Конспект урока по кабардинскому языку по теме "Макъ дэк1уашэ п1ыт1ахэр" (3 класс)

Темэр.  Макъ дэк1уашэ п1ыт1ахэр.   Мурадыр.  Хьэрф п1ыт1ам и пэк1э, п1, т1 къак1уэмэ. п, т зэратхыр, макъ   дэк1уашэ п1ыт1ахэр  псори   макъ дэк1уашэ  дэгуу зэрыщытыр ящ1эн. Я   бзэм, тхыбзэм зегъэужьын. Щ1эныгъэ зрагъэгъуэтыным хуэпабгъэу   къэгъэтэджын.   Урокым къагъэсэбэпыпхъэхэр. « Хьэрф дэк1уашэ п1ыт1ахэр» таб. (Т. С.),  «Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь» (С. Л.), тест лэжьыгъэхэр,   интерактивнэ доска.                       Урокыр зэрек1уэк1ынур 1. Урокым зыхуэгъэхьэзырын. 2. Къабзэрытхэ лэжьыгъэ.              Аа Пп П1 Сс Тт Т1 Зз Ее Лл Шш Жж                                                 Щ1эныгъэр, гъуэгу гъуэмылэщ.                                                                                    а) Хьэрф  фтхахэр сыт хуэдэу бгуэш хъуну? (макъзешэ къэзыгъэлъагъуэ  хьэрфрэ макъ  дэк1уашэ къэзыгъэлъагъуэ хьэрфрэ: а,е­макъзешэ       къэзыгъэлъагъуэ хьэрфхэщ,   адрейхэр макъ дэк1уашэ къэзыгъэлъагъуэ  хьэрфхэщ.)    б) «Щ1эныгъэр, гъуэгу гъуэмылэщ» псалъэжьым къик1ыр     къазэрыгурыгуры1уэр къэхутэн.  Щ1эныгъэ зи1эм сытым дежи гъуэгу  зэригъуэтыныр хьэкъыу япхыгъэк1ын. 3. Темэщ1эм елэжьын.    Правилэм къегъэджэн, ягу ирегъэубыдэн. Макъ дэк1уашэ п1ыт1ахэр  макъ дэк1уашэ дэгуу къызэрык1уэр ящ1эн.     Лэжь. 34. а)Точкэхэм я п1эк1э щытын хуей хьэрфхэр псалъалъэмк1э      къафщ1э. Фыкъеджэ. Макъ п1ыт1ахэр къызэрагъэлъагъуэ хьэрфхэр  къэвгъуэт.     б) Къэк1ыгъэ къызэрык1 псалъэхэр хэту псалъэуха зэхэфлъхьэ. (К1эрт1оф, жэгундэ, пхъыхэр бжьыхьэм къат1ыж.) Сыт хуэдэ упщ1э  яхуэдгъэуврэ а псалъэхэм? (Сыт?упщ1эр, ц1ыхухэм инэмыщ1а адрей псоми  яхудогъэув.)     в) Сытым щхьэк1э жыт1э хъуну тк1ыбжь?( Тк1ыбжь жа1э дыдж­ дыджу щытым щхьэк1э. Дагъэ тк1ыбжь).     г) Сыту п1эрэ щак1уэм щак1уэк1э щ1еджэр?  (Къиубыдыну, къиук1ыну  зыгуэрым ещэу мэзым щ1этыр щак1уэщ.)    д) Къэнжал – гъущ1 п1ащ1э.    Лэжь. 35. а) Точкэхэм я п1эк1э зыхуеину псалъэхэр хэвгъэувэурэ       фыкъеджи къифтхык1.    1. Щ1эныгъэ куу бгъуэтын папщ1э, еджэныгъэм ерыщу упэщ1этын  хуейщ. 2. Укъызыхэк1а уи лъэпкъыр ф1ыуэ лъагъу ик1и гъэпэж. 3. Мамырыгъэм и телъхьэ псори дэ къыткъуэтщ. 4. Уи псалъэм зэи уемыпц1ыж.    б) Макъхэу п1, т1 къызэрыгъэлъэгъуа хьэрфхэр щ1эфтхъэ. Гу лъыдогъатэ ик1и ягу ирыдогъэубыдэ хьэрф п1ыт1ахэм япэ п1, т1 къак1уэмэ 1­р     зэрыгуэхур, п, т­уэ зэратхыр.     в) Ерыщу, уемыпц1ыж псалъэхэм мыхьэнэк1э гъунэгъу къахуэхъу       псалъэхэр къэфхь. (Ерыщу – зи мурадым зи 1эр лъэзыгъэ1эс;  ерыщ –  нэрыгъ, уемыпц1ыж­гъэпэж).     