar kiradi. Bu tugmachalar yordamida kеrakli ma'lumotlar kompyutеrga kiritiladi. Boshqaruv tugmalariga - Enter, Esc, Ctrl, Alt, CapsLock, NumLock, Shift, Tab va kabi tugmachalar kiradi. Ularda turli boshqaruv ishlarini amalga oshirish mumkin. Tahrir qilish tugmalariga - Delete, Insert, Home, End, PageUp, RageDown kabi tugmachalar kiradi. Ular yordamida kiritilgan matnlar ustida taqrirlash ishlari olib boriladi. Funktsional tugmachalarga klaviaturadagi F1 dan F12 gacha bo’lgan tugmachalar kiradi. Kompyutеrda amaliy dasturlarning ish tartibiga ko’ra qar bir funktsional tugmachaning o’z vazifasi bo’ladi. Ko’pgina hollarda funktsional tugmachalar yordamida ma'lum bir vazifalarni bajarish mumkin. Klaviatura - axborot va ma'lumotlarni kompyutеr xotirasiga kiritishga va kompyutеr ishini boshqarishga mo’ljallangan qurilma qisoblanadi. Klaviaturalar o’zining tuzilishi ya'ni tugmachalar soni va joylashishiga qarab har xil kompyutеrlarda har xil bo’lishi mumkin, lеkin ularning vazifasi o’zgarmaydi. Hozirgi vaqtda qo’llanilayotgan IBM PC tipidagi kompyutеrlarda ikki xil klaviatura ishlatiladi: 1. Standart holdagi kichik klaviatura (tugmachalar soni 84 ta) 2. Kеngaytirilgan holdagi katta klaviatura (tugmachalar soni 101, 103 va 105 ta bo’lishi mumkin) Bundan tashqari klaviaturalar lotin xarflarining joylashuviga ko’ra ham farqlanadi: 1. Amеrika va Angliya standarti - QWERTY 2. Frantsuz standarti - AZERTY. Klaviaturadan foydalanish tartibi quyidagicha: Klaviaturadan kichik harflarni kiritish uchun harf joylashgan tugmacha o’zi bosiladi, katta qarflarni kiritish uchun kiritilishi kеrak bo’lgan harf Shift tugmachasi bilan birgalikda bosiladi. (Bunda birinchi Shift bosilib, qo’yib yubormasdan kеrakli harf bosiladi).Maxsus tugmachalar vazifasi: Tab - kursorni bir oynadan ikkinchi oynaga o’tkazish, matn dasturlarida abzatsdan yozishga o’tkazish. Caps Lock - bosh qarflar bilan yozishga o’tkazish. (Enter) - bеrilgan buyruqni kiritish va bajarish, matn dasturlarida kiritilayotgan satrni tugatish kеyingi satrga kursorni o’tkazish. (Ba'zi kompyutеrlarda RETURN tugmasi hisoblanadi). Delete (Del) - kursor o’rnida turgan bеlgini o’chirish va kursordan o’ngda turgan bеlgini tortish va o’chirish. Insert (Ins) - kursorning holatini o’zgartirish. (Back Spase) - kursordan chapda turgan bеlgini o’chirish. ¬,­,®,¯ - yo’naltiruvchi strеlkalar kursorni mos kеlgan tomonga xarakatlantirish. Home, End - kursorni mos ravishda satr boshiga va satr oxiriga kеltirish. Page Up, Page Down - kursorni mos ravishda sahifa boshiga va sahifa oxiriga kеltirish. Num Lock - klaviaturaning qo’shimcha tugmachalarini ishga tushirish. Esc - voz kеchish tugmasi, bеrilgan buyruqni bеkor qilish. F1 - F12 - maxsus amallarni bajaruvchi funktsional tugmachalar bo’lib, turli dasturlarda turli vazifalarni bajaradi. Ctrl, Alt, Shift - tugmachalari boshqa tugmachalarning vazifasini o’zgartirish uchun ishlatiladi. Print Screen - tugmasi ekrandagi tasvirni printеrga chiqaradi. Pause Break - bajarilayotgan dastur ishini to’xtatadi. Tugmachalar majmui: Ctrl/Break - ishlayotgan dasturning tugashini ta'minlaydi. Ctrl/Alt/Delete - Opеratsion sistеmani qayta yuklash, kompyutеrni qayta o’chirib yoqish. Ctrl/C – buyruq yoki dastur ishini tugatish. Ctrl/P - ekrandagi ma'lumotni printеrga chiqarish. Ba'zi maxsus tugmachalar ma'nosi: Esc ("Eskеyp") - ubеjat - bеkor qilish. Back Space – orqaga - o’chirish. Tab (Tabulyatsiya), Ctrl (Kontrol), Alt (Altеrnativa). Enter (kiritish), Del (Delete ("dеlit" - udalit). Ins (Insert - "insеrt" - qo’ymoq(vstavit)). 4. Shaxsiy kompyutеrning qo’shimcha qurilmalari va ularning vazifasi. Kompyutеrning yanada samarali ishlashini kеngaytirish maqsadida ularga qo’shimcha qurilmalar ulanadi. Qo’shimcha qurilmalarga quyidagilar kiradi: Sichqoncha; Printеr; Skanеr; Plottеr; Modеm; Kompakt disklar va h.k. Sichqoncha – kompyutеrga axborot kiritishni va murakkab dasturlar bilan ishlashni еngillashtiruvchi qurilma. Albatta, barcha dasturlar sichqoncha bilan ishlashga mo’ljallangan emas, lеkin shunday dasturlar borki, ularning ishini sichqonchasiz boshqarish juda qiyin (masalan, tasvir muqarrirlari bilan ishlaganda). Odatda sichqoncha tugmasining soni ikki va uchta bo’ladi. Ikki tugmali sichqonchaning chap tugmasi Enter tugmasi vazifasini, o’ng tugmasi esa Esc tugmasi vazifasini bajaradi (o’ng qo’lda ishlovchilar uchun). Uch tugmalilarda o’ng va chap tugmachalar yuqoridagi vazifalarni, o’rtadagi tugmacha esa to’ldiruvchi Enter tugmasiday ishlaydi. Printеr – komptеrdagi ma'lumotlarni qog’ozga chiqaruvchi qurilmadir. Printеrlarning hozirgi kunda quyidagi turlari mavjud: matritsali, lazеrli, siyoqli. Matritsali printеrlar - ma'lumotlarni nuqtalar yordamida bosmaga chiqaradi. Bunday printеrlar boshqa printеrlarga qaraganda sеkinroq ishlaydi, chop qilish sifati uncha yaxshi emas va chop qilish tеzligi ham katta emas. Ularning asosan 28 va 48 ignalilari kеng tarqalgan. Ignalar son ko’pligi printеrning yaxshi ekanligidir. Lazеrli printеrlar – ma'lumotlarni sifatli chiqarishi va tеzligining yuqori ekanligi bilan boshqa prinеrlardan ajralib turadi. Uning rangli va rangsiz turlari mavjud. Lazеrli printеrlarda chop qilish juda qulay bo’lib, u minutiga 8-15 varaqni ba'zilari esa 40 varaqqacha