Презентация Ә Кекілбаев

Әбіш Кекілбаев өзінің шығармашылық тұлғасымен де, адамдық болмысымен де, қазақ деген тағдыр-талайы талқыға түскіш “құдайдың сүйген құлының,табиғатын таныта алатын ұлттың сырбаздығы мен тектілігін, кірпияздығын көрсететін Әбіш Кекілбаев еңбектерін зерделеу, еңбектеріндегі тарихи тұлғаларды зерттеу.

Әбіш Кекілбайұлының анасы Айсәуле Жұмабайқызы дәулетті, ел ішінде аты шыққан бидің отбасында дүниеге келіп, тәрбиеленген. 1936 жылы әуелі Оңдыда колхозшы, Таушықта 1942-45 жылдар аралығында стахановшы шахтер, 1945-62 жылдары «Екпінді» колхозында жұмыс істеді.

Жылдары

Атқарған қызметі

С.М.Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультетіне оқуға түсті.
Қазақстан жазушылар одағының мүшесі.
“Қазақ әдебиеті”. “Лениншіл жас” газетінде әдеби қызметкер,бөлім меңгерушісі.
ҚР Мәдениет министрлігі репертуарлық-редакциялық коллегия мүшесі
С.М.Киров атындағы Мемлекеттік университетін бітірді
Совет армиясы қарында саяси қызметкер
“Қазақфильм” кино-студиясында бас редактор
Қазақстан Орталық комитетінің сектор меңгерушісі
Қазақ ССР Мәдениет министрінің орынбасары
Қазақстан Жазушылар Одағының екінші хатшысы
Қазақстан Компартиясының Орталық Комитетінің ұлтаралық комитетінің меңгерушісі
Қазақ ССР Жоғары кеңесінің ұлттық мәдениет пен тілді дамыту жөніндегі төрағасы
Қазақ ССР халық депутаты
“Егемен Қазақстан” газетінің бас редакторы
ҚР мемлекеттік кеңесшісі
ҚР Жоғары кеңесінің төрағасы
ҚР Жоғары Советінің депутаты
ҚР Мемлекеттік хатшысы
“Түркі дүниесіне қызмет”халықаралық сыйлығы
Ш.Есенов атындағы Ақтау мемлекеттік университетінің “Құрметті профессоры”

Әбіш Кекілбаев шығармаларындағы тарихи тұлғаларды зерттей келе оларды екі бөлімге бөліп карастырдым.

Ежелгі аңыз-әңгімелері бүгінгі көзқарас тұрғысынан електен өткізіп, екшей отырып, сол аңыз-әңгімелерден бүкіл адам баласына тән ортақ қасиетті табуға тырысқан шығармасының бірі. 25 жасында жазылған «Күй» хикаяты.

Жөнейіт батыр, осыны ұға тұра – бетінен қайтпайды!.. Күйшіні айдаладағы айдау жолдың бойына апартып, жер бетінде кесер басын ғана қалдырып, тірідей көмдіреді!.. Бір ғажабы, ол – әлгі күйшіден бәрібір құтыла алмайды!.. Жазықсыз жан аяуында – ойынан, ұйықтаса – түсінен шықпайды!.. Ақырында, жебір ой мүжіген, санамен сарғайып, жүйкесі тозған Жөнейіт жанымен жағаласып жатып, көз жұмады!.. «Ноқталы пенде, тірлігіңде тебіспе.

Екі жұрттың арасындағы егесті күндердің бірінде түрікмендер ұрыс-соғыста еш шаруасы жоқ, далада аң қағып жүрген пәнейі жан – адай күйшісін қолға түсіретін еді ғой… Повестің тұтқын күйшінің түрікмендердің ортасында толғанысты бір күй тартатын, күй әсерінен үй толы адам біткеннің қатты қобалжығаннан – жанарларына жас үйіріп, «торға түскен торғайдай болып», көздерімен жер шұқып қалатын естен кетпес бір сәті бар-ау!..

