Конспект урока по кабардинскому языку по теме "Къызэрапщытэ псалъэхэр" (3 класс)

Темэр. Къызэрапщытэ псалъэхэр.   Мурадыр. Къызэрапщытэ псалъэмк1э дэгъэхуа хьэрфзешэхэр дагъэувэжыфу  есэн. Псалъэхэр къагъэсэбэпурэ текст к1эщ1 зэхагъэувэфын. Зи пык1эр  ц1ыхухэм яшх­ямышк1э зэхагъэк1ыфын.   Урокым къэгъэсэбэпэпхъэр. « Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь»  (С. Л.), зыхуэмыдэ карточкэхэр, «Кабардино­черкесско­русско­англо­турецкий словарь в иллюстрациях» (Х. Х. Сукунов), «Алфавит» таб. (Т. С.)                              Урокыр зэрек1уэк1ынур 1. Урокым зыхуэгъэхьэзырын. 2. Къабзэрытхэ лэжьыгъэ.    Кк Къкъ Къукъу Къэ Къа Къе къэб къалэ къуажэ   Къантемыррэ Къэрэжанрэ къалэм щопсэу. Къубатийрэ Къурмэнрэ  къуажэм дэсщ.   1) Сыт хуэдэу бгуэш хъуну мы ттхахэр? ( Хьэрф, пычыгъуэ,  псалъэ                  ,псалъэуха).   2) Хьэрфхэм сыт хужыф1эфын? (к –хьэрф дэк1уашэдэгу гуэгъу зимы1эщ; къ –хьэрф дэк1уашэ дэгу п1ыт1а гуэгъу зимы1эщ; къу –хьэрф дэк1уашэ дэгу п1ыт1а гуэгъу зимы1эщ).   2) Псалъэхэм хьэрфзешэхэр щ1эфтхъэ, пычыгъуэк1э зэпывуд. Псалъэ къэс  пычыгъуэ дапщэ хъурэ ик1и сыт апхуэдэу щ1ыщытыр? (къэб –хьэрфзешэу зы хэтщи зы пычыгъуэ мэхъу, къа­лэ – хьэрфзешэу т1у хэтщи пычыгъуит1  мэхъу, къуа­жэ – хьэрфзешэу т1у хэтщи пычыгъуит1 мэхъу).   3) Пычыгъуэхэм теухуауэ сыт хуэдэ вывод пщ1ы хъуну? (Псалъэм          хьэрфзешэу хэтым хуэдиз пычыгъуэ мэхъу).  4) Къалэмрэ къуажэмрэ зыдолъыт. (Къалэм завод, фабрикэ, музей,     паркышхуэ, зыгъэпсэхуп1э куэд дэтщ. Къуажэр щ1ым йолэжь, былым,  джэдкъазхэр ягъэхъу.) 3. Унэ лэжьыгъэр зэрагъэзэщ1ам зыщыгъэгъуэзэн.   1) Псалъэхэр къагъэсэбэпурэ жыгхэм я ф1эщыгъэхэр зэрагуэшам           къыдогъаджэ.    2) Адэ­анэхэр къадэ1эпыкъуурэ унэлъащ1э къызыхащ1ык1 жыгхэм     теухуауэ къащ1ам тыдогъэпсэлъыхь. 4. Темэщ1эм елэжьын.     Макъзешэхэмрэ хьэрфзешэхэмр къыдопщытэж. (Макъзешэхэр блы мэхъу: а, э, е, и, ы, о, у.  Хьэрфзешэхэр пщ1ы мэхъу:  а, э, е, ё, и, ы, о, у, ю, я.)   Лэжь. 14. 1) Псалъэхэм тэмэму фыкъеджи точкэхэм я п1эк1э щытын хуей  хьэрфзешэхэр къэфпщытэ.  (Къалэщ1э – къалэ, къуажэщ1э – къуажэ, гъащ1эщ1э – гъащ1э, мазэщ1э –  мазэ, фащэщ1э – фащэ, лъапсэщ1э – лъапсэ, нащэщ1э – нащэ, шатэщ1э –  шатэ, к1агуэщ1э – к1агуэ, пщамп1эщ1э – пщамп1э.)    2) Ц1ыхур зыщыпсэу, щыгъын къызэрык1 псалъэхэр гуп­гупурэ гуэшын. (Ц1ыхур зыщыпсэухэр: къалэ, къуажэ, лъапсэ. Щыгъын къызэрык1хэр:       фащэ, к1агуэ, пщамп1э.)     3) Зэк1уну псалъэхэм щ1э­м и п1эк1э жь пывгъэувэурэ къэфпсэлъ. Абыхэм къызэрапщытэ псалъэ къахуэфхь. (къуажэжь – къуажэ, фащэжь – фащэ,  лъапсэжь – лъапсэ, нащэжь – нащэ, шатэжь – шатэ, к1агуэжь – к1агуэ, пщамп1эжь – пщамп1э.)   Лэжь. 15. 1) Фыкъеджэ. Къызэрапщытэ псалъэхэмк1э точкэхэм я п1эк1э  щытын хуей хьэрфзешэр къафщ1э. (Гъащ1эф1 – гъащ1э, хабзэф1 – хабзэ,  лъагъуэф1 – лъагъуэ, лъапсэф1 – лъапсэ, хадэф1 – хадэ, нащэф1 – нащэ.  