KIRISIW
Оценка 4.8

KIRISIW

Оценка 4.8
doc
06.02.2020
KIRISIW
№1-TEMA KIRISIW.doc

 

 

 

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

 

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

 

KIRISIW

 atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

 

 

 

 

 

2015-2016 ji’l

 

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                                        22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

№1-TEMA   KIRISIW

Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a fizika pa’ni haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’woqi’w ham jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

 

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m ko’rgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Blits» interaktiv metodi’ «Skarabey» interaktiv metodi’

 

Sabaq jobasi’

 

1

Sholkemlestiriw bolimi

2-minut

2

Uyge tapsi’rmalardi soraw

10-minut

3

Taza temani’ tusindiriw

15-minut

4

Taza temani’ bekkemlew

16-minut

5

Uyge tapsi’rma beriw

2-minut

 

Sabaqti’n bari’si’

 

Sholkemlestiriw

Klassqa kirip woqi’wshi’lardi’n’tazali’g’i’na,klass tazali’g’ina itibar qarati’w.Woqi’wshi’lardi’n’ woqi’w qurallari’n ko’zden keshirip  na’wbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

 

Uyge tapsi’rma soraw

 

6 – klass sabaqli’qlari’ boyi’nsha soraw juwap wo’tkeriw

 

Tema

Mexanika deneler ha’m wolardi’n’ wo’z-ara ta’sirlerindegi qozg’ali’si’n u’yrenedi. «Mexanika» so’zi grekshe mashina haqqi’ndag’i’ ta’liymat degen mag’i’nani’ bildiredi.

Mexanika tariyxi’nan mag’luwmatlar:

Adamzat a’yyemgi zamanlardan-aq wo’z za’ru’rlikleri ushi’n u’y-jay qurg’an,haywanlardi’ awlag’an,keyinrek jer aydap diyqanshi’li’q yetken.Adamlar usi’ siyaqli’ xi’zmetlerdi yen’ a’piwayi’ mashinalr richag,qiya tegislik,shi’g’i’r do’ngelek siyaqli’ a’piwayi’ mexanizmlerden paydalang’an.

b.e.sh.gi V a’sirde Afina armiyasi’nda diywal tesiwshi mashinalar taranlar,tas i’laqti’ratug’i’n a’sbap u’skeneler qollani’lg’an.Da’wirler wo’tiwi menen adamlar ja’nede quramali’ bolg’an a’sbap u’skeneler,arbalar kemler,ko’pir ha’m plotinalar qurg’an,ha’r tu’rli wo’nermenshilik a’sbaplari’n woylap tapqan.Ha’r qi’yli’ buyi’mlardi’ islep shi’g’ara baslag’an.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-suwret Mexanikali’q quri’lmalar zamanlar wo’tken sayi’n jetilisip barg’an

No’kis Rayoni’                                                                                                        22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                        22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

Ha’r tu’rli mashinalardi’n’ jarati’li’wi’ (1-suwret) wolarg’a bolg’an talapti’n’ arti’p bari’wi’ bilimlerdi toplawg’a,jan’adan-jan’a bilimlerdi iyelewge za’ru’rlik tuwdi’rg’an.Solay yetip mexanika pa’ni qa’liplesa baslag’an.

Grek ilimpazi’ Aristotel (b.e.sh.384-322) «fizika» kitabi’nda birinshi ma’rte «mexanika» so’zin qollani’p,ilimge kirgizdi.Wol bul kitabi’nda sol da’wirge shekem belgili bolg’an mexanika haqqi’ndag’i’ bilimlerdi topladi’ ha’m ta’rtipke saldi’.

Ja’ne bir grek ilimpazi’ Arximed (b.e.sh.287-212) birinshi boli’p mexanikali’q qubi’li’slardi’ analizlew ushi’n matematikani’ qollandi’.Wol richagti’n’ islew usi’li’n,denelerdin’ ju’ziw sha’rtlerin matematikali’q yesaplawlar arqali’ ta’riyplep berdi.(2-suwret)

Worta a’sirlerge kelip,basqa pa’nler qatari’ fizikani’n’ a’sirese mexanikani’n’ raajlani’wi’nda jan’a basqi’sh baslandi’.Bul da’wirdegi mexanikani’n’ rawajlani’wi’nda Worta Aziyadan jetilisip shi’qqan ulli’ ali’mlardi’n’ u’lesi u’lken bolg’an.

Xorezimnin’ a’yyemgi paytaxti’ Qiyat qalasi’nda (ha’zirgi Beruniy rayoni’nda) tuwi’lg’an A’bu Rayhan Beruniy (973-1048) Jerdin’ tarti’si’w ku’shi,denelerdin’ yerkin tu’siwi,awi’rli’q,a’piwayi’ mexanizmler,energiya ha’m woni’n’ bir tu’rden basqa tu’rge aylani’wi’ haqqi’nda jazi’p qaldi’rg’an.Atap aytqanda jerdin’ denelerdi tarti’wi’ haqqi’nda bi’lay degen. «Jer shar formasi’nda bolg’ani’ ushi’n denelerdin’ awi’rli’g’i’ barli’q ta’repten jerdin’ worayi’na qaray tarti’li’p turadi’» Beruniy ten’iz ha’m okean suw betlerinin’ sfera formasi’nda boli’wi’na da denelerdin’ jer warayi’na tarti’li’wi’ sebep boli’wi’n,soni’n’ aqibetinde jer betinde tu’rli qozg’ali’slardi’n’ payda boli’wi’n tu’sindirip Bergen.