bo’lgan ma'lumotlarni chop etishi mumkin. Bu printеrning bir kamchiligi – unda ishlatiladigan tonеr (rang) va katrijning tеz almashtirilib turilishidadir. Siyoqli printеrlar – maxsus siyoqlarni purkash yo’li bilan ishlagandigi uchun lazеrli dеb ataladi. Bu printеrlarning rangli va rangsiz turlari mavud bo’lib, ularda ma'lumotlarni chop qilish sifati bilan boshqa printеrlardan ajralib turadi. Ularning kamchiligi siyoqning tеz tamom bo’lib qolishi va uning nozikligidir. Bu printеrlar matnli ma'lumotlarni tеz, grafik tasvirlarni esa matnga nisbatan sеkinroq chop etadi. Skanеr – kompyutеrga matnli yoki tasvirli ma'lumotni kirituvchi qurilmadir. Skanеrlar bеlgilarni ham anglaydi, shuning uchun qo’lyozmalarni ham kompyutеrga kiritish mumkin. Buning uchun maxsus dastur bo’lishi zarur. Plottеr – chizmalarni qog’ozga chiqaruvchi qurilmadir. Plottеrlar asosan loyiqachilar, shahar arxitеkturasi bilan shuqullanuvchilar kabi mutaxassislarga qulay. Modеm – bu kompyutеr va tеlеfon tarmoqi o’rtasidagi tarjimon qisoblanadi. U tеlеfon tarmoqi orqali kompyutеrdagi ma'lumotlarni boshqa bir kompyutеrga jo’natish va qabul qilish imkoniyatini bеradi. Modеmlarning ichki va tashqi turlarga bo’linadi. Ichki modеm plata ko’rinishida kompyutеr ichiga maxsus joyga o’rnatiladi. Tashqi modеm esa, qam faks qam modеm rolini o’ynaydi va aloqida qurilma sifatida kompyutеrga ulanadi. Kompakt disk – bu axborot saqlashda qo’llaniladigan plastik disk bo’lib, o’zida katta hajmdagi axborotni saqlay oladi. Kompakt disklarning axborot siqimi 650 Mbayt va undan yuqori bo’lishi mukin. Hozirda kompakt disklarning bir qancha turlari ishlab chiqilmoqda. Jumladan, CD ROM (Compact Disk Read Only Memory – faqat o’qish uchun lazеrli disk) va CD Writer (yozuvchi) kabi turlaridan hujjatlarning elеktron vеrsiyalarini saqlashda bu kabi disklardan unumli foydalanilmoqda. Diskеta – ma'lumotlarni, dasturlarni doimiy saqlash, ayiraboshlash maqsadlarida ishlatiladi. Diskеtalarning FDD(Floppy Disk Drover-egiluvchan disk qurilmasi) va HD(Hidy density – yuqori zichlik) kabi turlari mavjud bo’lib, asosan HD tipli diskеtalardan foydalanilmoqda. Diskеtalar axborot sig’imiga ko’ra ikki xil bo’ladi: 5.25 dyuymli (133 mm)-bunday diskеtalarning 180, 360 Kbayt va 1.2, 2 Mbayt axborot sig’imli turlari mavjud. 3.5 dyuymli (89 mm) –bunday diskеtalarning 0.72, 1.44, 2 va 2.88 Mbayt axborot sig’imli turlari mavjud. Bulardan tashqari yana bir qancha qo’shimcha qurilmalar mavjud bo’lib, ularning vazifalari bilan mustaqil tanishishingiz mumkin. 5. Shaxsiy kompyutеr (ShK) larni kеrakli qismlari bilan bog’lash Ta'lim jarayonida kompyutеrdan foydalanish uchun ta'lim bеruvchi uni ishga tushirish, undan foydalanish va unga xizmat ko’rsatish bilan bog’liq bir qator opеratsiyalarni bajarishi talab qilinadi. Birinchi navbatda kompyutеrning umumiy ko’rinishini kеltirib o’tamiz. Kompyutеrning asosiy va qo’shimcha qurilmalari umumiy tuzilishini 1-rasmda ko’rish mumkin: Kompyutеrni ishga tushirish va uni kеrakli qismlar bilan bog’lash uchun qator tartibli opеratsiyalarni amalga oshirish lozim bo’ladi. Foydalanish uchun olib kеlingan va bir joydan ikkinchi joyga ko’chirilgan Kompyutеrni ishga tushirishda uning asosiy va qo’shimcha qurilmalarini ulashni to’g’ri amalga oshirish talab etiladi. Kompyutеr ishlashiga xizmat qiluvchi qismlarni noto’g’ri ulash undan foydalanish imkoniyatini chеklaydi. Foydalanuvchi kompyutеrni ishga tushirishda tizimli blokka monitor, klaviatura va sichqonchani to’qri ulashi talab qilinadi. Protsеssorni kompyutеrning boshqa qismlari bilan ulash uchun lozim. Asosiy tarmoqlar (2-rasm) quyidagicha: Klaviaturani ulash tartibini navbatdagi 3-rasm orqali to’laroq tasavvur qilish mumkin. Tizimli blokda klaviatura uchun ajratilgan maxsus port bo’lib, kompyutеrlarning markasiga qarab ularning ulash tizimi va sichqonchalar ham farq qiladi. Monitor bilan tizimli blok va qolgan qurilmalar ulanganidan so’ng kompyutеrni ishlatish uchun elеktr toki manbai bilan boqlanishi lozim. Kompyutеrni manba bilan ulash quyidagi tartibda amalga oshiriladi (4-rasm). Shuningdеk, kompyutеrda ishlash jarayonida unga boshqa tеxnika vositalarini ham ulashga zarurat tuqiladi. Chunki axborotlar qabul qilib olish uchun modеmlar, ovozli tarzda axborotlarni kiritishda mikrofon, kompyutеrdagi ma'lumotlarni ovozli tarzda ifodalashda karnaychalar, kompyutеrdagi ma'lumotlarni tеkst shaklida qog’ozda chop qilish uchun printеr, ma'lumotlarni ekranga uzatishda vidеoglaz va vidеoproеktor, tеlеvеzordagi axborotlarni kompyutеrda aks ettirish uchun vidеomagnitofon va vidеoapparat, ba'zi rasm va qujjatlarni kiritishda skanеr, rasmlarni kompyutеrga joylash uchun esa raqamli fotoapparat va raqamli vidеo kamеralarni ulashga to’g’ri kеladi. Kompyutеr bilan birga qo’llaniladigan tеxnik vositalardan biri printеr hisoblanadi. Bugungi kunda bir nеcha turdagi printеrlardan foydalanilmoqda. Printеr – kompyutеrdagi ma'lumotlarni qog’ozda chop qilish vositasi quyida ularning vakili – HP LaserJet 2200 d markali printеrning ishlash tizimi orqali printеr haqida to’liq tasavvur qosil qilish mumkin. HP LaserJet 2200 d – bu lazеrli printеr («Letter» o’lchamli qog’oz uchun minutiga 19 varaq, A4 o’lchamli qog’oz uchun minutiga 18 varaq) ikkinchi qog’oz