§Խոսք և հաղորդակցություն¦ ժամերը մայրենիի դասընթացում

 

§Խոսք  և  հաղորդակցություն¦   ժամերը  մայրենիի դասընթացում

                

    

Խոսքը  լեզվի  իրական  վիճակն  է,  իսկական  գոյը: 

                                                                                                     Ղ.  Աղայան

Հոգեբաններ  Լ. Ս. Վիոտսկին,  Ա. Լ.Լեոնտևը  և  ուրիշներ  ապացուցել  են,  որ  երեխայի  հոգեկան  բոլոր  գործընթացները  ( հիշողություն, ուշադրություն,  մտածողություն,  ըմբռնում) ձևավորվում  են     խոսքի  միջոցով:  Խոսքը հոգեկան  բարդ  գործընթաց  է,  որի   զարգացումը  կախված  է  մի  շարք  պայմաններից: Կարևորվում  է  շրջապատի  միջավայրի  ներգործությունը.  երեխան սովորում  է խոսել,  ընդօրինակել   մեծահասակներին,  որոք  պետք  է  նպաստեն  երեխայի  ճիշտ,  հստակ  խոսքի  ձևավորմանը:  Բանն  այն  է,  որ  երեխան  վաղ  տարիքից  լսելով մաքուր,  գեղեցիկ,  ճիշտ  խոսք՝  արդյունքում  ձևավորում  է սեփական խոսքը:

Երեխայի անձի ձևավորման և զարգացման մեջ խիստ կարևոր նշանակու­թ­յուն ունեն խոսքի և հաղորդակցության զարգացումը։ Հայտնի է, որ երեխայի մտա­ծո­ղությունն արմատական փոփոխությունների է ենթարկվում, երբ նա ունակ է դառնում լեզվական հաղորդակցության և ուսուցումը նրան սովորեցնում է տիրապետել սեփական մտքերին (Լ.Ս.Վիգոտսկի)։

Երեխայի խոսքի զարգացումը, լեզվական  հաղորդակցումն ու փոխազդե­ցու­թյունն իր անմիջական միջավայրի, շրջապատի հետ, հասակակիցների և մեծա­հա­­սակ­ների հետ համատեղ գործունեությունը նրա զարգացման ամենակարևոր գրավականներն են։

Հասարակության մեջ իր տեղը գտնելու համար մարդը պետք է արդյունավետ հաղորդակցվել սովորի։ Երեխան նախ շփվում է ծնողների հետ, այնուհետև նաև այլ մարդկանց, սովորում է հաղորդակցվել համատեղ գործունեության ընթացքում։ Այդ գոր­ծու­նեությունը կարող է լինել խաղ, ուսում, իր ուժերի չափով աշխատանք։ Այդ ըն­թացքում երեխան յուրացնում է իր միջավայրի սոցիալական փորձը, հասկա­նում է, թե ինչը ինչպես է արվում, սովորում է վարքի ու գործունե­ության նոր­մերն ու կանոնները, այսինքն՝ հասկանում է, թե ինչ կարելի է անել, իսկ ինչ՝ ոչ, ում հետ ինչպես կարելի է վարվել, որտեղ իրեն ինչպես պիտի պահի և այլն։ Իր շրջապատի սոցիալական նորմերի յուրացման այս գործընթացն էլ հենց  սոցիալականացումն է։

 

Երեխայի վաղ սոցիալականացման ամենակարևոր կողմերից մեկը նրա հա­ղոր­դակցական կարողությունների   ձևավորումն   ու   զարգացումն է։

          Հենվելով  մի  շարք  հոգեբանամանկավարժական  հետազոտությունների  և  մեր ուսումնասիրությունների  վրա՝  կարող  ենք  նշել,  որ  խոսքային  հաղորդակցման  լիարժեք  ուղղորդումը  նպաստում  է  երեխաների  և  միջավայրի փոխհարաբերությունների  ձևավորմանը,  նրանց  անձնային  տարբեր  որակների  զարգացմանը:

Տարրական  դպրոցն  ավարտողը  պետք  է  կարողանա՝  հայերենով  հաղոդակցվել  մեծահասակների  և  փոքրերի  հետ,  ընկալել  ուրիշների  խոսքը և  արտահայտել  սեփական  մտքերը,  կարդալ  և   հասկանալ  գրավոր  պարզ  տեքստեր,  գրավոր  շարադրել  պարզ  տեքստեր,  կարողանալ  աշխատել համագործակցված,  լինել  թիմի  անդամ,  լինել  նախաձեռնող:  Պետք  է  կարողանա  գիտակցել  և  արժևորել  իր  ազգային  ինքնությունը,  հարգել  և   ընդունել ընտանեկան  ու հասարակական կյանքի արժեքները, իմանա իր իրավունքներն ու  պարտականությունները, պատասխանատու  լինեի  իր  արարքների  համար,  ցուցաբերեի  հարգալից  վերաբերմունք  շրջապատի  նկատմամբ,  հանդուրժողականություն  և  զուսպ վարք  ունենա:  Այս  բոլորի  համար  ուսուցիչը  պետք  է  իրականացնի  տարրական դպրոցի  կարևորագույն  խնդիրը՝  սովորել  սովորեցնել: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

<< ԽՈՍՔ  ԵՎ  ՀԱՂՈՐԴԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ>>  ԺԱՄԵՐԸ  ՄԱՅՐԵՆԻԻ  ԴԱՍԸՆԹԱՑՈՒՄ

 

      Երեխան մայրենի լեզվի կրողն է: Նա լավ թե վատ, ճիշտ թե սխալ անընդհատ հաղորդակցվում է, ճանաչում ինքն իրեն, արտահայտում իր մտքերը, փորձում հասկանալ ու հասկանալի լինել: Մայրենի լեզվի ուսուցում ասվածը պայմանական է, քանզի մարդն այն յուրացնում է ամբողջ կյանքի ընթացքում: Երեխան ծնված օրվանից արդեն կրում է մայրենի լեզուն: Կրտսեր դպրոցի խնդիրն է դառնում օգնել երեխային գրավոր և բանավոր խոսքը ճիշտ ձևակերպել, կարողանալ արտահայտել իր հույզերը, զգացմունքները ու հաղորդակցվել: Մայրենի լեզվի ուսուցումը, որպես ուսուցման հիմնական լեզու, անընդհատ է ու սերտորեն կապված է սովորողի ամենօրյա գործունեության հետ: Այն պետք է նպաստի սովորողի՝ բնականոն, անկաշկանդ, ստեղծագործող, տրամաբանող, ազատ արժեհամակարգի ձևավորմանը:

Կրտսեր  դպրոցում  մայրենի  լեզվի  խնդիրը  խոսքային  հմտությունների,  կարդալու  կարողությունների  զարգացումն  է: Կրտսեր դպրոցականի  խոսքր զգայուն  է: Խոսքը  մարդկային  հասարակության  մեջ  հաղորդակցման  կարևորագույն  գործոն  է  և  ինքնահաստատման,  սեփական  եսը  դրսևորելու,  մտածողության,  աշխարհընկալման  կարողությունների  զարգացման  ամենաանհրաժեշտ  միջոցը: Այդ  է  պատճառը,  որ  տարրական  դասարաններում  մայրենիին  հատկացված  ժամաքանակից,  իբրև  անհրաժեշտ բաղադրիչ,  շաբաթական  ժամերից  մեկը  հատկացնել  աշակերտների  խոսքային  կարողություների  զարգացման  խնդիրներին՝  բաղադրիչն  անվանելով  << Խոսք  և  հաղորդակցություն >>:

        << Խոսք  և  հաղորդակցություն >>   ժամերի  առանձնահատուկ  հատկա­­նիշ­ներից  մեկը  խոսքային  գործունեության  հիմնական  տեսակների  ( կարդալ, գրել,  լսել,  խոսել )  ուղղությամբ  կազմակերպված  համակարգված  և  նպատակամետ աշխատանքն  է:  Այն  ունի   ուրույն  խնդիրներ  և  նպատակներ:  Գրաճանաչության  դեռևս  նախաայբբենական    փուլից  սովորողների խոսքի  և   հաղորդակցման խնդրի  պատշաճ  կարևորության  ընդունումը  մանկավարժներին 

