Жыныс генетикасы

Биология  пәнінен қысқа мерзімді жоспар САБАҚ: Жыныс генетикасы Мектеп: №3 мектеп­интернат Күні: 10.03.2017 жыл СЫНЫП:10 Сабақ негізделген  оқу мақсаты  (мақсаттары) Мұғалімнің есімі:  Орынханова Сауле Қатысқандар саны: Қатыспағандар  саны:  Генетика заңдылықтары, Мендель мен Морган заңдары  жайында  түсініктерін еске түсіріп,   пысықтайды, жыныс генетикасы жайында  білімдерін дағдыларын одан әрі жетілдіре отырып, есептер шығару  арқылы тапсырмаларды орындауды меңгереді Сабақ мақсаттары Барлық оқушылар:  Жыныс генетикасының ерекшеліктерін біледі. Оқушылардың басым бөлігі:  Жыныспен тіркес тұқымқуалау заңдылықтарын пайдалана  отырып есептер шығара  біледі. Кейбір оқушылар: Өзіндік дербес шешім қабылдай алады және өз бетімен  жұмыс жасау арқылы білім деңгейін бағалай алады. Тілдік мақсат Негізгі сөздер мен тіркестер: Жыныс генетикасы, аутосома, гетерогамета, гомогамета, крис­крос тұқымқуалау. Сыныптағы диалог/жазылым үшін пайдалы тілдік  бірліктер: Талқылауға арналған тармақтар: 1.Қалай ойлайсың ,жыныс генетикасы нені зерттейді? 2.Жыныс хромосомаларының пішіні барлық организмдерде бірдей ме, түсіндіріп, атап бер. 3.Не себепті жыныспен тіркес тұқымқуалау деп аталған? Сіздің ойыңызша.........неліктен екенін ..... айта аласыз  ба? Жазылым бойынша ұсыныстар:  Сызба мен кестелерді , термин сөздерді,есептерді дәптерге түсіру. Алдыңғы оқу Қан топтарын анықтауға есептер шығару Жоспарланған  уақыт Жоспарланған жаттығулар(төменде жоспарланған тақырыптармен қатар Ресурстар Басталуы Ортасы ескертпелерді жазыңыз) Ынтымақтастық ахуалын қалыптастыру   Сыныпты топтарға  бөлу, сан және сурет арқылы  (Мендель мен Морган) «Миға шабуыл» әдісі: Кім?Не?Қашан?                                           Кто?Что?Когда?                                           Who? That? When? Мақсаты: Үйге берілген тапсырманы еске түсіру Іс­әрекет: Слайдта берілген суреттен ғалымды  анықтау, оның қандай заңдылық және қашан ашқанын  тауып,  3 тілде ( қазақша, орысша, ағылшынша) жауап  беру, топпен  тапсырманы орындау  «Ғажайып ондық» әдісі  Мақсаты: Өткен тақырыпты қайталау . Іс­әрекет:Интерактивті тақтадағы  слайдта берілген  сұрақтарға жылдам жауап беру. Сұрақтар: 1. Генетика ғылымы нені зерттейді? 2. Организмдердің сыртқы белгілер жиынтығы? 3. Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің неше  типі бар? 4. Комплементарлық деген не? 5. Эпистаз құбылысын сипатта , ерекшелігі неде? 6. Полимерия жайлы не білесің? 7. Адамдағы қан топтары қандай типке жатады? 8. Генотип дегеніміз не? 9. Тұқым қуалайтын белгі жасушаның қай бөлігінде  орналасқан? 10. Ген дегеніміз не? Қан топтарының генотиптерін еске түсіру: І  топтың  қаны: JOJO ІІ  топтың қаны: JAJA   JAJO ІІІ топтың қаны: JBJB  JBJO ІҮ топтың қаны: JAJB   Есептер шығару: 1­есеп:  Қаны гетерозиготалы ІІ  топтағы жігіт, қаны  гетерозиготалы ІІІ топтағы қызға үйленген.  Ұрпақтарының қан тобының генотиптері қандай  болмақ? 