Конспект урока по кабардинскому языку по теме "Макъ зэпэщ1эзых ы-р" (3 класс)

Темэр. Макъ зэпэщ1эзых ы –р. Мурадыр. Зэпэщ1эзых ы щатхымрэ щамытхымрэ зэхагъэк1ыфын. Компьютерым и пкъыгъуэхэр ящ1эн. Хэкум хуа1э ф1ылъагъуныгъэм хэгъэхъуэн. Урокым къыщыгъэсэбэпыпхъэр. «Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь» (С. Л.), тест лэжьыгъэ, компьютерым и пкъыгъуэхэр. Урокыр зэрек1уэк1ынур 1. Урокым зыхуэгъэхьэзырын. 2. Къабзэрытхэ лэжьыгъэ. Хх Хьхь Хъхъ Хэку хьэку Хьэмид Хьэтуей хъарбыз хъэуан Хэкум игъэгушхуэр хахуэ мэхъу. Хэкужьыхьэ лъэщщ. 1) Сыт хуэдэу бгуэш хъуну мы ттхахэр? (Хьэрф, псалъэ, псалъэуха). 2) Хьэрфхэм щхьэк1э сыт жыф1эфын? (Х – хьэрф дэк1уашэ дэгу гуэгъу зи1эщ, г –х; хь – хьэрф дэк1уашэ гуэгъу зимы1эщ; хъ – хьэрф дэк1уашэ гуэгъу зи1эщ, гъ – хъ). 2) Псалъэхэр сыт хуэдэу бгуэшынт? ( хьэрф ц1ык1ук1э къегъэжьарэ хьэрфышхуэк1э къегъэжьарэ). 3) Псалъэухахэм щхьэк1э сыт жып1эфын? (Мы псалъэухахэр Хэкум теухуа псалъэжьхэщ). 4) Иджыри сыт хуэдэ псалъэжьхэр фщ1эрэ Хэкум теухуауэ? 3. Унэ лэжьыгъэр къэпщытэжын. Лэжь. 13. а) Псалъэхэр къагъэсэбэпурэ зэхалъхьа хъыбар к1эщ1хэм къыдогъаджэ. б) Къэк1ыгъэр зи сэбэпыр, ар яхъумэн щхьэк1э ящ1эр жыдогъэ1э. 4. Темэщ1эм елэжьын. Лэжь. 17. а) Сурэтым къыщыгъэлъэгъуа предметхэм я ф1эщыгъэхэр, скобкэхэм дэт псалъэ 1ыхьэхэр пывгъэувэурэ къифтхык1. Къызэрапщытэ псалъэ- хэр къэфхь. (гуахъуэшхуэ, гуахъуэншэ – гуахъуэ, уадэшхуэ, уадэншэ – уадэ, мастэшхуэ, мастэншэ – мастэ). б) Псалъэхэм хэт макъзешэ а–р э-уэ къыщапсэлъым и деж, фтхыну хьэрфыр къэфщ1эн папщ1э, сыт фщ1эн хуейр? (Къызэрапщытэ псалъэ къэхьын хуейщ). в) Сурэтым къыщыгъэлъэгъуа 1эмэпсымэхэмк1э ящ1эр, фэ фщ1эр къыжыф1э. (Гуахъуэмк1э машхэ, уадэмк1э гъущ11унэ хаук1э, мастэмк1э мадэ). Лэжь. 18. а) Упщ1эхэр къэвгъэсэбэпурэ псалъэхэм фыкъеджэ, у-м и пэк1э зэпэщ1эзых ы зыхэтын хуей псалъэхэр къэфхутэ. пхъэгулъу хуэсакъыу бэкхъыу жьгъыжьгъыу купкъыу щхъыщхъыу Сыту? къуаргъыу Дауэ? зэк1ужу щэк1ыу зэблихыу кхъужьу б) Къыхэгъэща псалъэхэр, зэрехьэк1ын хуейм хуэдэу, зэпывуд, макъхэу яхэтыр къевбжэк1, псалъэхэр хэту псалъэуха зэхэфлъхьэ. (Хуэ-са-къыу, жьгъы-жьгъыу. Еджак1уэхэр хуэсакъыу гъуэгум зэпрок1. Уэзджынэр жьгъыжьгъыу