      մղել   է    փնտրտուքի,   և   ծնել  բազում   հնարների   մի   ամբողջ   զինանոց:   Դրա

      կիրառումը    միտված    է    կրտսեր    դպրոցում    երեխայի   խոսքի  զարգացմանը, 

      միջավայրում   հաղորդակցման,  իր   հույզերի   մասին   տարբեր   արտահայտման

      ձևեր  օգտագործելու կարողությունների զարգացմանը: 

        Այս    ժամերի   արդյունավետ    կազմակերպումը    կնպաստի    հաջողությամբ

   իրականացնել  լեզվի  ուսուցման  հաղորդակցական  և  գործառութային

    մոտեցումը   և   կնպաստի  աշակերտների  խոսքի արդյունավետ   զարգացմանը:

        << Խոսք  և  հաղորդակցություն >>   ժամերի    կառուցվածքը  պայմանավորված

     է  ուսումնական  խնդիրների  և  խոսքային  իրավիճակների  բովանդակությամբ

     և նպատակներով:

           << Խոսք    և    հաղորդակցություն >>    ժամերին     տեղ     են    գտել    կառուց-

     վածքային  այնպիսի  տարրեր,  ինչպիսիք  են.

·         հաղորդակցական  նպատակի  սահմանում  և  դրա  իրագործման  խոսքային  միջոցների  ընտրություն,

·         խոսքային   իրավիճակի  ներմուծում  և  խոսքի   դրդապատճառի  ստեղծում,

·         ուսումնական  խնդրի  որոշում  և  դրա  լուծման  եղանակների  ու  քայլաշարերի  որոշում,

·         ուսումնական  և  խոսքային  գործունեության  կազմակերպում՝  գրավոր  և  բանավոր  ձևերով   արտահայտվելու  միջոցով,

·         ստեղծված  տեքստերի  և  բանավոր  պատումների  ստուգում  և  վերլուծություն՝  հետագա  շտկողական  աշխատանքով,

·         Խոսքի   իրականացված    նպատակների   ընդհանրացում   և  եզրահանգում:

          Տարրական    դպրոցի  տարբեր  դասարաններում      << Խոսք  և հաղորդակցու-

    ­      թյուն >>   ժամերին  նպատակահարմար  է  աշխատանքներն   այնպես կազմա-

         ­­ կերպել,  որպեսզի   առաջադրանքներն   ապահովեն    այս  կամ  այն  կարողու-

          թյան  ու  հմտության  աստիճանական  զարգացումն  ու   խորացումը :

               2-4  դասարաններում        << Խոսք  և  հաղորդակցություն >>   ժամերին   աշա-

          ­­ կերտներիս    առաջադրում  եմ  հետևյալ  առաջադրանքները.

 

 

 

  Առաջադրանք  1.

 

  I դասարան

 

Հարցեր հաղորդակցման համար   / նախաայբբենական փուլ/

 

Տանը երբևէ մենակ մնացե՞լ եք:

Ինչո՞ւ են մարդիկ շփվում:

Ինչպե՞ս են անցնում քո ծննդյան տոները:

Ընտանեկան տոնախմբություններ:

Սեպտեմբերի մեկ:

Ի՞նչ ես տեսնում նկարում:

Պատմիր այն մասին, ինչը այդ օրը եղել է, սակայն չի երևում նկարում:

 

 

 

Առաջադրանք  2.

 

  1-2-րդ դասարաններ

 

Խոսքային և ոչ խոսքային հաղորդակցություն

Կարդա՛, արտագրի՛ր` բառերի մի մասը նկարելով:

 

 

Լռություն

          Մի գետակ կար:  Նրա վրա միշտ աղմկում էին նավերը: Իսկ գետակը չէր սիրում աղմուկ: Եվ մի օր ալեկոծվեց, և նավերը սուզվեցին: Եվ այդ օրվանից գետակում տիրում էր լռություն:

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           

 

Առաջադրանք  3.