2­есеп: Қаны гомозиготалы ІІІ  топтағы жігіт, қаны І   топтағы қызға үйленген. Ұрпақтарының қан тобының  генотиптері қандай болмақ? Жаңа сабақтың тақырыбын анықтау. «Жыныс генетикасы» жайлы мұғалімнің кіріспе  сөзі.   Оқушылар «Жыныс генетикасы» тақырыбының  мәтінімен танысады және мәтін ішінен жаңа  терминдерді тауып дәптерге түсіреді.Қазақша– орысша­ағылшынша сөздікті пайдалана отырып  терминдерді атап шығады.Мысалы: аутосома­ аутосома­euchromosoma; гетерогамета­гетерогамета­ heterogameta т.б. Мендель мен  Морган суреттері  Оқулық  Үлестірмелі  қағаздар   Оқулық «Ғажайып  ондық»  тақырыбында Сұрақтар жазылған  слайд Интерактивті тақта Оқулық Интерактивті тақта Оқулық , дәптер, Қазақша–орысша­ ағылшынша сөздік Егер жыныс жасушасында екі  Х­хромосомасы бар  болса, гомогаметалы деп, ал жасушасында Х­ және Y­ хромосомалары бар болса – гетерогаметалы деп  аталады.  Адамда, сүтқоректілерде, көптеген бунақденелілерде , Екі үйлі өсімдіктерде аналық гомогаметалы  (XX), ал  аталықтар ­  гетерогаметалы (ХУ). Құстарда , көбелектерде, бауырымен  жорғалаушыларда, құйрықты қосмекенділерде   гомогаметалы – аталық даралар(XX), ал  гетерогаметалы — аналықтар (ХУ).  Турақанаттыларды (шегірткелерде) гомогаметалы ­  аналық(XX), ал аталықтар ­  моногаметалы (ХО).  Егер ген Х хромосомада орналасса белгілер  шешесінен ұлдарына , ал әкесінен қыздарына  беріледі , бұл­Крисс­кросс тұқым қуалау деп  аталады.Топта отырған оқушыларды жұптастыру  және жұптасып есептер мен тапсырмаларды  орындау.Есептер шығару:  №1. Дені сау , генді тасымалдаушы әйел дені сау  ер адаммен тұрмыс құрса , олардың  балаларының денсаулықтары қандай болуы  мүмкін екенін қарастырайық. № 2. Адамдарда миоплегия ауруы (мезгіл­мезгіл  паралич болуы) доминантты түрде тұқым  қуалайды. Әкесі гетерозиготалы, анасы сау  некеден қандай ұрпақ күтуге болады? № 3.  Сурет тапсырма: берілген суреттегі есептің шығарылу жолын көрсет және түсіндір. № 4. Адамдар көзінің қаралығы (К) көк көзділікке  (к) доминантты. Әкесінің көзі көк, шешесінің көзі  қара, қара көзді әйел, көк көзді жігітке тұрмысқа шығады. Ол жігіттің әке­шешесі қара көзді  болған. Жас отаудың қара баласы болған.  Аталған жандардың генотиптерін анықтандар №5. Логикалық сұрақ: Ойланыңыз!  Қандай  отбасында ауру қыз бала дүниеге келуі   мүмкін?  №6. Биологиялық диктант 1. Адамда,сүтқоректі жануарларда және  дрозофилада аналық жыныс ­ ..........,ал  аталық ­ ............ 2. Жыныс хромосомаларының ішінде Х  хромосома ..........., ал У хромосома  ...........анықтайды. 3. Жыныс хромосомалары орналасқан ..........  Арқылы тұқым қуалау жыныспен тіркес  тұқым қуалау деп аталады. Аяқталуы  Кері байланыс «Тазалық ойыны» әдісі арқылы  Алдын­ала талданып жазылған оқу мақсаттарына  оралу , оқушыларды бағалау парағы арқылы бағалау   Үйге тапсырма:  § 51 оқу.286­беттегі №1­2 есептерді шығару.  Генетикалық есептер құрастыру.  Жыныс генетикасының медицинадағы үлесі жайлы эссе жазып келу(қазақша, орысша,  ағылшынша). Кері байланыс  «Тазалық ойыны»,  Өзін­өзі бағалау  парағы арқылы  оқушыларды  бағалау