къеуащ.). в) Сытым хужып1э хъуну мэжьгъыжьгъ, мэщхъыщхъ? (Уэзджынэр мэжьгъыжьгъ, тхылъымп1эр мэщхъыщхъ). г) Хуэсакъыу псалъэм мыхьэнэк1э пэгъунэгъу псалъэ къэфхь. (хуэсакъыу – щысхьу) Лэжь. 19. а) У япывгъэувэурэ псалъэхэм фыкъеджэ. Языныкъуэ псалъэхэм зэпэщ1эзых ы хэгъэуви щ1ыхуейр къыжыф1э. (Зэпрытхуу – зэпрытхыу, щихуу – щихыу, дихуу – дихыу, къик1уу – къик1ыу, Сэхуу – сэхыу, къуэгъуу – къуагъыу, мэкъуу – макъыу; лъэхъуу, пырхъыу, бэкхъыу, лётчикыу, лъэгуу, гъуэгыу, лъэпэду, уэншэкуу,еплъу. б) Сэху, сэх псалъэхэм къарык1ыр къафщ1э. (Сэху – мывэ гъэса,псы тепк1эмэ зык1эрок1ри т1ат1э мэхъу, псык1э п1ащ1эу зэхащ1эжри блыным трак1э. Сэх – куэбжэр зыф1адзэ пкъо.) в) Уэншэкум нэмыщ1, фызыщыгъуазэ теп1энщ1элъыныр къевбжэк1. (Уэншэку, шхы1эн, щхьэнтэ – теп1энщ1элъынхэщ). Лэжь. 20. а) Скобкэхэм дэт псалъэхэм у пывгъэувэурэ псалъэухахэр къифтхык1. Зэпэщ1эзых ы-р щ1эфтхъэ. Точкэхэм я п1эк1э хьэрфхэр псалъэхэм хэфтхэж. 1. Егъэджак1уэр щыпсалъэк1э, щэхуу едэ1уэн хуейщ. 2. Си къуэш нэхъыжьыр епл1анэ классым щоджэ. Ар егугъуу йоджэ. Ди унэм балигъыу щ1э- сыр псори жыджэру щ1ым йолэжь. 4. Пограничникхэм ди къэрал гъунап -къэхэр сакъыу яхъумэ. б) Жыджэру псалъэм къик1ыр къафщ1и абы мыхьэнэк1э къыпэщ1эуэ псалъэ къэфхь. (жыджэру – мыщхьэхыу, псынщ1эу). 5. Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь. Лэжь. 1. а) Компьютерым урилэжьэн папщ1э узыхуеину пкъыгъуэхэм сыт зэреджэр? (Монитор, клавиатурэ, процессор, мышкэ) (интер. доска) б) Сытк1э сэбэп компьютерыр? Фэ дауэ къэвгъэсэбэпрэ ар? Лэжь. 2. Псалъэхэм къеджи у-м и п1эк1э зэпэщ1эзых ы зыдэтын хуейм дэтхэж, щ1ыдэптхэжари къыжы1э. (т1урыт1урэ лэжьэн). Лэжь. 3, 4- хэр, щэк1ыу.) вариантк1э гъэзэщ1эн (зыхуэмыдэ лэжьыгъэ). 1вариант. Хьэрф у-р пыбгъэувэурэ псалъэхэм къеджи тхыж. (Компьютеру, блокыу, пл1ыщ1у). 11 вариант. Хьэрф у-р пыбгъэувэжурэ псалъэ къэс и мыхьэнэм зэрызихъуэжым к1элъыплъ. (Къахуу – къахыу, дахуу – дахыу, блахуу – блахыу). 6. Унэ лэжьыгъэ. Лэжь. 21. а) Псалъэухахэр къитхык1ын, точкэхэм я п1эк1э здыхуейм деж щытыпхъэ хьэрфхэр хэгъэувэжын. б)Къулейщ псалъэм мыхьэнэк1э къыпэщ1эуэ псалъэр тхын. в) Хэкум и ехъул1эныгъэм хуэлажьэ ц1ыху гуащ1аф1эхэм ятеухуауэ псалъэуха тхын.