Конспект урока по кабардинскому языку по теме "Хьэрфышхуэк1э къыщ1адзэу ятх псалъэхэр" (3 класс)

Темэр. Псалъэухар хьэрфышхуэк1э къызэрыщ1адзэр.  Псалъэуха                     зыхуэмыдэхэм я к1эм ягъэув нагъыщэхэр. Хьэрфышхуэк1э ятх псалъэхэр.    Мурадыр. Псалъэухам и тхык1э тэмэмыр ящ1эн. Псалъэуха зыхуэмыдэхэм я к1эм зыхуеину нагъыщэхэр ягъэувыфу есэн. Псалъэм мыхьэнэк1э           пэгъунэгъур къагъуэтыфын. Ц1э унейхэм я тхык1эр ящ1эн. Гъэмахуэр зэрагъэ  ­к1уам тепсэлъыхьын.     Урокым къыщыдгъэсэбэпыпхъэр.  « Псалъэуха» таблицэр, «Адыгэбзэ  тхылъым зэрелэжьын тетрадь» (С. Л.), зыхуэмыдэ карточкэхэр, ребусхэр, интерактивнэ доска.      Къызэрытпщытэну 1эмалхэр.  Зэрагъэунэху диктант (дакъ.5),зыхуэмыдэ  карточкэхэмк1э гъэлэжьэн (дакъ.5)                         Урокыр зэрек1уэк1ынур. 1. Урокым зыхуэгъэхьэзырын. 2. Къабзэрытхэмк1э лэжьыгъэ.    Ас Ам Ан Ар Амир Аминэ Риммэ Мирэ Нинэ Ринэ рамэ  Сыт хуэдэу бгуэш хъуну мы птхахэр?   а) Ас, Ам, Ан, Ар – пычыгъуэхэщ, Амир, Аминэ, Риммэ, Мирэ, Нинэ, Ринэ,  рамэ – псалъэхэщ.   б) Амир, Аминэ, Риммэ, Мирэ, Нинэ, Ринэ  псалъэхэр хэт? упщ1эм жэуап  хуохъу, рамэ псалъэр сыт? упщ1эм жэуап хуохъу.  3. Темэм елэжьын.    Лэжь.1.  1) жьэры1уатэу зэпкъырыхын. Псалъэуха къэс къыщыщ1идзэмрэ  щиухымрэ къыжы1эн.    2) Псалъухар зытепсэлъыхьыр къыжы1эн, псалъащхьэ хуэщ1ын («Гуф1эгъуэ  махуэ», «Еджак1уэхэм я гуф1эгъуэщ», «Сентябрым из»).    3) Псалъэуха зыщыгъуазэхэр ягу къэгъэк1ыжын (Зэра1уатэ. Зэрыупщ1э. Хэ1этык1а). 4)Зэра1уатэ псалъэухам зэрыупщ1э, хэ1этык1а псалъэухахэр          къыхэщ1ык1ын. ( инт. доска)    5)  Гуак1уэхэр, ек1уу псалъэхэу текстым хэтым мыхьэнэк1э пэгъунэгъу   къэгъуэтын ( гуак1уэхэр – гурыхьхэр, ек1уу – дахэу, дэгъуэу).    Лэжь. 2. Упщ1эхэмк1э «Сэ гъэмахуэр зэрызгъэк1уар» ф1эщыгъэц1эр и1эу хъыбар к1эщ1 зэхэлъхьэн.           1) Гъэмахуэм дауэ зыбгъэпсэхуа?           2) Дэнэ ущы1а?           3) А щ1ып1эр сыт хуэдэт?           4) Плъэгъуахэм щыщу сыт уигу нэхъ къинэжа?    Хьэрфышхуэк1э къегъэжьауэ ятх псалъэхэр ягу къэгъэк1ыжын.      Таб.«Ц1э  унейхэм я тхык1эр», нтер.доска)    Лэжь. 4. 1) Письмом къегъаджэу тегъэпсэлъыхьыжын.         2) Псалъэухахэр я къэпсэлъык1эк1э зыхуэдэр къэщ1эн.         3) Текстым хэт ц1э унейхэр къыжы1эн.         4)  «Мамэ дыщэ» псалъэхэр къазэрыгуры1уэр къыжегъэ1ын. Анэр нэм,  псэм зэрыхуэдэр къагурыгъэ1уэн, абы хуа1ын хуей ф1ылъагъуныгъэм       яхутепсэлъыхьын. Анэбзэр ди адыгэбзэу, ди лъэпкъыбзэу зэрыщытыр, ар ф1ыуэ  лъагъун ик1и хъумэн зэрыхуейр хьэкъыу япхыгъэк1ын.     