 

Շարունակել թևավոր մտքերը (կամ առածները).

 

Ինչքան էլ գիտուն լինես, …..

Խոսք կա`……………..,

Խոսք կա`………………:

Աշխատանքը մայրն է…………….:

Կարոտից  է առաջ գալիս ……………………:

Օտար տեղ ապրողի համար…………………..:

 

 

Առաջադրանք  4.

 

Շարունակի՛ր

 

Քաղցած ուղտ

Քաղցած                                                        

Քաղցած                                                        

Քաղցած                                                        

Քաղցած                                                        

                            դեղին անապատ

                                                անապատ

                                                անապատ

                                                անապատ

 

 

Առաջադրանք  5.

 

2 դասարան

Աշակերտի` դատողական տեքստի շարադրման օրինակ

 

 

Նամակ ուլիկին

 

            Սիրելի  ուլիկ  ջան: Երբ ես կարդացի քո մասին, իմ տրամադրությունը շատ բարձրացավ: Երբ ես կարդում էի և հասա այն մասին, որ գայլը դուռը թակում է, ես շատ վախեցա, որ դու դուռը բաց կանես, և քո մայրը կտխրի: բայց բախտս բերեց, որ դուռս բաց չարիր, և քո մայրը չտխրեց:

 

Արի՛ նամակ գրենք գալին:

 

Նամակ գայլին

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            ______

Այստեղ գրի՛ր գայլի հասցեն.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       

 

Իսկ այստեղ գրի՛ր քո հասցեն.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       

 

 

 

 

Առաջադրանք  6.

 

   Բարեկիրթ հաղորդակցություն

 

 

Ի՞նչ ես ասում ողջունելիս	Ո՞ւմ ես ողջունում
Բարև	Բոլորին
Բարև Ձեձ	Մեծերին, ուսուցչին,անծանոթներին և այլն
Ողջույն	Ընկերոջը, քրոջը, եղբորը, հասակակիցներին
Բարի լույս	Ընտանիքի անդամներին, բոլորին
Բարի օր	բոլորին
Բարի երեկո	բոլորին

 

 

Հիշի՛ր և գրի՛ր / կամ տեքստից դուրս գրիր/ հեքիաթներում հանդիպող ողջույնի ձևեր:

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           

Գրի՛ր հրաժեշտին օգտագործվող բառեր.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       

 

 

 

Առաջադրանք   7.

2-րդ  դասարան

        Պոչատ աղվեսը

 

Հիշի՛ր «Պոչատ աղվեսը» հեքիաթը և պատասխանի՛ր հետևյալ հարցերին:

 

Ո՞վ……………………………………………

Ո՞ւմ…………………………………………

Ի՞նչ………………………………………….

Ինչո՞ւ………………………………………..                                               է ասում

Ի՞նչ նպատակով…………………………..

Ե՞րբ………………………………………….

Ինչպե՞ս…………………………………..

 

 

Առաջադրանք   8.

 

    1-2 դասարան

 

Բաց թողնված բառերի փոխարեն անհրաժեշտ  նկարը նկարի՛ր և կարդա՛:

 

 

ծաղիկ    ոզնի բարև անտառ

 

 

 

Մի  ………… կար,    մի բարի…….:   Այնտեղ շատ………….կային: Մի օր………… ելավ   և ……….. տվեց:   ……..շատ զարմացան, և նրանք էլ ասացին`…………:

 

Այդպես նրանք բարեկամացան:

                                                                                                                                                                                                                                                                                                               

 

Այս  առաջադրանքների  միջոցով  աշակերտներս  կարողանում  են  կապակված  խոսք  և   պատմություններ  հորինել,  համապատասխան  լեզվական  միջոցներ  կիրառելով՝  պատմելու  կարողություններ  ու  հմտություններ  ձեռք  բերել:  Ձևավորվում  է  բարեկիրթ  շփում,  հաղորդակցության  կարողություններ  և հմտություններ:

  Բարեկիրթ  շփման,  հաղորդակցության  կարողությունների  զարգացումը  տարրական  դասարաններում  մի  քանի   խնդրի  լուծում  է ենթադրում.