uchun (250 varaq) o’rnatilgan qog’oz qo’yish qurilmasi bilan jiqozlangan va bir vaqtda varaqning ikkala tomonini avtomatik holda chop etish imkoniga ega. Printеr bir qator qismlardan tashkil topgan bo’lib, ularni o’rnatish tizimini kеltirib o’tamiz: Yuqoridagi rasmlarda printеrning umumiy ko’rinishi aks ettirilgan bo’lib, navbatdagi vazifa kartridjni printеrga joylashtirishdan iborat. Kartridjni o’rnatish tartibi: ! Kartridjga ziyon еtmasligi uchun uni quyosh nurlari ostiga bir-ikki daqiqadan ko’p qo’yish mumkin emas. 4. Printеr yuqori qopqoqi ochilib, kartridj joylashtiriladi. Tonеrga tеgmang. Agar qo’lingiz yoki kiyimingiz tonеrdan kir bo’lsa, uni tеzda quruq latta bilan arting, kеyin tonеr tеkkan joyni sovuq suv bilan yuvib tashlang. Qog’ozni lotokka o’rnatish tartibi (HP Laser Jet 2200 misolida bеrilgan): 1- yoki 3-qog’oz lotogi (250 varaq). Printеrdan zaruriy lotokni oling va qog’oz lotogini ushlab turadigan egiluvchan vintning joyini aniqlang. 2. Qog’ozning zaruriy o’lchami eniga printеrning chеt o’lchamlarini o’rnating (eni bo’yicha). 3. Uzunasiga zaruriy o’lchamini o’rnatish uchun xavorang quloqchani bosing. 4. Qog’ozni qo’ying va pastki lotokning qog’oz uzunasiga hamda eniga to’g’riligini aniqlang 5. Qog’ozni zich joylashtirish uchun qog’oz mеtall fiksatorini bosing. 6. Qog’oz lotogini printеrga o’rnating. Qog’oz lotogini printеrga qo’yganingizdan kеyin mеtall fiksator har bir varaqni bir-biridan ajratadi va ularni ozgina kutaradi. Qog’oz lotogini har safar olgandan kеyin (250 varaq) qog’ozni printеrga qo’yishdan oldin qog’oz plastik fiksatoriga bosishni unutmang. Каталог: attachments -> article article -> Axloqning kеlib chiqishi, unda ixtiyor erkinligining ahamiyati va axloq tuzilmasi article -> Podsho Rossiyasi tomonidan O‘rta Osiyoning bosib olinishi sabablari va bosqichlari article -> Siyosiy mafkuralarning asosiy ko'rinishlari article -> Mehnat sohasida ijtimoiy kafolatlar tizimi. Reja: Ijtimoiy himoya qilish tushunchasi va uning asosiy yo’nalishlari article -> Siyosiy madaniyat va siyosiy mafkuralar Reja article -> O’zbek Adabiyoti tarixi: Eng qadimgi adabiy yodgorliklar article -> Ma’naviyatning tarkibiy qismlari, ularning o’zaro munosabatlari va rivojlanish xususiyatlari. Ma’naviyat, iqtisodiyot va ularning o’zaro bog’liqligi article -> Davlatning tuzilishi article -> Reja: Geografik o‘rni va chegeralari article -> Yer resurslaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish Reja: Tuproq, uning tabiat va odam hayotidagi ahamiyati. Dunyo yer resurslari va ulardan foydalanish     2-TAJRIBA ISHI MAVZU:Mikroprotsessorlar,ularningarhitekturasivatuzilishi.Tizimliplata.Kompyuterningkiritish-chiqarishportlari. BIOS haqidama’lumot. Mikroprotsessorlaryokimarkaziyprotsessorlarshaxsiykompyuterlarning “miyasini” tashkilqiladi.Tezlik — buprotsessorninghususiyatlaridanbiribo‘lib, uniko‘phollardaturlichatalqinqilinadi. Ushbubo‘limda, umuman, protsessorlarningtezligiva, hususan, Intel protsessorlarixaqidama’lumotolasiz. Ko‘pincha, kompyuterningtezligi, odatda, megagerslardao‘lchanuvchitaktchastotasigabog‘liqbo‘ladi. U unchakattabo‘lmaganqalaydanyasalgankonteyneridajoylashgan, kvarskristalibo‘lgan, kvarsrezonatoriningparametrlariorqalianiqlanadi. Elektrkuchlanishinatijasidakvarskristalida, kristalningshaklivao‘lchamiorqalianiqlanuvchichastotalielektrtokiningtebranishlarihosilbo‘ladi. Shuo‘zgaruvchitokningchastotasinitaktchastotasi deb ataladi.Oddiykompyuterningmikrosxemalaribirnechta million gerslarchastotasidaishlayd (Gers, bu-sekundigabirtebranish).Tezlikmegagerslarda, ya’nisekundiga million sikldao‘lchanadi.Buyruqlariningbajarilishigaketadiganvaqt ham o‘zgaruvchandir. 8086 va 8088 protsessorlaridabittabuyruqningbajarilishiga 12 taktchamasidaketadi. 286 va 386 protsessorlaridabuko‘rsatgichbittaoperatsiyagao‘rtacha 4,5 takt atrofida,486 da esa 2 taktgachakamayadi.BIOSniishgatushirishva BIOS sozlamarinisozlashuchunbizkompyutergaWindowsoperatsiontiziminio’rnatayotganimizda BIOS niishgatushiramizva BIOS sozlamariamalgaoshiriladi.Operatsiontizimo’rnatayotganimizdabiz F2 klavishibosiladiva BIOS sozlamalarigakiriladivabizBootbo’limigao’tamizva u yerdan .Operatsiontizimo’rnatishuchunkeraklisozlamalarqilinadi.Bundantashqari BIOS sozlamarivaqurilmalarningba’zisozlamalariningsozlamarihammavjud.Bizasosanoperatsiontizimo’rnatayotganimizda BIOS ningBootbo’limidanfoydalanamiz.BIOSdakeraklisozlamalarnibajaribbo’lganimizdanso’ng F10 klavishibosiladihosilbo’lganoynadanYesbuyrug’itanlanadiva BIOS danchiqiladi. 31.Onaplatagayangio’rnatilganharitaniishini BIOS orqaliboshqarish. Operatsiontizimo’rnatayotganimizda biz F2 klavishibosiladiva BIOS sozlamalarigakiriladiva biz Boot bo’limigao’tamizva u yerdanKompyuterlardama’lumotlarungaavvaldanjoylashtirilgandoimiyxotira (BIOS-Basic Input Output System – kiritish-chiqarishningasosiytizimi) mavjud. Bundayxotiradanfaqato‘qishmumkin.Shuninguchun ham u ROM (Read Only Memory – faqato‘qishuchun) deb ataladi.IBM PC kompyuterlardabuxotirakompyuterjihozlariniishlashinitekshirish, amaliyottiziminiboshlang‘ichyuklanishinita’minlash, qurilmalargaxizmatko‘rsatishningasosiyfunksiyalarinibajarishuchunishlatiladi. “Tizimlarda xizmat ko’rsatish” fanidan 3-tajriba ishi  Qattik diskka xizmat ko’rsatish

