«Туган жер –алтын бесік» атты курстың бағдарламасы

Алғы сөз Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген орта білім берудің (бастауыш,негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес пәндік оқу бағдарламасына қосымша оқу курсы ретінде әзірленді. Сондай-ақ Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» заңы әдіснамалық басшылыққа алынды. Оқыту қазақ тілді емес мектептердің бастауыш сыныптарыңда «Қазақ тілі» пәнін оқытудың жалпы мақсаты – қарапайым және бастапқы деңгей бойынша қазақ тілін қатысымдық тұрғыдан меңгерту, сөйлесім әрекетінің түрлеріне сай оқушыны тілдік білім негізінде түсінікті сөйлеуге, сауатты жазуға үйрету арқылы дара тұлғаның тілдік қабілетін дамыту болып табылады. Осы мақсатқа сәйкес бұл бағдарламаның білім мазмұнының бағыттары мынадай мақсаттарды көздейді. - оқыту орыс тілінде жүргізілетін бастауыш мектеп оқушыларының лексикалық минимум бойынша екшеліп алынған сөздерді пайдаланып, қазақ тілінде екеуара сұхбат жүргізе алуы; -қоршаған орта тақырыптары аясында қазақ тілінде сөйлеуді біртіндеп меңгеруі; -туып-өскен өлкесінің табиғатының, халқының, тарихы, мәдениеті, өркениеті, дүниетанымы, салт-дәстүрінің ерекшеліктерін білуі; - жергілікті өнер тарландарын, дара тұлғаларды танып білуі; Осы мақсатты жүзеге асыру жолында алға қойылатын міндет-оқушыларды қазақ тілінде сөйлеуге үйрету. Бастауыш сатыда дәстүрлі тәсіл «грамматика» арқылы тіл үйрету тәсілі қолданылмайды. Тіл үйрету сөйленім арқылы ғана жүргізіледі. Оқушыларға дайын сөйленім үлгілерінің жүйесі беріледі де, оның грамматикалық табиғаты (атаулар мен ережелер) қалыс қалып отырады. Қазақ тілінің грамматикасынан (фонетикасынан) мәлімет 4-сыныпта танымдық деңгейде ғана кірістіріледі. Бағдарлама өзге тілде білім алатын бастауыш сынып оқушысын қазақ тілін сөйлесім əрекеті арқылы мəдениетаралық қатысым құралы ретінде меңгертуді көздейді. 4-сыныпта негізгі деңгейдегі-А2.1.2 5 игерімінің алғашқы баспалдағы қамтылады: қалыптасу қарсаңындағы бастапқыигерім А2– 4-сынып. Қазақ тілді емес жалпы білім беретін мектептерінде тілдерді оқыту мен үйретудің өзіндік ерекшелігі ескерілді жəне тілдерді деңгейлік меңгерудің еуропалық жүйесі негізге алынды. Білім мазмұнының желісі оқулық мазмұнына сәйкес үш аяға бөлініп ұсынылды: 1) əлеуметтік-тұрмыстық ая; 2) əлеуметтік-мəдени ая; 3) оқу-еңбек аясы. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында оқыту түрлерін, әдістерін, технологияларын таңдап алуда көп нұсқалық қағида атап көрсетілген. Бұл білім беру мекемелерінің мұғалімдеріне өзіне оңтайлы нұсқаны қолдануына, педагогикалық процесті кез келген үлгімен, тіпті авторлық үлгім ен құра беруіне мүмкіндік береді. Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар: І. Пəндік нəтижелер бойынша 4-сыныптың соңында оқушылар: 1) қазақ тілінің фонемалық жəне фонетикалық жүйесі туралы мағлұматтарын тереңдету; 2) белсенді қорға енген сөздердің екпінін дұрыс қоюды; 3) лексикалық минимумның 100-110 сөзін; 4) лексикалық бірліктерді мағынасына қарай орындыпайд алуды; 5) сөздердің түбірі мен қосымшаларын айыруды; 6) сөздерге қосымшаларды дұрыс жалғауды; 7) септік, тəуелдік, жіктік, көптік алғауларын,жұрнақтарды ауызша/жазбаша тілде қажетіне қарай пайдалануды; 8) лексикалық минимум көлеміндегі сөздерді көптеуді, тəуелдеуді, септеуді, жіктеуді; 9) сөздің мағынасына қарай сөз таптарын: зат есім, сын есім, сан есім мен етістіктіажырата алуды; 10) сөйлем түрлерін ажыратуды; 12) сөйлемдегі сөздердің байланысын; 13) үндестік заңына бағынатын бейтаныс сөздерді естіп отырып, сауатты жазуды білуі тиіс. ІІ. Сөйлесім əрекетінің түрлері бойынша: 1) логикалық бірізділікпен əңгіменің сабақтастығын сақтап баяндауды; 2) 8-9 сөйлем арқылы затты, құбылысты, іс-əрекетті сипаттауды; 3) естіген, оқыған ақпаратты қайта баяндауды; 4) 10-12 сөйлемнен тұратын диалогтегі мұғалімнің, сыныптастарының сөзін, шағын ақпараттарды түсінуді; 5) естіген ақпараттағы негізгі ойды ажыртуды, негізгі мазмұнын түсініп айтуды; 6) тыңдаған материал бойынша өз көзқарасын білдіруді; 7) шағын мəтінді түсініп оқуды; 8) 10-15 сөйлемнен құрылған мəтіндерді интонация сақтап мəнерлеп оқуды; 9) іштей оқу дағдысын дамыта отырып, мəтіннен негізгі жəне қосымша ақпараттарды айыруды; 10) оқыған мəтін бойынша: мəтінге тақырып қоюды, қарапайым жоспар жасауды, сұраққа жауап беруді жəне логикалық тұрғыдағы сұрақтар құруды, өз пікірін білдіруді, бағалауды, əр азат жолдың негізгі ойын 1 сөйлеммен айтуды; 11) 9-10 жолды өлеңді мəнерлеп түсініп оқуды; 12) өз бетінше сөздіктен сөздердің аудармаларын табуды; 13) қазақша-орысша жəне орысша-қазақша сөздікпен жұмыс істеуді; 14) көркем мəтіндердің танымдық мазмұнын түсінуді; 15) контекстегі əлеуметтік-мəдени ерекшеліктерді танып, күнделікті өмірмен байланыстыруды, өз пікірін білдіруді; 16) белсенді лексикаға енген сөздерді естіп отырыпсауатты жазуды; 17) лексикалық бірліктерді пысықтауға арналған тапсырмаларды орындауды; 18) грамматикалық дағдыларды бекітуге арналған тапсырмаларды орындауды; 19) қарым-қатынас əрекетін жасауға арналған тапсырмаларды орындауды; 20) диалог-сұрастыру жүргізуді, сөйлеу мəдениетін ескере отырып, келісетінін, келіспейтінін, қуанышын, өтінішін қарапайым түрде білдіруді; 21) күнделікті өмірлік жəне сабақта жиі кездесетін жағдаяттарда тілдік этикет нормаларын қолдана отырып, қатысымға түсуді; 22) қатысымдық тұрғыдағы диалогке қатысуды: əңгімені бастауды, əңгімеге кірісуді, қайталап беруді өтінуді; 23) таныс тақырыпқа шағын диалог құрастыруды; 24) өзіне таныс өмірлік жағдаяттарда тілдесуді меңгеруі тиіс. ІІІ. Тұлғалық нəтижелер оқушылардың: 1) Отанына, туған жеріне, мектебіне; 2) Қазақстан Республикасының рəміздеріне; 3) қазақ халқына, қазақ тіліне құрмет көрсетуінен; 4) өзгелермен қарым-қатынастағы сөз əдебінен көрініс табуы тиіс. ІҮ. Жүйелік-əрекеттік нəтижелер бойынша оқушылар: 1) өзіне таныс өмірлік жағдаяттарда қазақ тілінде сөйлесім əрекетінің түрлерін қолдана білуі; 2) қазақ тілінің өзіндік ерекшеліктерін түсіне білуі; 3) қазақ тілін үйрену барысында меңгерген сөздер мен тілдік бірліктерді өз ойын жеткізуде