Конспект урока по кабардинскому языку по теме "Макъ дэк1уашэхэр" 1-урок (3 класс)

Темэр. Макъ дэк1уашэхэр.    Мурадыр. Макъ дэк1уашэхэмрэ макъзешэхэмрэ зэхэгъэк1ауэ ящ1эн. Макъ дэк1уашэ жьгъыжьгъхэмрэ дэгухэмрэ зэхагъэк1ыфын, зралъытыфын. Псалъэ гуп къэс зы псалъэк1э зрахъуэк1ыфын. Я бзэм, тхыбзэм зегъэужьын.     Урокым къэгъэсэбэпыпхъэр. Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь  (С. Л.), «Макъ дэк1уашэхэмрэ макъзешэхэмрэ» таблицэр (Т.С.), интерактивнэ  доскар, тестхэр.                            Урокыр зэрек1уэк1ынур 1. Урокым зыхуэгъэхьэзырын. 2. Диктантым хащ1ыхьа щыуагъэхэм елэжьыжын. 3.  Къабзэрытхэмк1э лэжьыгъэ. Г Гу гу Гъ гъ Гъу гъу агъ игъ егъ гъуэгу Гъузер Гуэщэгъагъ гуэгъу Гъуэгурык1уэ Гъузер и гъуэгур Гуэщэгъагъ зэпиупщ1акъым.   а) Сыт хуэдэу бгуэш хъуну мы ттхахэр? (хьэрф, пычыгъуэ, псалъэ,  псалъэуха).   б) Г, гу, гъ, гъу хьэрфхэм сыт хужыф1эфыну? (щ1эжьыуэ щ1этщ, хьэрф дэк1уашэ жьгъыжьгъхэщ, гуэгъу зи1эхэщ, г –х, гъ – хъ, гу – ку, гъу – хъу).   в)  Гъузер, гъуэгу, Гуэщэгъагъ, гуэгъу псалъэхэр вгуэш. (Гъузер, Гуэщэгъагъ псалъэхэр ц1э унейщ, хьэрфышхуэк1э ятх;  гъуэгу, гуэгъу псалъэхэр ц1э  зэдайщ, хьэрф ц1ык1ук1э ятх.).    г) Псалъэухам зэ фыкъеджэж  ик1и фегупсыс, сыту п1эрэ Гуэщэгъагъ   Гъузер и гъуэгур щ1ызэпимыупщ1ар?(Нэхъыжьым и гъуэгу          зэпаупщ1ыркъым, ар адыгэ хабзэм щыщщ).    Иджыри адыгэ хабзэм щыщу сытхэр фщ1эрэ? ( Адыгэ хабзэм щыщу ящ1эр къыжыдогъэ1э. Гъэсэныгъэм теухуауэ псалъэмакъ к1эщ1 идогъэк1уэк1). 4.  Темэщ1эм елэжьын.    1) Интерактивнэ доскар къэдгъэсэбэпурэ алфавитыр, макъ дэк1уашэ,    макъзешэхэр ягу къыдогъэк1ыж.    2) Макъ дэк1уашэхэр сыт хуэдэу игуэшрэ? (макъ дэк1уашэ жьгъыжьгърэ макъ дэк1уашэ дэгурэ;  гуэгъу зи1э макъ дэк1уашэрэ гуэгъу зимы1э макъ     дэк1уашэрэ; хьэрф дэк1уашэ п1ыт1ахэр).  Макъ дэк1уашэхэр зэхыдогъэдз  макъ дэк1уашэ жьгъыжьгърэ макъ дэк1уашэ дэгуу (интер. доска).   (б, в, г, гу, гъу, д, дж, дз, ж, жь, з, л, м, н, р, й, у – хэм щ1эжьыуэ щ1этщ,  макъ дэк1уашэ жьгъыжьгъ къагъэлъагъуэ,  к, ку, к1, к1у, къ, къу, кхъ, кхъу,  лъ, л1, с, т, т1, ф, ф1, х, ху, хь, хъу, ц, ц1, ч, ш, щ1, 1, 1у ­ хэм щ1эжьыуэ  щ1эткъым, макъ дэк1уашэ дэгу къагъэлъагъуэ.)     Лэжь. 22. Псалъэхэм тэмэму фыкъеджэ.      а) Къыхэгъэща хьэрфхэмк1э къагъэлъэгъуа макъхэр сыт хуэдэ – макъзешэ  хьэмэрэ макъ дэк1уашэ?      б) Дауэ къывгуры1уэрэ фагъуэ псалъэр? Лъахэ псалъэм мыхьэнэк1э        пэгъунэгъу псалъэ къэфхь. (фагъуэ – и фэр пык1ауэ, гъуэжьыфэу щыту. Лъахэ – хэку).     в) Щ1этхъа псалъэхэр хэту псалъэуха зэхэфлъхьэ. (Уафэм вагъуэ куэд исщ. Ц1ыху сымаджэм и фэр фагъуэ хъуащ.