Открытый урок по казахскомй. Ашық сабақ ҒАРЫШ.АЛҒАШҚЫ ҚАЗАҚ ҰШҚЫШТАРЫ

ҒАРЫШ.АЛҒАШҚЫ ҚАЗАҚ ҰШҚЫШТАРЫ Ашық сабақ Күні: 12.03.2016ж Топ ­П­1 Сабақтың   мақсаты:  білімділік  ­   алғашқы   қазақ   ұшқыштарының   өмір жолдары жөнінде білімін тереңдетіп, сипаттау, баяндау арқылы тақырыпты ашу;  тәрбиелік  ­   студенттерді   ой   еркіндігіне,   ізденімпаздыққа   баулу,   қазақ ұшқыштарының ерлігі, отансүйгіштікке тәрбиелеу;   дамытушылық  ­топта  бірлесіп жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру, өз ойын жүйелеп айтуға дағдыландыру, сөздік қорын байыту; Типі: жаңа сабақ. Түрі: сайыс сабақ. Формасы: топтық жұмыс. Әдіс­тәсілдері: түсіндіру, сұрақ­жауап, талдау. Көрнекілігі: мультимедиалық  тақта, суреттер, тірек­сызба, кубик. IІәнаралық байланыс: әдебиет, тарих. Сабақ барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Үй тапсырмасын пысықтау. (5 минут) 3. Жаңа сабаққа көшу (тақтада 5 ұшқыштың суреті тұрады). Окытушының кіріспе сөзі: ­ Студенттер, біз бүгін Ұлы Отан соғысында өздерінің ерлігімен қазақ елінің даңқын паш еткен екі мәрте Кеңес Одағының Батыры, алғашқы қазақ ұшқышы Т.Ж.Бигелдинов,  қазақтың   батыр   ұшқыш   қызы   Х.Қ.Доспанова   және   ғарыш беттерін   алғаш   ашқан   қазақ   ұлдары   Т.Әубәкіров   пен   Т.Мұсабаевтың, А.Айымбетовтың өмір жолдарымен танысамыз.                Сабақ барысында берілетін түрлі тапсырмалар арқылы өз ойымызды ашық айтып, дәлелдеуге тырысамыз.             Сонымен,   екі   топқа   бөлініп,   ат   қойып,   сол   аттың   қойылу   себебін түсіндірсек. Сайыс 5 кезеңнен тұрады, әр тапсырма мультимедиялық тақтада беріледі. Топшалардың тапсырманы орындауына орай бағалау парағына барып, 5,4,3 сандарымен бағалар койылады. I кезең. Мәтінмен жұмыс. «Білім мен білік» (7 минут)  «Т.Бигелдинов» және« Х.Доспанова». Екі топ тақырыптарын бөліп алып,  мәтінмен танысады. Мәтін бойынша 5 сұрақ дайындайды, сол сұрақ бойынша  өз тобынан бір студент жауап береді. Ал бір студент тақтадағы  хронологиялық таблица арқылы өз түсінгенін сипаттайды. Хронологиялық сызба Болған оқиғалар Бигелдинов Талғат Жақыпбекұлы Ақмола облысы, Майбалық ауылында дүниеге келді. Ол Саратовтағы Чкалов атындағы ұшқыштар мсктебін бітіріп, мұнда ол барлаушы ұшақты жүргізуді үйренді. 144­ші   гвардиялық   шабуылшы   авиация   полкінің   кұрамында Калинин, Воронеж, Далалык I және II Украин майдандарында шайқасты. Талғат Жақыпбекұлы Әскери әуе күштері академиясын окып бітірді. Ақтобе   қаласындағы   Әуе   қорғанысы   күштерінің   әскери институтына   Екі   мәрте   Кеңес   Одағының   Батыры   Талғат Жақыпбекұлы есімі беріллі Хиуаз   Қайырқызы   бұрынғы   Гурьев   облысының   Ганюшкино селосында дүниеге келген. Орал   қаласынлагы   №   1   мектепті   Алтын   белгімен   бітіріп, аттестатпен бірге  жергілікті аэроклубтың  запастағы  ұшқышы деген куәлікті  бірге алады. Марина   Раскованың  бастамасымен  әуе   ұрыстарына  қатысу үшін  әйелдердің  авиациялық   полкі   кұрылып,   оған   Хиуаз Жылда р 1922 1942 1943 1950 1994 1922 1940 1941 1942 1951 2008 Доспанова да запастағы ұшқыш ретінде қабылданады. Әуе  күштерінің  әлемдік тарихындагы тұңғыш  әйелдер полкі құрылды. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты, Президиум хатшысы болып сайланды. Қазақтың батыр қызы, Ұлы Отан соғысының ардагері, Халық Қаһарманы Хиуаз Қайырқызы дүние салды. II кезең. «Кім жылдам?» Кубизм (7 минут) Мультимедиялық тақтада 10, 20, 30 балдар тұр, оның артында екі мәтін  бойынша бақылау сұрақтары жасырылған.  1. Хиуаз Доспанова кім? 2.1942 жылы Т.