Qattiq disklar uch turda bo’ladi: ichki qattiq disk, qattiq disk, katrij va qattiq disk paketi. 

     Flupy dikslar ingichka egiluvchan plastmassali disklardan foydalangan bir paytda, qattiq disklar biroz qalinroq, o’tkir uchli metallic qattiq disklardan foydlanadilar.

 Qattiq disklar axborotni ancha tez saqlab qoladilar va tiklaydilar va katta sig’imga egadilar. Ular-sezgir qurilmadir. O’qish-yozish asoslari havoning 0.000001 qalinlikdagi dyumidadir. Shunchalik ingichkaki, tutun zarrasi, barmoq izi, chang yoki odamning sochi uchning talofatiga olib keladi. Uchning talafoti o’qish sathi- yozish uchi yoki uning sathidagi zarra magnitli diks sathi bilan aloqaga kirishganda sodir bo’ladi. Uchning talofati- qattiq diskning ishsiz bo’lib qolishi demakdir. Bu degani, diskdagi ayrim yoki barcha ma’lumotlar buziilb ketdi. 

Ichki Qattiq disk

 Ichki qattiq disk qattiq disk sifatida mashhurdir, chunki u tizim modulining ichida joylashgan. Bundan dastur va katta ma’’lumotlar fayllarini saqlab qolish uchun foydlaniladi. Masalan, deyarli har bir mikrokompyuter o’zining amallari va Word, Excel singari bosh ilovalarni saqlab qolish uchun ichki qattiq diskidan foydlanadi. Ichki qattiq disk konteyner ichida muhrlangan bitta yoki bir nechta metal qattiq disklardan tashkil topgandir. Konteyner disklarni aylantiruvchi dvigatelni o’z ichiga oladi. Unda tanlov richagi, ma’lumotlarni yozib olish  va ma’lumotlarni diskdan o’qib olish uchun qizil uchlar bo’ladi. Mikrokompyuterning tashqi tomonidan qaraganda, ichki qattiq disk tizimning SAV-faylidagi bosh panelining qismini eslatadi. Odatda, ichida 4 ta 3 ½-dyumlik oldinga va orqaga yurivchi richagli metallik qattiq disk bo’ladi.

Qattik diskka xizmat ko’rsatish amallari deganda nima tushuniladi? Malumki, kompyuter yelektr tarmog’iga ulanganda vinchester diskchalari xarakatga tushadi va uning aylanish tezligi 6500 –10000 martagacha etadi. Bu juda katta tezlik. Xuddi shuningdek, kompyuterning boshqa qurilmalari ham ish jarayonida katta kuchlanishga yega bo’ladi va yelektr toki o’tishi natijasida o’zidan issiklik chiqaradi. Qattik diskka ko’rsatiladigan xizmatlar undagi malumotlarga ishlov berishdan iborat. Ularni qanday amalga oshirishni ko’rib chiqamiz.
Diskka fayllar bilan ishlaganda operatsion tizim, o’zaq, katalog, fayllar joylashish jadvali (FAT – Fail allacation Table ), diskning yuklanish dasturi yozilgan qismidagi malumotlardan foydalaniladi. Agar diskning tizimli qismi buzilsa, diskdagi ma’lumotlardan to’la yoki qisman ham foydalanib bo’lmaydi. Diskning tizimli bo’limini (Disk Edit turidagi dastur yordamida) qayta tiklash mumkin. Lekin bunday ish foydalanuvchidan yuqori malaka va ko’p vaqt talab qiladi. Agar tizimli bo’lim fayllarini doimiy ravishda Image dasturi yoradamida nusxalanib quyilsa, diskning tizimli soxasi buzilganda uni qayta tiklash ancha engil bajariladi.
Image. exe dasturi diskning tizimli soxasi xaqidagi ma’lumotlarni Image. dat fayliga yozib kuyadi. U bu faylni yuklash jarayonida fayllar joylashish jadvali va o’zak katalog xaqida ma’lumotlar tasvirlanadi.
Xar safar Image.exe fayli ishga tushirilganda undagi axborot yangilanib turadi, faylning avvalgi xolati yesa, Image.bak faylida saqlanadi.
Image.exe faylini ishga tushirish quyidagicha bajariladi:

Agar disk yurituvchi ko’rsatilmasa, faol (joriy) disk yurituvchi tushuniladi.
Image.bak faylini xosil qilishni bekor qilish uchun Image / Noback buyrug’i beriladi.
Image dasturining bajarilish vaqti juda qisqa, shuning uchun uni tez-tez bajarib turish tavsiya yetiladi.
YOrdamchi diskni tayyorlab ko’yish ham foydalanuvchi uchun muximdir. YOrdamchi disk nima va uning vazifasi qanday, degan savolga javob beraylik. Kompyuterning boshlang’ich yuklanish jarayonida DOS ning tizimlarini ochish va ularni ishlatish uchun (ya’ni boshqarishni buyruq fayllarga berish uchun) BIOS dasturlaridan foydalaniladi. Agar bu dasturdagi ma’lumotlar buzilgan bo’lsa, kompyuter ishga tushmaydi (yuklanish oxiriga etmaydi) yoki ba’zi bir mantikiy disklar (diskdan yuklanish ruy berganda) «ko’rinmaydi». Bunday xolatda yo’qolgan yoki buzilgan ma’lumotlarni tiklash oson ish yemas, xatto mutaxassislar uchun ham talaygina vaqt talab qiladi. Bu vaziyatda Rescue dasturi yordam beradi. Ushbu dastur ma’lumotlarni (yuklash dasturini) yordamchi diskka yozib qo’yadi va ularni shu diskdan qayta tiklab beradi.
YOrdamchi diskni tayerlash uchun 2-3 dakika vaqt sarf yetiladi va xar safar DOS konfiguratsiyasi o’zgartirilganda yordamchi diskni yangilab turish tavsiya yetiladi.
Kompyuterni ishlatish jarayonida diskda juda ko’p keraksiz va bak kengaytmali fayllar xosil bo’ladi. xotirani kengaytirish, tozalash maqsadida qattiq disklarni keraksiz fayllardan tozalash uchun Wipeinfo dasturidan foydalanish mumkin.
Kompyuterdan qancha ko’p foydalanilsa, qattiq disklar fayllarga to’lib qolish yeхtimoli shuncha ortadi. Albatta, xar qanday axborotni ishlatib bo’lingach, xotiradan o’chirish kerak bo’ladi. Lekin shunda ham bazi bir «keraksiz» fayllar soni ko’payib ketadi. Bunday xollarda (bazan, axborot xajmi anchagina katta bo’lganda), axborotlarni «siquvchi» maxsus arxivlash dasturlari qo’llaniladi. Arxivlash dasturlari maxsus uslublarni qullash xisobiga axborotlarni «siqish» imkonini beradi, yani axborotning nisbatan kichik xajmdagi nusхasini yaratish hamda bir nechta faylni bitta faylga birlashtirish imkonini beradi. Bunday dasturlar bilan keyingi bobda tanishasiz.
qattiq diskdagi manzillar joylashishi yagona tizim (ko’rinish)ga yega bo’ladi. Bu xolat barcha ko’rinishdagi disklarga taalluqli. Diskni doimiy ishlatish jarayonida – fayllarni yozish, o’chirish, qayta yozishda juda ko’p bo’sh joylar xosil bo’ladi va ko’pgina fayllar bo’lak-bo’lak bo’lib ajralib qoladi.
SHunga o’xshash xollarda fayllar joylashishini optimallashtiruvchi dastur, masalan, Spee Disk yoki Scan Disk dasturlaridan foydalanish mumkin. Bu dasturlar barcha fayllarni disk (manzil) boshlanishiga ko’chiradi va fayllarning bo’laklarga ajralishini to’g’rilaydi. Bunday dasturlarning bajarilishi bir necha minutni tashkil yetadi. SHu bois, vaqti-vaqti bilan kompyuterning barcha mantikiy disklarini optimallashtirish maqsadga muvofik.
Kompyuterdan foydalanuvchi uning resurs va imkoniyatlarini yaxshi bilishi kerak. Kompyuterning asosiy tashkil yetuvchilari—markaziy protsessor, kattik disk (vinchester), xotira va boshqalar uning ishlashi jarayonida katta yuklanma (nagruzka) oladi. Buni quyidagicha o’xshatish bilan tushuntirish mumkin. xar bir avtomobil xaydovchisi o’z mashinasida yurish uchun unga doimiy ravishda benzin quyib turishi, yuvishi, texnik xizmatlar ko’rsatishi va shu kabi ishlarni o’z vaqtida bajarib turishi lozim. Agar bu ishlar uz vaqtida bajarilmasa, uning natijasi juda achinarli bo’ladi. xuddi shuningdek, kompyuterdan foydalanuvchilar ham uni faqat o’z masalalarini echishda yoki turli xil kompyuter o’yinlarni tashkil yetishda foydalanmasdan, xotiradagi keraksiz fayllarni o’chirishi, turli o’zgarishlarni to’g’rilashi, fayllar tizimining butunligini saqlash kabi amallarni bajarib turishi kerak.
Kompyuter axborotlarni qayta ishlovchi kurilma sifatida xizmat kilar yekan, undan foydalanish inson uchun qulay va sodda bo’lishi kerak. Bunday imkoniyatni yesa, xar bir foydalanuvchi o’ziga moslab «yaratib oladi».
Bunday muxitga nimalar kiradi?
Birinchidan, kompyuter siz muljallagan ishlarni bajara olishi uchun u etarlicha xotiraga yega bo’lishi, etarlicha tezlikda ishlay olishi, zarur kurilmalarni ishlata oladigan dastur ta’minotiga yega bulishi lozim. Bular kompyuterning texnik jixatdan talabga javob berishini takozo qiladi. Foydalanuvchi ulardan o’ziga mosini tanlashi maqsadga muvofik.
Ikkinchidan, foydalanuvchi xar kuni amalga oshiradigan ishlarini bajarish uchun interfeysni qulay xolatga keltirib ko’yishi lozim. Masalan, birgina matn muxarririga kuniga bir necha marta murojaat kilinishi mumkin. Bunday dasturni ishga tushirish uchun bir necha katalog ichiga kirish talab qilinmasligi, balki bosh katalogda (Windows muxitida «Rabochiy stol»da) joylashishi lozim. Bu dasturlardan foydalanish masalasi.
Uchinchidan, qurilmalardan foydalanishni qulay xolatga keltirish lozim. Masalan, o’ng qo’l bilan ishlaydiganlar uchun sichqonchaning chap tugmachasi, chap qo’l bilan ishlaydiganlar uchun o’ng tugmachasi foydalanish uchun qulay bo’ladi. Ularni operatsion tizimdagi mos parametrlarni o’zgartirish bilan sozlab qo’yish kerak.

 

4- Tajriba ishi Xizmat ko‘rsatuvchi dasturlar va utilitalar.

Tizimdasturlar – kompyuterning ishlashi uchun zarur bo’lib, u

kompyuterning ishlashini boshqaradi, uning turli qurilmalari orasida muloqatni

tashkil qiladi. Kompyuterdan foydalanishni osonlashtiruvchi tizim dasturning

yadrosi - (1) operasion tizimlardir.

Operasion tizim foydalanuvchi va kompyuter orasida bevosita muloqat

o’rnatishni, kompyuterni boshqarishni, foydalanuvchi uchun qulaylik yaratishni,

kompyuter resurslaridan oqilona foydalanish va xokazolarni ta’minlovchi

dasturlardir. Masalan, UNIX, MS DOS, OS/2, Linux, WINDOWS, MACINTOCK

va boshqalar. Bunday tashqari xizmat qiluvchi dasturlar mavjud.

U dasturlar – (2) utilitlar deb atalib, yordamchi amallarni bajarib, kompyuter

ishlashini qulaylovchi dasturlardir. (Antivirus dasturlari, arxiv dasturlar,

kompyuterni diagnostika qiluvchi dasturlar va h.k.)

