6-синф 2- ярим йиллик

17-dars       Tasviriy san’at           6-”A”    1.02.2019   

                                                         6-”B”     1.02.2019  

                                                         6-”V”      2.02.2019

Dars mavzusi:  Tasviriy san’atda dastgoh rangtasviri. Dastgoh rangtasvirlari                                                                  asarlarini badiiy idrok etish.

Dars maqsadi: Tasviriy san’atda dastgoh rangtasviri. Dastgoh rangtasvirlari                                                                  asarlarini badiiy idrok etishni o’rgatish.

a) talimiy maqsad:

O‘quvchilarning tasviriy-ijodiy malakalarini shakllantirish.

b) tarbiyalovchi maqsad: 

Halq amaliy san'ti, tasviriy san’at bilan tanishtirish orqali barcha bolalarni badiiy-estetik didini o‘stirish.

s) rivojlantiruvchi maqsad:

Bolalarda ko‘rish xotirasini, chamalash qobiliyatini, rang sezishni, kompozitsion madaniyatni, fazoviy fikrlash, obrazli tasavvur va kombinatsiyalash kabi hususiyatlarni rivojlantirish.

DTC talablari:

Bilim:  Dastgoh asarlari, syujetli kartinalarning yaratilish jarayoni, haykaltaroshlik turlari (dastgoh, monumental, hiyobon uchun ishlanadigan haykal) haqida tasavvurga ega bo'lish.

Ko’nikma:  Tasviriy faoliyat uchun qo'shimcha materiallarning amaliy asoslarini real hayotda ko'ra bilish va ulardan foydalana olish.

Malaka:  Kompozitsiya yaratishda eskiz variantlarini ishlash va ularni umumlashtira olish.

Dars turi: Aralash.

Dars jihozi:  Slaydda tasvirlar, plakatlar.

Foydalanilgan adabiyot:

1 )Tasviriy san’at. Asqarali Sulaymonov, Ne’mat Abdullayev. Birinchi qism.

2) Tasviriy san’atni o’qitish metodikasidan amaliy mashg’ulotlar. Ikkinchi qism Rahim Hasanov.

3) Maktabda tasviriy san’atni o’qitish metodikasi. Rahim Hasanov. “Fan” nashriyoti, 2004y.

Dars rejasi:
I.    Tashkiliy qism                              -3 daqiqa
II.   Uy vazifani mustahkamlash         – 12 daqiqa
III.  Yangi mavzu bayoni                     – 15 daqiqa
IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash    – 10 daqiqa

V.   O’quvchilarni baholash                 – 3 daqiqa

VI.   Uyga vazifa                                - 2 daqiqa 

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish. Davomat. Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:

 Miniatyura   maktablarining   shakllanishi   va   asoschilari haqida gapirib bеring?

III. Yangi mavzu bayoni:

       O’quvchilarda tasviriy va Amaliy san'at borasidagi barcha bilimlarni Amaliy xamda nazariy jixatdan rivojlantirish, shuningdеk ijodiy shakllantirishda kompozitsiya tushunchasini kеng ma'noga ega bo’lib, Qalam tasvir, rang tasviir, xakaltaroshlik va Amaliy san'atning xar bir turida uziga xos yusinda va uziga mos mazmunini tashkil kiladi.

Kompozitsiyadan olgan bilimlar talabalarni o’z soxasiga ijodiy yondashishilariga, uqituvchilik faoliyatini jiddiy va qiziqarli olib borishlariga katta yordamberadi.

 Rang tasvir-tabiat, jamiyat, umumiy insoniyat turmush tarzini, xaraktеrini bilishda bo’yoqlar bеnixoyat katta rol uynaydi.

Ranglar xayotdagi xar bir xolatni kurish xaraktеrini ochib bеribgina kolmay, uning siru asrorlarini ifodalab bеruvchi ishonchli vositasidir. Ana shuning uchun xam rang tasvir tasviriy san'atning uziga xos aloxida bir turi xisoblanadi.

        Tabiat va xayotdagi nafislik, go’zallik sirlarini rangtasvir san'ati darajasida boshka biror-bir soxa ochib Bеra olish imkoniyatiga ega  emas. Bu borada ukuvchi-yoshlarga ana shu san'at sirlarini ulashish vazifasi tabiiyki, tasviriy san'at ukituvchilari zimmasiga yuklanadi. bеradi.

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:                                                                                     

1.Kompozisiya deganda nima tushunasiz?

2. Rang tasvir nima?

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa:  Syujetli kartina ishlash.

18-dars       Tasviriy san’at           6-”A”         18.01.2019

                                                         6-”B”       18.01.2019

                                                         6-”s”        19.01.2019 

Dars mavzusi:  Dastgoh rangtasviri sohasida ijod qilgan buyuk nomoyondalar

 O’zbekiston va Jahonning mashhur rassomlarning hayoti va ijodiy faoliyati.

Dars maqsadi: O’zbekiston va Jahonning mashhur rassomlarning hayoti va ijodiy faoliyatini o’rganish.

a) talimiy maqsad:

 Dastgoh rangtasviri, uning turlari, ijodkorlari, rassomning kartina yaratish jarayonini bilish.

b) tarbiyalovchi maqsad:

 Halq amaliy san'ti, tasviriy san’at bilan tanishtirish orqali barcha bolalarni badiiy-estetik didini o‘stirish.

s) rivojlantiruvchi maqsad:

 Tasviriy san'atda buyuk siymolar tasviri (M.Nabiev - Amir Temur, Beruniy, Bobur, Ibn Sino portretlari; I.Jabborov - Amir Temur haykali, Toshkent, Samarqand, A.Ikromovning Mirzo Ulug'bek; T.Quryozov - Jaloliddin Manguberdi; J.Umarbekov - Alisher Navoiy va Husayn Boyqaro yoshligi; O.Qozoqov - Kamoliddin Behzod).  San'atdagi usul va yo'nalishlar, uning Sharq san'atidagi talqinini  to'g'ri baholay bilish.  Atrof muhitdagi go'zallik haqidagi bilimlarini o'z faoliyatiga tatbiq eta olish.  Atrof muhitdagi go'zallik haqidagi bilimlarini o'z faoliyatiga tatbiq eta olish.

Dars turi: Aralash.

Dars jihozi:  Mashhur rassomlar portretlari, plakatlar.

Foydalanilgan adabiyot:

1 )Tasviriy san’at. Asqarali Sulaymonov, Ne’mat Abdullayev. Birinchi qism.

2) Tasviriy san’atni o’qitish metodikasidan amaliy mashg’ulotlar. Ikkinchi qism Rahim Hasanov.

3) Maktabda tasviriy san’atni o’qitish metodikasi. Rahim Hasanov. “Fan” nashriyoti, 2004y.

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat.

Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:

1.Kompozisiya deganda nima tushunasiz?

2. Rang tasvir nima?

3, Toshkentdagi “ Amir Temur” haykalining muallifi kim?

a) M.Nabiyev;     b) D.Ro’ziboyev;    s) I.Jabborov va K.Jabborovlar;   d) A.Boymatov.

III. Yangi mavzu bayoni:

        O’rol  Tansiqboyev mashhur manzarachi rassom, rangtasvir ustasi. U 1904 yilda Toshkentda oddiy ishchi oilasida dunyoga keldi. Yoshligidan san’atga qiziqib, Toshkentdagi badiiy muzey qoshidagi to’garakka qatnab, dastlabki saboqlarni uning rahbari mashhur rus rassomi I.Repinning shogirdi N.Rozanovdan oldi. To’garakka qatnab yurgan yillaridayoq O’rol  Tansiqboyev mustaqil kompozitsiyalar tayyorlab ulgurgan edi. Uning ana shunday ishlaridan biri 1928 yilda yaratilgan “Toshkentboyev portreti” edi. Studiyada tasviriy san’atdan olgan bilimlaridan ko’ngli to’lmagan O’.Tansiqboyev Rossiyaning Penza shahridagi  badiiy-pedagogika bilim yurtiga o’qishga kiradi. U yerda I.Repinning shogirdlari  I.Goryushkin  va N.Petrovdan san’at sirlarini o’rgandi. Tansiqboyevning  mustaqil ijodi O’zbekistonda milliy san’atni tiklanishi davrida boshlandi. Urushdan keyingi yillarda O’.Tansiqboyev katta o’lchovdagi asarlar yarata boshladi. Bunda asarlar qatoriga “Sholichilik kolhozida hosilni yig’ib olish”, “Bahor”, “Pahtani sug’orish”, Jonajon o’lka”, “Issiqqo’l oqshomi”, “Tog’da” kabilarni kiritish mumkin.

      1960 yillarda rassom “Tog’ yoli”, “Angren-Qoqon yoli”, “Angren daryosi”, “Tog’da”, “Humson oqshomi”, “Chorvoq qurilishida” kabi betakror asarlar yaratdi. Umrining ohirlarida esa “Kuz tongi”, Mening qo’shig’im”, “Chordaryo suv omborida” kabi asarlar rassom ijodining yuksak yutuqlari bo’lib qoldi. U doimo tabiat bilan birga bo’ldi, uning musaffo havosidan bahramand bo’lib yashadi. U 1974 yilda, Nukusda ijodiy safar vaqtida vafot etdi.

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

Mashhur rassomlarni aytib bering.

Naturaga qarab tasvirlashni qanday tushunasiz?

a) Miniatyura ishlash;               b) Qo’yilmani o’ziga qarab tasvirlash;

s) Qo’yilmani hayoldan ishlash;          d) Kompozisiya tuzish.

 “Toj Mahal” me’morchilik obidasi qaysi shaharda?

a) Dehli;     b) Tbriz;    s) Astrabod;    d) Agra.

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa:  

Sinfda bajarilgan ishni ohiriga etkazish.

                                                                                     O`lBDO`                Qurbonova N

19-dars       Tasviriy san’at           6-”A”     25.01.2019 

                                          6-”B”      25.01.2019    

                                          6-”V”      26.01.2019  

Dars mavzusi:  Rangtasvirda syujetli kartina eskizini ishlash.

Dars maqsadi: Rangtasvirda syujetli kartina eskizini ishlashni o’rganish.

a)talimiy maqsad: 

o‘quvchilarni tevarak-atrofdagi narsa va hodisalardagi go‘zalliklarni ko‘ra bilish va idrok etish, hamda kuzatish asosida olingan his-tuyg‘u va tushunchalarni hayotga tatbiq etishga o‘rgatish.

b) tarbiyalovchi maqsad:          

o’quvchilarda amaliy va tasviriy san’atga qiziqish va muhabbatni tarbiyalash.

s) rivojlantiruvchi maqsad:  

bolalarda ko‘rish xotirasini, chamalash qobiliyatini, rang sezishni, kompozitsion madaniyatni, fazoviy fikrlash, obrazli tasavvur va kombinatsiyalash kabi hususiyatlarni rivojlantirish.