Лэжь.  6. 1) Къитхык1ын, унэц1э – ц1эхэм япэ ит хьэрфхэр щ1этхъэн.       2) Текстым къыщыгъэлъэгъуа ди адыгэ тхак1уэхэм я ц1эхэм иджыри зэ  къегъэджэжын, ягу ирегъэубыдэн. Нэгъуэщ1 ди адыгэ тхак1уэу ящ1эхэм я ц1эхэр  къыжегъэ1ын.    Пащ1э Бэчмырзэ, Щоджэнц1ык1у Алий, Щоджэнц1ык1у 1эдэм,  Хьэхъупащ1э Амырхъан, Шортэн Аскэрбий, …      Я къуажэдэсхэм щыщу Хэку зауэшхуэм л1ыхъужьыгъэ щызезыхьахэм я ц1э­унэц1эхэр доскам кърегъэтхык1ын. (интер. доска) Ди Хэкур, ди  щхьэхуитыныгъэр тхуэзыхъума адыгэл1 хахуэхэр                      зэрызыщамыгъэгъупщэныр къагурыгъэ1уэн.     Къанкъуэщ Ахьмэдхъан, Къардэн Къубатий, Къуэныкъуей Назир,  Яхэгуауэ Михаил, Иуан  Хьэсэн. 4. Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжь тетрадь. (езыр­езыру гъэлэжьэн)     Лэжь.2. а)Гъэмахуэм ныбжьэгъущ1э къэзгъуэтахэр:         б) Адыгэ сабий джэгук1эу зэзгъэщ1ар;         в) Сызэджа тхылъхэр;         г) Щапхъэ зытесхыну мурад сщ1ар.   Лэжь.3. а) Ребусым къегъаджэу словарнэ псалъэхэм я тхык1эр ягу       ирегъэубыдэн (бгырыпх, бзиху), псалъэхэр хэту псалъэуха зэхэгъэувэн..     б) Бгырыпхыр щыгъыным щыщщ. Фэ сыт хуэдэ бгырыпххэр щы1эу  фщ1эрэ?   (Дыщэ бгырыпх, дыжьын бгырыпх, фэ бгырыпх)     в) Дыжьын бгырыпхымрэ дыщэ пы1эмрэ нэмыщ1 сытхэр хыхьэрэ адыгэ пщащэм и фащэм? (бгъэ1улъ, бостеик1э, 1эщхьэпэпылъ, бостей, лъэхъстэн  вакъэ).      г) Бзихур жыг лъэпкъщ. Нэгъуэщ1 сыт хуэдэ жыг лъэпкъ фщ1эрэ? (гъуей, псей,  тхуей, жыгей, к1арц, …) 5. Урокыр егъэбыдыл1эн.       Зэрагъэунэху диктант. Си къуэш Сэлам ц1ыхухэм гуапэу сэлам ярех.Уи анэшхуэ Дыжьын дыжьын  бгырыпх и1э? Мурат, сыту  бзиху жыг дахэ хэпса!   а) Сэлам ­ сэлам, Дыжьын – дыжьын псалъэхэр зыдыдогъэлъыт.         (Сэлам,  Дыжьын – ц1ыхухэм я ц1эхэщ, хьэрфышхуэк1э къегъэжьауэ ятх; дыжьын –  гъущ1 лъап1эм и ф1эщыгъэц1эщ, сэлам – ц1ыхум зэрыхуэгуапэ 1эрубыдщ.)   б) Псалъэуха дапщэ хъурэ? Сыт хуэдэ хьэрфк1э къегъэжьа псалъэухахэр? Псалъэуха къэс сыт хуэдэ нагъыщэ щыт? в) Сыту п1эрэ Мурат жыг щ1ыхисар? (Дыкъэзухъуреихь дунейр жыгхэм дахэ, къабзэ ящ1. Дэ ди къалэнщ дэтхэнэ зыми жыгхэр хэтщ1эну, абыхэм  дак1элъыплъыну.) 6. Унэ лэжьыгъэр.    Лэжь. 8. а) Къитхык1ын.            б) Псэущхьэхэм зэреджэ ц1эхэм и къыщ1эдзап1эр щ1этхъи  уи гум  иубыдэ.          в)  1уащхьэныкъуэ, Ипщэ Банэ – псалъэхэр хьэрфышхуэк1э            къыщ1егъэжьам и щхьэусыгъуэр къыжы1э.           г) Фи къуажэм пэгъунэгъу щ1ып1эхэм я ф1эщыгъэц1эхэр къащ1и  тхы.