(3) Drayverlar - tizim dasturlarda muhim o’rin egallovchi dasturlardan biridir.

Drayverlar tashqi qurilma bilan ishlash imkoniyatini yaratadi, ya’ni yangi

ma’lumot almashish protokoli ni o’rgatadi, OT ning imkoniyatlarini kengaytirib

beradi. Masalan, OT da rus alfaviti bilan ishlay olamiz .

(4) Qobiq dasturlar - foydalanuvchining kompyuterdagi ishini qulayroq va

ko’rgazmali tashkil etadi. Bir qator qo’shimcha servis xizmatlarni taqdim etadi.

Masalan , DOS – NC, Windows-3.1, Norton disktor, Norton Navidator.

OT tarixiga bir nazar solsak, 8 razryadli shaxsiy kompyuter uchun yaratilgan

birinchi SP/M( Control Programm for Microcomruters, ya’ni mikrokompyuterlar

uchun boshqaruvchi dasturlar) nomi bilan tanilgan. Uning muallifi Digital

Research kompaniyasining prezidenti Geri Kildell bo’lgan.16 razryadli yangi

kompyuterlar yaratish g’oyasini dasturlar yaratuvchi, Microsoft ( Maykrosoft)

kompaniyasining asoschisi va prezidenti, multimilliarder Bill Geyts ilgari surgan.

U IBM firmasi bilan hamkorlikda ishlashga rozi bo’ladi.

Bill Geyts bilan Pol Allek Basic dasturlash tili uchun tarjimon dastur yozishdi.

Shundan so’ng 16 razryadli kompyuterlar uchun OT yaratish jadallashdi va 1981

yilda shaxsiy kompyuterlar uchun birinchi yaratilgan CR/M OTning ko’p

g’oyalarini o’zida mujassamlashtirgan. MS Dos ( Microsorf Disk Oreration System

– Maykrosoft diskli OT i) OTi 1981 yil avgust oyida paydo bo’ldi. Shundan keyin

MS Dos rivojlantirish davom ettirildi. Versiyalari MS Dos 1.1., MS Dos 2.0, MS

Dos 2.1, 1984 yilda MS Dos 3.0 IBM PC AT shaxsiy kompyuterlariga 80286

mikroprosessorga asoslangan 5,25 duymli diskovodda ishlashga mo’ljallangan OT

yaratildi. 1986 yilda Compad Comruter firmasi 80386 mikroprosessorga

asoslangan IBM kompyuterini chiqardi. 1987 yil MS Dos 3.3 yaratilib, 3 3,5

duymli, ya’ni 1,44 Mbaytli disklar bilan ishlash imkoniyatini berdi.MS Dos OT

tashkil etuvchilari quyidagilardan iborat:

- BIOS kiritish chiqarish tizimi : Doimiy xotirasiga joylashtirilgan bo’lib, OT

kiritish – chiqarish amallari bilan bog’liq xizmatni bajaradi.(Basic Inrut Outrut

System)

- IPL yuklovchi dastur. DOS ni EHM tezkor xotirasiga yuklash. Diskning

maxsus birinchi sektoriga joylashgan bo’ladi.

- IO.SYS va MS DOS. SYS dasturlari diskda joylashgan bo’lib, murakkab

kiritish-chiqarish amallarini bajaradi.

- COMMAND.COM buyruq prosessori, diskda joylashgan DOS ishini

boshqarish uchun xizmat qiladi. Bir qancha buyruqlarni bajaradi (cd, ols, cory,…,

vol) ichki buyruqlari COMMAND.COM ning o’zida joylashgan.

- Tashqi buyruqlari OT bilan birgalikda tavsiya etiladi. Ular alohida

ko’rinishdagi dasturlardir. Masalan, format

- Qurilmalar drayver diskda joylashgan bo’lib, shahsiy kompyuter va tashqi

qurilmalar o’rtasida “Muloqat” vositasini o’taydi. Drayverlar nomi CONFIG.SYS

faylida ko’rsatiladi.

Kompyuter elektr tarmog’iga ulanishi bilan BIOS kompyuter xotirasi va

qurilmalarining ishga yaroqli yoki yaroqsiz ekanligini maxsus test yordamida

tekshirib chiqadi.

Agar chetlab o’tish mumkin bo’lgan xatolik chiqib qolsa, F1 ni bosing degan

buyruq chiqadi.Shundan so’ng BIOS boshqaruvni IPLga uzatadi. IPL XMni

sozlab, tezkor xotiraga IO.SYS va MS DOS.SYS disk faylllarini yuklaydi.

Boshqaruv buyruq prosessori COMMAND.COM ga beriladi. Shundang so’ng

ekranga quyidagi axborot chiqadi: C:\> . Bu deganani MS DOS

foydalanuvchining buyrug’ini qabul qilishga tayyor ekanligini bildiradi.

WINDOWS degani inglizchadan oyna degan ma’noni anglatadi. WINDOWS OT

asosiy maqsadi – kompyuterdan foydalanishni iloji boricha sodda va o’rganish

uchun oson, shu bilan birga, foydalanuvchiga mumkin qadar keng imkoniyatlar

yaratish holiga keltirishdir.

Disklarni defragmentatsiyalash

Disklarni defragmentatsiyalash quyidagi tartibda ishga tushiriladi:

Dastur ishga tushirilgach defragmentatsiya qilinqdigan diskni ko`rsatish lozim:

Analiz qilinadi agar defragmentatsiya lozim bo`lsa uni bajarish mumkin bo`ladi:

 

Dastur ishga tushirilgach defragmentatsiya qilinqdigan diskni ko`rsatish lozim:

Analiz qilinadi

 

 

 

5-Tajriba ishi:Mademlar va ularning turlari. Internet.

 MODEM (MOdulyator-DEModulyator) — aniq bir aloqa kanalida ishlatish uchun qabul qilingan signallarni to'g'ri (modulyator) va teskari (demodulyator) o'zgartirish qurilmasidir.

Modem telefon tarmog`I orqali boshqa kompyuterlar bilan ma`lum almashish imkonini beruvchi maxsus qurilmadir.

Faks-modem shunday qurilmaki, oddiy modemning barcha imkoniyatlariga ega bo`lib, qo`shimcha rasmli telefaks ma`lumotlarni kompyuterlarari almashish imkoniyatini yaratadi. Ayni vaqtda ishlatilayotgan ko`pchilik modemlar fak-modemlar bo`lib, ularning ayrimlari, ovoz almashish imkoniyatlariga ham ega. Modemlar ichki (electron platali) va tashqi (alohida turdagi qurilma) bo`lishi mumkin. Modemlar bir-biridan ma`lumot uzatish tezligi bilan farqlanadi. Ular odatda sekundiga 2400 dan 33600 bitgacha ma`lumotni uzatish imkoniyatiga ega.

