Oksidlanish – qaytarilish reaksiyalarining tenglamalarini tuzish.

Farg`ona Olimpiya zaxiralari kolleji

Farg`ona Olimpiya zaxiralari kolleji
Suleymanova Nodiraxon

Dars rejasi ishlanmasi Mavzu: Oksidlanish – qaytarilish reaksiyalarining tenglamalarini tuzish

Dars rejasi ishlanmasi
Mavzu: Oksidlanish – qaytarilish reaksiyalarining tenglamalarini tuzish.
Darsning maqsadi. Oksidlanish- qaytarilish reaksiyalari to’grisida o’quvchilarga bilim berish
Ta’limiy maqsad; oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari to’g’risidagi bilimlarni o’quvchlarga o’rgatish
Tarbiyaviy maqsad; o’quvchilarda oksidlovchi va qaytaruvchilar bilan ishlashni o’rgatish
Rivojlantiruvchi maqsad; o’quvchilardagi oksidlanish- qaytarilish reaksiyalari to’g’risidagi bilimlarni rivojlantirish
Dars tipi; yangi mavzuni bayon qilish va dars davomida o’quvchilardan so’rab borish
Dasr metodi; ananaviy va noananviy metodlar
Darsni borishi; dastlab o’quvchilar bilan salomlashashish tozalikni tekshirish hamda yo’qlama qilish.

Asosiy qism: Barcha kimyoviy reaksiyalarni 2 turga bo’lish mumkin

Asosiy qism:
Barcha kimyoviy reaksiyalarni 2 turga bo’lish mumkin .

Kimyoviy reaksiyalar

Ularning birinchisiga reaksiyaga kirishayotgan moddalarning tarkibidagi atomlarning oksidlanish darajasi o’zgarmaydigan reaksiyalar
Masalan;
CuO + H2SO4= CuSO4 + H2O

Elementlarni oksidlanish darajalarini o‘zgarishi bilan boradigan
reaksiyalar oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari deb ataladi.
Masalan; 8Al + 30HNO3 → 8Al(NO 3)3 + 3N2 O + 15H2 O

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalaridagi asosiy tushuncha va qoidalar 1

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalaridagi asosiy tushuncha va qoidalar
1.Atom, molekula yoki ionning elektron berish jarayoni oksidlanish deyiladi
2. Atom, molekula yoki ionning elektronlar biriktirib olish jarayoni qaytarilish deyiladi.

3. Elektronlarini beradigan atom, molekula, ionlar qaytaruvchilar deyiladi.Misollar; Metallar, ko’mir, H2S, SO3 va boshqalar.

4. Elektronlarni biriktirib oladigan atom, molekula , ionlar oksidlovchilar deyiladi. Misollar ; Galogenlar, KMnO4, K2Cr2O7 , O2, O3 H2O2 va boshqalar.

5. Oksidlanish hamma vaqt qaytarilishi bilan birga sodir bo’ladi
6. Kimyoviy reaksiyalarda ishtirok etayotgan oksidlovchi (atom,
ion)larning olgan elektronlar soni qaytaruvchilarning bergan elektronlar
soniga teng bo‘lishi kerak.
Atomlarning bergan yoki olgan elektronlar soni shu atomning oksidlanish darajasi deb ataladi.
Agar element:
1 ta elektron bersa +1, olsa -1,
2 ta elektron bersa +2, olsa -2,
3 ta elektron bersa +3, olsa -3 oksidlanish darajalarini hosil qiladi.

Savollar 1. Oksidlanish darajasi nima? 2

Savollar
1. Oksidlanish darajasi nima?
2. Kimyo tengalama deb nimaga aytiladi ?
3. Massaning saqlanish qonuning tarifi ?
4. Koeffisent nima?
5. Indeks nima?

