Конспект урока по кабардинскому языку по теме "Й-мрэ и-мрэ" (3 класс)

Темэр.  Хьэрфышхуэк1э кърагъажьэ псалъэхэм теухуауэ я щ1эныгъэм  хагъахъуэ.  Й – мрэ  и – мрэ псалъэм къызэрыщык1уэр.    Мурадыр.  Ц1э унейхэм я тхык1эр зэращ1эм хэгъэхъуэн.  Й – мрэ и­ мрэ зыхэт псалъэхэм я тхык1эр ящ1эн. Республикэм и къалащхьэм, нэгъуэщ1 къалэ  и1эхэм, псы щежэххэм, къуршхэм щыгъуазэ щ1ын. Щалъхуа хэкум ф1ы  лъагъуныгъэ хуа1эм хэгъэхъуэн.     Урокым къыщыдгъэсэбэпыпхъэр. « Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь» (С. Л.), таблицэ «Ц1э унейхэр» (Т. С.), зыхуэмыдэ карточкэхэр, республикэм и къалэхэр къызэрыщ сурэтхэр (интер. доска)                    Урокыр зэрек1уэк1ынур 1. Урокым зыхуэгъэхьэзырын 2. Къабзэрытхэмк1э лэжьыгъэ.    Нн Ан На Ни Ну Нинэ Иннэ нанэ анэ Нунэ    Иннэ и анэр Нинэщ. Иннэ и нанэр Нунэщ. 1) Сыт хуэдэу бгуэш хъуну мы ттхахэр?        а) Хьэрф:  Нн –макъ дэк1уашэ жьгъыжьгъ гуэгъу зимы1э.     б)Пычыгъуэхэр: , На, Ни, Ну Ан.     в)Псалъэхэр: Нинэ, Иннэ, нанэ, анэ, Нунэ.     г)Псалъэухахэр: Иннэ и анэр Нинэщ. Иннэ и нанэр Нунэщ.   2)Хьэрфышхуэк1э тха псалъэхэр: Нинэ, Иннэ, Нунэ.     Хьэрф ц1ык1ук1э тха псалъэхэр: нанэ, анэ. 3. Унэ лэжьыгъэр зэрагъэзэщ1ам зыщыгъэгъуэзэн.   1) Фигу къэвгъэк1ыж псэущхьэхэм зэреджэ ц1эхэм я тхык1эр. 2) Хьэ, джэду, шк1эхэм ф1эфщыну фызыхуей ц1эхэр къевбжэк1.   3)Фи къуажэм пэгъунэгъу щ1ып1эхэм я ф1эщыгъэц1э къэфщ1ахэм      фыкъеджэ.   4)Пычыгъуэ фтхар зыщыщ таурыхъым и ф1эщыгъэц1эр сыт? («Нат1эху»)   5)Иджыри сыт хуэдэ таурыхъхэм я ф1эщыгъэц1эхэр фщ1эрэ? 4. Темэм елэжьын.  1) Вариантк1э зэхэхауэ лэжьыгъэр ягъэзащ1э:        1 вариант                                               11вариант Ди къуажэм и ц1эр …    .                      Ди псыежэхым и ц1эр  …   . Си ныбжьэгъум и ц1эр  …  ,                 Ди егъэджак1уэм и ц1эр  …  , и унэц1эр …   .                                        и унэц1эр  …  .     Лэжь. 9. а) Зыхущыщ1э псалъэхэр хэгъэувэжурэ къеджэн ик1и къитхык1ын.  Хьэрфышхуэк1э кърагъажьэ псалъэхэр зы екъуак1э щ1этхъэн.      Ди республикэм зэреджэр Къэбэрдей­Балъкъэрщ. Ди къалащхьэр  Налшыкщ. Нэгъуэщ1 къалэхэри ди1эщ: Нарткъалэ, ( Шэджэм, Тэрч, Майскэ, Тырныауз, Прохладнэ, Бахъсэн).    Ди щ1ыгум щожэх къуршыпс уэрхэу Тэрч, (Балъкъ, Шэрэдж, Урыху,  Малкэ)   Лъагап1эм утету уплъэмэ, ди щ1ы гъунапкъэм зыщызы1эт (1уащхьэмахуэ) бгы лъагэр уолъагъу.    б) Нэгъуэщ1 псалъэхэу хьэрфышхуэк1э кърагъажьэхэр фигу къэвгъэк1ыж.    в) Уэр псалъэм къик1ыр къыжы1эн, мыхьэнэк1э къыпэщ1эуэ псалъэ къэхьын.  (уэр – къаруушхуэ зи1эу ежэх псы, уэр – хуэм).      Лэжь. 10.  а) Сурэтхэм къыщыгъэлъэгъуахэм я ф1эщыгъэхэр къыжы1эн.    ( бостей, бдзэжьей, кхъуафэжьей,джэджьей, шэнтжьей). б) Предметхэм я ф1эщыгъэхэм зэрек1ум хуэдэу мы псалъэхэр щ1ыгъун: дагъэ, чэсыргей, щабэ, ц1ык1у, лсынщ1э. (чэсыргей бостей, бдзэжьей дагъэ, кхъуафэжьей псынщ1э, джэджьей ц1ык1у, шэнтжьей щабэ).      