    Еng avvalo modem quyidagi vazifalarni bajarish uchun mo'ljallangan:

    • uzatishda: keng polosali impulslarni (raqamli kodni) tor polosaliga (analog signallarga) o'zgartirish;

    • qabul qilishda: qabul qilingan signalni holaqitlardan filtrlash va detektorlash uchun, ya'ni tor polosali analogli signalni raqamli kodga teskari o'zgartirish.

    Ma'lumotlarni uzatishda bajariladigan o'zgartirish odatda ularning modulyatsiyasi bilan bog'langan.

Modulyatsiya — bu signalning biror parametrini aloqa kanalida (modulyatsiya qilinadigan signalni) uzatilayotgan ma'lumotlarning joriy qiymatlariga mos ravishda (modulyatsiya qiladigan signalni) o'zgartirishdir.

    Demodulyatsiya — bu modulyatsiya qilingan signalni (balki aloqa kanalidan o'tish paytida halaqitlar bilan buzilgan signalni) modulyatsiya qiladigan signalga teskari o'zgartirishdir.

Zamonaviy modemlarda ko'pincha modulyatsiyaning uchta turi ishlatiladi:

 •chastotali - FSK (Frequence Shift Keying);

• fazali — PSK (Rpake Shift Keying);

• kvadraturali amplitudali — QAM (Quadrature Amplitude Modulation).

    Chastotali modulyatsiyada modulyatsiya qilinadigan signalning (uzatilayotgan ma'lumotlarning) joriy qiymatlariga mos ravishda fizik signalning (odatda sinusoidali) chastotasi o'zgaradi, bunda uning amplitudasi o'zgarmaydi. Еng sodda holda ma'lumotlar bitining 1 va 0 qiymatlariga, ma'lumotlarni uzatishning birinchi bayonnomalari V.21da qabul qilingani kabi, chastotaning ikkita qiymati mos keladi, masalan, 980 Gc va 1180 Gc. CHastotali modulyatsiya holaqitlarga juda turg'undir, uzatishda signalning faqat amplitudasi buziladi. 

Fazali modulyatsiyada modulyatsiya qilinadigan kattalik bo'lib signal fazasi hisoblanadi, bunda uning chastotasi va amplitudasi o'zgarmaydi; faza-modulyatsiya qilingan signalning halaqitlarga chidamliligi ham yuqoridir.

    Signalning sof amplitudali modulyatsiyasida uning halaqitlardan himoyalanganligi juda pastdir, shuning uchun halaqitlarga chidamliroq, lekin yanada murakkabroq kvadraturali amplitudali modulyatsiya qo'llaniladi, bunda uzatilayotgan ma'lumotlar taktida bir vaqtning o'zida signalning ham fazasi, ham amplitudasi o'zgaradi.

6-Tajriba ishi:Sovitish tizimlari.UPS va stablizatorlar.

Uzluksiz quvvat manbai (UPS) - yuklarni tashuvchi uskunalarni bir vaqtning o'zida tashqi energiya tizimining uzilishi bilan bevosita ta'sir etadigan energiya himoyasini ta'minlovchi qurilma.

Raqamli kompyuter texnologiyasini ishlab chiqishda uning amal qilish sohasi asta-sekin sanoat nazoratiga, bankka, energetika, harbiy, moliyaviy, kommunikatsiya va boshqa muhim idoralarga chuqurlashib borgan, bu esa kompyuterning barqarorligi va ishonchliligi bilan yanada qattiqroq talablar. KGK energiya ta'minoti muammosi yuz berganda kompyuter tizimining normal ishlashini ta'minlash uchun kutilmagan tokda, kuchlanish beqarorligida, kuchlanish chizig'ida * va shunga o'xshash kuch tizimida ishlaydi.

UPS suv ombori kabi ishlaydi. Tashqi quvvat manbai normal bo'lgan taqdirda, UPS shuningdek, ba'zi elektr energiyasini saqlangan kimyoviy energiyaga aylantiradi; Tashqi elektr quvvati kutilmaganda to'xtatilganidan so'ng, UPS yuk tashuvchi qurilmaning normal ishlashini ta'minlash uchun tezlikni kuchaytiradigan inverterni, kimyoviy energiyani tezda quvvatga etkazib qo'yadi.

 

Birinchidan, UPS nima? Uning ishlash printsipi va dastur doirasi bunga bog'liqmi? Ushbu

Uzluksiz quvvat manbai (UPS) - uning yuklangan asboblarini tashqi kuch tizimidan uzilishlar uchun vaqt ajratish imkonini beradigan quvvatni ta'minlash vositasi.

Raqamli kompyuter texnologiyasining uzluksiz rivojlanishi bilan uni qo'llash sohasi asta-sekin sanoat nazoratiga, bankka, energetika, harbiy, moliya, kommunikatsiya va boshqa muhim tarmoqlarga chuqurlashib bordi, bu esa kompyuterning barqarorligi va ishonchliligiga nisbatan qat'iy talablarni qo'ydi . KGK ning paydo bo'lishi elektr ta'minoti muammosi yuz berganda kompyuter tizimining normal ishini davom ettirishiga ishonch hosil qilish uchun keskin elektr uzilishi, kuchlanish beqarorligi, kuchlanish chizig'i va boshqa muammolar bilan shug'ullanishdir.

UPS suv ombori kabi ishlaydi. Tashqi quvvat manbai normal bo'lganida, yuk uchun normal energiya ta'minotiga qo'shimcha ravishda, KGK elektr energiyasining bir qismini kimyoviy energiyaga aylantiradi. Tashqi kuch birdaniga ta'minotni to'satdan to'xtatgandan so'ng, KGK darhol inverter qurilmasini ishga tushiradi, kimyoviy energiyani tezlik bilan aylantirganda, yukni to'g'ri ishlashini ta'minlash uchun yukni quvvat bilan ta'minlashni davom ettiradi.

Ikkinchidan, sizga mos bo'lgan UPS quvvat manbai tanlash

Dunyoning eng professional UPS quvvat ma'lumotlarining statistik ma'lumotlariga ko'ra, 86ups.com veb-sayti, hozirgi kunda bozorda 20 ta keng tarqalgan UPS kuch markasi va UPS ning energiya mahsulotlarining umumiy 1664 modellari mavjud. . UPS ning kuch-quvvati bilan bog'liq bo'lgan turli xil turlari bilan qarama-qarshi bo'lgan, qaysi biri sizga mosroq?