Ә.Кекілбаевтың осы «Күй» хикаятындағы мәңгүрт туралы эпизоттың негізінде «...аңыз емес, өткен дәуірдегі әдет-ғұрып заңына сәйкес жүргізілген жазалау актісі жатыр»-дейді профессор Ж.Дәдебаев.Бұл хикаяттада Жөнейіттің өз жасаған қатігездіктері түсіне кіріп, түсінен шошып өң мен түстің арасында арбасуы бейнеленеді.
Тірілей көмілген күйші өз баласы Дәулет болып, түсіне еніп, шошып оянып кешке дейін ес жия алмайды.

Мәселен, түрікпеннің рубасы Жөнейттің көрген түсі («Күй») мен Шыңғыс ханның түсі(«Ханша-дария хикаясы»),Әмірші көрген түстер әр түрлі.Бірақ үшеуінде де кейіпкердің күндіз есінен кетпейді, түнде түсінен кетпейді, үнемі кейіпкерді мазалап, небір ойларға жетелейді, кейіпкер өзінің ғұмырына сын көзбен қарап, өзінен де өмірден де күдіктеніп, әрі-сәрі күйге түседі.Әмірші де, Жөнейт те, Шыңғыс хан да өркөкірек, өзімшіл, даңққұмар болғандарын сезіеді.Жазушы оларды өзі ашық сынамайды, кейіпкерлер өздерін өздері мінейді, терең психологиялық күйзеліске түседі.Әмірші, Жөнейт және Шыңғыс ханның образдары арқылы Әбіш Кекілбаев билікте отырған барлық Әміршінің трагедиясын көрсетеді.Ол трагедия- билікке құмарлық пен даңққұмарлық, өзімшілдік екені белгілі.

 

Біз зерделеген үш шығармасында да түс көру-Әбіштің повестерінде-өзек тәрізді , барлық жерде оған жазушы үлкен әлеуметтік , философиялық және гуманисттік мән береді, терең мағына жүктейді. Әрбір шығармадағы түс сол кейіпкердің адами болмысын көрсетумен бірге сол заманның, қоғамның сипатын, жай-жапсарын ашып береді.

Ұлы тұлға – Абылай“Абылай хан” драмасындағы басты кейіпкер-Абылай, басқа да тарихи тұлғалар, олар қатысқан тарихи оқиғалар, негізінде қатар салыстырыла талданады.

Сарабдалдық

Сыршылдық

Шығармашылық қиял

Көкейкөзінің көргіштігі

Суреткерлік,шеберлік

Тарихты терең білуі

Терең сезімталдық

Парасаттылық

Жіті байқағыштық

Шабыттылық

Ескерімпаздық

Ойшылдық

Ә.Кекілбаев Қазақстанның тәуелсіздігін қалыптастыру мен бекемдеуге, парламентаризмнің дамуына, халқымыздың бірлігі мен келісіміне қажыр-қайратын жұмсады. Сондай-ақ қазақ әдебиетін әлемдік деңгейге көтеруге, Еуразиялық және әлемдік кеңістіктегі мәдениеттер арасындағы өзара байланысты тереңдетуге аянбай еңбек етті. Жалпы, қорыта айтқанда, Әбіш Кекілбайұлы еліміздің рухани тіршілігінде болсын, саяси-әлеуметтік өмірінде болсын қайталанбас құбылыс. Ол-феномен. Ол-тұтас әлем. Ол әлем айтқан сайын тереңдей түсетін шыңырау әлем. Ол шыңыраудан әлі талай ұрпақ сусындап, талай ұрпақ қуаттанары сөзсіз. Ол – рухани ұлы тұлға. 

Ғылыми жоба жұмысында өзіндік ой қорыту, ғылыми тұжырымдамаларды электронды оқулықпен қорытындылай келе төмендегідей ұсыныстар айтқым келеді:
1. Ә.Кекілбаев шығармаларынан
(«Кек»сияқты)кинофильмдер түсірілсе;
2.Аудан мектептерінде Ә.Кекілбаев шығармаларын оқу айлығы белгіленсе;
3. Мектеп кітапханалары Ә. Кекілбаев шығармаларына арналған қамтамасыз етілсе; 
4.Ә.Кекілбайұлының шығармашылығы негізінде қолданбалы курс жүргізілсе.