 

 

Aristotel

 

 

Arximed

 

 

Abu Rayxan Beruniy

 

 

 

Abu Ali Ibn Sino

 

2-suwret

3-suwret

 

Beruniy Jerdin’ radyusin,shen’ber uzi’nli’g’i’n,qa’ddin ha’m ko’lemin wo’zine ta’n usi’lda wo’lshew menen birge,globusti’ woylap tapqan.Wol Amerika materigin teoriyali’ ta’repinen woylap tapqan.Jerdin’ wo’z ko’sheri a’tirapi’nda ha’m Quyash do’gereginde aylani’wi’ haqqi’nda aytqan.

Beruniydin’ zamanlasi’ Buxarani’n’ Afshona awi’li’nda tuwi’lg’an Abu Ali Ibn Sino (980-1037) mexanikali’q qozg’ali’s,qozg’ali’sti’n’ Sali’sti’rmali’g’i’,denelerdin’ wo’z-ara ta’siri,aylanbali’ qozg’ali’s,worayg’a umti’li’wshi’ ku’sh,si’zi’qli’ tezlik atmosfera basi’m,i’ haqqi’nda qi’mbatli’ mag’luwmatlar jazi’p qaldi’rg’an.

(3-suwret)

  Abu Ali Ibn Sino ku’sh ta’sirinde denelerdin’ qozg’ali’wi’n bunda wolardi’n’ massasi’ qansha u’lken bolsa,wolardi’n’ qozg’ali’si’ ushi’n sonsha ku’sh za’ru’r boli’wi’,birdey ku’sh ta’sirinde birdey u’lkenliktegi denelerdin’ alg’an tezleniwi ha’r qi’yli’ bolatug’i’nli’g’i’n ayti’p Bergen.Atap aytqanda wol bi’lay degen: «Yeki shar ali’n’,wolardi’n’ u’lkenlileri ha’rqiyli’,sebebi birdey bolg’anda na’tiyjeleri ha’rqiyli’ boladi’.U’lken shar yekinshisinen neshe ma’rte u’lken bolsa aqibeti sonsha ma’rte kishi boladi’» Bunda Ibn Sino «sebep» dep ha’zirgi zamandag’i’ «ku’sh» tusinigin na’tiyje dep, «tezlik» tu’sinigin ko’zde tutqan.

Ibn Sino denelerdin’ jerge tarti’li’wi’n tu’sindirgende mi’naday mi’sal keltiredi. «Yeger kim shertektin’ asti’ndag’i’ tirepberdi baqandi’ tarti’p alsa tirepberdi wol shertektiqulatadi,deydiTiykari’nda bolsa wol shertekti qulatpaydi’,al shertek wo’zi ushi’n ta’n bolg’an awi’rli’q ta’sirinde qulaydi’.Tirepberdi baqani’ bolsa qulawg’a mu’mkinshilik bermey turg’an yedi.Tirepberdi baqan woni’n’ asti’nan tarti’p ali’ni’wi’ menen awi’rli’q wo’z isin isledi»

Aradan jeti a’sir wo’tkennen keyin Nyuton ta’repinen pu’tkil dunyali’q tarti’li’w ni’zami’ni’n’ woylap tabi’li’wi’ Ibn Sinoni’n’ bul tuwrali’ pikirlerin da’lilledi.Sonli’qtan,Nyutonda almani’n’ u’zilip tu’siwine wonin’ jerge tarti’li’wi’ sebep yekenligin aytqan.

XVII a’sirge kelip,Italyan ilimpazi’ Galileo Galiiley(1564-1642) inerciya,denelerdin’ jerge tu’siwi,mayatniktin’ terbelis ni’zamli’qlari’n jaratti’.

Anglichan ilimpazi’ Isak Nyuton (1643-1727) Galiley ta’liymati’na,bul da’wirge shekem jasap do’retiwshilik penen

ug’ii’llang’an ali’mlardi’n’ mexanika tarawi’ndag’I’ islerine,sonday-aq,Wo’zinin’ ali’p barg’an baqlawlari’ ha’m

No’kis Rayoni’                                                                                                        22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                        22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

kseriwlerine tiykarlani’p,mexanikali’q qozg’ali’s ha’m denelerdin’ wo’z-ara ta’siri haqqi’ndag’i’ ni’zamlardi’ jaratti’.

Sabaqli’qtan qalay paydalani’ladi’?

