O’ZBEKISTANDA YADRO FIZIKASI’NI’N’ RAWAJLANI’WI’

  • doc
  • 09.02.2020
Публикация на сайте для учителей

Публикация педагогических разработок

Бесплатное участие. Свидетельство автора сразу.
Мгновенные 10 документов в портфолио.

Иконка файла материала №38-TEMA O’ZBEKISTANDA YADRO FIZIKASI’NI’N’ RAWAJLANI’WI’.doc

 

 

 

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

 

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

 

OZBEKISTANDA YADRO FIZIKASI'NI'N' RAWAJLANI'WI'

atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

 

 

 

2015-2016 ji’l

No’kis Rayoni’                                                                                                  22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

№38-TEMA   . O’ZBEKISTANDA YADRO FIZIKASI’NI’N’ RAWAJLANI’WI’

Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a O’zbekistanda yadro fizikasi’ni’n’ rawajlani’wi’  haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’woqi’w ham jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m ko’rgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Blits» interaktiv metodi’ «Skarabey» interaktiv metodi’

Sabaq jobasi’

 

1

Sholkemlestiriw bolimi

2-minut

2

Uyge tapsi’rmalardi soraw

10-minut

3

Taza temani’ tusindiriw

15-minut

4

Taza temani’ bekkemlew

16-minut

5

Uyge tapsi’rma beriw

2-minut

 

Sabaqti’n bari’si’

Sholkemlestiriw

Klassqa kirip woqi’wshi’lardi’n’tazali’g’i’na,klass tazali’g’ina itibar qarati’w.Woqi’wshi’lardi’n’ woqi’w qurallari’n ko’zden keshirip  na’wbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

Uyge tapsi’rma soraw

Yadro energiyasi’nan paydalani’w temasi’n soraw

Tema

O’zbekistanda yadro fizikasi’ tarawi’ 1950-ji’llarda Tashkent Ma’mleketlik universitetinde (ha’zirgi O’zbekistan Milliy universitetinde) qa’liplesip, tez pa’tte rawajlana basladi’.

Akademikler I.V.Kurshatov ha’m U.O.Orifovti’n’ basshi’li’g’i’nda Hu’kimet qarari’ menen 1956-ji’li’ O’zbekistan Ilimler.Akademiyasi’ni’n’ yadro fizikasi’ instituti’ du’zildi. 1957-ji’ldan baslap yadro reaktori’, siklotron, ta’jiriybe ustaxanasi’ quri’la basladi’. 1959-ji’li’ quwati’ 2MW bolg’an yadro reaktori’ iske tu’sirildi. 1960-1964-ji’llari’ siklotron iske tu’sirilip, yadroaktiv izotooplar islep shi’g’ari’la baslandi’. 1980-ji’li’ yadro reaktori’ rekonstrukciya yetilip, quwati’ 10 MW qa jetkerildi.

Institutta radioaktiv izotoplar islep shi’g’ari’wg’a qa’niygelestirilgen «Radiopreparat» ha’m «Tezletkish» ka’rxanalari’, konstruktorli’q byurosina iye bolg’an ta’jiriybe zavodi’, awi’r ionlar fizikasi’ bo’limi du’zildi.

Ali’p bari’li’p ati’rg’an izertlewler yadro fizikasi’, radiyaciyali’q qatti’ dene fizikasi’ ha’m materiyaltani’w, aktivacion analiz ha’m radioximiya, ilimiy a’sbapsazli’q ha’m informacion texnologiyalari’ bag’darlari’n qami’rap alg’an.Bul bag’darlardi’n’ ha’r birinde ali’p bari’lg’an izertlewler teoriyali’q ta’repten g’ana yemes, a’meliy ta’repten de a’hmiyetke iye bolmaqta. Solardan metallar, konstrukcion materiyallar ha’m yari’mwo’tkizgishler, dielektrikler, keramikalar, optikali’q kompozicion ha’m joqari’ temperaturali’ worta wo’tkizgish materiyallardi’n’ radiyaciya fizikasi’, kristallardi’n’ du’zilisi, radiyciya texnologiyasi’, kristallardag’i’ kemshilikli hallar ha’m wolardi’ matematikali’q modellestiriw boyi’nsha izertlew na’tiyjeleri belgilengen parametrdegi materiyallardi’ islep shi’g’ari’wda qollani’lmaqta.