 

• տարբերակել  բարեկիրթ  և  ոչ  բարեկիրթ  խոսքն  ու  պահվածքը,  բարեկիրթ  խոսքի  հնչերանգը,
• իմանալ բարեկիրթ,  սիրալիր  բառեր,  բառակապակցություններ
• կարողանալ  կիրառել  դրանք  խոսքային  տարբեր իրավիճակներին  համապատասխան:

 

 

 

 

 

Տարրական   դասարաններում  << Խոսք  և  հաղորդակցություն >>   ժամերի  ուսուցման  նյութերը   և   նպատակները:

 

Ուսուցման   նյութը	Նպատակը
Գրքի տարրերը, կազմ, տիտղոսաթերթ, վերնագիր, նկարազարդում	Աշակերտները կսովորեն գրադարանից օգտվելու կանոնները, կզրուցեն գրքի կազմի, տիտղոսաթերթի, շապիկի, ստեղծագործության մասին: Կնկարազարդեն որևէ հեքիաթ կամ պատմվածք:
Ստեղծագործության վերնագիր, հեղինակի անուն	Աշակերտները կբացատրեն, թե ով է համարվում ստեղծագործության հե­ղինակը, կթվարկեն մի քանի գրողների անուններ, ըստ վերնագրի ենթադ­րություններ կկատարեն որևէ տեքստի բովանդակության շուրջ, կհորինեն նոր վերնագիր որևէ փոքրածավալ տեքստի բովանդակությանը համապատասխան:
Գրքի կառուցվածքը	Աշակերտները կխորացնեն գիտելիք­ները գրքի կառուցվածքի մասին` զրուցելով գրքի կազմի, տիտղոսաթերթի, շապիկի, բովանդակության մասին, կներկայացնեն ընթերցած փոքրածավալ գրքերի համառոտ բովանդակությունը:
Խոսքը որպես հաղորդակցվելու միջոց	Աշակերտները համապատասխան խոս­­­քային իրավիճակներում կզար­գացնեն ազատ ինքնարտահայտման կարողությունները, խոսքը կօգտա­գործեն տարբեր նպատակների համար` համոզել, մխիթարել, շնորհավորել, արդարանալ,զվարճանալ և այլն:
Հաղորդակցում, մենախոսություն, երկխոսություն	Աշակերտները կսովորեն տարբեր խոսքային իրավիճակներում ասելիքը ներկայացնել մենախոսությունների և երկխոսությունների միջոցով, կսովորեն հաղորդակցվելիս ճիշտ օգտագործել դիմախաղը, շարժուձևը, ճանաչել դրանց գործածության ձևերը:
Մենախոսություն, դրա առանձնահատ­կությունները	Աշակերտները կսովորեն մենախոսել` դրսևորելով արտասանական կարողու­թյունները, կպատրաստեն փոքրիկ ելույթ` իրենց հետաքրքրող թեմայով:
Երկխոսություն, դրա առանձնահատ­կությունները, վարելու կանոնները	Աշակերտները կսովորեն վարել երկխոսություն` պահպանելով վարելու կանոնները, նայել խոսողի աչքերին, հարցեր տալ, կիրառել բարեկիրթ խոսքի ընդունված լեզվական միջոցները: Կստեղծեն երկխոսություններ խոսքային տարբեր իրավիճակներում:
Երկխոսություն, վարելու կանոնները, բանավեճ	Աշակերտները կսովորեն ստեղծել երկխոսություն կատարելու կարողու­թյունները, կծանոթանան բանավեճի կանոններին, կբանավիճեն որևէ խնդրահարույց հարցի շուրջ:
Խոսքային վարքագծեր, ներողություն, խնդրանք, ողջույն, շնորհակալություն	Աշակերտները կամրակայեն բարեկիրթ խոսքի, բարեկիրթ վարքի հմտու­թյուններ: Ներկայացված դրվագներում կկարողանան տարբերել բարեկիրթ խոսքը ոչ բարեկիրթ հաղորդակցու­թյունից: Կընտրեն որևէ դրվագ և կներկայացնեն դերերով` օգտագործելով խոսքային վարքագծեր:
Գեղարվեստական ստեղծագործությունների` պատմվածք, բանաստեղծություն, առանձնահատկությունները, տարբերությունները	Աշակերտները պատկերացում կկազմեն գեղարվեստական խոսքի մասին, կտար­բերեն պատմվածքն ու բանաս­տեղծությունը` նշելով նրանց առանձ­նահատկությունները: Կհորինեն փոքրիկ բանաստեղծություն կամ պատմվածք որևէ առարկայի կամ երևույթի մասին:
Հասկացություն տեքստի մասին	Աշակերտները գաղափար կկազմեն տեքստի մասին, որը բաղկացած է ընդ­հանուր իմաստով միավորված նախա­դասություններից և այդ նախադա­սությունները դասավորված են որոշակի հաջորդականությամբ: Կուսումնասիրեն տարաբնույթ նյութեր և կորոշեն, թե դրանցից որոնք են տեքստեր, որոնք` ոչ:
Տեքստի կառուցվածքային և իմաստային առանձնահատկությունները	Աշակերտները կամրակայեն գիտելիք­ները տեքստի, դրա կառուցվածքի և իմաստային առանձնահատկությունների մասին, կհամեմատեն երկու տեքստեր, կգտնեն դրանց նմանությունն ու տարբերությունը, տրված խառը դասավորությամբ նախադասություն­նե­րով կազմեն տեքստ: Կշտկեն տեքստի նախադասությունների խառնված հեր­թա­­­կանությունը` ուշադրություն դարձ­նելով տեքստի իմաստին և վերնագրելով այն, կհամեմատեն իրենց դրանց վերնագրերը ընկերների դրած վեր­նագրերի հետ և կորոշեն տեքստի բովանդակությանը
Տեքստի սկիզբ, ավարտ, դեպքերի հաջորդականություն	Աշակերտները կընթերցեն որևէ տեքստ, կորոշեն տեքստի սկիզբը, դեպքերի հաջորդականությունը, ավարտը: Տրված նախադասությունները վերադասավորե­լով կստանան տեքստ: Կվերլուծեն տեքստի իմաստային և կառուցվածքային առանձնահատկությունները: Կստեղծեն փոքրածավալ տեքստ` պահպանելով սկիզբը, դեպքերի հաջորդականությունը, ավարտը:
Զրույց, հարց ու պատասխան տեքստի շուրջ	Աշակետները հարց ու պատասխանի միջոցով վեր կհանեն դեպքերի մեջ պատճառահետևանքային կապերը տես­նելու կարողությունները, կամրակա­յեն տեքստի շուրջ հարցեր ձևակերպելու և պատասխանները տեքստում գտնելու կարողություններ: Զրույց-երկխոսություն կստեղծեն առաջադրված տեքստի շուրջ:
Հասկացություն տեքստի պարբերության մասին	Աշակերտները գաղափար կկազմեն պարբերության` որպես գրավոր խոսքի բովանդակության ամենափոքր հատվա­ծի մասին, պարբերությունների կբաժա­նեն որևէ տեքստ և կորոշեն յուրա­քանչյուր պարբերության հիմնական միտքը:
Տեքստի պլան	Աշակերտները կամրակայեն տեքստը մասերի բաժանելու, հատվածների բո­վան­դակությունը ներկայացնելու, վեր­լուծելու և հարցեր առաջադրելու կա­րողու­թյունները: Կսովորեն գրել բա­ռային կամ պատկերային պլան: Կխո­րացնեն տեքստը մասերի բաժա­նելու, հատվածների բովանդակությունը ներ­կայացնելու, վերլուծելու կարողությունները:
Տեքստի տեսակները, պատմողական, նկարագրական	Աշակերտները կսովորեն տարբերակել պատմողական կամ նկարագրական բնույթի տեքստերը, առաջադրված 2 տեքստերի միջև կգտնեն նմանություն­ները և տարբերությունները, կորոշեն տեքստերի թեման և կվերարտադրեն: Կորոշեն ունկնդրած տեքստերի տեսակ­ները և կգտնեն դրանց տարբերու­թյունները; Առաջադրված տեքստը կշա­րունակեն այնպես, որ մի դեպքում ստացվի պատմողական, մի այլ դեպքում նկարագրական տեքստ:
Պատմողական տեքստ	Աշակերտները կսովորեն տարբերակել պատմողական տեքստերը: Որևէ հերոսի կամ նրա արարքի մասին կստեղծեն պատմողական տեքստ:
Նկարագրական տեքստ	Աշակերտները կսովորեն տարբերակել նկարագրական տեքստերը: Տրված նկա­րագրական-բնութագրական արժեք ներ­կայացնող բառերով կստեղծեն փոք­րա­ծավալ նկարազարդ տեքստ: Որևէ նկա­րագրական տեքստից կառանձ­նաց­նեն նկարագրական արժեք ներկայաց­նող բա­ռերն ու արտահայտությունները:
Նկարագրության տեսակները` գեղարվեստական և գործնական	Աշակերտները կիմանան ժողովրդական հեքիաթների առանձնահատկություն­նե­րի մասին, կկարողանան առանձնացնել բարի և չար հերոսներին: Ընթերցած հե­քիաթը կբաժանեն մասերի, կվերնագրեն և  կորոշեն հիմնական միտքը;
Դատողական խոսք	Աշակերտները կընթերցեն որևէ գեղար­վեստական տեքստ և այդ տեքստի տվյալ­ները կամ դեպքերը տրամա­բա­նորեն համադրելով` դատողական բնույ­թի խոսք կկազմեն:
Դատողական տեքստ	Աշակերտները որևէ թեմայի շուրջ գրա­վոր կշարադրեն դատողական բնույթի տեքստ, կօգտվեն տեքստի ստուգման ձևե­րից` անհրաժեշտության դեպքում ուղղելով նաև բառերի, բառակա­պակ­ցու­թյունների, նախադասությունների ան­տեղի կամ սխալ գործածության դեպքերը
Գրական հերոս, արարք	Աշակերտները կսովորեն ընթերցած նյութի հերոսների արարքների մասին մեկնաբանություններ և բնութագրական աշխատանքներ կատարել: Կսովորեն տեքստի հերոսների վարքագիծը, ա­րարք­­ները և դրդապատճառները որո­շելու և գնահատելու կարողությունները:
Տեքստի հիմնական միտք	Աշակերտները կզարգացնեն տեքստի հիմնական միտքը երկրորդականից տար­­բերելու կարողությունները: Կկար­դան տրված 2 տեքստերը, կհասկանան դրանց հիմնական մտքերը, կգտնեն դրանց տարբերություններն ու կվեր­նագրեն:
Խոսքային գործունեություն	Աշակերտները կիմանան, որ խոսքը հանդիսանում է մարդկանց գործ­ունեու­թյան կազմակերպման և պլանավորման միջոց: Կկարողանան խոսքն օգտագոր- ծել  տարբեր իրավիճակներում:
Հաղորդակցման ձևերը` բանավոր և գրավոր	Աշակերտները կիմանան, որ հաղոր­դակցումը լինում է բանավոր և գրավոր, կգտնեն ընդհանրություններ և տարբե­րու­­թյուններ բանավոր և գրավոր խոսքի միջև: Կկարողանան բանավոր և գրավոր շարադրել իրենց մտքերը, տպավորու­թյունները տեքստի, հերոսների, դեպ­քե­րի մասին:
Բանավոր հաղորդակցում` խոսել, լսել	Աշակերտները կկարողանան բանավոր հաղորդակցվելիս ճիշտ գիտակցել առո­գանության, ժեստի, դիմախաղի դերը: Կկարողանան լսել, հասկանալ ուսուցչի խոսքը, ռադիոհաղորդումները, ձայ­նագրու­­­թյունները:
Խոսքային հաղորդակցում, մենա­խոսու­թյուն, երկխոսություն	Աշակերտները կկարողանան պատրաս­տել հաղորդում տրված թեմայով կամ ի­րեն հետաքրքրող թեմատիկայով` դրսևո­րելով ճարտասանական կարողու­թյունները:
Խոսքային հաղորդակցում երկխոսու­թյուն, բանավեճ	Աշակերտները պատմություններ պատ­մե­­լիս կհորինեն հանպատրաստից երկ­խոսություններ և ընկերների հետ կներ­կայացնեն`հորինելով հերոսներ, միջա­վայր և իրավիճակներ, կկարողանան բանավիճել որևէ խնդրահարույց հարցի շուրջ` պահպանելով բանավեճի կա­նոնները:
Խոսքային վարքագծեր, բարեկիրթ հաղորդակցում	Աշակերտները կամրակայեն բարեկիրթ խոսքի, բարեկիրթ վարքի հմտու­թյուն­ները: Ներկայացված դրվագներում կկա­րողանան տարբերել բարեկիրթ խոսքը ոչ բարեկիրթ հաղորդակցումից:
Գրավոր հաղորդակցում` գրել, կարդալ	Աշակերտները կկարողանան կարդա­ցած ստեղծագործությունն օգտագործել նոր տեղեկատվություն ստանալու նպա­տա­կով, կկարողանան գրառել իրենց տպա­վորությունը կամ գրական տեքստի հատվածները հատուկ տետրում:
Տեքստր գաղափարը` հիմնական միտքը	Աշակերտները կընթերցեն տրված երկու տեքստերը, կորոշեն յուրաքանչյուրի թե­ման, կհասկանան հիմնական մտքերը, կգտնեն դրանց տարբերությունը, կկա­րողանան շարադրել ընթերցած որևէ տեքստի հիմնական միտքը:
Տեքստի հիմնական միտքը	Աշակերտները կընթերցեն տեքստը և կորոշեն հիմնական միտքը, կկարո­ղա­նան վերնագրել տեքստը` հիմք ընդու­նելով հիմնական միտքը:
Տեքստի կառուցվածքային-իմաստային առանձնահատկությունները` սկիզբ,  ընթացք,   ավարտ	Աշակերտները կորոշեն ընթերցած տեքս­տի սկիզբը, դեպքերի հաջորդա­կա­նությունը ընթացքը և ավարտը:
Տեքստի վերնագիր, պարբերություն	Աշակերտները կամրակայեն պարբերու­թյան` որպես գրավոր խոսքի բովանդա­կային ամենափոքրը հատվածի մասին ունեցած իրենց գիտելիքները: Կբաժանեն պարբերությունների որևէ տեքստ և կո­րոշեն յուրաքանչյուր պարբերության հիմ­նական միտքը:

 

 

          Հենվելով  մի  շարք  հոգեբանամանկավարժական  հետազոտությունների  և  մեր ուսումնասիրությունների  վրա՝  կարող  ենք  նշել,  որ  խոսքային  հաղորդակցման  լիարժեք  ուղղորդումը  նպաստում  է  երեխաների  և  միջավայրի փոխհարաբերությունների  ձևավորմանը,  նրանց  անձնային  տարբեր  որակների  զարգացմանը:

 

 

 

Եզրակացություն

 

        Այսպիսով լեզվի տիրապետման իմաստը ոչ միայն և ոչ այնքան լեզվական և մշակութային գիտելիքների յուրացումն է, որքան այդ գիտելիքների հիման վրա խոսքային գործունեության ակտիվ տիրապետումը:

      <<Խոսք և հաղորդակցություն>> ժամերի կառուցվածքը պայմանավորված է ուսումնական խնդիրների և խոսքային իրավիճակների բովանդակությամբ և նպատակներով:

       Վերը նշված խնդիրները միտված են արդյունավետ խոսքային կարողությունների ձևավորմանն ու զարգացմանը, ուստի նաև` արդյունավետ շփվող և հաղորդակցվող

անձի ձևավորման:

 

 

 

 

 

 

                                Գրականության ցանկ

1.       <<Խոսք և հաղորդակցություն>> Գ. Թորոսյան, Կ. Թորոսյան, Հ.  Խաչատրյան
2.        Նախաշավիղ
3.       Հանրակրթության պետական չափորոշիչ