Me'morlik tarixiga oid bilimlarga ega bo'lish hamda uni sintetik san'at turi sifatida idrok etish. 

Shaxsiy hayotida milliy san'at an'analariga amal qilish va uni ijobiy davom ettirishga intilish;

Bajarilayotgan ishning mazmuni va mohiyatiga ko'ra mustaqil tarzda tasviriy usul tanlay olish va undan amaliy foydalana bilish.

Dars turi: Aralash.

Dars jihozi:  Mashhur rassomlar portretlari, plakatlar.

Foydalanilgan adabiyot:

1 )Tasviriy san’at. Asqarali Sulaymonov, Ne’mat Abdullayev. Birinchi qism.

2) Tasviriy san’atni o’qitish metodikasidan amaliy mashg’ulotlar. Ikkinchi qism Rahim Hasanov.

3) Maktabda tasviriy san’atni o’qitish metodikasi. Rahim Hasanov. “Fan” nashriyoti, 2004y.

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat.

Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:

1.Kompozisiya deganda nima tushunasiz?

2. Mashhur rassomlarni aytib bering.

III. Yangi mavzu bayoni:

             Xozirda tasviriy san’at rangtasvir, grafika, xaykaltaroshlik kabi turlarga bo‘linadi. Bu san’at turlarining har biri ijodkor tanlagan voqelikni o‘ziga xos vositalarda, o‘ziga xos badiiy tilda tasvirlaydi.

         Bu san’at turlari ichida eng keng tarqalgani rangtasvirdir. Rangtasvir san’atida real xayotdagi narsa va xodisalar buyoklar yordamida mato, kogoz, faner va boshka narsalarda tasvirlanadi. Rassom buyoklar yordamida jismning kabarikligini , makonni va xajmni tasvirlaydi. Rangtasvir asosan beshta asosiy unsurdan iboratdir. Bu unsurlar buyum shaklini, rangini, yoritilishini, yasalgan materialini tasvirlanayotgan narsaning qanday sharoit va muxitda ekanini tasvirlashda namoyon bo‘ladi.

          Rangtasvir san’atining o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, unda rassom o‘z vositalari yordamida narsa shaklini, rang va materialni ruxiy xolatini va anatomik tuzilishini va xokazolarni tasvirlaydi.

         Rassom o‘zi yaratgan badiiy asarda xayot qonunlarini, unga o‘z munosabati ifodalashga intiladi.

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

1. Blik deb nimaga aytiladi?

a) Buyumdagi soyaga;   b) Buyumdagi yarim soya;    s) Buyumdagi reflex;   d) Buyumga tik tushuvchi nur.

2. Yashil rang qaysi bo’yoqlar aralashmasidan olinadi?

a) Zangori va sariq rangning aralashmasidan;  b) Zangori va qizil rangning aralashmasidan;

s) Zangori va binafsha rang aralashmasidan;    s) To’g’ri javob yoq.

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa:  Syujetli kartina ishlash.

                                                                                     O`lBDO`                Qurbonova N

21-dars       Tasviriy san’at          6-”A”          8.02.2019 

                                          6-”B”          8.02.2019   

                                          6-”V”          9.02.2019

Dars mavzusi:  Rangtasvirda syujetli kartina  ishlash.

Dars maqsadi: Rangtasvirda syujetli kartina eskizini ishlashni o’rganish.

a) talimiy maqsad: rangtasvir ishlatiladigan matеrillar va asbob-uskunalar, qurollarni tayyorlash yul-yuriklari.

b) tarbiyalovchi maqsad:

 Halq amaliy san'ti, tasviriy san’at bilan tanishtirish orqali barcha bolalarni badiiy-estetik didini o‘stirish.

s) rivojlantiruvchi maqsad:

Tasviriy malaka (rasm ishlash, haykal yasash v.b.)larni rivojlantirish.   rangtasvir sana'ti xakida nazariy bilimlarga ega bulish Tasviriy faoliyat uchun qo'shimcha materiallarning amaliy asoslarini real hayotda ko'ra bilish va ulardan foydalana olish.  Atrof muhitdagi go'zallik haqidagi bilimlarini o'z faoliyatiga tatbiq eta olish.

Dars turi: Aralash.

Dars jihozi:  Mashhur rassomlar portretlari, plakatlar.

Foydalanilgan adabiyot:

1 )Tasviriy san’at. Asqarali Sulaymonov, Ne’mat Abdullayev. Birinchi qism.

2) Tasviriy san’atni o’qitish metodikasidan amaliy mashg’ulotlar. Ikkinchi qism Rahim Hasanov.

3) Maktabda tasviriy san’atni o’qitish metodikasi. Rahim Hasanov. “Fan” nashriyoti, 2004y.

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:   O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat. Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:

1.Kompozisiya deganda nima tushunasiz?

2. Mashhur rassomlarni aytib bering.

3. Toshkentdagi “ Amir Temur” haykalining muallifi kim?

a) M.Nabiyev;     b) D.Ro’ziboyev;    s) I.Jabborov va K.Jabborovlar;   d) A.Boymatov.

III. Yangi mavzu bayoni:

     Manzara tasviriy san’atning eng hissiyotli janrlaridan biri hisoblanadi. Go‘zal manzara asarlar o‘zining nafosatli ta’siri bilan insonni ma’naviy boyitishga erishadi. Ona tabiat quynida bo‘lish ijodiy fikrlar tugilishi va ruxlanishi o‘zgarmas manbai hisoblanadi. Rassom biror bir joyni tasvirlashda usha muxitni chuqur o‘rganmay, taxlil etmay xayolan tasvirlasa bu ish soxta chiqib tomoshabinni o‘ziga jalb eta olmaydi.

      Dala amaliyotida  ijod qilish xona ichkarisidagi ishlash sharoitidan farqlanadi. Manzara etyudining muxim afzalligi tabiatning ma’lum xolatini, yoritilganligini, xavoiy muxit ta’sirini ma’noli makonni yetkazishdir. Manzara tasvirini bunday sifatlariga rassom xavo perspektiva qonuniyatlariga amal qilish, rang munosabatlari bilan ishlash usuli, umumiy tus va rang xolatini to‘g‘ri topish yordamida erishadi. Manzara ob’ektlari va narsalarni rang, och-to‘qligi va tuyinganligi bo‘yicha takkoslash, solishtirish. Ularning naturadagi farqlarini belgilash bular etyudning rangli munosabatlarini naturada ko‘rinayotganday talablar natyurmortning rangli tasvirida ham asos bo‘lgan.                        1.  Vazifani bajarish uchun qizil, ko‘k, sariq ranglardan foydalaniladi.

1.  Ikki asosiy rangni aralashtirganda qo‘shimcha rang hosil bo‘ladi.

2.  Sariq rangni ko‘k rang bilan aralashtirganda yashil rang hosil bo‘ladi.

3.  Sariq rangni qizil rang bilan aralashtirganda to‘q sariq rang hosil bo‘ladi.

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

Ikki asosiy rangni qo’shganda qanday rang hosil bo’ladi? Misol keltiring.

Plakat so’zining ma’nosi nima?

a) Rasm;    b) E’lon;    s) Kalendar;     d) Qog’oz.

Tabiat manzarasi qaysi tasviriy san’at turiga kiradi?

a) Portret;   b) Natyurmort;   s) Peyzaj;    d) Grafika.

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa:  Syujetli kartina ishlash.

                                     O`IBDO`                     Qurbonova N

19-dars       Tasviriy                        6-”A”  25.01.2019       

                                                          6-”B”   25.01.2019      

                                                          6-”V”   26.01.2019  

Dars mavzusi:   Natyurmort kompozitsiyasi.           

Dars maqsadi: Hotiradan mavzuli natyurmort ishlashni o’rganish.

a) talimiy maqsad:

xomaki rasmlar ishlash, eskizlari asosida kompozitsiyalar tuzish.

b) tarbiyalovchi maqsad:

 Tasviriy, amaliy san'at asarlarini badiiy idrok etishni va estetik zavqlanish hissini tarbiyalash.

s) rivojlantiruvchi maqsad:

Badiiy kasb-hunarlar haqida tasavvurlarni shakllantirish

rangtasvirda tasvir kurish-rasm va xavoyi pеrspеktivasini bilish.

 Tasviriy faoliyatda namunalardan (rassom, haykaltarosh asari)dan o'z faoliyatida to'g'ri foydalana olish.  

Tasvirlanayotgan buyumlar guruhi (natyurmort)ni plastik yaxlitlikda ifodalash.

Dars turi: Aralash.

Dars jihozi:  Natyurmort tasvirlar, plakatlar.

Foydalanilgan adabiyot:

1 )Tasviriy san’at. Asqarali Sulaymonov, Ne’mat Abdullayev. Birinchi qism.

2) Tasviriy san’atni o’qitish metodikasidan amaliy mashg’ulotlar. Ikkinchi qism Rahim Hasanov.

3) Maktabda tasviriy san’atni o’qitish metodikasi. Rahim Hasanov. “Fan” nashriyoti, 2004y.

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat.

Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:

1.Ikki asosiy rangni qo’shganda qanday rang hosil bo’ladi? Misol keltiring.

2. Mashhur rassomlarni aytib bering.

3. Blik deb nimaga aytiladi?

a) Buyumdagi soyaga;   b) Buyumdagi yarim soya;    s) Buyumdagi reflex;   d) Buyumga tik tushuvchi nur.

4. Yashil rang qaysi bo’yoqlar aralashmasidan olinadi?

a) Zangori va sariq rangning aralashmasidan;  b) Zangori va qizil rangning aralashmasidan;

s) Zangori va binafsha rang aralashmasidan;    s) To’g’ri javob yoq.

III. Yangi mavzu:

     Soya perspektivasiga amal qilgan holda oddiy qalamda doskada bo’yashni o’rgatish. O’quvchilarni bo’yashini nazorat qilib, kamchiliklarini ko’rsatish.

Geometrik shakllarni chizg’ich yordamisiz qora qalamda chizib, qora qalamda bo’yash.

     Natyurmortda rassomlar tabiatning in’om-exsonlarini va kishilar mexnati bilan yaratilgan narsalar go’zalligini va ular orqali kishilarning turmushini tasvirlaydilar. O’z o’lkasini chin yurakdan sevgan kishilargina uning tabiatini mexr bilan realistikh xolda tasvirlay oladilar. natyurmort janrida ko’proq ijod qiladigan O’zbekistonlik rassomlar orasida V.Ufimsev, Z.Kovalevskaya, R.Axmedov, L.Salimjanova, Y.Yelizarov, M. Fatxullin va boshqalar bor.

