Конспект урока по кабардинскому языку по теме "Плъыфэц1э" 2-урок (3 класс)

Темэр. Плъыфэц1э. (2 урок)   Мурадыр. Плъыфэц1эм бзэр нэхъ дахэ, нэхъ шэрыуэ зэрищ1ыр  къагурыгъэ1уэн, синоним, антонимхэр къыхуагъуэтыфу есэн. Я бзэм, тхыбзэм зегъэужьын.   Урокым къыщыгъэсэбэпыпхъэр. «Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын  тетрадь» (С. Л.), «Плъыфэц1э» ( Т. С.), компьютор, интерактивнэ доска,  акъылым зезыгъэужь 1эмалхэр.                           Урокыр зэрек1уэк1ынур 1. Урокым зыхуэгъэхьэзырын 2.Къабзэрытхэмк1э лэжьыгъэ   Жь жь жьэ ажь ужь жьу жьы ежь жьи ижь жьауэ  жьэрымэ мажьэ  ужьэ  Ужьэ жьауэ дахэ, мажьэ плъыжь къищэхуащ.    1) Жь хьэрфым сыт хужыф1эфын? (жь –макъ дэк1уашэ жьгъыжьгъ  гуэгъу зи1эщ).    2) Псалъэхэр зыщыщыр сыт хуэдэ лъэпкъыгъуэ? (Щы1эц1эщ). Абыхэм  езэгъыну плъыфэц1э къахуэфхь. (жьауэщ1э, жьэрымэ 1эф1, мажьэжь,  ужьэ дахэ). Жьауэщ1э, мажьэжь псалъэхэм я тык1эр ягу къыдогъэк1ыж.  (жьауэ, щ1э; мажьэ, жьы).    3) Псалъэухам хэт псалъэхэр лъэпкъыгъуэк1э зэпкърыфх, плъыфэц1эхэр  къэвгъуэт, абы псалъэухам сыт хуэдэ къалэн щигъэзащ1эми къыжыф1э.  (Хэт?) Ужьэ (сыт?) жьауэ (сыт хуэдэ?)дахэ, (сыт?)мажьэ (сыт хуэдэ?) плъыжь (сыт ищ1ар?) къищэхуащ. (Сыт хуэдэ?) дахэ, плъыжь –  плъыфэц1эхэщ. Абыхэм псалъэухар ягъэщ1эращ1э, нэхъ шэрыуэ ящ1.  3. Темэм елэжьын     Лэжь. 166. Псалъэ зэпыщ1ахэм фыкъеджи мыхьэнэк1э къапэщ1эуэ псалъэ  зэпыщ1ахэр къэфхь. Плъыфэц1эхэм упщ1э яхуэвгъэув. Гъуэгу бгъуф1э – гъуэгу бгъузэ. Сыт хуэдэ? бгъуф1э, бгъузэ. Псей лъагэ – псей лъахъшэ. Сыт хуэдэ? лъагэ, лъахъшэ. Гъатхэ пасэ – гъатхэ к1асэ. Сыт хуэдэ? пасэ, к1асэ. Псы чэнж – псы куу. Сыт хуэдэ? чэнж ,куу. Мэз гъунэгъу – мэз жыжьэ. Сыт хуэдэ? гъунэгъу, жыжьэ. Псалъэ гуапэ – псалъэ гуауэ. Сыт хуэдэ? гуапэ, гуауэ. Хьэжыгъэ щабэ – хьэжыгъэ пхъашэ. Сыт хуэдэ? щабэ, пхъашэ. Сэ дзагуэ – сэ жан. Сыт хуэдэ? дзагуэ, жан. Дыд папц1э – дыд пагуэ. Сыт хуэдэ? папц1э, пагуэ. Мы1эрысэ 1эф1 – мы1эрысэ гуащ1э. Сыт хуэдэ? 1эф1, гуащ1э. Махуэ к1ыхь – махуэ к1эщ1. Сыт хуэдэ? к1ыхь, к1эщ1. Щ1алэ хахуэ – щ1алэ шынэкъэрабгъэ. Сыт хуэдэ? хахуэ, шынэкъэрабгъэ. Уэздыгъэ нэху – уэздыгъэ к1ыф1.Сыт хуэдэ? нэху, к1ыф1. Баш захуэ – баш къуаншэ. Сыт хуэдэ? захуэ, къуаншэ.     Лэжь. 167. Псалъэхэм фыкъеджэ. Мыхьэнэк1э абыхэм къигъунэгъу  плъыфэц1эхэр ящ1ывгъуурэ къифтхык1. Упщ1э вгъэув. Хьэлэмэт – гъуэзэджэ, гъэщ1эгъуэн.  