Конспект урока по обучению грамоте (письмо) в 1 классе на тему "Склад. Дзяленне слоў на склады"

УРОК 6. Склад. Дзяленне слоў на склады Мэта: забяспечыць засваенне паняцця «склад», асваенне спосабу вызначэння колькасці складоў у слове і спосабу схематычнага іх выявы на мадэлі. Спосабы дзеянні: 1) дзяленне слоў на склады: скандированное вымаўленне словы; 2) вызначэнне колькасці складоў у слове: скандзіраваць  празнясенне словы ў суправаджэнні пляскання ў далоні, падлік колькасці воплескаў; назіранне за працай органаў маўлення: падлік колькасці удараў падбародка аб руку (колькі разоў адкрываўся рот); 3) спосаб схематычнага малюнка склада: I I I. Абсталяванне: • вучэбны дапаможнік «Буквар» (с. 14­15); • карта вывучэння тэмы «Гаворка. Сказ. Слова»; • картка з пытальным знакам; •   дэманстрацыйны   і   раздатачны   матэрыял:   схемы   слоў   рознай   складовай структуры; • аўдыёзапіс або відэазапіс песні Бураціна з кінафільма «Прыгоды Бураціна» Ход урока   1. Арганізацыйны этап. Паведамленне тэмы, пастаноўка мэты ўрока Настаўнік звяртаецца да навучэнцаў: —   Сёння   на   ўроку   працягнецца   падарожжа   па   краіне   беларускай   мовы. Паглядзіце на карту, у нас ужо ёсць адкрыцця — востраў «Гаворка», «Сказ» і «Слова». Колькі засталося неадчыненых астравоў? (Два.) Адкрываючы першы востраў, вы даведваліся, як уладкованая наша гаворка. Другі востраў — з чаго складаецца  сказ. Вы ведаеце, што наша гаворка дзеліцца на часткі —  сказы. Сказы таксама можна падзяліць на часткі — словы. Чаго вы не ведаеце? (Ці можна   слова   таксама   падзяліць   на   часткі?   З   чаго   складаюцца   словы?   Як ўладкована слова?) Настаўнік прымацоўвае пытальнік на закрыты востраў «Склад». 2. Актуалізацыя апорных ведаў. Паўтарэнне вывучанага матэрыяла па тэмах «Сказ», «Слова» Практычная   работа   па   вызначэнні   колькасці   прапаноў   у   аповядзе.  Заданне выконваецца стоячы. Навучэнцы слухаюць аповед настаўніка. Канец кожнага прапановы адзначаюць «кропкай» — прысядаюць. Малым купілі пластылін. Кірыл робіць танк. Слава  майструе самалёт. Маша лепіць пластилиновую ляльку. Настаўнік падводзіць вынік: —   Хто   быў   самым   уважлівым?   Колькі  сказаў  у   аповедзе?   Колькі   разоў прысядалі? Практычная работа па вызначэнні колькасці слоў у сказе. Настаўнік паўторна чытае   аповяд.   Пасля   кожнага  сказа  робіць   паўзу.   Навучэнцы   паказваюць столькі пальцаў, колькі слоў у сказе. Гульня «Жывая схема». Навучэнцы малююць адзін з аповяду. — Колькі слоў у сказе? Значыць, колькі вучняў павінна выйсці да дошкі? (Выходзіць патрэбную колькасць навучэнцаў.)  Настаўнік размяркоўвае ролі: кожны вучань будзе сімвалізаваць адно слова. Праводзіцца   праверка.   Кожны   вучань   прамаўляе   ўслых   сваё   слова.   Далей мадэлюецца спосаб малюнка пачатку і канца  сказа. Навучэнцы прапануюць варыянты  вострава.   Выбіраюцца   найбольш   рацыянальныя   спосабы. Напрыклад: • пачатак  сказа  — першы вучань падымае адну руку ўверх (сімвал пачатку сказа); • кропка — выклікаецца яшчэ адзін вучань (так як кропка — гэта самастойны знак прыпынку), ён становіцца побач з апошнім вучнем (апошнім словам сказа) і прысядае; • сувязь слоў у сказе — навучэнцы бяруцца за рукі. Падвядзенне вынікаў працы на этапе актуалізацыі  апорных ведаў. Настаўнік хваліць навучэнцаў, абагульняе: — Вы ўмееце вызначаць колькасць сказаў у аповедзе і колькасць слоў у сказе. Выдатна справіліся з цяжкім заданнем — выявай жывой схемы сказа. 