Oksidlanish- qaytarilish reaksiyalarining tenglamalari tuzulishi 2 xil usuli-elektronlar balans usuli va yarim reaksiyalar usuli qo’llaniladi

Oksidlanish- qaytarilish reaksiyalarining tenglamalari tuzulishi 2 xil usuli-elektronlar balans usuli va yarim reaksiyalar usuli qo’llaniladi.
Elektronlar balans usuli- Bu usulda boshlang’ich va oxirgi moddalardagi atomlarning oksidlanish darajalari taqqoslanadi. Masalan;
10Fe+2 S+6 O4 -2 + 2K+ Mn+7 O4 -2 + 8H+2S+6 O-24 = 5Fe+32(S+6O-24)3 + K+12S+6 O-2 4 + 2Mn+2S+6O-24 + 8H+12 O-2

2Fe+2 --2e- Fe+3 2 5 qaytaruvchi- oksidlanish jarayoni
Mn+7 +5e- Mn+2 5 2 oksidlovchi – qaytarilish jarayoni

Yarim reaksiyalar usuli, yani elektronli usul

Oksidlanish , qaytarilish reaksiyalari uchun ionli tenglamalar tuziladi va ular keyin birlashtiriladi
5H+2 S-2 +2e- = 5 So + 10H+

2 Mn+7 O4 2- +16H+ +5e = 2 Mn+2 + 8H2O

5H+ 2S-2 + 2MnO4 2- + 16H+ = 5So +10H+ + 2Mn+2 + 8H2O
5H+ 2S-2 + 2MnO42- +6H+ = 5So + 2Mn+2 + 8H2O

Savollar 1.KMnO4 + HCl = MnCl2 +

Savollar1.KMnO4 + HCl = MnCl2 + Cl2 + H2Otenglamani yarim reaksiya usuli bilan tenglashtirib bering2. Al + HNO3 = Al(NO3)3 + N2O + H2O tenglamani elektron balans usuli bilan tenglashtiring3. NaCl + H2O = NaOH + H2 + Cl2 reaksiyani yarim reaksiya usuli bilan tenglashtiring.4.FeS2 + HNO3 = Fe(NO3)3 + H2SO4 + NO2 + H2 O tenglamani elektron balans usuli bilan tenglashtiring.

Javoblar KMnO4 + HCl = MnCl2 +

Javoblar
KMnO4 + HCl = MnCl2 + Cl2 + KCl + H2O
MnO-4 + 8H+ + 5e- = Mn2+ + H2O 2
2Cl- - 2e- = Cl2 5
2MnO-4 + 16 H+ + 10Cl- = 2Mn2+ + 8 H2O + 5Cl2
2KMnO4 + 16HCl = 2Mn Cl2 + 5Cl2 + H2O+ 2KCl

2. Alo + HN+5O3 = Al+3(NO3)3 + N+2O + H2O
Alo -3e- Al+3 3 8
2N+5 + 8 N2+1 8 3
8Al + 30HNO3 = 8 Al(NO3)3 + 3 N2O + 15 H2O
3.2NaCl + 2H2O = 2 NaOH + H2 + Cl2
2Cl- -2e- = Cl2 2 1
H+ + 2e-= H2 2 1

Ishqorlar tuzlar bilan ta’sirlashadi

4. Ishqorlar tuzlar bilan ta’sirlashadi . Bunda yangi asos va yangi tuz hosil bo;ladi.
CuCl2 + 2NaOH = 2NaCl + Cu(OH)2
5. Suvda erimaydigan asoslar qizdirilganda parchalanadi.
Cu(OH)2 = CuO + H2O
NaOH + HCl = NaCl + H2O
Ca(OH)2 + H2 SO4 = CaSO4 +2H2O
NaOH + HCl = NaCl + H2O
Ca(OH)2 + H2 SO4 = CaSO4 +2H2 O

Fe+2S2-1 + H N+5O3 = Fe+3(NO3)3 +

Fe+2S2-1 + H N+5O3 = Fe+3(NO3)3 + H2 S+6O4 + N+4O2 + H2O
Fe+2 -1e Fe+3
2S-1 -14e- = 2S+6 15 3 1
N+5 + 3e- = N +2 3 15 5
FeS2 + 8HNO3 = Fe(NO3)3 + 2H2SO4 + 15 NO2 + 7 H2O

C + HNO3 = CO2 + NO2 + H2O

C + HNO3 = CO2 + NO2 + H2O
SiCl4 + NaOH = Na4SiO4 + NaCl + H2O

Oksidlanish – qaytarilish reaksiyalarining tenglamalarini tuzish.