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

Perespektiva deganda nima tushunasiz?

Natyurmort nima?

Peyzaj nima?

Natyurmort janrida ijod qilgan rassomlardan kimlarni bilasiz?

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa:  Geometrik jismlardan natyurmort tasvirini tugatish.

                                                      O`lBDO`                Qurbonova N

              20-dars       Tasviriy san’at           6-”A”   1.02.2019      

                                                          6-”B”   1.02.2019

                                                          6-”V”    2.02.2019

Dars mavzusi:  Hotiradan mavzuli natyurmort ishlash.

Dars maqsadi: Sifatli ta’lim berish.

a) talimiy maqsad:           

Tasviriy san'atning qonun-qoidalarining oddiy nazariy asoslarini o'rgatish.

b) rivojlantiruvchi maqsad: hayot va san’at voqyeligiga tuyg’uli munosabatni rivojlantirish;
s) tarbiyaviy maqsad: tasviriy san’atda tarihiy yoki mifologik mavzularda ishlangan portretlarni badiiy idrok etishni tarbiyalash. guash, moybo’yoqda, suvbo’yoqda rasm ishlash qoidalari, bosqichlari, shakl bеrish va xaraktеrini topish usullari o’rganish. Tasviriy faoliyatda namunalardan (rassom, haykaltarosh asari)dan o'z faoliyatida to'g'ri foydalana olish.  Tasvirlanayotgan natyurmortni plastik yaxlitlikda ifodalash.

Dars turi: Aralash.

Dars jihozi:  Natyurmort tasvirlar, plakatlar.

Foydalanilgan adabiyot:

1 )Tasviriy san’at. Asqarali Sulaymonov, Ne’mat Abdullayev. Birinchi qism.

2) Tasviriy san’atni o’qitish metodikasidan amaliy mashg’ulotlar. Ikkinchi qism Rahim Hasanov.

3) Maktabda tasviriy san’atni o’qitish metodikasi. Rahim Hasanov. “Fan” nashriyoti, 2004y.

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism: O’quvchilar bilan salomlashish. Davomat.       Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:

1.Ikki asosiy rangni qo’shganda qanday rang hosil bo’ladi? 2. Mashhur rassomlarni aytib bering.

III. Yangi mavzu bayoni:

      Natyurmortda rassomlar tabiatning in’om-exsonlarini va kishilar mexnati bilan yaratilgan narsalar go’zalligini va ular orqali kishilarning turmushini tasvirlaydilar. O’z o’lkasini chin yurakdan sevgan kishilargina uning tabiatini mexr bilan realistikh xolda tasvirlay oladilar. natyurmort janrida ko’proq ijod qiladigan O’zbekistonlik rassomlar orasida V.Ufimsev, Z.Kovalevskaya, R.Axmedov, L.Salimjanova, Y.Yelizarov, M. Fatxullin va boshqalar bor.

          Natyurmortning rasmini ishlash yoli doskada chizib ko’rsatiladi. Bolalar, siz turli buyumlar, mevalar, sabzavotlar, gullardan tashkil topgan natyurmortlarni bir necha bor rasmini ishlagansiz. Bu mavzuda rasm ishlagan ko’pgina rassomlarni ham bilasiz. Bu mavzuda rasm ishlagan ko’pgina rassomlarni ham bilasiz. Qani eslab ko’ring-chi, qaysi rassomlar ro’zg’or buyumlaridan natyurmortlar ishlagan. Rassomlarimizdan Yu.Elizarov, Z.Kovalevskaya, N.Kashina, L.Salimjanova, M.To’htayev, chet el rassomlaridan Sharden, Kalf, Snayderslar ham bu sohada shuhrat qozonganlar. Bu rassomlar o’z natyurmortlarida turmushda ishlatiladigan buyumlarni tasvirlar ekanlar, ularning nihoyatda go’zalligini, rang va shakllarining be’takrorligidan zavqlanadilar.

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

1.Natyurmort nimalardan tashkil topgan?

2. Qaysi predmetlarda perespektiv qisqarish bor?

3. Natyurmort ishlashdan oldin nimalarga ahamiyat berish kerak?

 V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa:  Geometrik jismlardan natyurmort tasvirini tugatish.

                                    O`lBDO`                  Qurbonova N

22-dars       Tasviriy san’at                 6-”A”      15.02.2019

                                                          6-”B”      15.02.2019    

                                                          6-”V”       16.02.2019

Dars mavzusi:  Adabiy asar syujeti asosida mustaqil kompozisiya ishlash.

Dars maqsadi: Sifatli ta’lim berish.

a) talimiy maqsad:

o'quvchilarning badiiy fikr doirasini kengaytirish.

b) tarbiyalovchi maqsad:

 halq amaliy san'ti, tasviriy san’at bilan tanishtirish orqali barcha bolalarni badiiy-estetik didini o‘stirish.

s) rivojlantiruvchi maqsad:

tasviriy malaka (rasm ishlash, haykal yasash v.b.)larni rivojlantirish.  Dastgoh asarlari, syujetli kartinalarning yaratilish jarayoni, haykaltaroshlik turlari (dastgoh, monumental, hiyobon uchun ishlanadigan haykal) haqida tasavvurga ega bo'lish.  Tasviriy faoliyat uchun qo'shimcha materiallarning amaliy asoslarini real hayotda ko'ra bilish va ulardan foydalana olish.  Atrof muhitdagi go'zallik haqidagi bilimlarini o'z faoliyatiga tatbiq eta olish.

Dars turi: Aralash.

Dars jihozi:  Natyurmort tasvirlar, plakatlar.

Foydalanilgan adabiyot:

1 )Tasviriy san’at. Asqarali Sulaymonov, Ne’mat Abdullayev. Birinchi qism.

2) Tasviriy san’atni o’qitish metodikasidan amaliy mashg’ulotlar. Ikkinchi qism Rahim Hasanov.

3) Maktabda tasviriy san’atni o’qitish metodikasi. Rahim Hasanov. “Fan” nashriyoti, 2004y.

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat.

Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:

1.Natyurmort nimalardan tashkil topgan?

    2. Qaysi predmetlarda perespektiv qisqarish bor?

III. Yangi mavzu:

        Tasviriy san'at - Eng qadimiy va kеng tarkalgan san'at turlaridan biridir. u kеng ma'noga ega. O’z urnida haykaltaroshliq rangtasvir, amaliy san'at va grafika kabi turlarga bulinadi. Turlari xam o’z urnida yana bir qancha janrlarga bulinib kеtadi.

       Tasviriy san'at tur va janrlarini nazariy jixatdan o’rganish, o’rgatish, shuningdеk talaba, O’quvchilarga mashg’ulot yoki suxbat davomida ko’rsatmali qurollar orqali o’rgatishning uslubiy asoslari,   yul-yuriq1ari   mеtodik   jixatdan   aloxida   o’ziga   xos alifbosiga  ega.  Tasviriy  san'at  voqеlikni,  borliqni  shakllar, chizikyaar,     ranglar,     bo’yoqlar    surtmasi    orqali    ma'lum    bir tеkislikda, yo’zada, makonda va xokazolarda ijodkor (xaykaltarosh va rassomlar) tomonidan tasvirlanadigan san'atdir. Shuningdеq tasviriy    san'at    maxobatli    va    dastgox    ko’rinishlarita    ega. Maxobatli dеyilganda - xajm jixatidan bir nеcha barobar katta mе'morchiliq sayilgox-bog san'atiga, shuningdеk biror-bir badiiy muxitga   muljallangan   tasviriy   san'at   asarlari   tushuniladi. Dastgox -  bu asosan  erkin   ijodiy  faoliyat tufayli  yaratilgan asarlar tushuniladi, ularni xoxlagan joyga quyish, namoyish qilish mumkin bo’ladi.

       Ajdodlarimiz tarixi bizdan qanchalik uzoq bulmasin va ularning diniy e’tiqodlari o’ziga xos bo’lganligidan qat'iy nazar biz bilan ularni boglab turadigan nozik ko’priklar bor. U xam bo’lsa, ular yaratgan ajoyib san'at namunalari, ularning ma'naviy qadriyatlari, umuman dunyoqarashlarida insoniyat tafakurining uzviy rivojlanishiga o’z ta'sirini o’tkazib kеlgan tushunchalari va bilimlaridir. Shuning uchun xam zamonaviy rassom o’qituvchilarni xar tomonlama tarbiyalashda, shakllantirishimizda bunday o’tmish mе'ros namunalariga murojaatqilib turishimiz, ularni ta'lim jarayonida nafakdt o’tmish namunasi sifatida, balki uslubiy mukammal vositalar sifatida xam foydalanishimiz mumkin.   

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

O’quvchilar ishlarining kamchiliklarini o’rganish.

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa:  Tabiat manzarasini bajarish (suv atrofida daraxt).

                                                                      O`IBDO`                        Qurbonova N

23-dars       Tasviriy san’at                     6-”A”      22.02.2019

                                                          6-”B”      22.02.2019    

                                                          6-”V”       23.02.2019

Dars mavzusi: Tasviriy san`atda manzara janri

Dars maqsadi: Tabiatning turli holatidagi tasvirini ishlashni o’rganish.

a) talimiy maqsad:

borliqdagi va san'atdagi go'zalliklarni ko'ra bilish, idrok etish va qadrlashga o'rgatish.

b) tarbiyalovchi maqsad:

tasviriy, amaliy san'at asarlarini badiiy idrok etishni va estetik zavqlanish hissini tarbiyalash.

s) rivojlantiruvchi maqsad:

 badiiy kasb-hunarlar haqida tasavvurlarni shakllantish Syujetli kartinalarning mazmuni va shaklini badiiy idrok etish.  Tasviriy faoliyatda shaxsiy gigiyena va texnika xavfsizligi qoidalariga amal qilish.  O'z "asari" uchun material to'plash va ulardan tasviriy faoliyatda foydalana olish.

Dars turi: Aralash.

Dars jihozi:  Manzara tasviri, plakatlar.

Foydalanilgan adabiyot:

1 )Tasviriy san’at. Asqarali Sulaymonov, Ne’mat Abdullayev. Birinchi qism.

2) Tasviriy san’atni o’qitish metodikasidan amaliy mashg’ulotlar. Ikkinchi qism Rahim Hasanov.

3) Maktabda tasviriy san’atni o’qitish metodikasi. Rahim Hasanov. “Fan” nashriyoti, 2004y.

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat.

Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:

1. Manzarachi rassomlardan kimlarni bilasiz?

2. Asosiy ranglar qaysi qatorda berilgan?

a) ko’k, qizil zangori;   b) qizil, sariq, yashil;

s) zangori, qora, sariq; d) binafsha rang; zangori, qizil.

III. Yangi mavzu:

 Manzara-janridagi asarlarda borliq, tabiatdagi ko‘rinishlar xaqqoniy aks ettiriladi. Manzarada faqatgina narsa va voqealar emas, balki musavvirning ichki kechinmalari ham ifodalanadi. Ayrim musavvirlar vodiylarni, tog‘u-toshlarni tasvirlashga ishqiboz bo‘lsalar, ayrimlari dengiz manzarasini tasvirlashga harakat qiladilar.  

   Manzara janrini yaratishda o‘ziga xos uslublari bilan tasviriy san’atning nozik tomonlarini ochib berishga harakat qiladilar.Natyurmortlarda ma’lum bir davr, e’tiborga loyiq bo’lgan tarihiy voqealar tasvirlanishi mumkin. Buning sababi rassomning borliqqa, o’sha mamlakat halqining turmush tarziga bo’lgan shahsiy o’z munosabatida ifodalanadi. Natyurmortlarda ularni o’rab olgan borliqdagi narsalar o’rtasidagi uyg’unlik, xamoxanglik, ularning materiali va shakllaridagi go’zalliklarini ko’rsatib berishdan iborat. Navbatdagi vazifa chizish uchun o’qituvchi tomonidan o’rnatilgan natyurmortni yahshilab kuzatish, tahlil qilish va quyidagi savollarga javob topishdan iboratdir.

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

Manzara tasvirida qanday fasl tasvirlangan?

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa:  Tabiat manzarasini tasvirlash.

                                      O`IBDO`               Qurbonova N

 24-dars       Tasviriy san’at                     6-”A”      .03.2019

                                                          6-”B”       .03.2019    

                                                          6-”V”       9.03.2019

Dars mavzusi: Tasviriy san`atda manzara janri

Dars maqsadi: Tabiatning turli holatidagi tasvirini ishlashni o’rganish.

a) talimiy maqsad:

borliqdagi va san'atdagi go'zalliklarni ko'ra bilish, idrok etish va qadrlashga o'rgatish.

b) tarbiyalovchi maqsad:

tasviriy, amaliy san'at asarlarini badiiy idrok etishni va estetik zavqlanish hissini tarbiyalash.

s) rivojlantiruvchi maqsad:

 badiiy kasb-hunarlar haqida tasavvurlarni shakllantish Syujetli kartinalarning mazmuni va shaklini badiiy idrok etish.  Tasviriy faoliyatda shaxsiy gigiyena va texnika xavfsizligi qoidalariga amal qilish.  O'z "asari" uchun material to'plash va ulardan tasviriy faoliyatda foydalana olish.

Dars turi: Aralash.

Dars jihozi:  Manzara tasviri, plakatlar.

Foydalanilgan adabiyot:

1 )Tasviriy san’at. Asqarali Sulaymonov, Ne’mat Abdullayev. Birinchi qism.

2) Tasviriy san’atni o’qitish metodikasidan amaliy mashg’ulotlar. Ikkinchi qism Rahim Hasanov.

3) Maktabda tasviriy san’atni o’qitish metodikasi. Rahim Hasanov. “Fan” nashriyoti, 2004y.

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat.

Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:

1. Manzarachi rassomlardan kimlarni bilasiz?

2. Asosiy ranglar qaysi qatorda berilgan?

a) ko’k, qizil zangori;   b) qizil, sariq, yashil;

s) zangori, qora, sariq; d) binafsha rang; zangori, qizil.

III. Yangi mavzu:

 Manzara-janridagi asarlarda borliq, tabiatdagi ko‘rinishlar xaqqoniy aks ettiriladi. Manzarada faqatgina narsa va voqealar emas, balki musavvirning ichki kechinmalari ham ifodalanadi. Ayrim musavvirlar vodiylarni, tog‘u-toshlarni tasvirlashga ishqiboz bo‘lsalar, ayrimlari dengiz manzarasini tasvirlashga harakat qiladilar.  

   Manzara janrini yaratishda o‘ziga xos uslublari bilan tasviriy san’atning nozik tomonlarini ochib berishga harakat qiladilar.Natyurmortlarda ma’lum bir davr, e’tiborga loyiq bo’lgan tarihiy voqealar tasvirlanishi mumkin. Buning sababi rassomning borliqqa, o’sha mamlakat halqining turmush tarziga bo’lgan shahsiy o’z munosabatida ifodalanadi. Natyurmortlarda ularni o’rab olgan borliqdagi narsalar o’rtasidagi uyg’unlik, xamoxanglik, ularning materiali va shakllaridagi go’zalliklarini ko’rsatib berishdan iborat. Navbatdagi vazifa chizish uchun o’qituvchi tomonidan o’rnatilgan natyurmortni yahshilab kuzatish, tahlil qilish va quyidagi savollarga javob topishdan iboratdir.

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

Manzara tasvirida qanday fasl tasvirlangan?

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa:  Tabiat manzarasini rangtasvirda tugatib.

                                      O`IBDO`               Qurbonova N

25-dars       Tasviriy san’at                      6-”A”    

                                                      6-”B” 

                                                      6-”V”     

Dars mavzusi:  Tabiatning turli holatidagi (tong, quyoshning botishi, quyoshli kun va x.) tasvirini ishlash.

Dars maqsadi: Tabiatning turli holatidagi  tasvirini ishlashni o’rganish.

a) talimiy maqsad:

suvbo’yoqda rasm ishlash qoidalari va bosqichlari, shakl bеrish, xaraktеrni topish yo’llari bilish.

b) tarbiyalovchi maqsad:

Ayni yangilanish, rivojlanish davri yosh avlodni bilimdon, yaratuvchan, yuksak madaniyatli va mustaqil mamlakat takdiri uchun masul shaxslar qilib tarbiyalash

s) rivojlantiruvchi maqsad:

 Badiiy kasb-hunarlar haqida tasavvurlarni shakllantirish.  rangshunoslik va rangtasvir tеxnologiyasi xamda uning asosalari xususida tushuncha va bilimlarini o’stirish.Tasviriy faoliyatda shaxsiy gigiyena va texnika xavfsizligi qoidalariga amal qilish.  yoshlarni tasviriy san'at yunalishi bo’yicha ijodkorlikka еtaklash, layoqat sеzilganda esa astoydil o’rgatish uchun maxsus maktab yoki tugaraklarga jalb etish.

Dars turi: Aralash.

Dars jihozi:  Manzara tasviri, plakatlar.

Foydalanilgan adabiyot:

1 )Tasviriy san’at. Asqarali Sulaymonov, Ne’mat Abdullayev. Birinchi qism.

2) Tasviriy san’atni o’qitish metodikasidan amaliy mashg’ulotlar. Ikkinchi qism Rahim Hasanov.

3) Maktabda tasviriy san’atni o’qitish metodikasi. Rahim Hasanov. “Fan” nashriyoti, 2004y.

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism: O’quvchilar bilan salomlashish. Davomat. Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:

 Naturani chizishdan avval nimaga e’tibor berish kerak?

III. Yangi mavzu:

        O’zbekistonda kuz nixoyatda rang-barang va serjilo bo’ladi. Kuz faslidagi tabiat manzarasi gullar, meva, sabzavotlarning to’kin-sochinligi, betakror ranglari xammani zavqlantiradi. Ayniqsa, ranglar jilosiga maftun bo’lgan rassomlarimiz bunday go’zal manzaralarni o’z asarlarida tasvirlaydilar.

       Natyurmortda rassomlar tabiatning in’om-exsonlarini va kishilar mexnati bilan yaratilgan narsalar go’zalligini va ular orqali kishilarning turmushini tasvirlaydilar. O’z o’lkasini chin yurakdan sevgan kishilargina uning tabiatini mexr bilan realistik xolda tasvirlay oladilar. natyurmort janrida ko’proq ijod qiladigan O’zbekistonlik rassomlar orasida V.Ufimsev, Z.Kovalevskaya, R.Axmedov, L.Salimjanova, Y.Yelizarov, M. Fatxullin va boshqalar bor.

         Naturani chizishdan avval uni qog’oz betide kompozision jihatdan to’g’ri belgilanadi. Bu esa naturaning qog’oz etidagi o’lchovining to’g’ri bo’lishligiga yordam beradi. Shuni ham hisobga olish lozimki, naturaning eni katta ko’rinsa qog’ozni eniga, bo’yi katta ko’rinsa uning bo’yiga qo’yiladi.  Tasvirni qalamda ishlab yakunlab, so’ngra bo’yoq berishga kirishiladi.  

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

Manzara tasvirida qanday fasl tasvirlangan?

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa:  Tabiat manzarasini tasvirlash.

                                                                     O`IBDO`                       Qurbonova N

26-dars       Tasviriy san’at           6-”A”       15.03.2019

                                                    6-”B”      15.03.2019

                                                     6-”V”      16.03.2019

Dars mavzusi:  Maktab, sinf emblemasini ishlash.

Dars maqsadi: Sifatli ta’lim berish.

a) talimiy maqsad: 

estetik va badiiy didni o'stirish.

b) tarbiyalovchi maqsad:

tasviriy, amaliy san'at asarlarini badiiy idrok etishni va estetik zavqlanish hissini tarbiyalash.

s) rivojlantiruvchi maqsad:

o'quvchilarning badiiy fikr doirasini kengaytirish.  San'atning ijtimoiy mohiyati va inson shaxsiy kamolotidagi ahamiyatini anglash.Geraldika sohasida mustaqil ravishda ramziy belgi(tasvir) ishlay olish. Tasviriy faoliyatni tashkil etishda tozalik va xavfsizlik qoidalariga amal qilish.

Dars turi: Aralash.

Dars jihozi:  Plakat, Gerb tasviri.

Foydalanilgan adabiyot:

1) Tasviriy san’at. Asqarali Sulaymonov, Ne’mat Abdullayev, 

2) Tasviriy san’atni o’qitish metodikasidan amaliy mashg’ulotlar. Ikkinchi qism Rahim Hasanov.

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat.

Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:

1. Ch. Ahmarov qayerda  va qachon tug’lgan?

2. Ch. Ahmarov qayerda tahsil oldi?

III.  Yangi mavzu bayoni:

         Demak, O'zbekiston Respublikasi Davlat Gerbi tasvirining muallifi taniqli grafik rassom Anvar Mamajonovdir  Tasviriy san'atning ramziy belgilar bilan bog’liq bo’lgan sohasi ham mavjud. Bu soha o'zida rangtasvir, grafika, dizayn, san'ati elementlarini mujassam etgan holda shaharlar va mamlakatlarning ramziy belgilari – gerblarini tasvirlaydi. Gerb juda qadimiy ramziy va ramziy timsol. U bir necha yillik tarixga ega.  Amerika Qo’shma Shtatlari va Rossiya Federatsiyasining gerblari ham burgut tasvirlangan. O’zbekistonning gerbida ham afsonaviy Humo qushining tasvirlanishida tarihiy mantiq bor. Barcha gerblar uchun umumiy bo’lgan jihat-avvalo ularning tasviriy san’at asari ekanligidir.

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

1. O’zbekiston Gerbidagi tasviriy elementlar qanday ramziy ma’nolarni anglatadi?

2. Sohibqiron Amir Temur portretining muallifi kim?

a) R.Choriyev;    b) M.nabiyev;    s) A Nabiyev;      d) Q.Abdurahmonov.

3. Mashhur “Mona Liza’ asarining muallifi kim?

a) P.Rubens;  b) Tisian;     s) Mikelanjelo;     d) Leonardo da Vinchi.

4. Tasviriy san’at janrlari qaysi qatorda?

a) Xaykaltaroshlik, me’morchilik, kashtachilik;    b) Natyurmort, manzara, portret;   

s) Qrafika, ofort, ksilografiya;                                     d) Rangtasvir, kompozisiya.

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa:     Maktab (sinf, firma, mahalla) gerbi, shahsiy emblema tasvirini ishlash.

                                                 O`IBDO`                               Qurbonova N

27-dars         Tasviriy san’at                       6- “a”      5.04.2019

                                                          6-”B”     5.04.2019

                                                          6-”V”     6.04.2019

Dars mavzusi:  Tasviriy san’atda tarihiy yoki mifologik janr.(2-soat)

Darsning maqsadi: Tasviriy san’atda tarihiy yoki mifologik mavzularda ishlangan portretlarni badiiy idrok etishni o’rganish.
a) ta'limiy maqsad: tasviriy san’atning qonun-qoidalarining oddiy nazariy asoslarini o’rgatish;
b) rivojlantiruvchi maqsad: hayot va san’at voqyeligiga tuyg’uli munosabatni rivojlantirish;
s) tarbiyaviy maqsad: tasviriy san’atda tarihiy yoki mifologik mavzularda ishlangan portretlarni badiiy idrok etishni tarbiyalash.Turli janrlardagi san’at asarlarining yaratilish texnikasini ajrata olish va ularni tahlil eta bilish. Rassomlar, ularning asarlarini og’zaki yoki yozma nutqda sharhlay bilish.Tasvirlanayotgan odam va hayvonlarni obrazli tasvirlash.

Dars turi: an'anaviy.
Dars jihozi: kitoblar, doska, rangli bo`r, tarqatma materiallar (test, savollar), texnik vositalar,  rasm daftar, plakatlar.
I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat.

Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:
1. Manzarachi rassomlardan kimlarni bilasiz?

2. Asosiy ranglarga qaysi ranglar kiradi?

III. Yangi mavzu bayoni.

  Rangtasvir texnikasi asrlar davomida muntazam ravishda mukammallasha borgan. Rantasvirchilarni turli-tuman syujetlar borgan sari e'tiborini tortgan. Bu o`zgarishlarning barchasi XVII asrga kelib faqat rangtasvirdagina emas, balki grafika va haykaltaroshlikda ham turli janrlarni paydo bo`lishiga olib keldi. Rangtasvir janrlarining quyidagi turlari mavjud: portret, natyurmort, manzara, animal, tarixiy, maishiy, afsonaviy va batal janri va boshqalar. Quyida biz bu janrlarning paydo bo`lishi va rivojlanish tarixiga to`xtalib o`tamiz.

Portret - bitta odam yoki odamlar guruhining tasvirlari bilan farq qiluvchi tasviriy san'at janrlaridan biridir. Portretda rassom insonning 16.tashqi, individual o`xshashligini ko`rsatibgina qolmasdan, inson xarakteri, uning ma'naviy dunyosini ham ochib bera oladi.

Portretning turli ko`rinishlari mavjud. Ularga belgacha bo`lgan portret, byust (xaykaltaroshlikda), bor buyi bilan chizilgan portret, odamlar guruhi portreti, interer yoki manzara fonidagi portretlar kiradi. Tasvirlash xarakteriga ko`ra portret ikkita asosiy guruhga ajratiladi: ya'ni odamning bor bo`yi bilan chizilgan (otda, o`tirgan yoki turgan holatda) portreti  (parad portreti) va beligacha, yelkagacha chizilgan portreti.

Bitta xolstda chizilgan tasvirlarning soniga qarab portretlar ikki kishilik va guruhiy portretlarga ham ajratiladi. Turli xolstga chizilgan, lekin kompozitsiyasi, formati va koloritga ko`ra bir-biriga mos bo`lgan portretlar juft portretlar deyiladi. Ko`pincha bunday portretlarda er-xotinlar tasvirlanadi. Ko`pincha portretlar yaxlit ansamblni - portretlar galereyasini tashkil qiladi.

          Portretda odam qandaydir, allegorik, mifologik, tarixiy, teatrlashtirilgan yoki adabiy personaj holatida tasvirlangan bo`lsa bunday portretlarga kostyumlashtirilgan portretlar deyiladi. Bu portretlarni nomlashda ko`pincha "ko`rinishda" yoki "obrazda" so`zlari qo`shiladi  (masalan, Yekaterina II Minerva ko`rinishida, A.Abdullayevning "Abror Hidoyatov Otello rolida"). Portretlar o`lchamiga ko`ra ham ajratiladi, masalan miniatyura portretlari. Bundan tashqari rassomlar o`zlarining portretlari - avtoportretlarni ham ishlashadi. Portretlar faqatgina modelning individual belgilarinigina emas, balki shu odam yashagan davr ruhini ham o`zida aks ettiradi.

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

1. Portret nima?

2. Portret qanday guruhga ajratiladi?

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa.Tarixiy va mefalogik tasvir chizib kelish.

                                         O`IBDO`                          Qurbonova N

28-dars         Tasviriy san’at              6- “a”            12.04.2019

                                                          6-”B”           12.04.2019

                                                         6-”V”            13.04.2019

Dars mavzusi:  Tasviriy san’atda tarihiy yoki mifologik janr

Darsning maqsadi: Tasviriy san’atda tarihiy yoki mifologik mavzularda ishlangan portretlarni badiiy idrok etishni o’rgatish.
a) ta'limiy maqsad: o’smir va yoshlarga san'at sirlarini, uning mеros namunalarini har tomonlama o’rgatish;
b) rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchi va yoshlar faoliyatini rivojlantirish,

shakllantirish;
s) tarbiyaviy maqsad: tasviriy san’atda tarihiy yoki mifologik mavzularda ishlangan portretlarni badiiy idrok etishni tarbiyalash. rangtasvir sana'ti xakida nazariy bilimlarga ega bulish. Ayni yangilanish, rivojlanish davri yosh avlodni bilimdon, yaratuvchan, yuksak madaniyatli va mustaqil mamlakat takdiri uchun masul shaxslar qilib tarbiyalash

 xomaki rasmlar ishlash, eskizlari asosida kompozitsiyalar tuzish .

Dars turi: an'anaviy.
Dars jihozi: kitoblar, doska, rangli bo`r, tarqatma materiallar (test, savollar), texnik vositalar,  rasm daftar, plakatlar.
Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat.

Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:
1. Portret nima?

2. Portret qanday guruhga ajratiladi?

III. Yangi mavzu bayoni.

Portretlar bizga faqat turli davrlarda yashab o`tgan insonlarni aks ettirib beribgina qolmay, balki rassomning tasvirlanayotgan insonga bo`lgan munosabatini va dunyoni qanday qabul qilganini ham aks ettiradi.

Portret janri O`zbekiston rangtasvirchilarining kuchli jixatlaridan biri hisoblanadi. O`zbekistonda kuchli realistik maktab tarkib topishi ajoyib portretnavis-rassomlar sulolasini vujudga keltirdi. Ular orasida A.Abdullayev, R.Ahmedov, R.Choriyev, T.Oganesov, V.Burmakin kabi portret ustalari jahonda keng tan olinganligi e'tirof etiladi. Mustaqillikning ijobiy ta'siri ularoq, san'atning turli yo`nalish va uslublarida erkin ijodga yo`l ochildi. Jumladan portret janrida ham. Buning natijasida portret zamonaviy badiiy jarayonida yetakchi bo`lib qoldi. Respublikamizning yetakchi badiiy oliygohi K.Behzod nomidagi Milliy rassomlik va dizayn institutida aynan, realistik maktab asosida o`quv mashg`ulotlari olib boriladi. Bu esa rangtasvirning realistik janrida ijod etgan o`tmish ijodkorlarimizning boy merosini tan olinganligi, shuningdek, jahon san'ati ilg`or tajribasini chuqur o`rganishdan dalolat berib, butun dunyoda avangard yo`nalish bilan bir qatorda, aynan, realistik yo`nalish rivojiga e'tibor bilan qaralganligini ko`p jihatdan namoyon etadi.

1990 yillarda o`zbek rangtasvirida portret janrining asoschisi, yetakchi portretnavis, akademik A.Abdullayev ham ijodiy faoliyatini davom ettirdi. Bo`tun umri davomida u iste'dodli va ma'naviy go`zal insonlarga hurmatini 18.saqlab qoldi. Musavvir mo`yqalamiga mansub har bir portret kishilarning chuqur ma'naviy dunyosini akslantiruvchi, rassom bilan portret kahramoni va portret bilan tamoshabin o`rtasidagi haqiqiy va ochiq munosabatni taqozo etuvchi manbadir. 1999 yilda A.Abdullayevning 1984 yilda yaratilgan mashhur avtoportretini turli davr va halqlarga mansub buyuk rassomlar avtoportretlari saqlanayotgan dunyoning yirik to`plami, Uffitsidagi (Italiya) kartina galeriyasiga berilishi O`zbekiston san'ati uchun olamshumul voqea bo`ldi.

Onalar va bolalar yili munosabati bilan tashkil etilgan "Qo`li guldir o`zbek ayolin" ko`rgazmasiga bir qator ayol portretchi rassomlar: A.Mamatova "Yulduz Usmonova portreti", Sh.Abdullayevaning "O`zbek madonnasi", M.Shuvayevaning "Lola" portreti, Z.Sharipovaning "Avtoportret"lari namoyish etildi.

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

1. Portret janrida ishlagan rassomlardan kimlarni bilasiz?

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa: Mavzuga doir bo’lgan rasmlarni oxiriga yetkazish.

