Конспект урока по кабардинскому языку по теме "Ударенэ" (3 класс)

Темэр. Ударенэ.    Мурадыр.  Ударенэр зищ1ысыр тэмэму къагуры1уэн. Ударенэ зытехуэ  пычыгъуэмрэ макъзешэмрэ тыншу къахутэфу есэн. Зы псалъэм мыхьэнэ  зыбжанэ и1эу къызэрык1уэр ящ1эн. Я бзэм, тхыбзэм зегъэужьын.          Дыкъэзухъуреихь дунейр ф1ыуэ лъагъуным я гур къыхуэгъэушын.    Урокым къэдгъэсэбэпыпхъэр. «Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын               тетрадь»(С.Л.), зыхуэмыдэ карточкэхэр, тестхэр, зэрагъэунэху диктант  (дакъ.5)                         Урокыр зэрек1уэк1ынур. 1. Урокым зыхуэгъэхьэзырын. 2. Къабзэрытхэмк1э лэжьыгъэ. А э у и о е ё ю я ы Джэш к1агуэ щ1эныгъэ шыпсыранэ    а) Сыт хуэдэ мы хьэрфхэм я макъыр? (Мы хьэрфхэр макъзешэщ: а э у и о    ы е –хэм зы макъщ ягъэ1ур,ё ю я макъзешэхэм макъит1 ягъэ1у.    б) Псалъэхэр пычыгъуэк1э зэпывуди макъзешэ дапщэ хэтми къэфхутэ,  пычыгъуэурэ зэпывуд, вывод фщ1ы. Джэш, к1а­гуэ, щ1э­ны­гъэ,                 шы­псы­ра­нэ. Псалъэр хьэрфзешэу хэтым хуэдиз пычыгъуэ мэхъу.)  3. Унэ лэжьыгъэр къэпщытэжын. Упщ1эхэм жэуап ирегъэтын.       1) Адыгэбзэм и макъыр гуп дапщэу ягуэшрэ?       2) Макъзешэхэр вгъэ1у.       3) Макъзешэхэмрэ макъ дэк1уашэхэмрэ зэрызэщхьэщык1ыр къыжыф1э.       4) Я къэпсэлъык1эк1э елъытауэ макъ дэк1уашэхэр дауэ зэщхьэщык1рэ?       5)Хьэрф п1ыт1ахэм я пэк1э п1, т1 – уэ къапсэлъ макъ п1ыт1ахэр сыт  хуэдэ хьэрфхэмк1э къагъэлъагъуэрэ?       6) Хьэндырабгъуэ псалъэр макъ, хьэрф ехьэл1ауэ зэрызэпкърахар  къыдопщытэж. 4. Темэщ1эм елэжьын.    Лэжь. 40. а) Хэ1этык1ауэ бгъэ1у хъуну пычыгъуэхэм макъыр тевкъузэурэ  къэфпсэлъ.      б) Точкэхэм я п1эк1э щытын хуей хьэрфхэр псалъалъэмк1э къафщ1э.       в) Хадэхэк1 къызэрык1 псалъэхэр къыхэфхи упщ1э яхуэвгъэув. (Сыт?­ хъэуан, хъарбыз, къэбыстэ.)     г) Псалъэухаит1ым къыщык1уа пэры1эбэ псалъэр зэфлъыт: Нанэ      пэры1эбэ и1ыгъыу жьэгум дэсщ. Маф1эм дзасэк1э пэры1эбэ. Пэры1эбэ – маф1эм ирихэ1эбэу гъущ1ым къыхэщ1ык1а 1эмэпсымэ. Пэры1эбэ,пэры1эбэн– 1эр маф1эм хэшиен, и пэм щыхэ1эбэн.      Правилэм къегъэджэн, я гум ирегъэубыдэн.     Лэжь. 41. а) Псалъэхэр пычыгъуэурэ къэфпсэлъ. Макъзешэхэр щхьэхуэу  вгъэ1у. Дэтхэнэра нэхъ хэкъузауэ къэфпсэлъыр?      б) Зи тхык1эр гук1э ящ1эн хуей псалъэхэм псалъалъэм фригъуазэурэ  дэгъэхуа хьэрфхэр дэфтхэж, я тхык1эр фигу ивубыдэ. (чэзу, уэрэд, бащлъыкъ, бабыщ, емылэдж, портфель, къащыкъ, псырылъэ,  шындырхъуо, гулъытэ, угъурлы, жы1эда1уэ, чэсеипс, шыпсыранэ,        напэ1элъэщ1, хахуагъэ, чэсыргей.)     