Математика

Mavzu:Al-Xorazmiy matematika faniga qo’shgan hissasi

Darsning maqsadi:

Ta’limiy: Buyuk matematik Al-Xorazmiy haqida tushuncha berish

Tarbiyaviy: Al-Xorazmiymini matematikaga qo’shgan hissasi

Rivojlantiruvchi:O’quvchilarni bilim va ko’nikmalarini rivojlantish.

Kommunikativ kompetensiya:

matematikaga oid terminlarning ma’nosini tushunib, to‘g‘ri o‘qiy olish;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:

tavsiya etilgan mediamanbalardan axborotni izlab topa olish, zarur bo‘lsa uni boshqa ko‘rinishlarga (matn, jadval, sxema va h.k.) o‘tkaza olish;

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

o‘quv masalasini (maqsadini) topa olish va ifodalay olish;

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

turli nuqtai nazarlarni qabul qila olish va solishtira olish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

matematika umumbashariy madaniyatning bir qismi ekanligini tushunish;

Dars turi: yangi tushuncha va bilimlarni shakllantiruvchi

Darsda foydalanilgan metodlar: an’anaviy, interfaol

Dars jihozi: darslik, konspekt, ko’rgazmali qurollar, tarqatma materiallar

Tashkiliy qism:

Salomlashish

Navbatchi axborotini tinglash

O’tilgan mavzular yuzasidan savol-javob o’tkazish

Uy vazifasini tekshirish

Al-Xorazmiy hayoti va ijodi

Abu Abdulloh Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy taxminan 783-yilda Xorazmda tug‘ilgan. Al-Xorazmiy «Al-jabr va al-muqobala haqida qisqa kitob» asari bilan algebra faniga asos soldi.

Shu asar tufayli olim nomining lotincha shaklidan «algoritm» termini paydo bolgan. Al-Xorazmiy

Bag‘doddagi «Bayt ul-hikma» (Donishmandlar uyi)da rasadxona, kutubxona va barcha ilmiy tekshirish ishlariga rahbarlik qildi. Al-Xorazmiyning 10 ta asari bizgacha yetib kelgan. «Hind hisobi haqida» (Fi hisab al-hind). Bu asarni XII asrda Ispaniya olimi Batlik Adelard arab tilidan lotin tiliga tarjima qildi. Risolada natural sonlarni «hind raqamlari» hisoblangan 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 lar yordamida yozish, sonlarni qo‘shish va ayrish, ikkiga bo‘lish va ikkiga ko‘paytirish qoidalari, ko‘paytirish amali va uni 9 raqami yordamida tekshirish, bolish, kasrlar hisobi, kasrlami ko‘paytirish, musbat sonlardan kvadrat ildiz chiqarish kabi masalalar ilk bor tadqiq qilingan.

Al-Xorazmiy matematika, fizika, geometriya, algebra, astronomiya, geografiya fanlari rivoji uchun poydevor bo‘lib xizmat qilgan juda ko‘plab asarlar yozgan, Bu asarlar turli tillarga tarjima qilingan va hozir ham dunyoning yetakchi universitetlarida o‘qitiladi. Al-Xorazmiyning bizgacha yetib kelgan 10 ta risolasidan quydagi 3 ta katta kashfiyot haqida aytish mumkin:

1. «Hind hisobi haqida»gi risolasida o‘nlik pozitsion sanoq tizimining oltmishlikdan ustun ekanligini ko‘rsatgan va bu asar lotin tiliga tarjima qilingan, o‘nli pozitsion sanoq tizimi butun dunyoga tarqalgan.

2. «Al-jabr va al-muqobala haqida qisqa kitob»ida aljabmi astronomiyaning yordamchi qismidan mustaqil fan darajasiga ko‘tardi, 6 ta chiziqli va kvadrat tenglamalarni tasniflagan.

3. Al-Xorazmiy o‘z shogirdlari bilan orasidagi masofasi 35 km. bo‘lgan. Tadmor va ar-Rakka shaharlaridan ertuvchi Yer sharining 10 li meridiani uzunligini hisobladi va u 6,72 km.ga teng ekanligini topgan.

Al-Xorazmiy 850-yiIda Bag‘dodda vafot etgan.

Mustahkamlash

Al-Xorazmiy haqida savol-javob o’tkazish

Baholash:

Uyga vazifa:Al-Xorazmiy haqida ma’lumot topish

Mavzu: Algebraik ifodalar.

Darsning maqsadi:

Ta’limiy: Algebraik ifoda haqida tushunchaga ega bo’lish va uning son qiymatini hisoblay olish.

Tarbiyaviy: Olingan bilimlarni xayotda qo’llay olish. O’quvchilarni o’zaro xurmat ruhida tarbiyalash

Rivojlantiruvchi: O`quvchilarning xotirasini shakllantirish, dunyoqarashini kengaytirish

Kommunikativ kompetensiya:

matematikaga oid terminlarning ma’nosini tushunib, to‘g‘ri o‘qiy olish;

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:

tavsiya etilgan mediamanbalardan axborotni izlab topa olish, zarur bo‘lsa uni boshqa ko‘rinishlarga (matn, jadval, sxema va h.k.) o‘tkaza olish;

O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:

o‘quv masalasini (maqsadini) topa olish va ifodalay olish;

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:

turli nuqtai nazarlarni qabul qila olish va solishtira olish;

Milliy va umummadaniy kompetensiya:

matematika umumbashariy madaniyatning bir qismi ekanligini tushunish;

Dars turi: yangi tushuncha va bilimlarni shakllantiruvchi

Darsda foydalanilgan metodlar: an’anaviy, interfaol

Dars jihozi: darslik, konspekt, ko’rgazmali qurollar, tarqatma materiallar

Tashkiliy qism:

Salomlashish

Navbatchi axborotini tinglash

O’tilgan mavzular yuzasidan savol-javob o’tkazish

Uy vazifasini tekshirish

Asosiy qism

Algebraik ifoda sonlar va xarflardan tuzilib, amal belgilari bilan birlashtirilgan ifodadir. Agar algebraik ifodaga kirgan xarflar o’rniga biror son qo’yilsa va ko’rsatilgan amallar bajarilsa, natijada hosil qilingan son algebraik ifodaning son qiymati deyiladi.

masala.

1) 3a-2b, a=1/3, b=1  3∙1/3-2∙1=-1            2) 2a+3b; a=3; b=-2         2∙3+3∙(-2)=0

3) 0,25a-4c²; a=4; c=3    0,25∙4-4∙3²=1-36=-35  4) 2a²-(1/3)b; a=2; b=9                2∙4-(1/3)∙9=5

masala.

Mustahkamlash

masala.

1 soatda 7 t;   m soatda 7 m; 24∙7=168

masala

1)  60m   2) 60:p                      3) 60m+1+60:p

14-masala. 1) x=-0,37; y=-0,42; 3∙(-0,37-(-0,42))=3∙0,05=0,15

2) x=-2,98; y=-4,48; 3∙(-2,98-(-4,48))=3∙(4,48-2,98)=3∙150=450

3)

4)

Baholash:

Uyga vazifa: Mustahkamlash