Хъыджэбз  ц1ык1ум мажьэ къищтэри и щхьэцыр ижьащ. Щ1алэм мащэ куу  къит1ащ.)   Лэжь. 23.  а) Псалъэхэм  къежэн. Хьэрф къыхэгъэбелджылык1ахэр       зэлъытын. Зэфлъыта макъ дэк1уашэхэм ящыщу дэтхэнэм щ1эжьыуэ щ1эт,  дэтхэнэ­ ра зыщ1эмытыр?                                                                                                            а) Псалъэхэм хэт? сыт? упщ1эхэр яхуэгъэувын.    Лэжь.24.  а) Псалъэхэм фыкъеджэ. Фтхы. Къыхэгъэбелджылык1а        хьэрфхэмк1э къагъэлъагъуэ макъхэр жьгъыжьгърэ дэгуу зэхэвгъэк1. б) Гупсэ, купсэ псалъэхэм къик1ыр къагурыгъэ1уэн. (Гупсэ –гук1э, псэк1э ф1ыуэ ялъагъум щхьэк1э жа1э. Купсэ – къэк1ыгъэхэм якум илъ кусэ           к1ыхьым щхьэк1э жа1э.)     в) Джэшым къыхащ1ык1 шхыныгъуэхэр нэхъыжьхэм феупщ1и къафщ1э. (джэш хьэнтхъупс, джэш лыбжьэ, джэш дэлэн).     Лэжь. 27. Фыкъеджэ. Псалъэ гуп къэс зы псалъэк1э зэфхъуэк1.       Зэрызэфхъуэк1а псалъэхэр фтхы. Хэт? сыт? упщ1эхэр яхуэвгъэув. (Шэмэдж, гуахъуэ, пхъэ1эпэ, джыдэ, жыхапхъэ, бэлагъ, шыпсыранэ,       дохутыр, дыщэ, бдзэкъунтх.) 5. Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь.     Лэжь. 1. Псалъэщ1эхэу бэлагъ, балыджэ, джэш ­ хэм я тхык1эр уигу  иубыдэ.     Лэжь. 2. Лэжьыгъэр т1урыт1урэ гъэзэщ1эн. Псалъэщ1эхэм хэт хьэрфхэр  дэгурэ жьгъыжьгъыу зэхэтхык1ын.       Лэжь. 3. Псалъэщ1эхэр пычыгъуэк1э зэпыудын, ударенэ тегъэувэн, упщ1э хуэгъэувын. Псалъэщ1эхэр хэту псалъэухаищ  жьэры1уатэу зэхэгъэувэ.      (Бэ  –лагъ, ба­ лы­ джэ, джэш. Дадэ нанэ бэлагъ хуищ1ащ. Ди хадэм балыджэ  сыр итщ. Джэшыр гъуащи къыпыдочыж.)     Лэжь. 5. Мыхьэнэк1э зэхуэмыдэ зи1э псалъэхэр хэту жьэры1уатэу    псалъэуха къэгупсыс. (Маф1эм и гъунэгъу лыр мажьэ. Дыщэнэ мажьэ и1ыгъщ.Сэ дыгъуасэ    библиотекэм сыщы1ащ. Мурат сэ жан къищэхуащ . Шэ гъэпщтар уефэну  сэбэпщ. Сэлэтым и щхьэмк1э шэ блэлъэтащ. Еджак1уэр дахэу гъатхэ.  Гъатхэ щ1э­ ращ1эр къихьащ. Лэжьыгъэр тэмэму щ1ы! Щ1ы гъэпшэрыр губгъуэм     халъхьащ. Фэ дыгъуасэ дэнэ фыздэщы1ар? Фэ техар дадэ игъэгъущащ. Цыр  ща­    бэу пщ1ы. Бгъум зы хэплъхьэм пщ1ы мэхъу.)  6. Зэджар егъэбыдыл1эн. Тест лзжьыгъэхэр.    1) Макъ дэк1уашэ жьгъыжьгъ къэзыгъэлъагъуэ хьэрфхэр зыхэт псалъэр:             а)жыхапхъэ     б)балыджэ      в)дыщэ    2) Макъ дэк1уашэ дэгу къэзыгъэлъагъуэ хьэрфхэр зыхэт псалъэр:             а) шэмэдж       б) бэлагъ         в)пхъэ1эпэ 7. Унэ лэжьыгъэ.     Лэжь. 25. Псалъэхэм я тхык1эр псалъалъэмк1э къафщ1и тэмэму фтхы. Макъ дэк1уашэ жьгъыжьгъхэр зы екъуак1э, дэгухэр екъуаитк1э щ1эфтхъэ.    Лэжь. 26. Едзыгъуэр гук1э зэвгъащ1э.