Ою түрлері

Қазақ ою-өрнек өнерін ғылыми негізде зерттеу ісімен мамандар көптен бері шұғылданып келеді. Еліміздің этнограф-тарихшылары мен өнер зерттеушілері дайындаған еңбектерде ою-өрнектің түрлері, атаулары, шығу тарихы туралы көптеген құнды деректер жиналды.

Академик Ә.Х.Марғұлан еңбегінде бұл мәселені жан-жақты зерделегенін көреміз. Ғалым қазақ халқы қолөнерінің барлық түріне сипаттама бере келе, ұлттық ою-өрнектері мен кілем тоқу өнеріне арнайы тоқталады.
Әлкей Хақанұлы өрнектер мен оюлардың әр түріне талдау жасап, олардың өзара үйлесуін, симметриясын және т.б. сәйкестендіріп зерттеді 

Қазақстанда қолданылатын ою-өрнектерді зерттеу ісінің тарихы, ою-өрнектің шығу тегі мен дамуы, мазмұны дәйекті түрде К. Ибраеваның еңбегінде қарастырылады. Ғалым әрбір өрнектің шығу тегін, мифологиялық немесе биологиялық негізі туралы пікір-таластарды талқылап, оларға өзіндік тұжырым жасайды. Сол сияқты ою-өрнектің негізгі міндеті безендіру ме, жоқ әлде бейнелеу ме деген пікірталасты да қарастырып, ол екі міндеттің өзара байланысты екендігі құпталады.

Сонымен қатар М.Ш. Өмірбекованың ою-өрнектерге қатысты еңбектерін атап өтуімізге болады. Мұнда, мыңнан астам ою-өрнектің ежелгі және осы заманғы нұсқалары мен оның даму тарихы, теориясы мен типологиясы кеңінен зерделеп көрсетілген.

Көрнекті ғалым, этнограф-тарихшы М.С.Мұқанов өз ғылыми зерттеулерінде де қазақ ою-өрнегіне қатысты толық мағлұмат береді. Әсіресе, ғалым ою элементтерінің аттарының материалдық дүниедегі жан-жануарлардың дене мүсіндеріне қарай, өсімдік сабақтары мен жапырақтарының сыртқы бейнелеріне немесе геометриялық фигуралардың жаратылу ерекшеліктеріне қарай қойылғанын көрсетеді. Тіпті олардың арасында аңыз-ертегілерде айтылып жүрген аждаһарлардың бейнесінен бастап, бүгінгі күнгі космосты игеру тақырыбына дейінгі атаулар мен элементтер де кездеседі.

 Шөптібай Байділдин – солардың ізін басқан ағаларымыздың бірі. Жетпістің желкеніндегі ағамыз оюшы,2000 оюдың авторы. Жақында бұл кісінің ою-өрнек көрмесі Астанада ашылған.

Қазақтың оюлары-ай, оюлары!Даладай бояулары қою бәрі!Күмбезге, тасқа, шиге көшкен нақышжарайды көрмелерге қоюға әлі!Бақыт пен қуанышқа бағытталғанкөп еді қарапайым халықта арман.Көркемдеп кілем тоқып, өрмек құрғанөмірдің шет жағасын көріп қалғам.Көрген көз сұлулыққа түк тоймайтын,Алтын Күн көбейтіліп шықта ойнайтын.

Күләш Ділдәқызы Ахметова 

Табиғатпен үндестікті қалайтын қазақ халқының әрбір ою-өрнегі тұнып тұрған философия. Бір ғана оюдың өзінен Табиғат-Ананың түрлі мінезін, айтпақ ойын айқын аңғаруға болады.
Елена Гомер.

Қазақта бір ою бар -«Қошқар мүйіз»Орын алар тұрағы, көрпе - киіз.Шеберлер осы өрнекпен сәндегендеКөз тартып құбылады оюымыз.

Ою – ойғанның ойы  ұшқыр .


Өз үйіңде ою оймаған,Кісі үйінде сызу сызады.

Оюды оя алмаған – ойланбаған.

Ойсыздан оюшы шықпайды.