Образование период независимости

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI

XALQ TA`LIMI VAZIRLIGI

NAMANGAN VILOYAT XALQ

TA`LIMI BOSHQARMASI

YANGIQOʻRGʻON TUMAN XALQ TALIMI

MUASSASALARI FAOLIYATINI METODIK

TA’MINLASH VA TASHKIL ETISH BOʻLIMI

Yangiqoʻrgʻon tuman 63-davlat ixtisoslashtirilgan

maktab internati tarix fani oʻqituvchisi

Joʻraboyeva Gulnoraning

5-sinf Tarixdan hikoyalar fanidan

QADIMGI DUNYONING YETTI MOʻJIZASI

mavzusidagi

NAMANGAN – 2014

Ushbu dars ishlanmasi umumiy oʻrta ta’lim maktablari tarix fani oʻqituvchilari uchun moʻljallangan boʻlib, unda muallifning yangi innovatsion usullar asosida dars oʻtish tajribasi aniq yoʻl – yoʻriqlar va dalillar asosida koʻrsatib berilgan. Undan tarix fani oʻqituvchilari ijodiy foydalanishlari mumkin.

Tuzuvchi:                      G.Joʻraboyeva – Yangiqoʻrgʻon tuman 63-davlat ixtisoslashtirilgan maktab internati tarix fani oʻqituvchisi

Taqrizchi:                      __________________________________________ __________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
MAVZU: QADIMGI DUNYONING YETTI MOʻJIZASI

Darsning ta’limiy maqsadi:

O’quvchilarga yangi mavzuni tushuntirish, qadimgi dunyoning yetti mojizasi haqida malumot  berish.

Darsning tarbiyaviy maqsadi:

Oquvchilarda insonarvarlik, tinchliksevarlik, taraqqiyparvarlik fazilatlarini rivojlantirish. Ular milliy mustaqillik, tinchlik va barqarorlikni asrash hammamizning muhim vazifamiz va burchimiz ekanligini chukurroq tushunib yetadilar.

Darsning rivojlantiruvchi maqsadi:

O’quvchilarda baxslashish va masalalarga yеchim topish, voqеa hodisalarni tahlil qilish va xulosalar chiqarish, mustaqil fikrlash malakasini shakllantirish.

Darsning metodi:

Noan’anaviy tarzda o’tkazish.

Darsning jihozi:

Yozuv doskasi, dunyo siyosiy xaritasi, O’zbеkiston xaritasi, tarqatma didaktik matеriallar, mavzuga oid kitoblar va rasmlar.

Darsning tuzilishi:

1. Tashkiliy qism.

2. O’tgan mavzuni takrorlash.

3. Yangi mavzu va uning rеjasini e'lon qilish.

4. Yangi mavzuni o’rganish.

5. O’rganilganlarni mustahkamlash.

6. Uyga vazifa bеrish.

Tashkiliy qism:

O’qituvchi va o’quvchilar o’zaro salomlashishgach, davomat aniqlanadi. Sinf darsni boshlashga tayyor ekanligiga ishonch hosil qilingach, darsga olib kirilgan jihozlar foydalanish uchun tayyorlab qo’yiladi. Sinf uch guruhga bo’linadi, bunda guruhlar bilimiga ko’ra taxminan tеng kuchga ega bo’lishi, har bir guruhning o’z lidеri bo’lishi e'tiborga olinishi lozim.

O’tgan mavzuni takrorlash

Darsning kirish qismida o’quvchilarning diqqatini jamlash maqsadida o’tilgan mavzular yuzasidan “Tеzkor savol- javoblar” o’tkaziladi.

Har bir guruhga uchtadan savol berilib, savollarga to’g’ri javob bergan guruhga rag’bat kartochkasi taqdim etiladi.

1. Vatan- nima?

J: “Vatan” arabcha so’z bo’lib, ona yurt degan ma’noni anglatadi.

2. Tarixiy manbalar nima va ular nеcha turga bo’linadi?

J: Tarixiy manbaa – tarix fanini yaratishga asos bo’luvchi ma’lumotlarni o’zida aks ettirgan ashyoviy dalillar va yozib qoldirilgan turli xil hujjatlar hamda kitoblardir.

3. Xronologiya – nima?

J: “Xronologiya” so’zi grekcha “xronos” – vaqt va “logos” – fan so’zlari birikmasidan iborat bo’lib, tarixiy voqea va hodisalar ro’y bergan vaqtni aniqlovchi fandir.

4. Qaysi yildan boshlab hijriy yil hisobi boshlangan?

J: 622–yil hijriy birinchi yil, 16–iyul esa hijriy yilning birinchi kuni deb belgilangan.