. Моlеkulyar ko’rinishdа:

Моlеkulyar ko’rinishdа:

Oksidlanish – qaytarilish reaksiyalarining tenglamalarini tuzish.

CO2  5nH2O h xlorofill  (C6H10O5)n  6nO2

6nCO2  5nH2O h xlorofill  (C6H10O5)n  6nO2

Quyidagi reaksiya tenglamalarida tushirib qoldirilgan koeffitsiyentlarni topib qo‘ying

Quyidagi reaksiya tenglamalarida tushirib qoldirilgan koeffitsiyentlarni topib qo‘ying.
2Al + ?Cl2 = ?AlCl3 ?Al + 3O2 = ? Al2O3 ?P + ?O2 = 2P2O5
2H2O2 = ?H2O + O2 Zn + ?HCl = ZnCl2 + H2 ?Al + 3H2SO4 = Al2(SO4)3 H+ ?H2

Cu(OH)2CO3 = CuO + H2O + CO2 Zn +

Cu(OH)2CO3 = CuO + H2O + CO2
Zn + HCl = ZnCl2 + H2
P + O2 = P2O5
ZnO + HCl = ZnCl2 + H2O

NaOH + HCl = NaCl + H2O;Mg(OH)2 +

NaOH + HCl = NaCl + H2O;Mg(OH)2 + HCl = Mg(OH)Cl + H2O (OH)2 + H3PO4 = CaHPO4 + 2H2O
Asoslar kislotali oksidlar bilan ta’sirlashadi va tuz va suv hosil qiladi (bu reaksiya ham neytrallanish reaksiyasiga misol bo‘ladi): Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3 + H2O
Asoslar qizdirilganda metall oksidi va suvga parchalanadi (KOH va NaOH dan tashqari): Ca(OH)2 = CaO + H2O

Quyidagi reaksiya tenglamalarida tushirib qoldirilgan moddalarni yozing va tenglamani tenglang:

Quyidagi reaksiya tenglamalarida tushirib qoldirilgan moddalarni yozing va tenglamani tenglang:
Al + ...  Al2(SO4)3 + ...
Fe2O3 + HNO3  ... + ...
... + HCl  CrCl3 + 2H2O
HgO + ...  Hg(NO3)2 + ...

C2H5ОNa  C2H5Cl  C2H5ОC2H5 

C2H5ОNa  C2H5Cl  C2H5ОC2H5  NaCl
C2H5ОNa  CH3COCl  C2H5ОCOCH3  NaCl

Oksidlanish – qaytarilish reaksiyalarining tenglamalarini tuzish.

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari

Ichki molekulyar.
Molekula tarkibida atomlarni oksidlanish darajalari o’zgaradi,

Molekulalararo .
Reaksiya ikkita molekula o’rtasida bo’ladi

Sinproporsiyalanish
Moddalar tarkibida har xil oksidlanish darajasiga ega atom reaksiyadan keyin bir xil oksidlanish darajaga ega bo’ladi.

Disproporsiyalanish.
Oksidlanish qaytarilish bitta atomda kechadi.

MOLEKULALARARO oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari

1.MOLEKULALARARO oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari
Misollar
a.Ho2 + Oo2 =2 H+ 2O-2
b. So + Oo2 = S+4O-22
c. Cu + 4HNO3 = Cu(NO3)2 + 2 NO2 + H2O
2. Ichki molekular oksidlanish –qaytarilish reaksiyalari.
2KClO3 = 2KCl + O2
2KMnO4 = K2MnO4 + MnO2 + O2
3. Disproporsiyalanish reaksiyalari
3S + 6 KOH = K2S +K2SO3 +3H2O
3K2 MnO4 + 2H2O = 2KMnO4 + Mn O4 + KOH
4. Sinproporsiyalanish reaksiyalari
NH4NO3 = N2 O + H2 O

Yakuniy qism. O’tganlarni takrorlash va elektrolitik dissotsiyalanish mavzusini o’qib kelish

Yakuniy qism.
O’tganlarni takrorlash va elektrolitik dissotsiyalanish mavzusini o’qib kelish

Etiboringiz uchun rahmat

Материалы на данной страницы взяты из открытых истончиков либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.

04.04.2021