орынды қолдана білуі тиісАлғы сөз Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген орта білім берудің (бастауыш,негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес пәндік оқу бағдарламасына қосымша оқу курсы ретінде әзірленді. Сондай-ақ Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» заңы әдіснамалық басшылыққа алынды. Оқыту қазақ тілді емес мектептердің бастауыш сыныптарыңда «Қазақ тілі» пәнін оқытудың жалпы мақсаты – қарапайым және бастапқы деңгей бойынша қазақ тілін қатысымдық тұрғыдан меңгерту, сөйлесім әрекетінің түрлеріне сай оқушыны тілдік білім негізінде түсінікті сөйлеуге, сауатты жазуға үйрету арқылы дара тұлғаның тілдік қабілетін дамыту болып табылады. Осы мақсатқа сәйкес бұл бағдарламаның білім мазмұнының бағыттары мынадай мақсаттарды көздейді. - оқыту орыс тілінде жүргізілетін бастауыш мектеп оқушыларының лексикалық минимум бойынша екшеліп алынған сөздерді пайдаланып, қазақ тілінде екеуара сұхбат жүргізе алуы; -қоршаған орта тақырыптары аясында қазақ тілінде сөйлеуді біртіндеп меңгеруі; -туып-өскен өлкесінің табиғатының, халқының, тарихы, мәдениеті, өркениеті, дүниетанымы, салт-дәстүрінің ерекшеліктерін білуі; - жергілікті өнер тарландарын, дара тұлғаларды танып білуі; Осы мақсатты жүзеге асыру жолында алға қойылатын міндет-оқушыларды қазақ тілінде сөйлеуге үйрету. Бастауыш сатыда дәстүрлі тәсіл «грамматика» арқылы тіл үйрету тәсілі қолданылмайды. Тіл үйрету сөйленім арқылы ғана жүргізіледі. Оқушыларға дайын сөйленім үлгілерінің жүйесі беріледі де, оның грамматикалық табиғаты (атаулар мен ережелер) қалыс қалып отырады. Қазақ тілінің грамматикасынан (фонетикасынан) мәлімет 4-сыныпта танымдық деңгейде ғана кірістіріледі. Бағдарлама өзге тілде білім алатын бастауыш сынып оқушысын қазақ тілін сөйлесім əрекеті арқылы мəдениетаралық қатысым құралы ретінде меңгертуді көздейді. 4-сыныпта негізгі деңгейдегі-А2.1.2 5 игерімінің алғашқы баспалдағы қамтылады: қалыптасу қарсаңындағы бастапқыигерім А2– 4-сынып. Қазақ тілді емес жалпы білім беретін мектептерінде тілдерді оқыту мен үйретудің өзіндік ерекшелігі ескерілді жəне тілдерді деңгейлік меңгерудің еуропалық жүйесі негізге алынды. Білім мазмұнының желісі оқулық мазмұнына сәйкес үш аяға бөлініп ұсынылды: 1) əлеуметтік-тұрмыстық ая; 2) əлеуметтік-мəдени ая; 3) оқу-еңбек аясы. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында оқыту түрлерін, әдістерін, технологияларын таңдап алуда көп нұсқалық қағида атап көрсетілген. Бұл білім беру мекемелерінің мұғалімдеріне өзіне оңтайлы нұсқаны қолдануына, педагогикалық процесті кез келген үлгімен, тіпті авторлық үлгім ен құра беруіне мүмкіндік береді. Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар: І. Пəндік нəтижелер бойынша 4-сыныптың соңында оқушылар: 1) қазақ тілінің фонемалық жəне фонетикалық жүйесі туралы мағлұматтарын тереңдету; 2) белсенді қорға енген сөздердің екпінін дұрыс қоюды; 3) лексикалық минимумның 100-110 сөзін; 4) лексикалық бірліктерді мағынасына қарай орындыпайд алуды; 5) сөздердің түбірі мен қосымшаларын айыруды; 6) сөздерге қосымшаларды дұрыс жалғауды; 7) септік, тəуелдік, жіктік, көптік алғауларын,жұрнақтарды ауызша/жазбаша тілде қажетіне қарай пайдалануды; 8) лексикалық минимум көлеміндегі сөздерді көптеуді, тəуелдеуді, септеуді, жіктеуді; 9) сөздің мағынасына қарай сөз таптарын: зат есім, сын есім, сан есім мен етістіктіажырата алуды; 10) сөйлем түрлерін ажыратуды; 12) сөйлемдегі сөздердің байланысын; 13) үндестік заңына бағынатын бейтаныс сөздерді естіп отырып, сауатты жазуды білуі тиіс. ІІ. Сөйлесім əрекетінің түрлері бойынша: 1) логикалық бірізділікпен əңгіменің сабақтастығын сақтап баяндауды; 2) 8-9 сөйлем арқылы затты, құбылысты, іс-əрекетті сипаттауды; 3) естіген, оқыған ақпаратты қайта баяндауды; 4) 10-12 сөйлемнен тұратын диалогтегі мұғалімнің, сыныптастарының сөзін, шағын ақпараттарды түсінуді; 5) естіген ақпараттағы негізгі ойды ажыртуды, негізгі мазмұнын түсініп айтуды; 6) тыңдаған материал бойынша өз көзқарасын білдіруді; 7) шағын мəтінді түсініп оқуды; 8) 10-15 сөйлемнен құрылған мəтіндерді интонация сақтап мəнерлеп оқуды; 9) іштей оқу дағдысын дамыта отырып, мəтіннен негізгі жəне қосымша ақпараттарды айыруды; 10) оқыған мəтін бойынша: мəтінге тақырып қоюды, қарапайым жоспар жасауды, сұраққа жауап беруді жəне логикалық тұрғыдағы сұрақтар құруды, өз пікірін білдіруді, бағалауды, əр азат жолдың негізгі ойын 1 сөйлеммен айтуды; 11) 9-10 жолды өлеңді мəнерлеп түсініп оқуды; 12) өз бетінше сөздіктен сөздердің аудармаларын табуды; 13) қазақша-орысша жəне орысша-қазақша сөздікпен жұмыс істеуді; 14) көркем мəтіндердің танымдық мазмұнын түсінуді; 15) контекстегі əлеуметтік-мəдени ерекшеліктерді танып, күнделікті өмірмен байланыстыруды, өз пікірін білдіруді; 16) белсенді лексикаға енген сөздерді естіп отырыпсауатты жазуды; 17) лексикалық бірліктерді пысықтауға арналған тапсырмаларды орындауды; 18) грамматикалық дағдыларды бекітуге арналған тапсырмаларды орындауды; 19) қарым-қатынас əрекетін жасауға арналған тапсырмаларды орындауды; 20) диалог-сұрастыру жүргізуді, сөйлеу мəдениетін ескере отырып, келісетінін, келіспейтінін, қуанышын, өтінішін қарапайым түрде білдіруді; 21) күнделікті өмірлік жəне сабақта жиі кездесетін жағдаяттарда тілдік этикет нормаларын қолдана отырып, қатысымға түсуді; 22) қатысымдық тұрғыдағы диалогке қатысуды: əңгімені бастауды, əңгімеге кірісуді, қайталап беруді өтінуді; 23) таныс тақырыпқа шағын диалог құрастыруды; 24) өзіне таныс өмірлік жағдаяттарда тілдесуді меңгеруі тиіс. ІІІ. Тұлғалық нəтижелер оқушылардың: 1) Отанына, туған жеріне, мектебіне; 2) Қазақстан Республикасының рəміздеріне; 3) қазақ халқына, қазақ тіліне құрмет көрсетуінен; 4) өзгелермен қарым-қатынастағы сөз əдебінен көрініс табуы тиіс. ІҮ. Жүйелік-əрекеттік нəтижелер бойынша оқушылар: 1) өзіне таныс өмірлік жағдаяттарда қазақ тілінде сөйлесім əрекетінің түрлерін қолдана білуі; 2) қазақ тілінің өзіндік ерекшеліктерін түсіне білуі; 3) қазақ тілін үйрену барысында меңгерген сөздер мен тілдік бірліктерді өз ойын жеткізуде орынды қолдана білуі тиіс