                                            O`IBDO`                              Qurbonova N

29-dars         Tasviriy san’at         6- “A”  19.04.2019

                                                    6-”B”  19.04.2019        

                                                    6-”V”    20.04.2019  

Dars mavzusi:  Tarihiy yoki mifologik mavzularda  portret ishlash.

Darsning maqsadi: Tarihiy yoki mifologik mavzularda  portret ishlashni o’rgatish.
a) ta'limiy maqsad: tarihiy yoki mifologik mavzularda  portret ishlashni o’rgatish;
b) rivojlantiruvchi maqsad: hayot  va san’at voqyeligiga tuyg’uli munosabatni rivojlantirish;
s) tarbiyaviy maqsad: tasviriy san’atda tarihiy yoki mifologik mavzularda ishlangan portretlarni badiiy idrok etishni tarbiyalash. Turli janrlardagi san’at asarlarining yaratilish texnikasini ajrata olish va ularni tahlil eta bilish.

Rassomlar, ularning asarlarini og’zaki yoki yozma nutqda sharhlay bilish. Tasvirlanayotgan odam va hayvonlarni obrazli tasvirlash.

Dars turi: an'anaviy.
Dars jihozi: kitoblar, doska, rangli bo`r, tarqatma materiallar (test, savollar), texnik vositalar,  rasm daftar, plakatlar.
Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat.

Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:
1. Portret janrida ishlagan rassomlardan kimlarni bilasiz?

III. Yangi mavzu bayoni.

    Uyg`onish davri buyuk insonlari: Leonardo da Vinchi, Rafael, Mikelandjelo, Jorjone va Titsian, Tintorettolar o`z ijodlarida davrning yangi dunyo qarashini aks ettirdilar.

Niderlandiya, Frantsiya va Germaniya (XV-XVI asrlar) san'atining rivojlanishini Shimoliy Uyg`onish deb yuritiladi. Rangtasvirchilardan Yan Van Eyk, katta  P.Breygellarning ijodi o`sha davr san'atining cho`qqisi hisoblangan. Germaniyada nemis Uyg`onishining buyuk rassomlaridan biri A.Dyurer hisoblangan.

     Kaydalov yaratgan portretda Navoiyning 50-55 yoshlar o’rtasidagi siymosi – kuchli, go’zal, har tomonlama kamol topgan shahs davlat arbobi va shoir timsolida tasvirlangan. Rassom Navoiyning hayotidagi tez-tez uchrab turadigan ko’pgina fojiali kunlarni bir chekkaga surib qo’yib, uni ijod, zavq-shavqqa to’la ko’rinishda ifoda etgan.

    Uning yuzlarida chuqur va qalin ajinlar yoq. Soqollarida faqat yangi tusha boshlagan oqlar seziladi. Xazrat navoiyning boqishlarida jiddiylik, charchaganlik alomatlari sezilmaydi, kuch-quvvati hali ko’pdek tuyuladi. Deraza oldiga qo’yilgan gul ham buni tasdiqlaydi, Ya’ni shoirning hayoti va ijodining gullagan davri ekanligini bildiradi. Asar mazmun jihatidan ham, kompozisiya jihatidan ham rassomning eng muvaffaqiyatli ishlaridan hisoblanadi.

    Bu suhbatdan so’ng Kaydalovning  “A.Navoiy’ nomli portreti kompozisiyasini mustaqil tahlil qilish tavsiya etiladi.

Mamlakatimizda Alisher Navoiyga bag’ishlangan yirik haykallardan biri Toshkentdagi milliy istirohat bog’idagi monument yodgorlik xisoblanadi. Mazkur xaykal yodgorlik 1992 yilda haykaltaroshlar M.Aliyev va boshqalar tomonidan yaratilgan.

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

1. Alisher Navoiy kim?

2. Navoiy haqidagi monument- yodgorlik qayerda va qachon o’rnatilgan?

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa. Alisher Navoiyning siymosini chizish.

                                                                         O`IBDO`                         Qurbonova N

30-dars         Tasviriy san’at         6- “a”  19,04,2016           “Ko’rildi”__________________

                                                          6-”B»   18,04,2016             6-”V”       23,04,2016

Dars mavzusi:  Tarihiy yoki mifologik mavzularda  portret ishlash.

Darsning maqsadi: Sifatli ta’lim berish.
a) ta'limiy maqsad: o’smir va yoshlarga san'at sirlarini, uning mе’ros namunalarini har tomonlama o’rgatish

b) rivojlantiruvchi maqsad: hayot va san’at voqyeligiga tuyg’uli munosabatni rivojlantirish;
s) tarbiyaviy maqsad: Ayni yangilanish, rivojlanish davri yosh avlodni bilimdon, yaratuvchan, yuksak madaniyatli va mustaqil mamlakat takdiri uchun masul shaxslar qilib tarbiyalash.

DTS talablari:

Bilim: O’quvchi va yoshlarni tasviriy san'at yunalishi bo’yicha ijodkorlikka еtaklash, layoqat sеzilganda esa astoydil o’rgatish uchun maxsus maktab yoki tugaraklarga jalb etish.

Konikma: Rassomlar, ularning asarlarini og’zaki yoki yozma nutqda sharhlay bilish.

Malaka: yoshlar pеshqadamlik qilmoqlari uchun zamon talablariga javob bеradigan yo’qori malakali, ongli mutaxassis kadrlar tayyorlash.

Dars turi: an'anaviy.
Dars jihozi: kitoblar, doska, rangli bo`r, tarqatma materiallar (test, savollar), texnik vositalar,  rasm daftar, plakatlar.
Dars rejasi:
I.    Tashkiliy qism                              -3 daqiqa
II.   Uy vazifani mustahkamlash         – 12 daqiqa
III.  Yangi mavzu bayoni                     – 15 daqiqa
IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash    – 10 daqiqa

V.   O’quvchilarni baholash                 – 3 daqiqa

VI.   Uyga vazifa                                - 2 daqiqa 

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat.

Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:
1. Portret janrida ishlagan rassomlardan kimlarni bilasiz?

III. Yangi mavzu bayoni.

Portret janri O`zbekiston rangtasvirchilarining kuchli jixatlaridan biri hisoblanadi. O`zbekistonda kuchli realistik maktab tarkib topishi ajoyib portretnavis-rassomlar sulolasini vujudga keltirdi. Ular orasida A.Abdullayev, R.Ahmedov, R.Choriyev, T.Oganesov, V.Burmakin kabi portret ustalari jahonda keng tan olinganligi e'tirof etiladi. Mustaqillikning ijobiy ta'siri ularoq, san'atning turli yo`nalish va uslublarida erkin ijodga yo`l ochildi. Jumladan portret janrida ham. Buning natijasida portret zamonaviy badiiy jarayonida yetakchi bo`lib qoldi. Respublikamizning yetakchi badiiy oliygohi K.Behzod nomidagi Milliy rassomlik va dizayn instito`tida aynan, realistik maktab asosida o`quv mashg`ulotlari olib boriladi. Bu esa rangtasvirning realistik janrida ijod etgan o`tmish ijodkorlarimizning boy merosini tan olinganligi, shuningdek, jahon san'ati ilg`or tajribasini chuqur o`rganishdan dalolat berib, bo`tun dunyoda avangard yo`nalish bilan bir qatorda, aynan, realistik yo`nalish rivojiga e'tibor bilan qaralganligini ko`p jihatdan namoyon etadi.

1990 yillarda o`zbek rangtasvirida portret janrining asoschisi, yetakchi portretnavis, akademik A.Abdullayev ham ijodiy faoliyatini davom ettirdi. Butun umri davomida u iste'dodli va ma'naviy go`zal insonlarga hurmatini saqlab qoldi. Musavvir mo`yqalamiga mansub har bir portret kishilarning chuqur ma'naviy dunyosini akslantiruvchi, rassom bilan portret qahramoni va portret bilan tamoshabin o`rtasidagi haqiqiy va ochiq munosabatni taqozo etuvchi manbadir. 1999 yilda A.Abdullayevning 1984 yilda yaratilgan mashhur avtoportretini turli davr va halqlarga mansub buyuk rassomlar avtoportretlari saqlanayotgan dunyoning yirik to`plami, Uffitsidagi (Italiya) kartina galeriyasiga berilishi O`zbekiston san'ati uchun olamshumul voqea bo`ldi. Yaqin davr (2001) da esa musavvir "Ofarin" respublika sovrinining "San'atga baxshida umr" nominatsiyasi bilan taqdirlandi.

Akademik R. Ahmedov o`z portretlarida epik kenglik va teranlikka erishadi. Uning qahramonlari oddiy insonlar, qishloq kishilari bo`lib, aynan, ularda musavvir donishmanlikni, ma'naviy poqlikni, yuksak ahloqiy qoidalarni gavdalantiradi. ("Jizzaxlik ayol", 1992; "Nigina" 1993).

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

1. Alisher Navoiy kim?

2. Navoiy haqidagi monument- yodgorlik qayerda va qachon o’rnatilgan?

3. Alisher Navoiyning qanday asarlari bor?

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa.     Do’stingiz portretini chizish.

31-dars         Tasviriy san’at         6- “a”  26,04,2016            “Ko’rildi”__________________

                                                          6-”B”           25,04,2016           6-”V”       30,04,2016

Dars mavzusi:  Rangtasvirda syujetli kartina yaratish. Suhbat xamda syujetli kartinalarni tahlil etish.

Darsning maqsadi: Rangtasvirda syujetli kartina yaratish. Suhbat xamda syujetli kartinalarni tahlil etishni o’rganish.
a) ta'limiy maqsad: tarihiy yoki mifologik mavzularda  portret ishlashni o’rgatish;
b) rivojlantiruvchi maqsad: hayot va san’at voqyeligiga tuyg’uli munosabatni rivojlantirish;
s) tarbiyaviy maqsad: tasviriy san’atda tarihiy yoki mifologik mavzularda ishlangan portretlarni badiiy idrok etishni tarbiyalash.

DTS talablari:

Bilim: Turli janrlardagi san’at asarlarining yaratilish texnikasini ajrata olish va ularni tahlil eta bilish.

Konikma: Rassomlar, ularning asarlarini og’zaki yoki yozma nutqda sharhlay bilish.

Malaka: Tasvirlanayotgan odam va hayvonlarni obrazli tasvirlash.