г) Тхыгъэм чэнджэщ къыдитым къыдогъэджэжри идогъэгупсыс, 1эмал  имы1эу ахэр гъэзэщ1эн зэрыхуейр къагурыдогъа1уэ.   Правилэм къыдогъаджэри ягу ирыдогъэубыдэ.     Лэжь. 36, 37 зыхуэмыдэ лэжьыгъэхэу гъэзэщ1эн.       а) Лэжь. 36. Псалъэжьхэм точкэхэм я п1эк1э зыхуену псалъэхэр   дэгъэувэжурэ тхын, п1, т1 къэзыгъэлъагъуэ хьэрфхэр щ1этхъэн.      б) Лэжь. 37. Къитхык1ын. Къыхэгъэщхьэхук1а псалъэхэм макъ п1,т1    къэзыгъэлъагъуэ хьэрфхэр щ1этхъэн. Лэжь. 38. а) Точкэхэм я п1эк1э, щытын хуеймэ, езэгъыну хьэрфхэр   дэвгъэувэжурэ фыкъеджэ.      б) Псалъэжьхэр къызэрывгуры1уэр къыжыф1э. 4. Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь.     Лэжь. 2. а) Къыхэгъэща хьэрфхэр я гуэгъу п1ыт1ахэмк1э зэпхъуэк1ыурэ  псалъэхэр тхы.    (  Пащэ –п1ащ1э, лыгъэ – л1ыгъэ, кърет – кърет1, щитам – щ1ит1ам,  лъэщ – лъэщ1, плъэ –пл1э.)     б) Лъэщ псалъэм мыхьэнэк1э пэгъунэгъу псалъэ къыхуэхь, ахэр хэту  жьэры1уатэу псалъэуха зэхэлъхьэ. ( Лъэщ – къарууф1э. Ди пелуанхэм  лъэщу зыкъагъэлъэгъуащ. Ахэр къарууф1эщ.)    Лэжь. 3. а) Хьэрф дэгъэхуахэр дэгъэувэж, псалъэухахэр нагъыщэк1э      зэпэщ1эх ик1и нэгъэсыж.    (Бжьыхьэ хадэр къулейщ. Абы пхъэщхьэмыщхьэ п1ащэ щыкуэдщ. Мэзми  щы1эщ къущхьэмышх, мы, дэ ц1ык1у, кхъужь ц1ык1у.    Хадэр си адэмрэ сэрэ къетхьэл1эжащ. Пщ1ащэхэр зэхуэттхъусри дадэ игъэсащ. Си къуэшым хадэр къит1ащ).     б) Макъ дэк1уашэ п1ыт1а къызэрагъэлъагъуэ хьэрф дэк1уашэ п1ыт1ауэ хэтыр щ1эфтхъэ.     в) Фи унагъуэм уэ сытк1э сэбэп ущыхъурэ?   Лэжь. 4. Словарнэ псалъэхэм я тхык1эр уигу иубыдэ, ахэр хэту псалъэуха  зэхэлъхьэ.     ( Тыкуэным щ1элъ дагъэр тк1ыбжь хъуащ. Къэрал гъунапкъэр быдэу  фхъумэ! Маф1э лыгъэр гъэунк1ыф1ын хуейщ. Си къэухьым  къызэрихьымк1э а 1уэхур тэмэму къэблэжьауэ къызолъытэ. Хъыджэбз ц1ык1ум щэк1  нэзыр дахэу щ1идащ. Дадэ мэкъур к1ап1ынэурэ зэтрилъхьащ.) 5. Яджар егъэбыдыл1эн.     Тест лэжьыгъэхэр.     1) Зи тхык1э тэмэм псалъэхэр: а) п1к1э;                 б) пл1ы;                в) п1ц1ащхъуэ;                                             г) тк1ыбжь;          д) п1ц1ы;              е) тк1уэпс.     2) П1, т1 – хэм  1 – р щыгуэхур:  а) 1упэр хъурей хъууэ къапсэлъ макъхэм я пэк1э къыщык1уэм;  б) хьэрф п1ыт1ахэм я пэк1э къыщык1уэм;  в) Хьэрф п1ыт1ахэм я ужьк1э къыщык1уэм. 6. Унэ лэжьыгъэ.     Лэжь. 39.а) Фыкъеджэ. Макъ дэк1уашэ п1ыт1а къэзыгъэлъагъуэ хьэрф  зыхэт псалъэхэр къыхэфтхык1. Сыт хуэдэ хадэхэк1 иджыри фщ1эрэ? Дэтхэнэ хадэхэк1ыр дауэ яупщэф1рэ?      б) Упщ1эхэмрэ лэжьыгъэхэмрэ. Жьэры1уатэу упщ1эхэм жэуап етын.