къуажэф1 – къуажэ, щ1алэф1 – щ1алэ.)     2) Ф1 псалъэм и п1эк1э щ1э псалъэ пывгъэувэурэ псалъэхэм фыкъеджэж. Абыхэм я тхык1эри къафщ1э. (Гъащ1эщ1э, хабзэщ1э, лъагъуэщ1э,        лъапсэщ1э, хадэщ1э, нащэщ1э, къуажэщ1э, щ1алэщ1э.) 3) Къыхэгъэща псалъэхэр хэту псалъэуха зэхэфлъхьи фтхы. (Щ1алэф1ым  хабзэф1 хэлъщ.)     4) Сыт хуэдэ щ1алэф1ыр?(Хьэл­щэн дахэ зыхэлъыр щ1алэф1щ.)  Лэжь.16. 1) Ехыгъуит1у къэхьа псалъэхэм к1э, щ1э пывгъэувэ. Точкэхэм я  п1эк1э щытын хуей хьэрфзешэхэр къэфпщытэ. Къифтхык1. (къуажэ –     къуажэщ1э, гъатхэ –гъатхэк1э, мазэ – мазэк1э, лъагъуэ – лъагъуэщ1э,  адакъэ –адакъэщ1э, лъапсэ – лъапсэщ1э.)     2) Къыхэгъэща псалъэхэр хэту псалъэуха зэхэфлъхьэ. (Къуажэм      лъагъуэщ1э хуащ1ащ.) 5. Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь.     Лэжь. 1. Жыгхэм я ц1эхэр л1эужьыгъуищу зэхэтхык1.       а) Зи пык1эр ц1ыхухэм яшхыу: пыжьей – пыжь, мы1эрысей – мы1эрысэ,  балией – балий, кхъужьей – кхъужь, пхъэгулъей – пхъэгулъ, зэрыджей –  зэрыджэ.       б) Хьэк1экхъуэк1эхэм, бзухэм яшхыу: псей, тхуей, жыгей, бзиху,     мыщэхупщей, уэздыгъей, зэрыджей.       в) Псоми яшхыу:  мы1эрысей, балией, кхъужьей, пхъэгулъей, зэрыджей.    Лэжь. 2. Точкэхэм я п1эк1э зыхущыщ1э хьэрфхэр дэтхэж, псалъэхэм      ударенэ тегъэувэ, къызэрапщытэ псалъэхэр къахуэхь, ахэр алфавитк1э  къетхых.      Лэжьак1уэшхуэ – лэжьак1уэ                    гъащ1эшхуэ      к1апэшхуэ – к1апэ                                      гъатхэпэ      гъащ1эшхуэ – гъащ1э                                к1апэшхуэ      лъапсэшхуэ – лъапсэ                                  лэжьак1уэшхуэ      гъатхэпэ – гъатхэ                                     лъагъуэщ1э      махуэф1 – махуэ                                        лъапсэшхуэ      лъагъуэщ1э – лъагъуэ                                махуэф1      пл1анэпэ – пл1анэ                                      пл1анэпэ 6. Зэджар егъэбыдыл1эн.     Карточкэхэмк1э гъэлэжьэн.   1) Зыхуеину хьэрфхэр къыхэфхыурэ пывгъэувэж.     а) (Е,е)гъэджак1уэм (М,м)ухьэмэд щытхъу тхылъ иритащ. б)(М,м)адинэ  и хьэ (Т,т)узик губзыгъэу игъэсащ.  в) (С,с)и шыпхъур (Н,н)алшык щоджэ.   2) Къызэрапщытэж псалъэхэр къэгъуэти хьэрф дэгъэхуахэр дэтхэж.    Мастэщ1э – мастэ,  гуахъуэжь – гуахъуэ,  щ1алэф1 – щ1алэ,  гъатхэпэ – гъатхэ.    1)  Зыхуеину хьэрфхэр къыхэфхыурэ пывгъэувэж.    а)(Д,д)и жэм (М,м)артэ гъэшыф1эщ. б) (С,с)и  къуэш (Е,е)лдар заводым щытхъу тхылъ къратащ. в) (Д,д)и къуажэр (Т,т)эрч 1уфэм 1усщ.   2) Къызэрапщытэж псалъэхэр къэгъуэти хьэрф дэгъэхуахэр дэтхэж.    Уадэшхуэ ­ уадэ,  хадэншэ ­ хадэ,  адакъэф1 ­ адакъэ,  шатэщ1э – шатэ. 7. Унэ лэжьыгъэ.     1) Лэжь. 13.  Псалъэхэр къэвгъэсэбэпурэ хъыбар к1эщ1 зэхэфлъхьи фтхы.     2) Бжьыхьэм, гъавэ 1ухыжыгъуэм, лэжьыгъэм теухуауэ псалъэжьищ тхы.