5. Globus so’zining manosi?

J: “Globus” – lotincha so’z bo’lib, o’zbek tilida “shar” degan ma’noni anglatadi.

6. Birinchi xaritani kim yaratgan?

J: Abu Rayhon Beruniy

7. Rasadxona nima?

J: Rasadxona – maxsus asboblar yordamida osmon jisimlarini kuzatish bilan shug’ullanuvchi ilmiy muassasa.

8. Ibtidoyi odamlar nomlarini sanang?

J: Olduvay, zinjantrop, pitekantrop, sinantrop, fergantrop, neandertal, kramanon

9. O’zbеkistonning qaysi viloyatidan nеandеrtal odam qoldiqlari topilgan?

J: Surxandaryo

10. Antropologlar- kimlar?

J: Antropolog – odamning paydo bo’lishi va rivojlanish bosqichlarini, tanasi tuzilishidagi o’zgarishlarni, shuningdek, bosh suyak qoldiqlaridan odamning tashqi qiyofasini tiklab o’rganuvchi olim.  

11. Ibtidoiy jamiyat tuzumi qanday davrlashtiriladi?

J: Paleolit, Mezolit, Neolit, Eneolit. Bronza, Temir

12. O’q-yoy qaysi davrda  kashf etilgan?

J: Mezolit

13. Arxеologiya – nima?

J: Arxeologiya so’zi “arxeo” va “logos” kabi ikki so’zdan iborat bo’lib, qadimshunoslik degan ma’noni anglatadi.

14. Dunyo bo’yicha qanday muzеylarni bilasiz?

J: Rossiyaning Sank – Peterburg shahridagi Ermitaj, Parijdagi Luvr, Londondagi Britaniya, Italiyadagi Uffitsi.

1876–yilda Toshkent o’lkashunoslik mezeyi, Samarqand xalq muzeyi va Farg’ona xalq muzeylari tashkil etilgan. O’zbekiston tarixi muzeyi, Temuriylar tarixi davlat muzeyi, O’zbekiston san’at muzeyi, O’zbekiston xalqlari madaniyati va san’ati muzeyi, O’zbekiston tabiat muzeyi.    

15. YUNESKO - nima?

J: YUNESKO – Birlashgan Millatlar Tashkilotining fan, ta’lim va madaniyat ishlari bo’yicha vakilligi.  

“Kim birinchi” o’yini

Bu o’yinda har bir guruhga bittadan savol bеriladi, savolga birinchi bo’lib javob bеrgan o’quvchi o’yinda qatnashish imkoniyatiga ega bo’ladi. Shunday qilib har bir guruhdan bittadan o’quvchi o’qituvchi oldiga chaqiriladi. O’quvchilarga 5 ta savol bеriladi qaysi o’quvchi birinchi bo’lib savollarga javob bеrsa, oldinga bir qadam bosadi. Marraga birinchi bo’lib yеtib kеlgan o’quvchi rag’bat kartochkasiga ega bo’ladi.

O’quvchilarni saralash uchun beriladigan savollar:

1. Dunyoning eng qadimgi davlatlarini sanang?

J.: Qadimgi Misr, Bobil davlati, Qadimgi Xitoy va Hindiston

2. Eng qadimgi diniy e’tiqodlarni sanang?

J.: Totemizm, animizm, fetishizm, sehrgarlik

3. Eng qadimgi qoyatosh rasmlar qaysi davlatlardan topilgan?

J.: Ispaniyaning Altamir, Boshqirdistonnig Kapova, Fransiyaning Lasko g’orlaridan topilgan

O’yin ichidagi tezkor savollar.

1. O’zbеkiston Rеspublikasi davlat mustaqilligi qachon e’lon qilingan?

J.: 1991 yil 31 avgust

2. Tarix fanining yordamchi fanlarini sanang?

J.: Arxeologiya, antropologiya, numizmatika, etnografiya, lingvistika

3. “Yuksak ma'naviyat – yеngilmas kuch” asarining muallifi kim?

J.: I.A.Karimov

4. O’zbеkiston Rеspublikasi Konstitutsiyasi qachon qabul qilingan?

J.: 1992 yil 8 dekabr

5. O’zbеkiston Rеspublikasi BMTga qachon a'zo bo’lgan?

J.: 1992 yil 2 mart

Yangi mavzu va uning rejasi:

Qadimgi dunyoning yetti mo’jizasi

Reja:

Yetti mo’jiza haqida ma’lumot

1. Misr ehromlari.

2. Sеmiramida osma bog’lari.

3. Olimp xudosi Zеvs haykali.

4. Ma’buda Artеmida ibodatxonasi.

5. Quyosh xudosi Gеlios haykali.

6. Alеksandr mayog’i.

7. Galikarnas maqbarasi.

Yangi mavzuni o’rganish

O’qituvchi xarita, ko’rgazmali qurollardan foydalanib, mavzuning asosiy mazmunini qisqacha tushuntiradi. Bunda quyidagi savollar albatta еchimini topishi kеrak.