Бигелдинов қай жердегі ұшқыштар мектебін бітірді. 3. Хиуаз қай жылы, қай жерде дүниеге келді? 4. Талғатқа не себепті екі мәрте Кеңес Одағының Батыры атағы берілді? 5. Х.Доспанова нені армандады? Мақсатына жетті ме? 6. Әуе күштерінің тұңғыш әйелдер полкі қашан құрылды? 7. Талғат Жақыпбекұлы қандай естеліктердің авторы? 8. Хиуаз қандай авиаполкте, кім болып қызмет атқарды? 9. Қай жерлерде жауынгерлік тапсырмалар орындады? 10. Соғыс жылдарынан кейін Т.Бигелдинов қандай қьзметтер атқарды? 11. Қай жерлерді азат етуге қатысты? 12. Доспанова соғыстан кейін кандай қызмет атқарды? III кезең­ Тірек­сызбамен жұмыс (10 минут) «Т.Әубәкіров», «А.Айымбетов» және «Т.Мұсабаев» тақырыптарын екі топ таңдап   алады.  Мультимедиялық   тақтаға   үш   ғарышкердің   өміріне   арналған тірек   сызбаны   шығарамын.   Олар   сол   бойынша   мәтін   құрастырады. Құрастырған мәтінінің мазмұнына қарай бағалаймыз. Айдын Ақанұлы Айымбетов Тұлға- Қазақстан ғ  арышкері, Халық қаһарманы. Дүниеге келген жылы-27.07.1972, Алматы облысы, Талды Ө   тенай ауылы    қ  ор ғ  ан қаласы,  Оқыған оқу орны­ Мектепті алтын медальмен бітірген. 1993 жылы Армавирдегі жоғарғы  әскери авиациялық училищені "ұшқыш­истребитель" мамандығы бойынша бітірген. Еңбек жолы- 1993 жылдың мамырынан Қазақстанның Қарулы Күштерінің қатарында  қызмет атқарады. Ұшқыш­истребитель. Ғарышкерлер отрядына таңдау алдында  Талдықорған қаласы маңындағы авиабазада авиациялық бөлімшенің командирі болып  қызмет атқарды. 2009 жылдың желтоқсанынан Қазақстан Республикасының Ұлттық ғарыш  агенттiгi төрағасының кеңесшісі, агенттік департментінің директоры. 2011 жылдың  наурызынан Сұлтанғазиев атындағы ғарыштық зерттеулер институтында ғарыштық  технологияларды ақпараттық­білімдік қамтамасыз ету бөлімінің бастығы. 2012 жылдың  көктемінен Астана қаласындағы Оқушылар сарайындағы жас ғарышкерлер мектебінде  ұстаздық етеді. Атқаратын қызметі­  Қазақстан Республикасы Әскери­әуе қызметінің полковнигі (2014  жылдан). IV кезең. «Кім көп біледі?» (5 минут) Ұшқыштар,   ғарышкерлер  сөзін   екі   топ   таңдап   алады.   Мультимедиялық тақтада екі сөз жазылады. (Әр топшадан бір студент шығып толтырады). Ұшқыштар ғарышкерлер Ұш қыш тар ар ұр аш ..... кер шар ғарыш шал шыр ерке ..... V кезең. «Мен ­ саған, сен ­ маған» (7 минут) Мультимедиялық тақтада 1, 2, 3, 4 сандары берілген. Сол сандардың артында ұшқыштар мен ғарышкерлер өмірінен үзінділер жасырылған. Оқытушы қандай кәртішкені таңдап алса, сол нөмірлі студенттер тақтаға шығады. Бір студент қарсылас   тобының   студентіне   санды   таңдап,   тақтаға   шығарып   береді.   Сол студент кімнің өмірінен алынған үзінді екенін айтуы тиіс.  Тапсырма солай жалғаса береді. Сандар артындағы үзінділер: 1. Көңілі шабуылшы­ұшақ ұшқышы болуды қалады. 2. Ол ­ «305 рет әуе жорығы», «Ил ­ дер шабуылда», «Аспандағы айқас» атты жорық жолдарын баяндайтын естеліктердің авторы. 3. Ұлы Отан соғысындағы жанқиярлық ерлігі үшін ол Қызыл Жұлдыз, II дәрежелі   Отан   соғысы,   Қызыл   Ту   ордендеріне   және   «Кавказды қорғағаны үшін», «Варшаваны азат  еткені үшін», «Германияны жеңгені үшін» медальдарына, басқа да жауынгерлік марапаттарга ие болды. 4. Осыдан   кейін  ғана   Жуковский   атындағы   Академияның   штурман класында оқуға мүмкіндік алады. 5. Қазақтың   тұңғыш  ғарышкері,   еңбегі   сіңген   сынақшы­  ұшқыш,   Кеңес Одағының Батыры (1988ж.), Халық Қаһарманы (1995ж.). 6. Қазақтың   тұңғыш  ғарышкері   «Отан»   орденімен,   «Алтын   жұлдызбен» марапатталған. Ал 2001 жылы оған «Ғасыр саңлағы» атағы берілді. 