1, onlayn va zaxiralab UPS quvvat manbai qanday tanlash kerak

On-layn UPS yanada yuqori narxga ega, ammo uni himoya qilish funktsiyasi juda yaxshi. Ko'pgina elektr tarmoqlarida parazitlangan ko'plab viruslarni filtriga solib, yukni ko'tarish qurilmalarining xavfsizligi va xavfsizligini to'liq ta'minlashi mumkin. Zahiralash UPS'lari kichik va arzon narxlarda, lekin ba'zi uchun emas. Ayniqsa, muhim uskunalar tizimlari, shuningdek, elektr uzilishlar sababli ma'lumotlar yo'qotilishi oldini oladi.  

Iqtisodiy sharoitlar ruxsat etilsa, albatta, onlayn UPS avval. Iqtisodiy nuqtai nazardan qaraganda, kutish holatida bo'lgan UPS elektr ta'minoti o'rtacha oila uchun yoki undan kam talabchan ofis uchun etarli.

2. UPS quvvatining katta quvvatini tanlang

Hozirgi vaqtda, kompyuterning o'rtacha quvvat sarfi taxminan 250 VA ni tashkil etadi va kutish 500 VA KGK unga qariyb 10 daqiqa kuch berishi mumkin. Bu safar siz faylni saqlash uchun etarli vaqt borligini va kompyuterni an'anaviy tarzda o'chirishga kafolat berdi. Uyda bir nechta kompyuter mavjud, ular o'zlarining umumiy quvvatini hisoblab, so'ngra tegishli UPS hajmini tanlashadi. Ba'zi maxsus savdo va sanoat ilovalar uchun hisoblash yanada murakkab. Ushbu bo'linmalar UPSni talab qilganligi sababli, ko'pincha o'nlab kompyuterlar elektr tarmoqlarida elektr uzilishi sodir bo'lganida 10 soatdan ortiq yoki hatto o'nlab soat davomida ishlashi mumkin.

 

 

 

7-Tajriba ishi-Notebook. Komhyuterlar.

Ноутбук – мобил ихчам шахсий компьютер бўлиб, унинг асосий қисми ва монитори бирлашган ҳолда бўлади. Бундай компьютерларнинг кўпчилиги деярли стандарт клавиатурага, компьютер графикаси воситаларига эга.

            Нетбук - Интернетдан фойдаланиш ва офис дастурлари билан ишлаш учун мўлжалланган кичик ноутбукдир. Нетбуклар ихчам ўлчамлари, кичик вазни, кам энергия истеъмоли ва нисбатан арзон нархлари билан ажралиб туради.

Компьютер - ҳисоблашларни бажариш, шу жумладан электрон шаклдаги ахборотни олдиндан белгиланган алгоритм бўйича қабул қилиш, қайта ишлаш, сақлаш ва ишлов бериш учун мўлжалланган электрон машина.

Компьютер сўзи инглиз тилидан олинган бўлиб, “ҳисоблаш”, “ҳисоблагич” деган маъноларни билдиради.

 

Сичқонча (ингл. mouse – сичқон) маълумот киритиш қурилмаси бўлиб, бирор текислик бўйлаб юрғизилганда остидаги лазер нури ҳаракат ҳақидаги маълумотни компютерга узатади ва экрандаги курсор мос йўналишларда ҳаракатланади.

            Клавиатура (ингл. keyboard) Компютерга турли шаклдаги ахборот киритиш йўлларидан бири клавиатурада жойлашган тугма (клавиш)лар кўмагида амалга оширилади. Стандарт клавиатураларда 101 ёки 102 та клавиш бўлади.

            Монитор компютернинг иш жараёнида вужудга келадиган ахборотларни экранда ёритиб беришга хизмат қиладиган қурилма. Монитор график ёки матн ҳолатида ишлаши мумкин.

 

 

Видеопроектор  ва экран

Проекторлар ва экранлар маълумотларни йирик ўлчамда тасвирлаш учун ишлатиладиган қурилмалардир. Унда тасвир ўлчами экранда йирик ҳолатда акс эттирилади. Бу қурилмалар компьютер билан биргаликда фойдаланишга мўлжалланган бўлиб, кўпроқ катта аудиторияларда ва залларда ҳамда турли мажлисларда презинтация ва видеороликларни намойиш қилиш учун ишлатилади.             Видеопроектор компьютер ва шунга ўхшаш намойиш воситаларининг алоҳида қўшимча монитори ҳисобланиб, тасвирларни йирик ҳажмда тасвирлаш учун мўлжалланган.                                                                                                                                     Экран - видеопроектор орқали ёритилаётган материалларни ўзида тасвирловчи элемент.                                                                                                       Компьютерда мультимедиа (аудио, видео)     маълумотларини намойиш этиш

Компьютер ҳозирги кунда ҳисоблашларни бажарибгина қолмай, балки мусиқа ва видео маълумотларни ҳам қайта ишлаш ва намойиш қилиш имкониятига эга.

            Компьютерда мусиқа тинглаш учун компьютерга қўшимча карнай (колонка) ёки қулоққа тақиладиган махсус ускуна уланган бўлиши талаб қилинади. Шундан сўнг мусиқаларни намойиш этишга мўлжалланган махсус дастур (Winamp) ёрдамида мусиқа тинглаш мумкин. Ҳозирги кунда компьютерларда мусиқаларнинг MP3 формати кенг тарқалган.

            Компьютерларда видео намойиши унинг экрани орқали амалга оширилади. Бунда видеофильмларни намойиш этишга мўлжалланган махсус дастурлар (Media player) ёрдамида фильмларни компьютер экранида томоша қилиш ва унинг овозини карнайлар орқали эшитиш мумкин.

Компьютернинг салбий ва ижобий томонлари

•         Компютердан фойдалананиш бўйича маълум меъёрлар, қоидалар ва талаблар мавжуд. Бунга компьютернинг жойлашиши, хонанинг ёруғлиги, ҳаво алмашишига бўлган талаблар ва техника хавфсизлиги қоидалари киради.

•         Компьютер ишлаш вақтида ўзидан электромагнит тўлқинларни тарқатади, бу эса ўз навбатида компьютердан узоқ вақт фойдаланилганда инсон соғлиғига зарар етказади.

•         Компьютернинг нотўғри жойлашиши фойдаланувчининг танаси тузилишига, компьютер жойлашган хонанинг ёруғлик даражаси эса компьютернинг фойдаланувчи кўриш қобилиятига таъсирини белгилайди.

•         Мактаб ёшигача бўлган фойдаланувчи компьютер билан 15-20 минут ишлаши мумкин. Мактаб ёшидаги 1-2 соат оралиғида компьютерда ишлаши мумкин. Катталар эса бир иш куни давомида 3-4 соат атрофида ишлаши мумкин.

 

Скачано с www.znanio.ru