в) Сурэтым итым псалъэ гуп дэщ1ыгъуурэ зы псалъэк1э зэхъуэк1ын. ( Бостейр, джэдыгур,1элъэщ1ыр, к1эр, бэлътор – щыгъынщ. Бдзэжьейр, щ1акхъуэр, лыр, шэр, джэдык1эр – шхынщ. Кхъуафэжьейр, лъакъуэрыгъажэр ,машинэр, кхъухьлъатэр – транспортщ. Джэджьейр, джэдыр, гуэгушыр, къазыр, адакъэр – джэдкъазщ. Шэнтжьейр, гъуэлъып1эр, ст1олыр, шэнтыр, диваныр – унэлъащ1эщ.     Лэжь.11. а) Псалъэхэр къэгъэсэбэпурэ Псалъэуха зэхэлъхьэн. ( Дыгъуасэ – дыгъуасэрей. Дыгъуасэрей уэшхыр щ1ы1эт. Нобэ – нобэрей. Нобэрей щ1акхъуэр щабэщ. Дыгъуэпшыхь – дыгъуэпшыхьрей.            Дыгъуэпшыхьрей театрыр дыхьэшхэнт. Пасэ – пасэрей. Пасэрей щыгъын  музейм щ1элъщ. Иджы – иджырей. Иджырей тыкуэнхэр къулейщ. Нышэдибэ –         нышэдибэрей. Нышэдибэрей шэр заводым яшащ.     б) Жыгхэм я ф1эщыгъэц1эу щырыщ тхын, псалъэ къэс й хэту. (жыгей, дей, псей, тхуей,уэздыгъей, …) 5. Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь.   Лэжь. 1. 1)  Ди республикэм куейуэ итыр къебжэк1ын, я къалащхьэхэр и  гъусэу. Ф1эщыгъэц1эхэм я къежьап1эм гу лъегъэтэн (интер. доска). (Тэрч куей – Тэрч, Урван куей ­   ?            , Шэджэм куей – Шэджэм,  Зольскэ куей ­   ?        ,   Лэскэн куей – Лэскэн, Эльбрус куей – Тырныауз, Бахъсэн куей – Бахъсэн, Майскэ куей – Майскэ).  Езыр – езыру гъэлэжьэн. 2) Ди къуажэм (къалэм) зэреджэр:  …  .    3) Абы блэж псым и ц1эр:  …  .    4) Ди унэц1эр:  …  .    5) Ди унагъуэм исхэм я ц1эр:  …,   …,  …,  .    6) Ди хьэм (джэдум, жэмым, шк1эм) зэреджэр:  …,  …,  …  .    Лэжь. 3.  Уэ сыт хуэдэ псэущхьэхэм сэбэп уахуэхъуа? Сыт хуэдэ       сэбэпынагъ къыдатрэ унэ псэущхьэхэм?                                                                      Лэжь. 4. 1) Ребусым къегъэджэн,  словарнэ псалъэхэм я тхык1эр ягу           Иреъэубыдэн. Бостей ­ щыгъынщ,  тхуей – мэзым къыщык1 жыг лъэпкъщ).       2) Бостей, тхуей псалъэхэр хэту псалъэуха зэхегъэувэн.    (Си анэшхуэм бостей дахэ схуидащ. Мэзым тхуей жыг куэд щ1этщ.)       3) Сыт хуэдэ пкъыгъуэхэр и1э бостейм? (пл1э, к1э,1эщхьэ, пщамп1э) 6. Зэджар егъэбыдыл1эн.   1)Зэрагъэунэху диктант (дакъ.5).     Уэрамым тет тхуей жыгым Елдар псы щ1ик1ащ. Ланэ и анэшхуэм  к1эпхын дахэ хуидащ. Ланэ ек1уу ик1и дахэу мадэ.      2) Сыту п1эрэ Елдар уэрамым тет жыгым псы щ1ыщ1ик1ар? Сытк1э сэбэп жыгыр?      3)  Ланэ и анэшхуэм к1эпхын хуидын хуей щ1эхъуар сыту п1эрэ?       4)Сыт хуэдэ хьэрфк1э къыщ1эдза Елдар, Ланэ псалъэхэр? Нэгъуэщ1 сыт  хуэдэ псалъэхэр ятхрэ хьэрфышхуэк1э? 7. Унэ лэжьыгъэр.       Лэжь. 12. Къеджэн. Псалъэхэр къэгъэсэбэпурэ упщ1эхэм жэуап тхын.         1) Сыт хуэдэ пхъэщхьэмыщхьэ жыгхэр къыщык1рэ жыг хадэм?         2) Сыт хуэдэ жыгхэр къыщык1рэ мэзым? 3) Сыт хуэдэ жыгхэм унэлъащ1э къыхащ1ык1рэ? Адэ­анэхэр                  зыдэвгъэ1эпыкъуурэ жэуапыр къафщ1э.