Dars turi: an'anaviy.
Dars jihozi: kitoblar, doska, rangli bo`r, tarqatma materiallar (test, savollar), texnik vositalar,  rasm daftar, plakatlar.
Dars rejasi:
I.    Tashkiliy qism                              -3 daqiqa
II.   Uy vazifani mustahkamlash         – 12 daqiqa
III.  Yangi mavzu bayoni                     – 15 daqiqa
IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash    – 10 daqiqa

V.   O’quvchilarni baholash                 – 3 daqiqa

VI.   Uyga vazifa                                - 2 daqiqa 

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat.

Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:
1. Alisher Navoiy kim?

2. Navoiy haqidagi monument- yodgorlik qayerda va qachon o’rnatilgan?

III. Yangi mavzu bayoni.

Rangtasvirda xam,ish boshlashdan avval naturadagi umumiy rang munosabatlarini diqqat bilan o’rganib chiqish lozim. Shuning uchun bu masalaga 5-10 minut vaqt sarflab, naturaning umumiy rang munosabatlarini tushunish kerak: eng och va eng to’q (zich) dog’ qayerda, tusi va rang kuchi bo’yicha asosiy farqlar (to’yinganligi) qanday ekanligini topish kerak. Masalan, naturadagi sariq olmalar  fondagi sariq mato bilan solishtirilsa, olmalar matodan ochroq ularning sariq tusi sariq matoga nisbatan yorqinroq (to’yingan)ko’rinadi. Rangning uch xil o’ziga xosligi bo’yicha natura qo’yilmasidagi buyumlarning asosiy rang xususiyatliligi mavjud.

Rang munosabatlarini eng avvalo och va intensiv ranglarni qidirishdan boshlash kerak,so’ng eng to’qini topib,qolganlarini esa shularga nisbatan aniqlash ma’qul. Keyingi tuslarga biroz to’qroq va biroz intensiv bo’lganlar va boshqalar kirasdi.Murakkab kulrang tuslar oxirida beriladi.

                Dastlabki va yakunlovchi  tuslarni har doim ham eng och va eng to‘q hamda to‘yingan qilib olinmaydi.  Qo‘yilmadagi eng och joy har doim ham oq bo‘lavermaydi, eng to‘q joy esa qora bo‘lmaydi. Kuchli to‘yingan yorqin ranglar ham kamdan-kam uchraydi.  Natyurmortdagi qizil pomidorni odatda yorqinligi bo‘yicha toza qirmizi rangda emas,  balki uni 50% ga  sustroq tusda berish ma’qul.  Hattoki  bahorgi o‘t - o‘lanlarni tasvirlashda juda ehtiyotkor bo‘lish lozim. Uning yorqinligini shunday kuchaytirib tasvirlash mumkinki, natijada u  o‘zining tabiiy ko‘rinishidan boshqacha bo‘lib chiqib qoladi.  Shuning uchun ishga kirishishdan avval umumiy tus va ranglar kuchini aniqlab olish kerak:  munosabatlarni qanday bo‘yoqlar  yig‘indisida bajarish – och yoki to‘q, yorqinlikning (to‘yinganlik)  qanday chegarasida bo‘lishini ham aniqlash muhim. Qisqa qilib aytganda, naturaning umumiy tus va rang holatini bilish kerak.  Bunday holatni saqlab qolish uchun balki  ranglar munosabatini chegaralangan bo‘yoqlarda  tasvirlashga to‘g‘ri keladi. Ishni eng och,  to‘q va yorqin  tuslardan boshlaganda politradagi barcha ranglardan,  shu bilan birga eng yorqin va keskin bo‘yoqlardan foydalanish shart emas.

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

Tasviriy san’atning janrlari qaysi qatorda to’g’ri ko’rsatilgan?

a) manzara, natyurmort, portret, animal, haykaltaroshlik

b) naqqoshlik, manzara, dizayn

s) rangtasvir, natyurmort, grafika

d) manzara, yog’och o’ymakorligi, naqqoshlik

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa. Ertak qahramonlarini chizish.

32-dars         Tasviriy san’at    6- “a”  03,05,2016             “Ko’rildi”__________________

                                                          6-”B”           02,05,2016             6-”V”       07,05,2016

Dars mavzusi:  “Bahorgi ishlar” syujetli kartina eskizini ishlash.

Nazorat ishi-4.

Darsning maqsadi: Sifatli ta’lim berish.
a) talimiy maqsad:

suvbo’yoqda rasm ishlash qoidalari va bosqichlari, shakl bеrish, xaraktеrni topish yo’llari bilish.

b) tarbiyalovchi maqsad:

Ayni yangilanish, rivojlanish davri yosh avlodni bilimdon, yaratuvchan, yuksak madaniyatli va mustaqil mamlakat takdiri uchun masul shaxslar qilib tarbiyalash

s) rivojlantiruvchi maqsad:

 Badiiy kasb-hunarlar haqida tasavvurlarni shakllantirish.

DTC talablari:

Bilim:  rangshunoslik va rangtasvir tеxnologiyasi xamda uning asosalari xususida tushuncha va bilimlarini o’stirish.

Ko’nikma: Tasviriy faoliyatda shaxsiy gigiyena va texnika xavfsizligi qoidalariga amal qilish.

Malaka:  yoshlarni tasviriy san'at yunalishi bo’yicha ijodkorlikka еtaklash, layoqat sеzilganda esa astoydil o’rgatish uchun maxsus maktab yoki tugaraklarga jalb etish.

Dars turi: an'anaviy.
Dars jihozi: kitoblar, doska, rangli bo`r, tarqatma materiallar (test, savollar), texnik vositalar,  rasm daftar, plakatlar.
Dars rejasi:
I.    Tashkiliy qism                              -3 daqiqa
II.   Uy vazifani mustahkamlash         – 12 daqiqa
III.  Yangi mavzu bayoni                     – 15 daqiqa
IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash    – 10 daqiqa

V.   O’quvchilarni baholash                 – 3 daqiqa

VI.   Uyga vazifa                                - 2 daqiqa 

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat.

Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:
Tasviriy san’atning janrlari qaysi qatorda to’g’ri ko’rsatilgan?

a) manzara, natyurmort, portret, animal, haykaltaroshlik

b) naqqoshlik, manzara, dizayn

s) rangtasvir, natyurmort, grafika

d) manzara, yog’och o’ymakorligi, naqqoshlik

III. Yangi mavzu bayoni.

Rangtasvir - rang san'ati. Rangtasvir - xaqiqiy hayotni aks ettirib, tamoshabinning fikri va hissiyotlariga ta'sir o`tkazuvchi tasviriy san'at turlaridan biridir.

Biror bir satx yuzasiga, bo`yoqlar (moybo`yoq , tempera, akvarel, guash va boshqalar) bilan bajarilgan san'at asariga rangtasvir deyiladi. Rangtasvirdagi obrazlar juda yorqin va tamoshabop. Rassomlar asarlarini rangtasvir va plastik vositalar bilan yaratadilar. Ular qalamtasvir va kompozitsiya imkoniyatlaridan foydalanganlari bilan, rangtasvirdagi eng asosiy ta'sirchanlikni beruvchi vositalardan biri bu rang hisoblanadi.

Rangtasvirdagi tasvirlar tasviriy satxda uzluksiz bo`yoq  qatlamini hosil  qiluvchi bo`yoqlar yordamida yaratiladi. Xattoqi akvarel rangtasvirida 2.qog`ozda bo`yoq  tegmagan joylar qolsa ham, tasvirning uzluksizligiga ta'sir qilmaydi, chunki bo`yoqlar bir-biriga singishib va aralashib ketishadi.    

Rangning tasviriy va ta'sirchanlik imkoniyatlaridan rangtasvirda rassomga zarur bo`lgan erkinlik va to`liq kuch bilan foydalaniladi. Rang orqali kompozitsiyadagi asosiy fikrni ajratib ko`rsatish, muhim detallarini bo`r ttirish, masofani chuqurligini berish yoki tasvirning yassiligini berish mumkin.

Rangtasvirning eng muhim ajralib turuvchi xususiyatlari shundan iboratki, unda shakl va masofaning tasviri, obrazlar va harakatlar faqat rang orqali ko`riladi.

Rangtasvir inson hissiyotlari va xarakterining murakkab dunyosini aks ettirishi bilan birga tabiatning nozik o`zgarishlari, fantastik obrazlar va falsafiy fikrlarni berish xususiyatiga ega. Bo`larning hammasi rangtasvir janrlari orqali beriladi.

IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash:  

1. Natyurmort so’zining ma’nosi nima?

a) peyzaj;    b) asl ko’rinish;   s) portret;   d) jonsiz tabiat.

2. Asosiy ranglar qaysi qatorda berilgan?

a) ko’k, qizil zangori;   b) qizil, sariq, yashil;

s) zangori, qora, sariq; d) binafsha rang; zangori, qizil.

V.   O’quvchilarni baholash.

VI. Uyga vazifa. Ijodiy ish.

33-dars         Tasviriy san’at   6- “a”  10,05,2016             “Ko’rildi”__________________

                                                          6-”B”           05,2016             6-”V”       14,05,2016

Dars mavzusi:  Erkin mavzuda syujetli kartina ishlash.

Darsning maqsadi: Sifatli ta’lim berish.
o'quvchilarning badiiy fikr doirasini kengaytirish.

b) tarbiyalovchi maqsad:

 halq amaliy san'ti, tasviriy san’at bilan tanishtirish orqali barcha bolalarni badiiy-estetik didini o‘stirish.

s) rivojlantiruvchi maqsad:

tasviriy malaka (rasm ishlash, haykal yasash v.b.)larni rivojlantirish.

DTC talablari:

Bilim:  Dastgoh asarlari, syujetli kartinalarning yaratilish jarayoni, haykaltaroshlik turlari (dastgoh, monumental, hiyobon uchun ishlanadigan haykal) haqida tasavvurga ega bo'lish.

Ko’nikma:  Tasviriy faoliyat uchun qo'shimcha materiallarning amaliy asoslarini real hayotda ko'ra bilish va ulardan foydalana olish.

Malaka:  Atrof muhitdagi go'zallik haqidagi bilimlarini o'z faoliyatiga tatbiq eta olish.

Dars turi: an'anaviy.
Dars jihozi: kitoblar, doska, rangli bo`r, tarqatma materiallar (test, savollar), texnik vositalar,  rasm daftar, plakatlar.
Dars rejasi:
I.    Tashkiliy qism                              -3 daqiqa
II.   Uy vazifani mustahkamlash         – 12 daqiqa
III.  Yangi mavzu bayoni                     – 15 daqiqa
IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash    – 10 daqiqa

V.   O’quvchilarni baholash                 – 3 daqiqa

VI.   Uyga vazifa                                - 2 daqiqa 

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat.

Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:
1. Natyurmort so’zining ma’nosi nima?

a) peyzaj;    b) asl ko’rinish;   s) portret;   d) jonsiz tabiat.

