Конспект урока родной (аварской) литературы на тему Расул Гамзатов "Вера Васильевна"

Конспект урока родной (аварской) литературы на тему:

Расул Гамзатов «Вера Васильевна»

Магомедова Гулишат Абдусаламовна

учитель аварского языка

 МБОУ «Гимрназия № 35»

г.Махачкала пгт. Ленинкент

Родная литература 5 класс.

Дарсил тема: Расул Х1амзатов  «Вера Васильевна».

Дарсил мурад: Хъвадарухъанасул г1умру ва творчество такрар гьабизе. Ц1алул бажари борхизаби. Г1адатаб анализалдалъун гьудуллъи – вацлъи нилъер къуват бук1ин баян гьаби. Россиялъ бакараб  канлъул чирахълъун маг1арухъ г1урус учительница йик1арайлъи баян гьаби. Логикиял суалазул кумекалдалъун лъималазул г1акълу цебет1езаби.  Слайд 1.

Дарсил ин:

1.       Класс х1адур гьабила дарсиде.  

2.       Лъималазда дарсил мура два тема бич1ч1изабила.  Эпиграф:

Басрияб ц1уне,

ц1ияб лъай.

(кици)

3.     Викторина: (цересел дарсазда малъарал асарал рак1алде щвезарила). Кинал асараздаса гьал мухъал росун ругел? 

1)    Жиндирго аскарал сапаралда свакан рук1ин бихьараб мехалда, Тимурица гьеб майданалда чадирабиги ч1ван, х1ухьбахъизе ч1аян буюранила.                                                                Слайд 2.

2)    – Аниб лачен гьеч1о, чаргъедо буго.

Лочнол бусен гьеч1о гъадил гурони.

- Лочнол бусенилан лъица абураб?

Чаргъадил гурилан, лъица бицараб?                                    Слайд 3.   

3)    Гьеб ракьалда кверщел гьабун,

Кутакаб гъалбац1 бук1араб,

Кодор щварал х1айванал ч1ван,

Х1ал-зулмуялда хьвадулеб.                                                 Слайд 4.

4.       Цо-к1иго тест гьабила: (рокъоде кьураб такрар гьабила).

                              I.            Художествияб асаралда жаниб цо предмет, лъугьа-бахъин яги ах1вал-х1ал цогидаб, ц1алулесда лъик1 лъалеб, гвангъун цебеч1езабизе к1олеб предметалда, лъугьа-бахъиналда, ах1вал-х1алалда дандеккола. Гьеб художетвияб къаг1идаялда щибилан абулеб?   Слайд 5.

1)    Аллитерация.

2)    Дандекквей.

3)    Эпитетал.

II.            Кида гьавурав ва хварав Расул Х1амзатов?   Слайд 6.

1)    1877 - 1951.

2)    1923 – 2003.

3)    1934 – 2001.

III.               Расул Х1амзатовас т1оцебесеб кеч1 чан сон бугеб мехалъ гьабураб?    Слайд 7.

1)    11 сон.

2)    5 сон.

3)    9 сон.

IV.            Расул Х1амзатовасул прозаялдалъун хъвараб т1ехь кинаб кколеб? (Как называется книга Расула Гамзатова написанная в прозе?  Слайд 8.

1)    «Дир г1умру»

2)    «Дир Дагъистан»

3)    «Къисмат»

V.          Расул Х1амзатовасул кинаб кеч1 бат1и-бат1иял мац1азде буссинабун бугеб ва гьелъул кьуч1алда т1олго улкаялдаго памятникал лъун ругел?   Слайд 9.

1)     «Милъиршаби»

2)    «Ц1умал»

3)    «Къункъраби»

5.   Творческияб х1алт1и:  гьал коч1ол мухъал тартибалда лъе ва ц1але:    Слайд 10.

Йиго цоги ч1ужу цее яч1уней.

Цогидаз кидаго гьей хисунгут1и.

Дида лъала эбел цо йик1унейлъи,

Амма дир г1умрудул х1исаб гьабидал.