Лант1э – 1эт1элъат1э. Хахуэ –  л1ыхъужь. Благъэ – гъунэгъу. П1ащэ – абрагъуэ. Щ1ы1э – уае. Жы1эщ1э –  жы1эда1уэ. Дахэ – гуак1уэ, гурыхь. 1ей – ф1ы. Жан – маисэ. Пхъашэ –  гущык1ыгъуэ.    Лэжь. 168.  а)Точкэхэм я п1эк1э мыхьэнэк1э езэгъыну плъыфэц1эхэр фтхы. Абыхэм упщ1э яхуэвгъэув.     б) Гъэм и сыт хуэдэ зэманым хуэк1уэрэ псалъэухахэм зи гугъу щыщ1а  щытык1эхэр? Иджыпсту сыт хуэдэ зэман ек1уэк1рэ?     Лэжь. 169. а) Щы1эц1эхэм мыхьэнэк1э къек1уну плъыфэц1э зыбжанэ  къэфхь. (Теджыз (сыт хуэдэ?) ф1ыц1э, ин. …  .     Тенджызыр псалъэр пычыгъуэ, макъ, хьэрф ехьэл1ауэ зэпкърыфх.    Тенджызыр, тен­джы­зыр т/т/ ­ хьэрф дэк1уашэ дэгу гуэгъу зи1эщ е/е/ ­ хьэрфзешэ ударенэ зытемылъщ н/н/ ­ хьэрф дэк1уашэ жьгъыжьгъ гуэгъу зимы1эщ дж/дж/ ­ хьэрф дэк1уашэ жьгъыжьгъ гуэгъу зи1эщ ы/ы/ ­ хьэрфзешэ ударенэ зытелъщ з/з/ ­ хьэрф дэк1уашэ жьгъыжьгъ гуэгъу зи1эщ ы/ы/ ­ хьэрфзешэ ударенэ зытемылъщ р/р/ ­ хьэрф дэк1уашэ жьгъыжьгъ гуэгъу зимы1эщ хьэрфу 8, макъыу 8.   Лэжь. 171. а) Щытык1эхэр зэпхьэл1э хъуну предметхэм я ц1э къыжыф1э.      б) Гъуабжафэщ псалъэм къызэрапщытэ псалъэр къахуэфхь. (гъуабжафэщ – гъуабжэ).      в) Гъуабжафэщ псалъэр зэрызэхэт 1ыхьэурэ зэпкърыфх. 4. Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь    Лэжь. 1. 1) Сыт хуэдэ? упщ1эм жэуап ет, плъыфэц1э къэзыгъэлъагъуэ  псалъэхэм суффикс – 1уэ пывгъэувэ.  Пэгун ин, пэгун ц1ык1у – ины1уэ, ц1ык1у1уэ. Жыг лъагэ, жыг лъахъшэ – лъагэ1уэ, лъахъшэ1уэ. Къэрэндащ гъум, къэрэндащ псыгъуэ – гъумы1уэ, псыгъуэ1уэ. Лент1ыбгъуэ, лент1 бгъузэ – бгъуэ1уэ, бгъузэ1уэ.    2)Лент1ыбгъуэ псалъэм и тхык1эр уигу къэгъэк1ыж (лент1, бгъуэ).    Лэжь. 2. Плъыфэц1эхэм мыхьэнэк1э къыпэщ1эуэ псалъэхэр пытхэ.   Жьы – щ1э, хуэмыху – жыджэр, ф1ей – къабзэ, хуэм – псынщ1э Лэжь. 3. Удз гъэгъар дахэу лэж, плъыфэхэм яхуэк1уэн щы1эц1э  ядэщ1ыбгъуурэ тхы. (Уафэ къащхъуэ, пл1э хужь, къэрэндащ морэ, щ1ы1у  щ1ыху, пщэдэлъ плъыжь, бостей удзыфэ).     Лэжь. 4. Плъыфэц1эхэр къэвгъуэти жьэры1уатэу упщ1э хуэвгъэув, хьэрф  дэхуахэри дэтхэж. Сыт хуэдэ зэман усэ пычыгъуэр зытепсэлъыхьыр?      Жьы хуэмыр йоубзэ     Щ1ы напэу нэщхъыф1эм. (Щ. А.) 5. Яджар егъэбыдыл1эн     Интерактивнэ доскам ит щы1эц1эхэм плъыфэц1э къахуагъуэтурэ патхэн. Пы1э, вакъэ, щ1ымахуэ, бжьыхьэ, фащэ, къэрэндащ, пхъэгулъ. 6. Унэ лэжьыгъэ     Лэжь. 170. Хъыбарым плъыфэц1э нэхъыбэ къыщывгъэсэбэпурэ фтхы.     Лэжь. 172. Плъыфэц1эхэр хэмыту текстым фыкъеджи феплъ къыщыщ1ым.