2. Asosiy ranglar qaysi qatorda berilgan?

a) ko’k, qizil zangori;   b) qizil, sariq, yashil;

s) zangori, qora, sariq; d) binafsha rang; zangori, qizil.

III. Yangi mavzu bayoni.

Naturani yaxlit idrok etganda, yorug‘lik tikka ta’sir etayotgan joydagi narsalar yagona  bir qismni tashkil etadi va undagi dog‘lar kuchliligi bo‘yicha soya qismdagiga teng kela olmaydi. Xuddi shularni shaxsiy va tushayotgan soyalarga moslash mumkin:  ular tus bo‘yicha yarimsoya bilan yaxshi chiqishadi,  yarimsoya esa tasvirning yorug‘lik  qismlaridagi kuchga teng kela olmaydi. Soyadagi refleks yarimsoyadan och bo‘la olmaydi,  ammo shaxsiy soyaning umumiy tusiga bo‘ysunadi.  Ob’ektdagi ushbu katta shakllar yoki buyumlar guruhi tusi va rangining  to‘g‘ri saqlanishi tasvirga yaxlitlik va yoritilishining to‘g‘ri bo‘lishiga turtki bo‘ladi.

                Umumiy ranglar munosabati va navbatdagi ishning davomi naturaga hos koloritni hisobga olgan holda borishi kerak. Naturadan kam ishlagan, tajribasiz rassomlar u yoki bu natyurmort ranglavha etyudini , manzarani yoki portretni tasvirlayotganda har doim ham undagi yaxlitlik va bo‘yoqlar birligini muvaffaqiyatli bajara olishmaydi. Naturadan ishlash jarayonida  har bir aniq holatda koloritni tushunib yetish, tusli va rangli holat xususiyatini ko‘rsata bilishlari zarur. Hamma gap natura bo‘yoqlaridagi umumiy tus, rang holati va kolorit birligini ko‘rish va tushunib yetishdadir.

      Yirik plandagi tus munosabatlarini  aniqlab olgandan so‘ng ,  yorug‘-soya qismlarini modellashtirishga ya’ni ,har bir buyumning yorug‘-soyasi, yarim soya , shaxsiy hamda tushayotgan soyalarini topgan holda xajmli shaklini rang-barang qilib tasvirlashga o‘tish mumkin.  Shuni yodda tutish  kerakki , buyumlarning ustki qismi ham rang-tusi bo‘yicha, ham yorug‘ligi  bo‘yicha,  ham to‘yinganligi bo‘yicha ham  tushayotgan yorug‘lik nurining oraliq masofasiga,  sinadi, burchagiga hamda atrofida o‘rab turgan buyumlarning reflekslariga  va kontrast munosabatlariga bog‘liq holda o‘zgaradi. Yorug‘likka, yarim soyaga yoki soyaga yonma-yon turgan qandaydir ikkita yuza jismlaridagi narsalarda bir xil yoritilish sharoiti mavjud emas. Buyumni barcha qismini palitrada topilgan rang bilan unga och yoki to‘q  rangni qo‘shib ishlash mumkin emas. Buyumning har bir bo‘lagi uchun yangi va yana yangi bo‘yoq qorishmalarini topish kerak. Odatda lokal (buyum)  rangi yarim soyada sezilarliroq, chunki yarim soya yorug‘lik manbaining asosiy va aks etayotgan tomonlaridan ancha sust ta’sir etadi. Buyumning xajmli shaklini jozibadorligi va natura qo‘yilmasining yaxlitligini to‘g‘ri anglash uchun , issiq tuslar bilan yonma-yon aralash kontrast kuchida inson ko‘zi sovuq rangni ko‘radi. Bir rang boshqasiga qo‘shimcha bo‘lgan rangni his qiladi. Buning natijasida naturadagi sovuq ranglarga issiq ranglar hamisha yo‘ldoshdir. Agar biz buyumning sirtida zarg‘aldoq rangni ko‘rsak, yonida esa albatta  havo rangni sezamiz.

IV. Yangi mavzuni  mustahkamlash.

1. Portret nima?

2. Portret qanday guruhga ajratiladi?

Yashil rang qaysi bo’yoqlar aralashmasidan olinadi?

a) Zangori va sariq rangning aralashmasidan;  b) Zangori va qizil rangning aralashmasidan;

s) Zangori va binafsha rang aralashmasidan;    s) To’g’ri javob yoq.

 Toshkentdagi “ Amir Temur” haykalining muallifi kim?

a) M.Nabiyev;     b) D.Ro’ziboyev;    s) I.Jabborov va K.Jabborovlar;   d) A.Boymatov.

V. O’quvchilarni bahlash.

VI. Uyga vazifa. Rasmni akvarelda tugatish.

34-dars         Tasviriy san’at         6- “a”  17,05,2016          “Ko’rildi”__________________

                                                          6-”B”           16,05,2016             6-”V”       21,05,2016

Dars mavzusi:  Erkin mavzuda syujetli kartina ishlash.

Darsning maqsadi: Syujetli kartina ishlashni o’rgatish.
a) ta'limiy maqsad: tarihiy yoki mifologik mavzularda  portret ishlashni o’rgatish;
b) rivojlantiruvchi maqsad: hayot va san’at voqyeligiga tuyg’uli munosabatni rivojlantirish;
s) tarbiyaviy maqsad: tasviriy san’atda tarihiy yoki mifologik mavzularda ishlangan portretlarni badiiy idrok etishni tarbiyalash.

DTS talablari:

Bilim: Turli janrlardagi san’at asarlarining yaratilish texnikasini ajrata olish va ularni tahlil eta bilish.

Konikma: Rassomlar, ularning asarlarini og’zaki yoki yozma nutqda sharhlay bilish.

Malaka : Tasvirlanayotgan odam va hayvonlarni obrazli tasvirlash.

Dars turi: an'anaviy.
Dars jihozi: kitoblar, doska, rangli bo`r, tarqatma materiallar (test, savollar), texnik vositalar,  rasm daftar, plakatlar.
Dars rejasi:
I.    Tashkiliy qism                              -3 daqiqa
II.   Uy vazifani mustahkamlash         – 12 daqiqa
III.  Yangi mavzu bayoni                     – 15 daqiqa
IV.  Yangi mavzuni mustahkamlash    – 10 daqiqa

V.   O’quvchilarni baholash                 – 3 daqiqa

VI.   Uyga vazifa                                - 2 daqiqa 

Darsning borishi:

I. Tashkiliy qism:

O’quvchilar bilan salomlashish.

Davomat.

Darsga hozirlik ko’rish.

II. O’tilgan  mavzuni mustahkamlash:
1. Natyurmort so’zining ma’nosi nima?

a) peyzaj;    b) asl ko’rinish;   s) portret;   d) jonsiz tabiat.

2. Asosiy ranglar qaysi qatorda berilgan?

a) ko’k, qizil zangori;   b) qizil, sariq, yashil;

s) zangori, qora, sariq; d) binafsha rang; zangori, qizil.

III. Yangi mavzu bayoni.

O`rta asrlarda kitob miniatyura san'ati Yaqin Sharq, Markaziy va O`rta Osiyo, Eron, Hindiston, Vizantiya, Qadimgi Rus va Sharqiy Yevropa mamlakatlarida gullab yashnadi. Shu davrlarda yashab ijod etgan Kamoliddin Behzod , Maxmud Muzaxxib, Murod Samarkandiy va boshqa qator musavvirlar Sharq miniatyura san'atining nodir na'munalarini yaratib qoldirdilar. Bo`lar orasida Ayniqsa Kamoliddin Behzod ning faoliyati (taxminan 1466-1535 yillar) diqqatga sazovordir. Kamoliddin Behzod  Xirotda tugilgan. Bu yerda Husayn Boyqaro ko`tubxonasida ishlagan. 1507 yil Xuroson Shayboniyxon qo`liga o`tgach, Behzod  Buxoraga ko`chib kelgan va shu yerda 1522 yilgacha yashab, ijod qilgan va o`zining mashhur Shayboniyxon portretini yaratgan. Keyinchalik qisqa vaqt  Tabrizda (1522-1524) keyin yana Xirotda yashab ijod etgan.

Buyuk Alisher Navoiy g`amho`rligida kamol topgan Behzod  Sa'diyning "Bo`ston", "Guliston", Nizomiyning "Hamsa", Hisrav Dehlaviyning "Xamsa", Sharafiddin Ali Yazdiyning "Zafarnoma" asarlariga ko`plab suratlar chizgan.

A. Navoiyning dostonlarini ajoyib suratlar bilan bezagan. Behzod ning ijodiy rejalarini keyinchalik uning shogirdlari Qosim Ali, Maxmud Muzaxxib, Mulla Yusuf va boshqalar davom ettirdilar. O`rta asrlar kitob miniatyurasi hozirgacha bizni o`zining go`zalligi, bo`yoqlarining yorqinligi 4.va tozaligi, bezaklarining murakkabligi, obrazlarining qiziqarliligi bilan lol qoldirib keladi.

Rangtasvirning yana bir turi dekorativ naqqoshlik hisoblanadi.

Kartina va monumental rangtasvirdan farqli bo`lgan mustaqil fikriy - obrazga ega bo`lmagan, dekorativ xarakterga ega bo`lgan syujetli rangtasir kompozitsiyalari dekorativ rangtasvir deyiladi. Dekorativ rangtasvir me'moriy inshoot va dekorativ - amaliy san'at buyumlaridagi bezaklarning turli ko`rinishlarini birlashtiradi.

Me'moriy dekorativ bezak devorga, gumbaz, fasad va binoning boshqa elementlariga yoki xolstga bajarilishi mumkin.       

Teatr dekoratsiyasi ham rangtasvirning turlaridan biri hisoblanadi. Uning vazifasi spektaklning obrazini yaratishdan iboratdir. Spektaklni badiiy bezash stsenografiya deb ham yuritiladi.

IV. Yangi mavzuni  mustahkamlash.

1. Portret janrida qanday rassomlar ishlagan?

2. Tasviriy san’atning janrlarini aytib bering.

Byust nima?

a) Ko’p figurali haykaldan tashkil topgan figura;    b) Odamning ko’kragigacha tasviri;

s) Toshdan ishlangan har qanday haykal;             d)Faqat loydan ishlangan haykal.

 Plakat so’zining ma’nosi nima?

a) Rasm;    b) E’lon;    s) Kalendar;     d) Qog’oz.

 Portret so’zi qaysi tildan olingan/

a) Grek;   b) Rus;   s) Fransuz;    d) Ingliz.

V. O’quvchilarni bahlash.

VI. Uyga vazifa. Ijodiy ish.