Ø     Г1адатаб анализалъе суалал кьела: 

Ø     Лъил х1акъалъулъ Расул Х1амзатовас бицунеб бугеб гьаб асаралъулъ?

Ø  Вера Васильевна киса щий кколей? Щай гьей маг1арухъе яч1арай?

Ø  Дандеккун х1исаб гьабе, кинаб г1умру гьелъул бук1араб Москваялда ва маг1арухъ?

6.     Баянкьовул ц1али:                                    Слайд 11.

Ø  Вера Васильевнаялда кинал зах1малъаби дандч1варал маг1арухъ?  Рате гьел мухъал коч1олъ. (5-8 куплетал).

Ø  Радал,  бакъанида Севералдехун

     Дуца угьулаан панаяб х1ухьел.

Гьал мухъаз щиб нилъеда бихьизабулеб бугеб? Рате гьел мухъал ва ц1але. (9-10 куплет)

Ø  Вера Васильевнал эбелалъул пикрабалъ кинаб бук1араб Дагъистан?  Ц1але т1ехьалдаса гьел коч1ол мухъал. (11 куплет)

Ø  Учительницаялъул бах1арчияб х1алт1ул х1асиллъун Расулица щиб-щиб рехсон бугеб? Рате гьел мухъалги.  (лъималаз ц1алула)

Учитель: бихьулищ, лъимал, школа лъуг1ун г1алимзаби рахъаниги гьул ц1алдохъабазда рак1алда йиго т1оцеесей жидер муг1алим ва гьелъул дарсал.

Ø Гьанжеги гьезие щиб бокьун бугеб? Щибилан хъвалеб бугеб Расул Х1амзатовас гьениб?

7.     Расул Х1амзатовасул «Маг1арулай» абураб поэмаялдаса гьит1инабго кесек бихьизабила.

Учитель: живго Расул Х1амзатовасдаги кидаго рак1алдаса уней гьеч1о т1оцебесеб г1урус дарс ц1аларай муг1алим. Гьелъие нуг1лъун ккола гьесул цойги асар поэма «Маг1арулай». Гьенибги батула нилъеда гьейго Вера Васильевнал образ. Гьанже нужее гьит1инабго кесек гьеб поэмаялдаса бихьизабизе бокьун буго.

Ø Р.Х1амзатовас гьаб поэмаялдаги кинайлъун йихьизаюн йигей Вера Васильевна?

8.     Художествияб каламалда гъорлъе раккиялъул мурадалда х1алт1и гьабила.  

Учитель: Вера Васильевнал г1амал-хасият бихьизабизе, гьедехун бугеб жиндирго бербалагьи загьир гьабизе Расул Х1амзатовас х1алт1изарун ругел эпитетал ралагьила нилъеца гьанже гьаб коч1олъ. 

1.     Эпитетал ратизе:                                                      Слайд 13.

Вера Васильевна, г1азизай гьалмагъ,

Т1оцебе г1урус дарс  дие ц1аларай.

Гьезда ратизе ккола гьадинал эпитетал: хинаб балагьи, тамахаб квер, г1азизай гьалмагъ, багьадураб рак1, багьадураб къасд, дир рек1ел гьудул, урхъарай яц, к1иабилей эбел.

2.     Дандекквеял ратизе: Кинал дандекквеял х1алт1изарун ругел поэтас гьаб коч1олъ?                                             Слайд 14.

Рак1 урхъараб Москва, Арбаталъул къват1,

Т1угьдузул тукада дандбит1араб рукъ ;

Т1инч1ги ун хут1араб х1инч1алда релълъун,

Мун рокъой ах1улей х1асратай эбел.

Ралагье нужецаго цойги  дандекквеял: жийго эбел г1адин, мун релълъун йик1ана рагъухъанасда, г1исинлъимал г1адин, гучал китаз г1адин, ц1умаллъун роржуна. 

Учитель: Гьединал бат1и-бат1иял ресалги х1алт1изарун, пасих1го хъван буго гьаб кеч1 Расул Х1амзатовас. Щибаб раг1иги буго рек1елъе бортулеб, хехго рак1алда ч1олеб.

