Сабақ "Есімді және етістікті сөз тіркестері. Құрылыс алаңы"

Сабақтың тақырыбы/Тема урока: Есімді және етістікті сөз тіркестері. Құрылыс алаңы.   Сабақтың үш мақсаты/Триединая цель урока: білімділік аспектісі/познавательный аспект лексикалық грамматикалық түсінік бере  отырып, практикалық жолмен меңгерту. дамытушылық  аспектісі/развивающий аспект ойлау қабілеттерін дамыту, сөздік  қорын молайту. тәрбиелік  аспектісі/воспитывающий аспект өз мамандығын құрметтеуге тәрбиелеу. Сабақтың түрі (негізгі білімділік мақсаты бойынша):        Тип урока (по основной образовательной цели): аралас/жаңа материалды игеру/өтілетін материалды бекіту/қайталау/өтілетін  материалды жүйелендіру және жалпылау/білімді тексеру және бағалау (қажетін сызу) /      комбинированный / усвоения нового материала / закрепления изучаемого  материала / повторения / систематизации и обобщения изученного материала /  проверки и оценки знаний (нужное подчеркнуть) Көрнекі құралдар, жабдықтар, үлестірме қағаздар,ОТҚ/Наглядные пособия,  оборудование, раздаточный материал, ТСО:  оқулықтар, сөздіктер, қима­ қағаздар.     Пәнаралық байланыс/Межпредметные связи: орыс тілі, арнайы пәндер. САБАҚТЫҢ МАЗМҰНЫ/СОДЕРЖАНИЕ УРОКА 1. Кіріспе/Вводная часть:(ұйымдастыру бөлімі)/(организационный этап) Амандасу, түгелдеу, сабақтың мақсатын қою. 2. Негізгі бөлім/Основная часть: (үй жұмысын тексеру/білімді жан­жақты тексеру/жаңа білімді игеруге  дайындық/ жаңа білімді игеру/білімді тексеру және бекіту) /                                    (проверка домашнего задания / всесторонняя проверка знаний /подготовка к  усвоению новых знаний / усвоение новых знаний / повторение или закрепление  знаний)      Қазақ тілінде еркін сөз тіркестеріндегі басыңқы сыңарлардың қай сөз табынан  болатынына байланысты сөз тіркестері үлкен екі түрге бөлінеді. Олар: есімді сөз  тіркестері және етістікті соз тіркестері.      Басыңқы сыңары есім сөз болса, есімді сөз тіркесі деп аталады. Айқын пікір,  жақсылыққа құмар,биік ағаш,шешілген мәселе,ұзақ ғұмыр сияқты мысалдар  есімді  сөз тіркестеріне жатады.Мұндайда ең басты шарт­ басыңқы сыңардың есім сөз  болып келетиндігі,ал бағыныңқы сыңар сөз таптарының қай­қайсысы да бола беруі  мумкін.Келтірілген сөз тіркестеріндегі басыңқы сыңарларының есім сөздер болуына  қарай ( пікір,құмар, ағаш,мәселе,ғұмыр)  бағыныңқы сыңарларының бірде сын есім ( айкын ),бірде зат есім( жақсылыққа ),бірде етістік (шешілген)болғанына   қарамастан,есімді сөз тіркестері деп танылады.        Коп жағдайда есімді сөз тіркесі деп жалпы  атаушылық кездескенімен,одан әрі   есім  сөздердің ыңғайына  қарай нақтылап  айтушылықта бар. Мәселен, зат есімді  сөз тіркесі( білімді азамат), сын есімді сөз тіркесі (уйренуге қиын), сан есімді сөз  тіркесі (бір “бес”,екі “төрт”) т.с.с.       Басыңқы сыңары етістік болса, етістікті сөз тіркесі деп аталады.         Сабаққа бардық, театрда болдым, жақсы қабылдады, тартымды сөйледі сияқты  мысалдар етістікті сөз тіркестері болады. Құрылыс алаңы        Қала құрылысы арнайы жоба бойынша салынған.1930­1935 жылдары  темірбетоннан,күйген кірпіштен тұрғызылған,жер сілкінісіне төзімді материалдан  салынған Байланыс үйі, «Алатау» кинотеатры, т.б. алғашқы ірі ғимараттар бой  көтереді.      1941 жылы опера және балет театры үйін салу қолға алынды.Алматыда әр  ғимараттың өзіндік ерекшелігі бар.      Қаладағы Республикалық алаң кешені,Президент резиденциясы,Ұлттық  кітапхана ғимараттары, «Қазақстан», «Анкара», «Достық» қонақ уйлері,т.б.  көптеген мәдени,ғылыми және қала тұрғындарына арнап салынған ғимараттар бой  көтерді.       Алматы республикадағы негізгі туризм орталығы болып саналады.       Алматы­Қазақстанның ірі өнеркәсіп және қаржы орталығы. Сөздік Арнайы ­ спецально Жоба ­ проект Темірбетон – железобетон Тұрғызу ­ поднять,построить Жер сілкіну – землетрясение Төзімді – крепкий Бой котеру – вырасти Қолға алу – начать,взять в руки Қала тұрғындары – жители города Арнап – специально,для Өнеркәсіп – промышленнасть Қаржы – финанасы         Баяндауыш сөйлемнің соңғы жағында келеді де бастауыш сөйлемнің бас  жағында  болады.        Толықтауыш көбінесе бастауыш пен баяндауыштың арасында,өзін  толықтайтын сөзден кейін тұрады.       Қабыса байланысқан анықтауыштар анықталушы мүшенің тікелей  алдында тұрады.      Пысықтауыштар пысықталушы сөздің алдында тұрады.   Құрылыста ағаштың кең қолданылуы оның бірқатар жақсы қасиеттеріне  байланысты: құрылымдық қасиетінің жоғары коэффициенті ( төмен, орташа  тығыздығы, жоғары беріктігі), аз жылу өткізгіштігі, өңдеу жеңілділігі, аязға аса  төзімділігі, химиялық тұрақтылығы. Ағашта кемшіліктер де бар: құрылымының  анизотропиялығы, ылғал тартқыштығы, төмен биотұрақтылығы, отқа төзімділігінің  нашарлығы, ақаулар болуы. Ағаш құрылыста жүк көтеретін құралымдар ( арқалықтарғ тіреулер, итарқалар  және т.б.)  дайындау, ағаш бұйымдарын (терезе жақтаулары, есік тақталары,  маңдайшалар, кенерелер және т.б.) өндіру, дайын индустриалды құралымдар ( жеңіл арқалықтар, фермерлер) дайындау, синтездік материалдар (ағаш­қабатты  пластиктер, ағаш­талшықты, ағаш­жоңқалы, тақталар және т.б.) өндіру үшін  пайдаланылады. Терең өңдеген шикізат шығуын ұлғайту, қабығын қоса барлық қалдықты өңдеу  есебінен ағашты барынша толық  пайдалану мақсатына қол жетеді.  Синтездік шатырлар, полимерлер, минералды байланыстырғыштарды қолдану ағаш  қалдықтарынан қасиеттері бойынша бастапқы шартқа сәйкес ағаштан кем түспейтін  материал алуға мүмкіндік береді. Сөйтіп, қымбат тұратын кесілген материалдарды  үнемдеуге және ормандар қорын сақтауға қол жеткізуге болады.                                                                                 Қорытынды бөлім/Заключительная часть: (қорытынды шығару/ үй тапсырмасы туралы ақпарат және оны орындау  туралы нұсқау)/                                                                                                                   (подведение итогов / информация о домашнем задании и инструктаж по его  выполнению) Терминдер. Бағалау