Урок по химии на тему "Спирттер. Атаулары мен изомерлері, жіктелуі" 11 класс

№ 33 сабақ Химия Күні: Сабақ тақырыбы:  Сілтеме: Спирттер. Атаулары мен изомерлері, жіктелуі Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану­математика бағытындағы  11 – сыныбына арналған оқулық «Химия» Алматы «Мектеп» 2015ж,  Н.Нұрахметов, К.Сарманова, К.Жексембина, орта мектептің 8­11 сынып  оқушыларына арналған оқу құралы Химия есептері мен жаттығуларының  жинағы Алматы «Мектеп » 2008ж. Ә. Темірболатова, «Химия пәніндегі  есептерді шешудің әдіс­тәсілдері мен мысалдары» әдістемелік оқу  құралы, Н.Исабаев, Т.Исмайлова. Электрондық  оқулық. 11­сынып,  interneturok.ru /ru/ school/chemistry/ 11­klass                                                     Жалпы мақсаттар:  Оттекті органикалық қосылыстар жайлы мәлімет бере отырып біратомды  спирттер, құрамында –ОН тобы бар көмірсутектердің туындысы екенімен  танысу.Спирттер және  бір атомды қаныққан спирттер туралы ақпарат  беру, физикалық және химиялық қасиеттерін ажыратып,  химиялық  реакция теңдеулерін жаза білу дағдыларын қалыптастыру Күтілетін  нәтижесі Оттекті органикалық қосылыстар жайлы мәлімет бере отырып біратомды  спирттер, құрамында –ОН тобы бар көмірсутектердің туындысы екенімен  танысады Сабақта  қолданылатын  модульдер Сабақтың  көрнекілігі Ұйымдастыру  кезеңі Қызығушылықты   ояту Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер:  топтық жұмыс,  диалогтық оқыту, сергіту сәті; СТО:  Блум таксономиясы бойынша жұмыстандыру Оқыту мен оқуда АКТ қолдану компьютер, ғаламтор Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту және оқу: деңгейлі  тапсырмалар Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау: ынталандыру, кері байланыс; Талантты және дарынды балаларды оқыту: кеңейтілген тапсырмалар Оқытуды басқару және көшбасшылық: мұғалім мен оқушы бірге  көшбасшы Интерактивті тақта,   маркер, қарындаш, плакаттар, слайдтар.  11­сынып  электрондық оқулық. АКТ­ны пайдаланып, жас ерекшеліктеріне сай  сұрақтар мен тапсырмалар, ББү кестесі  Оқушылармен  сәлемдесу,  түгелдеу.  Оқушыларды  топқа бөлу  элементер таңбасы арқылы.   Оқушыларға бағалау парақшалары таратылады. І­тапсырма. Сұрақ­жауап. 1. Қазақстанда табиғи көмірсутектердің шикізат қоры қандай? 2. Қазақстандағы ірі газ, мұнай, тас көмір кен орындары туралы не  білесіңдер? І­тапсырма. Сұрақ­жауап. 3. Қазақстанның кенді барлау, бұрғылау жұмыстарына қатысушы қандай  компанияларды білесіңдер? 4. Кенді өндірудің және өңдеудің табиғиортаға зияны бар ма? 5. Адам денсаулығын қорғау, сақтау барысында қандай істер атқарылуда? ІІ­тапсырма. Тест сұрақтары.(3­сұрақтан) І­нұсқа. 1. Бензинді ароматтандыру үрдісінің басқаша атауы A) пиролизB) регенерацияC) айдауD) крекингE) риформинг 2. Мұнайдан алынбайтын зат A) крахмалB) керосинC) бензинD) парафинE) мазут 3.Мұнайды айдау мына заттарды алу үшін жүргізіледі: A) бензол мен метанолды.B) фенол мен изобутанды.C) бензин мен  метанолды. D) мұнай өнімдерін.E) қанықпаған көмірсутектерді. ІІ­нұсқа. 1.Экологиялық таза отын: А) сутек;   В) табиғи газ;   С) бензин;    Д) көмір. 2.  Шикі мұнайды айдағанда түзілетін ауыр тұтқыр қалдық: А)  газоиль;   В) мазут;     С) парафин;    Д) вазелин. 3. Кокс газының негізгі құрам бөлігі: А) метан мен азот;   В) көміртек оқсиді мен сутек; С) сутек және метан;   Д) көмір және сутек. ІІІ­тапсырма. Есеп шығару. 1. 0,65 моль метан мен 0,85 моль аргоннан тұратын қоспаның көлемі  (қ.