Ø Лъицаха бицинеб дида щиб абизе бокьун бугеб авторасе нилъеда?

Ø Аслияб идея кинаб бугеб гьаб коч1ол?

Ø Г1урусазулги маг1арулазулги кинаб гьоркьоблъи бихьизабулеб бугеб?

Ø Щиб беццулеб бугеб?

9.   Кицаби:            

Гьудуллъи вацлъиялъул х1акъалъулъ кинал кицаби нужеда лъалел? (Какие пословицы вы знаете о дружбе и братстве?)  (Рак1алде щвезарила халкъиял кицаби, учителас байбихьула, лъималаз ахир абизе ккола). Гьездаго маг1на г1агарал кицаби г1урус мац1алдаги рак1алде щвезарила.    

v Дур гьудул щиван бице,   мунго щивали бицина.                                             Слайд 15.

v Гьудул нусгоги дагьав, тушман     цоги г1емерав.                                                         Слайд 16.

v Гьудуласул гьудул - дурги гьудул, тушманасул гьудул – дурги тушман. Слайд 17.

v Вацлъиялъул кици.

10.    Учителас рихьизарула газетаби макъалаби хъварал.

 Араб сон бук1ана нилъер х1укуматалъ Учителасул сонлъун ч1езабун. Гьеб соналъ Дагъистаналъул лъайкьеялъул министерствоялъ лъазабун бук1ана г1урус учительницаялъул х1акъалъулъ макъала хъвазе къец.  Жакъа нужее хал гьабиялъе босун буго лъабго гьединаб макъала.                                                Слайд 12.

11.                      Лъимал, жакъа нилъехъе гьоболъухъ яч1ун йиго г1урус учительница, чанго соналъ нилъер гимназиялда х1алт1арай ва гьанже х1алхьиялда йигей. Дие бокьилаан нуж г1енеккизе гьелъ бицунелъухъ. (Дорогие ребята, сегодня к нам на урок я пригласила русскую учительницу, отличника образования Республики Дагестан, почетного работника Российской Федерации, которая проработала в нашей гимназии много лет - Татьяну Васильевну. Вам слово, Татьяна Васильевна.)

12.                      Коч1ол мухъал рек1ехъе рицине рахъина лъимал. 

13.                      Дарсил х1асил гьабила:

Ø        Дида лъала эбел цо йик1унейлъи,

Цогидаз кидаго гьей хисунгут1и,

Амма киназулго рак1алъ абула,

К1иабилей эбел йигин мунилан.

Щай поэтас жиндирго т1оцеесей учительницаялда к1иабилей эбелилан абулеб? 

Ø  К1иабилеб рахьдал мац1лъун г1урус мац1 нилъеца къабул гьабиялъе г1илла щиб?

Ø   Г1урус мац1 малъиялъул кинаб к1вар бук1араб ва гьанжеги бугеб?

Ø  Гьабсаг1ат т1олабго ц1алиги рахьдал мац1алда бачун, г1урус мац1алдаса инкар гьабуни, щиб ккезе бугеб? Мисалал раче. 

Ø  Цох1о г1урус мац1алде к1варги кьун маг1арул мац1 к1очон тани, щиб ккезе бугеб? Мисалал раче.

Ø Учитель: Нилъер Дагъистаналда  Мах1ачхъала шагьаралда лъун буго г1урус учительницаялъе памятник. Гьеб памятник рагьиялдалъун нилъер халкъалъ бихьизабулеб буго г1урус учительницаялдехун бугеб бербалагьи, гьелъул бах1арчияб х1алт1уе кьолеб бугеб къимат, гьелъие кьолеб бугеб баркала ц1ияб г1умруялде г1ат1идаб нух рагьиялъухъ.

Ø Кинаб асар гьабураб нужее  Расул Х1амзатовасул коч1оца?

Ø Бокьанищ нужее гьеб кеч1?

14. Рокъобе х1алт1и: сочинение хъвазе «Дир т1оцеесей муг1алим» абураб темаялда, бажарарав чияс коч1ол мухъал ургъизе.                                            Слайд  18.