3. Вывучэнне новага матэрыялу. Знаёмства з паняццем «склад» Настаўнік   уводзіць   паняцце   «склад»   на   аснове   стварэння   асацыяцыі: «падзяліць на часткі прадмет» — «падзяліць на часткі слова». Стварэнне   апорных   асацыяцый.   Настаўнік   прапануе  вучням  ўспомніць дзіцячую лічылкі. Мы дзялілі апельсін, Шмат нас, а ён адзін. Гэта долька — для вожыка, Гэта долька — для стрыжа, Гэта долька — для качанят, Гэта долька — для кацянят, Гэта долька — для бабра, А для ваўка — лупіна. Л. Зубава  Падвядзенне пад паняцце. Навучэнцы разглядаюць ілюстрацыі да  лічылкі(с. 14). — На колькі частак падзялілі апельсін героі верша? (На пяць.) Каму з вас даводзілася   дзяліць   апельсін?   Вам   было   цяжка   гэта   рабіць?   (Не.)   Чаму апельсін   лёгка   падзяліць   на   часткі?   (Ён   складаецца   з   долек   —   асобных кавалачкаў.) Сёння на ўроку  вы даведаецеся, ці могуць словы  дзяліцца  на часткі — «маленькія кавалачкі». (Настаўнік звяртаецца да карты  вывучэння тэмы, паказвае на пытальнік.) — Прамоўце хорам слова апельсін. Цяпер паслухайце, як я яго вымаўлю: а пель сін. На колькі частак падзелена слова? (На 3 часткі.) Паспрабуйце самі вымавіць слова апельсін па частках. Увядзенне паняцця. Настаўнік кажа: — Часткі, на якія падзялілі слова апельсін, называюцца склады. (Вучні хорам паўтараюць слова «склады».) Склады — гэта такія часткі, на якія дзеліцца слова, пра іх колькасць  можна даведацца на слых. Падзяліць слова на часткі — значыць падзяліць слова на склады. Настаўнік адкрывае на карце вывучэння тэмы востраў «Склад». Абазначэнне   склада   на   схеме   словы.   Аналіз   схемы   словы   з   вылучанымі складамі (буквар, с. 14; дэманстрацыйны варыянт схемы словы — на дошцы). — Я пакажу на схеме словы,  дзе  ў ім тры часткі. (Настаўнік чэрціць  схему словы на дошцы і вертыкальнымі рысачкамі дзеліць яе на тры часткі.) Я буду весці указкай па кожнай частцы схемы, а вы хорам будзеце прамаўляць слова па  гэтых  частках.   Які   першы   склад?   Вымавіце   яго.   (Настаўнік   указкай паказвае на першы склад.) Які другі склад? Вымавіце яго. (Настаўнік указкай паказвае на другі склад.) Які трэці склад? Вымавіце яго. (Настаўнік указкай паказвае на трэці склад.) Цяпер вы даведаліся яшчэ адзін сакрэт рускай мовы: словы можна падзяліць на склады. Аналагічная   праца   праводзіцца   з   астатнімі   словамі:   вожык,   стрыж,   бабёр, воўк, кацяня, качаняты (с. 14). Настаўнік  актывізуе вучняў, звяртаючы ўвагу на дакладную прамову слоў па складах: Хто можа вымавіць слова так, каб усім стала зразумела, колькі ў ім складоў? Які першы склад? Які другі? Трэці? Як пазначаныя склады на схеме? Рэфлексія спосабу дзеяння. Настаўнік пытаецца: — Як вызначалі колькасць складоў у слове? (Прамаўлялі слова па частках; лічылі колькасць частак словы.) Як называюцца часткі слова? Колькі складоў можа быць у слове?  Настаўнік абагульняе, што ў словах можа быць розная колькасць складоў. Фізмінутка 4. Увядзенне спосабаў вызначэння колькасці складоў у слове У   аснове   працы   —   мадэляванне   гульнявых   сітуацый,   калі   чалавек неўсвядомлена пераходзіць на вымаўленне словы па складах. Першая гульнявая сітуацыя — «У лесе» («Заблукалі»). Настаўнік звяртаецца да навучэнцаў: — Уявіце, што вы ў лесе, а сябры далёка. Як іх трэба паклікаць? Хорам клічам сяброў: Та­ня! Лю­да! Мі­ша! Калі трэба паклікаць кагосьці ў лесе, мы вымаўляем словы па частках, гэта і ёсць склады. Арганізуецца   праца   па   сюжэтнага   малюнка   «У   лесе»   (с.   14).  