ж.,литрмен)  Шешуі:Vм(метан) = 22,4 г/моль Vм(аргон) = 22,4 г/моль V(метан)=Vм·ν(метан)=22,4л/моль·0,65моль=14,56л V(аргон)=Vм·ν(аргон)=22,4л/моль·0,85моль=19,04л V(қоспа)=V(метан)+V(аргон)=14,56л+19,04л=33,6л 2. Октан симметриялы емес түрде крекингленгенде түзілетін  алканның құрамында метанға қарағанда  4 көміртек артық болса, 2­ ші компоненттің молекулалық массасы  Шешуі:C8Н18   СН→ 4 + С3Н6 C4Н10  М(С3Н6) = 42 г/моль 3. Октанның крекингісі симметриялы жүрсе, онда жеңіл  компоненттің молекулалық массасы  Шешуі:C8Н18  М(С4Н8) = 56 г/моль 4. Газдың 1 л жағуға 2 л оттек жұмсалады. Реакция нәтижесінде 1 л   С→ 4Н10 + С4Н8  С→ 4Н10 + С4Н8 көміртек диоксиді 2 л су буы (қ.ж.) түзілген болса, газдың  молекулалық формуласы   СО→ 2 + Н2О Шешуі:CхНу + О2  →  1 л СО 1 л CхНу + 2 л О2   1СО→ 1CхНу + 2О2  2 + 2Н2О 2 + 2 лН2О CН4 + 2О2   СО→ 2 + 2Н2О Жаңа  сабақ ∖  = О, карбоксил — СООН, аминтобы — NН2. Гетероатомдар (оттек, азот және т.б.) ациклді қосылыстар құрамына  функционалды топ түзе отырып кіруі мүмкін. Мысалы,гидроксил — ОН,  карбонил —  С∕ Оттекті органикалық косылыстар — құрамында оттекті функционалдық  топтары бар көмірсутек туындылары. Функционалдыц топтар — белгілі бір органикалық қосылыстаға тән  химиялық касиеттерін анықтайтын атомдар тобы. Бұл қатардың алғашкы өкілдері метанол және этанолды білесіңдер.  Сондықтан қатардың жалпы формуласына (СnН2n+1ОН немесе R—ОН)  сүйеніп, қалған мүшелерінің формулаларын құрастырып, халықаралық  атау жүйесі бойынша атайық: СН3ОН ­ метанол, метил спирті С2Н5ОН ­ этанол, этил спирті С3Н7ОН ­ пропанол, пропил спирті С4Н8ОН ­ бутанол, бутил спирті С5Н9ОН ­ пентанол, пентил (амил) спирті Сонымен, молекулаларында көмірсутек радикалымен байланыскан  гидроксил тобы бар заттар спирттер деп аталады. Молекула  құрамындағы гидроксотоп санына қарай бір немесе көпатомды деп  бөлінеді. Гомолог қатардың алғашқы екі өкілі изомер түзбейді. Ал  қалғандары осы берілген класс ішінде тізбек және —ОН тобының  орналасуына байланысты кұрылым изомерлерін түзеді. Оны төмеңдегі  сызбанұсқалар арқылы береміз: Гидроксил тобы кай көміртекте орналасқанына байланысты спирттерді  біріншілік, екіншілік, үшіншілік деп ажыратады. Тапсырмалар І­тапсырма. Жауабы­1­кесте бойынша. І. Спирттер деп: 1) көмірсутек радикалмен байланысқан гидроксил тобы бар күрделі  қосылыстар; 2) оттек, сутек, көміртек элементтерінің атомдарынан түзілген күрделі  заттар; 3) молекуласындағы бір не бірнеше сутек атомдары гидроксил  топтарымен алмасқан көмірсутектердің туындылары; 4) көптеген заттар еритін органикалық еріткіш. ІІ­тапсырма. 1. С4Н10О спирт изомерлерінің  (4 изомер) формулаларын жазып, а)  радикалды­функционалды;  б) халықаралық;  в) рационалды  номенклатуралар бойынша атау керек. Біріншілік, екіншілік, үшіншілік спирттерді көрсету керек. 2. С5Н11ОН спирт изомерлерін (8 изомер) жазу керек, біріншілік,  екіншілік, үшіншілік спирттерді көрсетіп, халықаралық жүйелік  номенклатура бойынша атау керек. 3. а) 2­метил­3­гексанол;  б) 3­метил­3­гексанол;  в) 3­этил­3гексанол; г)  2,2,3,4­тетрамитил­3­пентанол; д) 2,2,3,4,4­пентаметил­3­гексанол  структуралық формулаларын жазу қажет. ІІІ­тапсырма. Сәйкестікті табыңдар. І.Реттік санмен спирттердің формулалары, әріптермен аталуы  берілген.Жұпта. 1. СН3 – СН2– СНОН– СН3                А) бутанол 2. СН3 – СН2– СН2– СН2 – ОН           В) метанол 3. СН3 – ОН                                         С) 2­бутанол 4. СН3 – СН2 – ОН                              Д) 2­пропанол 5. СН3 – СНОН– СН3                          Е) этанол 6. СН3 – СН2– СН2– СН2 – ОН          Ж) 1­пропанол  СН3             ׀ 7. СН3 – С– СН3                                  З) 2­метил­2­пропанол   ׀              ОН Жауабы: 1 С 2 А  3 В 4 Е 5 Д 6 7 З Ж Бағалау Формативті бағалау: екі жұлдыз, бір ұсыныс. Топтағы  оқушылар бағалау парақшаларына   критерий арқылы  бағалайды Кері байланыс  Үйге тапсырма Бүгінгі сабақта  не  үйрендім?  Оқушы рефлексиясы  §3.1