Конспект урока по башкирскому языку 1 класс

Юғары Этҡол урта мәктәбе филиалы- Уразбай башланғыс дөйөм белем биреү мәктәбе Уҡытыусы: Иҙрисова Зәмирә Рауил ҡыҙы “Башҡорт   теле“   комплект:   УМК   Дәрестең темаһы: Һүҙҙе ижеккә бүлеү. (1 класс ) Дәрес төрө: Уҡыу мәсьәләһе ҡуйыу дәресе. Уҡыу­медотик (авт.Сынбулатова Ф.Ш.һ.б). Планлаштырған һөҙөмтәләр: Шәхси   сифаттарҙы   үҫтереү   өлкәһендәге   үҫеш:   туғанлыҡ,   ғаилә төшөнсәләрен үҙләштереү; яҡын кешеләрең менән йылы мөнәсәбәт ҡороуҙың әһәмиәтенә төшөндөрә башлау. Метапредмет   өлкәһендәге   үҫеш:   эште   планлаштырырға,уға   ярашлы   эш итергә, уны атҡарыу юлдарын билдәләргә, эш процесын анализлап, һөҙөмтәне күҙалларға өйрәнеү. Предмет   өлкәһендәге   үҫеш:   ижек   төшөнсәһен   үҙләштереү,ижеккә   бүлеү ысулдарын асыу. 1­се эш.Ошо эш процесында ҡуйылған ғәмәли мәсьәләне уҡыу мәсьәләһенә үҙгәртеү ҡороу йәғни әйләндереү.Һүрәтте ҡарау.Эштең шартында бирелгән һорауҙарға яуаптар. Был эште уҡыу мәсьәләһе ҡуйыу өсөн ҡулланыу отошло булыр. Торт тураһында һөйләшеү түбәндәге йүнәлештә ойошторола: ­торт ниндәй байрамға( кемгә) тәғәйенләнеүен асыҡлау; ­торт нисә кешегә бүленсәген асыҡлау; ­тортты ашауҙы ойоштороу тәртибе һ.б. Һығымта   яһау:   тыуған   көндө   билдәләгәндә   өҫтәл   артында   нисә   кеше булһа,тортты шунса өлөшкә бүлергә; матур теләктәр белдереп, тәмле торт өсөн рәхмәтеңде белдереп тортты ауыҙ итеү (ашау). Юғарыла   бәйән   ителгән   ғәмәли   мәсьәләне   хәл   итеүҙе   уҡыу   мәсьәләһенә үҙгәртеп ҡороу : У. Балалар, Отҡор һүҙҙе ижеккә бүлеүҙе тортты өлөштәрга бүлеүгә тиңләй. Ысынында, ул шулаймы икән? Әйҙә шуны асыҡлау маҡсатында тикшеренеү эше үткәрәйек.Тимәк, һеҙҙең алдығыҙҙа ниндәй уҡыу мәсьәләһе ҡуйылды? Б.Һүҙҙе ижеккә нисек бүлергә? ҡ ҡ ҡ һүҙе.Һүҙҙә бөтәһе өс һуҙынҡы. У.Һүҙҙе ижеккә бүлеү ысулдарын асыҡларға , өйрәнергә. Уҡыу мәсьәләһен хәл итеү. У.Тортты нисә өлөшкә бүлеүҙе нимәгә таянып хәл иткәйек әле? Б.Өҫтәл артында нисә кеше булһа , шунса өлөшкә бүлергә кәрәк . У.Һүҙҙе ижеккә бүлгәндә “кеше һанына ҡарап бүлеү”, тигән критерийҙы нимә менән   алмаштырға   мөмкин   ?”  Әлифба   “  дәрестәрен   иҫкә   төшөрәйек.Һүҙҙә нисә ижек булыуын нисек билдәләргә өйрәнгәйнек ? Б.Һүҙҙә нисә һуҙынҡы булһа,унда шунса уҡ ижек була. У.Мәҫәлән ? Б. Мәҫәлән, а сарла У. Тимәк? Б.Һүҙҙә өс һуҙын ы булғас, ижектәр һаны ла өсәү. У.Һеҙ уҡыу масьәләһен сисеүгә ҡарата 1­се аҙымды яһанығыҙ. Артабан   нимәне   асыҡларға,   ни   эшләргә?Уның   өсөн   уҡыу   мәсьәләһен ҡабаттан яңыртайыҡ әле. Б.Һүҙҙе ижеккә нисек бүлергә? У. Уҡыу мәсьәләһендәге асыҡ һүҙҙе айырып әйтегеҙ. Б. Нисек? У.Дөрөҫ. Тимәк ,һеҙҙең 1­се аҙым һүҙҙә нисә ижек булыуын асыҡлау булды.2­ се аҙым һүҙҙе ижеккә нисек бүлергә һуң? ҡ һүҙен, һуҙынҡы өндәренең һанына (улар өсәү) Уҡытыусы балаларға а сарла ярашлы   өскә   бүлергә   ҡуша.Балалар   эште   дәфтәрҙә   башҡара. Рәт араларында йөрөп, у ытыусы балаларҙың эшен күҙәтә. Артабан уҡыу диалогы ойошторола. Балаларҙың аҡсарлаҡ һүҙен ижеккә ике төрлө   вариант   (а ­сар­ла   һәм   а с­ар­   ла ҡ)   бүлеүе   асыҡлана.Ошо факттарҙы ҡулланып, уҡыу мәсьәләһен сисеү өҫтөндәге эште дауам итеү. аҡ­сар­лаҡ? аҡс­ар­лаҡ? Һүҙҙе ижеккә бүлгән саҡта ,артикуляцион апараттың эшмәкәрлегенә иғтибар итегеҙ.   