Настаўнік праводзіць гутарку па сюжэце малюнка. Сям'я ў лесе мама, тата, дзяўчынка, бабуля, дзядуля. Усе збіраюць грыбы. Дзяўчынка знайшла вялікую сямейку грыбоў. Мама, тата, бабуля, дзядуля далёка. Дзяўчынка кліча ўсіх да сябе, каб паказаць грыбы. Адпрацоўка спосабу дзеяння. Дзяўчынка кліча маму (тату): «Ма­ма!» («Та­ Та!») На колькі частак падзялілася слова? (Па дзве часткі.) Колькі складоў? (Два.) Дзяўчынка кліча бабулю (дзядулю): «Ба­бу­ля!» («Дзя­ду­ля!») —  На   колькі   частак   падзялілася   слова?  (На   тры   часткі.)   Колькі   складоў? (Тры.) Вучні пад кіраўніцтвам настаўніка вызначаюць, дзе намаляваныя схемы слоў мама, тата, а дзе —  для  слоў бабуля, дзядуля, арыентуючыся на колькасць складоў.   Навучэнцы   «чытаюць»   словы   па   схеме   —   вядуць   указкай   або пальчыкам пад схемай, прамаўляюць патрэбнае слова. Другая   гульнявая   сітуацыя   —   «Стадыён».  Настаўнік   звяртаецца   да навучэнцаў: —   Уявіце,   што   вы   на   стадыёне.   Як   крычаць   заўзятары,   калі   хочуць,   каб хакеісты забілі гол? (Шай­ бу! Шай ­бу!) Заўзятары крычаць слова па частках —   складах.   Гэта   называецца   скандаваць   —   выразна   вымаўляць   слова, вылучаючы   голасам   кожны   склад.   Каб   падзяліць   слова   на   склады,   можна ўявіць сябе на стадыёне і пракрычаць гэта слова гульцам. Нягучна, так як вы знаходзіцеся ў класе, а не на гэтым стадыёне. Давайце навучымся вымаўляць слова ўрокі па складах. Паслухайце слова. Вымавіце яго так, як заўзятары на стадыёне.   (У­ро­кі!)   Палічыце   колькасць   складоў   і   падніміце   столькі   ж пальчыкаў. Арганізуецца   праца   па   сюжэтнага   малюнка   «Школьны    с.   15).   Настаўнік праводзіць  гутарку  па  сюжэце  малюнка. На  школьным  стадыёне праходзяць спаборніцтвы па бегу. На бегавой дарожцы два хлопчыка — Віця (у   зялёнай   футболцы)   і   Мікіта   (у   жоўтай).   Побач   гледачы   —   заўзятары. Гледачы   падзеленыя   на   дзве   каманды.   Першая   каманда   —   у   зялёных футболках, другая ў жоўтых. Гледачы пляскаюць у ладкі і падтрымліваюць сваіх удзельнікаў каманд, скандуюць іх імёны. Адпрацоўка спосабу дзеяння. Можна падзяліць клас на дзве каманды. Першая — падтрымлівае Віцю, другая — падбадзёрвае Мікіту. Першая каманда: «Ві­ця! Ві­ця!» — На колькі частак падзялілася слова? (На дзве часткі.) Колькі складоў? (Два.) Другая каманда: «Ні­кі­та! Ні­кі­та!» —  На   колькі   частак   падзялілася   слова?  (На   тры   часткі.)   Колькі   складоў? (Тры.)  Вучні пад кіраўніцтвам настаўніка вызначаюць, дзе намаляваныя схемы­ слова Віця,   а   дзе   —   слова  Мікіта,  арыентыруючыся  на   колькасць   складоў. Навучэнцы «чытаюць» словы па схеме — вядуць указкай або пальчыкам пад схемай, прамаўляюць патрэбнае слова. 5. Паўтарэнне і замацаванне спосабаў дзеяння  ыё   н»   (    с  тад Заўвага. Заданні фармулююцца настаўнікам пакрокава: 1) падзяліце слова на склады; 2) падлічыце колькасць складоў у слове.  Нельга   патрабаваць   адразу   адказ   на   пытанне   «Колькі   складоў?»,   так   як навучэнцы   не   могуць   адначасова   выконваць   некалькіх   відаў   дзейнасці   — вучыцца дзяліць словы на склады і адразу лічыць іх колькасць. Настаўнік прапануе для адпрацоўкі спосабу дзеяння не толькі назоўнікі, але і дзеясловы   (маляваць,   піша),   прыслоўі   (добра,   холадна   і   т.   п.),   імёны прыметнікі (мілы, чырвоны і да т. п.). Дзяленне на склады можна суправаджаць: • воплескамі; • ударамі далоні па стале; • крокамі.