Микробтар экологиясы, табиғатта таралуы.

Шигеллалар.      Бактериалды дизентерия  немесе шигеллез – көбінесе тоқ ішекті зақымдайтын  Shigella  Туыстастығыгың бактериялары тудыратын жұқпалы ауру. Туыстастықтың аты дизентерия  қоздырғыштарының бірін ашқан К.Шиганың есімімен байланысты. Алғаш реет 1888жылы  T.Widal сипаттама берген.   Морфологиялық және тикторталдық қасиеттері. Шигеллалар – грамм теріс,  шеттері жұмырланған таяқшалар, спора түзбейді, талшықтары жоқ, қозғалмайды. Көптеген штамдарда түктер мен жыныстық кірпікшелер анықталады. Кейбір шигеллалар  микоркапсулаға ие.    Дақылдандыру. Дизентериялық таяқшалар – факультативті анаэробтар. Қарапайым  қоректі орталарда 37 градус жақсы өседі. Тығыз ортада ұсақ мөлдір колониялар , ал сұйық  ортада диффузды лайлану түзеді. Шигеллаларды өсіру үшін байыту ортасы ретінде  көбінесе селенит сорпасын қолоданады.    Ферменттік белсендігі. Шигеллалардың басқұа энтеробактерияларға қарағанда  ферменттік белсендігі төмен. Көмірсулар сонымен бірге қыщқыл түзе отырып ыдыратады.     Антигендік қасиеті. Шигеллалар О және К антигендерге ие. Шигеллалардың  әртүрліллігі биохимиялық қасиеттеріне ғана емес, сонымен бірге антигендік қасиеттеріне  де байланысты.      Патогендік факторлары. Барлық шигеллалар энтеротропты, нейтротропты және  пирогенді әсер беретін эндотоксин түзеді. Шига шигелласы ағзаға энтеротоксиндік, шига –  тәрізді ақуыздық токсин бөледі, ол токсин микроб өлген соң ғана сақталады.Соған сәйкес   су­тұз алмасуын, ОЖЖ қызметін бұзады, тоқ ішек эпителий жасушаларының жойылуына ,  бүйрек жолдарының зақымдануына алып келеді. Дизентерияның аса ауыр түрде өтуі  экзотоксинге алып келеді. Шигеллалардың басқа түрлері де экзотоксинді бөлуі мүмкін.  Қан тамырларын зақымдайтын RF өткізгіштік факторы табылды. Патогендік факторларға  микробтың эпителий жасушасына енуіне себепкер болатын инвазиялық ақуыз жатады, ол  шигеллалардың төрт түорінде кездесетін ірі инвазиялық  плазмидалллармен қадағаланады.  Инвазиялық ақуыздар трипсинге сезімтал, сондықтан патологиялық үрдіс тоқ ішекте  шектелген. Пили мен адгезияға жауапты сыртқы мембрананың ақуызы және микрокапсула  патогенділік факторларына жатады.    Резистенттілігі. Шигеллалар химиялық және физикалық факторларға тұрақтылығы  төмен.  Ең төзімдіс ашық құбыр суында 2,5 айға дейін, ашық су қоймасында 1,5 айға дейін  сақталады.     Эпидемиологиясы. Дизентерия­ антропонозды тнфекция инфекция көзі ауру адам мен  тасымалдаушы. Инфекцияның таралу механизмі – фекалбді­оральды. Таралу жолдары  әртүрлі болуы мүмкін.    Дизентерияның әлемнің көптеген елдерінде кездеседі. Соңғы жолдары бұл инфекциямен  ауырушылық күрт өсіп отыр. Бұл аурумен барлық жастағы адамдар ауырады, дегенмен 1­ ден 3­жастағы дейінгі кішкентай балалар дизентерияға көбірек шалдығады.  Шигеллалардың түрлері жекелеген аймақтарда біркелкі таралмаған. Патогенезі. Шигеллалар ауыз арқылы асқазан­ішек жолына түсіп, тоқ ішекке жетеді.  Қоздырғыштар пили мен сыртқы мембрананың ақуыздарының көмегімен эпителий  жасушаларына жабысады. Инвазиялық факторларының көмегімен жасушаларының ішіне  өтіп, сонда көбейеді, нәтижесінде тоқ ішек жасушалары бұзылып, капиллярлардың  тромбозды қабынуы басталады. Ішек қабырғаларында ойық жара пайда болып, кейін  орнында тыртық қалыптасады. Бактериялар бұзылғанда эндотоксн бұзылып , организм  жалпы интоксикацияға ұшырайды., ішектің жиырылуын және іш өтуді күшейтеді. Ойық  жаралардан қан нәжіске түсіп, қанды­іріңді нәжіс пайда болады. Экзотоксиннің әсерінен  су­тұз алмасуы, ОЖЖ қызметі бұзылып, бүйректің зақымдалуы байқалады.   Клиникалық көріністері.