в) Ц1ыхум и щытык1эф1 къызэрык1 псалъэхэр къыхэфх. Псалъэ къэс  къик1ым фегупсыс. (гулъытэ, угъурлы,жы1эда1уэ, хахуагъэ.) Фэ фхэлъу  п1эрэ а щытык1эф1хэм щыщ. Фызэгупсысыжыт.)     г) Щэк1 лъэпкъыгъуэ къызэрык1 псалъэхэр къыхэфхи адэк1э къыпыфщэ. (Чэсеипс, чэсыргей, чэсей, къэруакъ, шылэ, шухьэрцей, дарий, бумазей.)      д) Емылыдж псалъэр, зэрехьэк1ын хуейм хуэдэу, зэпывуд. (Емы –  лыдж).      е) Напэ1элъэщ1ым апхуэдэу щ1еджэмк1э фегупсыс. (Напэ 1э лъэщ1).    Лэжь. 42­ р зыхуэмыдэ лэжьыгъэк1э гъэзэщ1эн. 1)Пычыгъуэхэм псалъэ къыхэфщ1ык1и фтхы, ударенэ тевгъэувэ.            а)  Сыт? упщ1э зыхуэувхэр.            б)  Сыт хуэдэ? упщ1э зыхуэувхэр.        2) Къыхэгъэща пычыгъуэхэм къыхэфщ1ык1а псалъэхэр хэту псалъэуха  зэхэвгъэуви фтхы.             а) Щ1эныгъэ, дэ1эпыкъуэгъу.             б) Жы1эщ1э, пхъашэ.         3) Жы1эщ1э псалъэм сыту п1эрэ апхуэдэу щ1еджэр? (жы1эщ1э –  жи1эр ищ1эу, игъэзащ1эу) 5. Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь.     Лэжь. 1. Псалъэхэм дэтхэжын хуей хьэрфхэр: ш, г, ху, о, с, а, ы, э, н. (Бзиху, бгырыпх, бостей, уэншэку, джэш, балыджэ). Ударенэ тегъэувэ.     Лэжь. 2. Словарнэ псалъэм и тхык1эр уигу иубыдэ, ар хэту псалъэуха  зэхэлъхьэ. (Бэлътоку. Си дэлъхум бэлътоку тыгъэ хуэсщ1ащ.)      Лэжь. 4. 1) Сыт къарык1ыр мы псалъэжьхэм? Жьэры1уатэу къыжы1э.  Псалъэ къэс пычыгъуэк1э зэпыуд. Уи мыш у­мы­шэс. Да­1уэр мэ­шэс­ри мы­да­1уэр лъэ­су ма­к1уэ.       2) Хьэрфхэр зэхэтхык1.          а) Хьэрфзешэхэр: и, ы, у, ы, э, а, э, э, э, и, ы, а, э, э, у, а, э.          б) Хьэрф дэк1уашэ дэгухэр: ш, с, 1у, ш, с, 1у, лъ, с, к1у.          в) Хьэрф дэк1уашэ жьгъыжьгъхэр: у, м, у, м, д, р, м, р, м, д, р, м.          г) Хьэрф дэк1уашэ п1ыт1ахэр: 1у, 1у, к1у. 6. Яджар егъэбыдыл1эн.     Тест лэжьыгъэхэр.    1) Ударенэр ет1уанэ пычыгъуэм тохуэ а) махуэф1        б) бэлътоку          в)Налшык           г) уэрэд              д) тхьэрыкъуэ      е) уафэ     2) Ударенэр япэ пычыгъуэм тохуэ        а) хадэжь         б) еджак1уэ         в) бжьыхьэ        г) до1эпыкъу    д) мак1уэ              е) джанэщ1э 7. Унэ лэжьыгъэ.     Лэжь. 43. Сурэтхэм къыщыгъэлъэгъуа ф1эщыгъэхэр фтхы, пычыгъуэк1э  зэпывуд, ударенэ тевгъэувэ, гупит1у зэхэвдз. Псалъэхэм упщ1э хуэвгъэув.