7.1993 ж. – Ақтөбедегі ұшқыштар даярлайтын жоғары училище. 8. 1­ші  ұшуы­   1994жылғы   1   шілде­4   қараша,   «СоюзТМ­   19»   космос кораблі мен ЭО­16 бортинженері, ұшу ұзақтығы 125 күн 22 сағат 35 секунд. VI кезең. Рефлексия Бұл тақырып бойынша    Не білемін?        Не білдім?     Не білгім келеді? Окытушының қорытынды сөзі: Балалар,   біз   бүгінгі   сабағымызда   қазақ   халқынан   шыққан   батыр,   ержүрек ұшқыш, ғарышкерлер туралы мәлімет алдық. Шығыстың қос шынарымен қоса қазақтың батыр ұшқыш қызының өмірімен таныс болдық. Енді сабақ бойына алған ұпай есептеледі. Бағалау парағына бойынша жеңімпаз топ анықталады. Студенттер  бағаланады. Үй тапсырмасы:  «Мен   көк   әлемін   сүйемін»   тақырыбына  шағын   шығарма жазу. Тоқтар Әубәкіров Тоқтар Әубәкіров – қазақ халқының тұңғыш ғарышкері. Ол – сынақшы- ұшқыш. Тоқтар 1946 жылы Қарағанды облысы , Қарқаралы ауданында темір ұстасы әулетінде туған. Тоқтар анасынан жастай жетім қалған. Ол апасының тәрбиесінде болған. Орталау мектепті бітіргеннен кейін , жұмысшы жастардың кешкі мектебінде оқиды. Күндіз жүк тасушы, токарь болып жұмыс істейді. Бос уақытында аэроклуб үйірмесіне қатысып, парашютпен секіріп, ұшқыш болуды армандайды. Одан кейін Армавирдегі ұшқыштар училищесіне оқуға түседі. Училищені бітіріп, ұшқыш- инженер атағын алып, Қиыр Шығысқа кетеді. 1974 жылы оған 1 класты әскери ұшқыш атағы беріледі.Тоқтар енді сынақшы- ұшқыш болуды армандайды. Ол түрлі маркадағы әскери ұшақтарды сынақтан өткізеді. Ол дыбыстан да жылдам МИГ-29 истребителімен Тбилиси авиатасушы крейсерінің әуе техникасы алаңында аспанға көтеріліп, қайта қонды. Жаңа авиация техникасын сынақтан өткізуде көрсеткен ерлігі мен батылдығы үшін Тоқтар Әубәкіровке Кеңес Одағының батыры атағы беріліп, Алтын Жұлдыз , Ленин ордені қоса тапсырылды. Тоқтар Әубәкіров 1991 жылы қазан айында ғарышқа ұшты. 3. Мәтінге байланысты сұрақтарға жауап беріңіз: 1. Т.Әубәкіров кім? 2. Сынақшы- ұшқыш дегенді қалай түсінесіз? 3. Тоқтардың өмір жолын әңгімелеп айтыңыз? 4. Еліміз Тоқтардың ерлігі мен батылдылығы үшін қандай атақ берді? 5. Ол қай жылы ғарышқа ұшты? Ғарыштық даярлығы  1993 жылы алғаш рет ғарышкерлікке өтініш берді.  Екінші мәрте 2001 жылдың 5 мамырында қайта берді.      2002 жылы Ресей­Қазақстан мемлекетаралық бірлескен ғарышқа ұшу келісімі  аясында Мәскеу қаласында медициналық комиссиядан өтті. 09.11.2002 жылғы Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы ведомствоаралық  комиссия мәжілісінде Қазақстан Республикасы ғарышкерлері отрядына кіргізу  туралы ұсыныс жасалыынды. 12.10.2012 жылғы Қазақстан Республикасы Үкіметінің №1304 қаулысы негізінде  Қазақстан Республикасының ғарышкері дәрежесі берілді. 26.05.2015 жылы Қазғарыш баспасөз хатшысы Ербол Дәулетов 2015 жылы ғарышкер Айдын Айымбетовті британдық әншінің орнына 2015 жылдың қыркүйегінде  ғарышқа жіберу туралы мәселені талқылап жатқандығын хабарлады. 2015 жылы 2 қыркүйекте 2­бортинженер ретінде транспорттық пилоттанған «Союз  ТМА­18М» кемесінде ЭП­18 саяхаты аясында Байқоңыр ғарыш станциясынан  Халықаралық ғарыш станциясына аттанды.[1]  Айдын Айымбетов ғарышта он күн болып, маңызды зерттеулер жүргізген болатын.  Халықаралық ғарыш станциясынан оралған Айымбетовті президент Нұрсұлтан  Назарбаевтың өзі күтіп алды. Марапаттары Ғарыш кеңістігін игеруге сіңірген аса зор еңбегі, ғарышқа ұшу кезінде көрсеткен  батырлығы мен ерлігі үшін Қазақстан Республикасының ғарышкері Айдын Ақанұлы  Айымбетовке  «Халық қаһарманы» атағы (14.10.2015)  Алтын Жұлдыз айрықша ерекшелік белгісі  «Отан» ордені (2015)[2]