Тойомлау,   һиҙеү   мөмкинлектәрен   нығыраҡ   әүҙемләштереп,   аңларға тырышығыҙ: ҡайһылай бүлгәндә йәтеш, уңай? Б. Аҡ­сар­ лаҡ, аҡс­ар –лаҡ(балалар бер нисә тапҡыр һүҙҙе ижектәргә бүлеп ҡарап,1­се вариант бүленеше уңай булыуын әйтәләр). Б. Аҡ­ сар­лаҡ ошолай бүлеү уңай. ҡ ҡ ҡ ҡ ҡ У. Афарин! Ысынлап та, шулай.Һеҙ интуитив рәүештә, тойомлау, һиҙемләү ағзаларын   әүҙемләштереп   аҡсарлаҡ   һүҙен   ижеккә   дөрөҫ   бүлеүгә ирештек.Һеҙгә   мин   уҡыу   мәсьәләһен   тағы   бер   тапҡыр   иҫкә   төшөрәм. Һүҙҙеижеккә нисек бүлергә? Б.Һүҙҙе   эсендә   мотлаҡ   бер   һуҙынҡы   булған   өлөшсәләргә   ритмлап   бүлеп, уларҙы араларында пауза яһап әйтергә кәрәк. У.Бик  аҡыллы  тәҡдим  индерҙең,рәхмәт.  Ошо  бүлеү  мәлен  һәм  шул  бүлеү процесын тағы ла сағыуыраҡ итеү мәмкинселектәре бар. Мәҫәлән,  1­се   ысул:   Һүҙҙе   ижеккә   бүлгәндә   ҡулдың   һыртын   эйәк   аҫына ҡуйып,уның   ҡул   тиреһенә   ҡағылыуын   тойомлау.(Ошо   ысулды   ҡулланып аҡсарлаҡ һүҙен ижеккә бүлеп ҡарау). 2­се ысул: ҡул сабып ,ритм паузалар яһап , һүҙҙе ижеккә бүлеү һ.б. 3­сө ысул:аяҡты иҙәнгә һуғып, ритм менән пауза яһап,һүҙҙе ижеккә бүлеү һ.б. Артабан   балалар   тапҡан   эш   ысулдарын,   йәғни   һүҙҙе   ижеккә   бүлеү мөмкинлектәрен ҡулланып , дәреслектәге 2­3­сө эштәрҙе башҡара. Һығымта.Уның мәғәнәһе үҙгәрә йәғни яңы һүҙ барлыҡҡа килә(яҙ,яр,ял һ.б.)Ә ҡайһы   бер   осраҡта   һүҙҙең   мәғәнәһе   юғала,йәғни   ул   хәрефтәр   теҙмәһенә әйләнә ( ям,яҫ,яф һ.б.). Эш   дәфтәрендә   эш.   Бирелгән   һөйләмдә   төшөп   ҡалған   һүҙҙе   ҡуйып   ,уны тулыландырып яҙыу. Күсереп яҙыу ҡағиҙәләренең үтәлешен күҙәтеү. 4­се эш.”Ҡояшлы тупһа” тексын етеҙ һәм аңлы уҡыу. Текстың асҡыс һүҙҙәрен билдәләү.   Уны   һөйләп   өйрәнеү.   Үҙеңдең   бесәйеңде   һүрәтләп һөйләү. улланыу   өсөн   һүҙҙәр:йомро,йомша ,тырпайып   торған   мыйы тары, Ҡ ослотырна ,   янып   торған   фосфорҙай   ,баҙлап   тора,   алһыу   танауы, йомша  тәпәйҙәре, һа   ына баҫып. Эш   дәфтәрендә   эш   (№4).Һүрәтле   диктант   яҙыу.   Һүрәттә   төшөрөлгән предметтың атамаһын әйтеү. Һүҙҙәрҙе ижекләп үҙ­үҙеңә әйтеп яҙҙырыу (сәғәт, ҡарға, шыршы, борсаҡ). Эш дәфтәрендә эш (№5).Бирелгән һүҙҙәрҙең нәҙек әйтелешенә тамға һалыу. 5­се эш.Бирелгән һүҙҙәрҙең һыҙмаһын ҡулланып диктант яҙыу.(Ҡуян кишер ашай.Торна   тәлмәрйен   ашай.Муйнаҡ   бесәйҙе   баҫтыра).Парталашың   менән яҙған һөйләмдәрҙе тикшереү. 6­сы   эш.”Бәпембә   сәскәләре”   шиғырын   уҡыу.   Шиғырҙан   алынған   тәүге тәьҫораттар менән уртаҡлашыу. Шиғыр йөкмәткеһәнә ҡарата телдән һүрәт төшөрөү һәм уны тасуирлап һөйләү. Шиғырҙан ике ижекле һүҙҙәрҙе табып әйтеү. Ижеккә бүлеү технологияларын иҫкә төшөрөү. ҡ ҡ ҡ ҡ ҡ ҡ Һығымта яһау.Һүҙҙә нисә һуҙынҡы булһа, шунса ижек. Һүҙҙе ижеккә бүлеү ысулдары:   ҡул   сабыу,   аяҡты   иҙәнгә   һуғыу,   ҡул   һыртын   эйәккә   ҡуйыу, ритмлап ижектәр араһында паузалар яһау. Дәрескә рефлексив анализ. Баһалау.Нимәләр эшләнем? Нимәгә төшөндөм, нимәгә төшөнмәнем? Артабан нимә эшләргә? һ.б. Дәрестәге эшмәкәрлекте баһалау бағаналарында күрһәтеү: ­төшөнөп бөтмәнем; ­өлөшләтә төшөндөм; ­тулыһынса төшөндөм.