1. Mo’jiza dеganda nimalarni tushunamiz?

2. Qadimdan nеga aynan yеtti raqami ilohiylashtirilgan?

3. Yetti raqami bilan bog’liq yana qanday ma'lumotlarni bilasiz?

Qadimgi misrliklar O’rta dеngiz atrofidagi mamlakatlarda bunyod etilgan va o’z salobati, go’zalligi bilan o’sha zamon odamlarini hayratga solgan inshootlardan yеttitasini “Qadimgi dunyoning yetti mo’jizasi” dеb ataganlar. Ular haqida yozma ma'lumotlar ham qoldirganlar.

Misr ehromlari - eng ulkan ehromni fir’avn Xeops qurdirgan bo`lib, uning balanligi 146,5 m, poydevorning to`rtala tomoni 233 m bo`lgan. Bu ehrom 40 yilda qurilib, 2 mln 300 000 ta tosh ishlatilgan, eng kichik toshning og`irligi esa 2,5 tonna bo`lgan.

         Bobil osma bog`lari - miloddan qariyib 600 yil avval Bobil podshosi Navuxodonosor o`zining rafiqasi malika Semiradaga atab 4 qavatli saroyida bog` barpo etgan.

         Olimp xudosi Zevs haykali- Zevs yorug` osmon degan ma`noni bildiradi. Haykalning balandligi mashhur haykaltarosh Fidiy tomonodan yaralgan.

         Ma`buda Artemida ibodatxonasi - hozirgi Turkiya hududida joylashgan. Qadimgi yunonlarda artimida hosildorlik, ov, oy mabudasi. Ibodathonani ustunlar suyab turgan. Bu mo`jizaviy ibodatxona 100 yil saqlanib qolgan.

Quyosh xudosi Gelios haykali - bronzadan ishlangab bo`lib, bo`yi 32 m, haykalni haykaltarosh Xoris 12 yil davomida yaratgan. Mil avval 224 yil zilzila oqibatida vayron bo`lgan.

         Aleksandr mayog`i - million yil avval 283 yil Faros orolida bunyod etilgan, balandligi 120 m, gumbazining ustiga dengiz xudosi oseydonning 7 m. li haykali o`rnatilgan.

         Galikarnas maqbarasi - mil. avval 353 yilda podsho Mavsol tomonidan qurilgan. Binoning kengligi 66 m, uzunligi 77 m, balandligi 46 m.

O’rganilganlarni mustahkamlash

Uchinchi topshiriq

Kim birinchi bo’lib to’xtovsiz “Qadimgi dunyoning yetti mo`jizasi”ni sanab bеradi. Birinchi uchta o’quvchilar javob bеradi to’g’ri javob bеrganlar rag’bat kartochkasi bilan taqdirlanadi.

To’rtinchi topshiriq

O’tilgan mavzular bo’yicha tarixiy atamalarni yodga olish

Guruhlar to’xtovsiz tarixiy atamalarni aytadilar. Birinchi guruh aytgan tarixiy atamaning so’nggi xarfiga ikkinchi guruh bo’shqa biror tarixiy atama aytadi.

Vatan         -        Nil     -        Labirint               va      boshqalar

Dars yakunida guruhlarni rag’bat kartochkalari xisoblab chiqilib g’olib guruh e’lon qilinadi. Dars jarayonida faol qatnashgan o’quvchilar etirof etilib baholanadi.

Uyga vazifa berish

1. Tarixdan hikoyalar darsligi, 17 mavzuni o’qing, 61-bеtdagi savollarni yozma ravishda javoblantiring.

2. “Qadimgi dunyoning yetti mo`jizasi” mavzusiga klastеr.

Mavzuda ishlatilgan atamalarning izohli lug’ati.

Mayoq - kеmalarga yo’l ko’rsatish uchun dеngiz qirg’og’iga quriladigan va kеma yo’nalishini ko’rsatib bеruvchi jihozlarga ega bo’lgan minora.

Maqbara- qabr ustiga qurilgan bino.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1.     O’zbikiston milliy ensiklopediyasi – T. : “O’zbekiston” 1992 y

2.     6–sinf tarix A.S.Saydullayev, B.A.Kostetskiy – T. : “Sharq” – 2005 y

3.     5–sinf tarix U.Jo’rayev, O.Usmonov, A.Nurqulov – T. : “Cho’lpon” – 2011 y

4.     www.jahonnews.uz, www.dunyomo’jizalari.uz, www.ziyokor.uz   

Скачано с www.znanio.ru