Yadro izikasi’nda ali’p bari’lg’an izertlewlerdenali’ng’an na’tiyjeler medicinada, neftti qayta islew, taw-ka’n metalurgiya kombinatlari’nda, awi’l xojali’q, ekologiya , farmacevtika, zergerlik, elektrotexnika, materiyaltani’wshi’li’qbag’darlari’ boyi’nsha islep ati’rg’an respublika ka’rxanalari’ ha’m sho’lkemlerinde qollani’lmaqta.

Yadro fizikasi’nda ali’p bari’lg’an iri izertlew jumi’slari’ni’n’ na’tiyjelerine ko’re akademik S.A.Azimov h.t.b. (joqari’ energiyalar fizikasi’ tarawi’nda), akademik R.B.Bekjanov h.t.b. (atom yadrosi’ fizikasi’ tarawi’nda), akademik P.Q.Habibullaev h.t.b. (a’meliy yadro fizikasi’ tarawi’nda) Beruniy ati’ndag’i’ O’zbekistan Ma’mleketlik si’yli’g’i’na iye bolg’an.

O’zbekistan ali’mlari’ yadro fizikasi’ tarawi’nda izertlewlerdi ali’p bari’wda ko’plegen shet ma’mleketlerdegi izertlew woraylari’ menen jedel birge islespekte. Bul woraylar mi’sali’nda Evropa yadro izertlew worayi’ (Jeneva, Shvecariya), Fermi ati’ndag’i’ tezletkishler ilimiy laboratoriyasi’ (Braziliya, Illnoys, AQSH). Ju’da wo’tkiziwshi superkollayderi laboratoriyasi’ (Dallas, Texas, AQSH), «Triumif» tezletkish worayi’ (Kanada), Angon ha’m Sandiya ilimiy laboratoriyasi’ (AQSH). Yadro izertlewleri birlesken instituti’ (Dubna, Rossiya) kiredi. Soni’n’ menen bir qatarda, yadro fizikasi’ tarawi’nda AQSH, Germaniya, Rossiya, Franciya, Shvecariya, Italiya, Belgiya, Yaponiya, Polsha, Chexiya, Korea ha’m basqa ma’mleketlerdin’ izertlew woraylari’ ha’m universitetleri menen birge islesiw jumi’slari’ jolg’a qoyi’lg’an.   

 

Sabaqti’ bekkemlew

 

Bekkemlew ushi’n «Debat», «klaster» interaktiv metodi’ usi’ni’s yetiledi. Tema boyi’nsha woqi’wshi’larg’a  qayta sorawlar berip ha’m qosi’msha tapsi’rma tu’rinde ha’r toparg’a krosvordlar tarqati’ladi’.tapsi’rma wori’nlani’p bolg’annan son’ bosli’qlardi’ toli’qti’ri’w maqsetinde,bilimlerin bekkemlep bari’w ushi’n yadtan formulalar jazadi’.

1.O’zbekistanda yadro fizikasi’ tarawi’ndag’I’ izertlew jumi’slari’ qashannan baslap qa’liplesip baslag’an?

2.O’zbekistan ilimler akademiyasi’ Yadro fizikasi’ qashan ha’m kimler basshi’li’g’I’nda du’zilgen?

3.Yadro fizikasi’ tarawi’nda ali’p bari’li’p ati’rg’an izertlew jumi’slari’ haqqi’nda nelerdi bilesiz?

4.O’zbekistandag’I’ yadro fizikasi’ tarawi’nda izertlew jumi’slari’n ali’p bari’wdag’I’ xali’q arali’q baylani’slar haqqi’nda ayti’p berin’.

5.h biyiklikte turg'an m massali’ dene jerge tu'sse, awi’rli’q ku'shinin' atqarg'an jumi’si’ nege ten'? Yeger sol dene jerden h biyiklikke ko'terilse  she?

 

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

 

O’zbekistanda yadro fizikasi’ni’n’ rawajlani’wi’ temasi’n woqi’p keliw. 

 

Sabaqti’ juwmaqlaw

 

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wotip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshi’larg’a tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

 

 

 

 

 

 

                                             

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                                  22-mektep  Saylauov Ag’i’lash