Sabaqli’qtan paydalani’wda da’slep tema tekstin woqi’p shi’g’i’n’.Temani’ woqi’w bari’si’nda tekst mazmuni’n’ tu’sinip ali’wda keltirilgen suwwretlerden paydalani’n’.Tekst arasi’nda «yeslen’ ha’m piker ju’ritin’» degen sha’rtli  belgiler arqali’ to’mengi klasslarda yamasa aldi’ng’i’ temalarda wo’tilgen bilimlerdi yeslew,wo’z betinshe piker juwmaqlar ju’ritiw ushi’n soraw ha’m tapsi’rmalar berilgen.Bul sorawlarg’a juwap tabi’n’,tapsi’rmalardi’ wori’nlan’.

Tema tekstindegi ni’zamlar,juwmaqlrar,yen’ a’hmiyetli tu’siniklerge berilgen ani’qlamalar «itibar berin’» sha’rtli belgisi arqali’ aji’rati’p ko’rsetilgen.Wolardi’ di’qqat penen woqi’n’,analiz yetin’,da’pterin’izge jazi’p ali’n’ ha’m yeslep qali’n’.

 Temada keltiilgen tiykarg’i’ formulalar to’rtmuyeshlik ishinde berilgen.Wolardi’ da’pterin’izge jazi’p ali’n’ ha’m yeslep qali’n’.

Ayi’ri’m temalar aqi’ri’nda ma’sele sheshiw u’lgisi berilgen.Woni’n’ sheshiliwin wo’tilgen temada iyelegen bilimlerin’iz tiykari’nda analiz yetin’,ma’sele sheshiw ta’rtibin bilip ali’n’.

Ha’r bir temada keyin qadag’alaw sorawlari’ ha’m tapsi’rmalar keltirilgen.Sorawlarg’a juwap tabi’n’ ha’m tapsi’rmalardi’ wori’nlan’.

Tiyisli temag’a baylani’sli’ keltirilgen qara ren’degi cifrli’ ma’seleler woqi’ti’wshi’ ja’rdeminde klassta sheshiledi.Hawa ren’degi cifrli’ ma’seleler u’yge tapsi’rma sipati’nda beriledi.Wolardi’ a’lbette sheshin’.

Tiyisli temag’a baylani’sli’ keltirilgen a’meliy tapsi’rmalardi’ wori’nlawg’a ha’reket yetin’.Bul tapsi’rmalardi’ wori’nlasan’i’z tema boyi’nsha alg’an bilimlerin’iz bekkemlenedi,teoriyali’q bilimlerdi a’melde qollani’wg’a u’yrenesiz.

Ha’r bir baptan keyin Bergen qosi’msha shi’ni’g’i’w ha’m tapsi’rmalardi’ wori’nlan’.Wolardi’ wori’nlaw sol baptag’i’ wo’tilgen temalardi’ ta’krarlawg’a ha’m bilimlerdi bekkemlewge ja’rdem beredi.

Bap boyi’nsha keltirilgen ma’selelerdin’ bir bo’limi klassta sheshiledi,bir bo’limi u’yge tapsi’rma retinde beriledi.Yeger fizikani’ ja’ne de teren’irek u’yreniwdi qalesen’iz,wonda keltirilgen qosi’msha ma’selelerdi de sheshiwge ha’reket yetin’.

Fizikani’n’ mexanika bo’limin u’yreniwde sizge tabi’s tileymiz !

 

Sabaqti’ bekkemlew

Bekkemlew ushi’n «Debat», «klaster» interaktiv metodi’ usi’ni’s yetiledi. Tema boyi’nsha woqi’wshi’larg’a  qayta sorawlar berip ha’m qosi’msha tapsi’rma tu’rinde ha’r toparg’a krosvordlar tarqati’ladi’.tapsi’rma wori’nlani’p bolg’annan son’ bosli’qlardi’ toli’qti’ri’w maqsetinde,bilimlerin bekkemlep bari’w ushi’n yadtan formulalar jazadi’.

1.«Mexanika» so’zi qanday ma’nisti an’latadi’?

2.Mexanika pa’ni qalay qa’liplesken? Wonda Arestotel ha’m Arximedtin’ xi’zmetleri nelerden ibarat bolg’an?

3.Mexanikani’n’ rawajlani’wi’nda Worta Aziyali’ ilimpazlardi’n’ qosqan u’leslerin so’ylep berin’

4.Galiley ha’m Nyutonni’n’ jan’ali’qlari’ haqqi’nda nelerdi ayti’p bere alasi’z?

5.Mexanikani’n’ rawajlani’wi’na u’les qosqan ja’ne qanday ilimpazlardi’ bilesiz?

6.Usi’ sabaqtan qalay paydalani’w haqqi’nda so’ylep berin’.

 

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Kirisiw temasi‘n woqi‘p keliw. 

 

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wotip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshi’larg’a tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                                        22-mektep  Saylauov Ag’i’lash


No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli ’ № - 22 - sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli ’ № - 22 - sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

No’kis Rayoni’ 22-mektep

No’kis Rayoni’ 22-mektep

No’kis Rayoni’ 22-mektep

No’kis Rayoni’ 22-mektep

No’kis Rayoni’ 22-mektep

No’kis Rayoni’ 22-mektep
Материалы на данной страницы взяты из открытых истончиков либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.
06.02.2020