Баяндама " Дарынды балалармен жұмыс істеу жолдары"

Әулиекөл ауданы  №2Аманқарағай орта мектебі Бастауыш сынып мұғалімі:Туребекова Л.М. Дарынды балалармен жұмыс істеудің жолдары Қазіргі мектепті жетілдіру бағыттарының бірі – дарынды балалармен жұмыс. Қай қоғамда болмасын ойлау қабілеті дамыған шығармашылықпен айналысатын талантты, дарынды жастар қажет, сондықтан мектептің міндеті осындай балаларды анықтап, қолдау көрсету. Біз баланың дарындылығы деп, оны өз  құрдастарымен салыстырғанда бірдей жағдайда білім игеру деңгейінің шоғырлығымен аса  ерекше байқалатын шығармашылық қабілетінің байқалуы деп түсінеміз. Дарындылыққа  педагогикалық энциклопедияда мынадай анықтама берілген: дарындылық ­ белгілі бір әрекет  саласында ерекше жетістікке жеткізетін адам қабілеті дамуының жоғары деңгейі. Қазіргі кезде  балалар дарындылығын арттыру үшін көптеген жұмыстар ұйымдастырылды. Яғни баланы оқыту  мен тәрбиелеуде түрлі ізденіс жұмыстары арқылы дарындылықты анықтап олардың дұрыс  қалыптасуына жағдай жасау керек.Дарынды балалардың қабілетін дамытудың келесі жолдарын  іріктеп алуға болады: 1. Сабақтар; 2. Пәндік үйірмелер; 3.Интеллектуалдық ойындар; 4. Олимпиадалар; 5. Ғылыми­практикалық конференция ( зерттеу жұмысы); Педагогикалық ізденіс пен әрекеттің бүгінгі қызметінің нәтижесі ертеңгі қоғам сұранысына сай,бәсекеге қабілетті жеке тұлға дайындап шығара аламыз ба?-деп өзіме-өзім сауал қоя отырып, осы сауалға жауап іздеуге тырыстым.  Тақырыптың өзектілігі  қазіргі кезде бала дарындылығын ашуға байланысты әдістемелер өте аз,  қазақ тілінде  құрастырылған әдебиеттер немесе мұғалімдерге арналған нұсқаулардың жоқтығы.  Нұсқаулардың болғанның өзінде орыс тілінде жазылған  немесе кез келген мұғалімнің қолына  түсе бермейтін тапшы әдебиет екені белгілі. Егер де олимпиадаға дайындайтын курстар мен   әдістемелік­нұсқаулар арқылы бастауыш сынып мұғалімдері тәжірибе алмасып отырса, мұғалім  шығармашылық ізденіс жолында жүрсе, мұғалім олимпиадаға дайындықтың дұрыс жолын   таңдап алып , оңтайлы нәтижелерге қол жеткізер еді. Олимпиадаға дайындық бағытындағы   мұғалімнің әдістемесінің мақсаты мен міндеттерінің дұрыс құрылуының арқасында оқушы пән  бойынша терең білім алып, жоғары нәтижеге жетері сөзсіз.Осы орайда өз тәжірибемнің негізінде  оң нәтижеге қол жеткізу үшін, мектеп бағдарламасының біліміне сүйене отырып,математика  пәнін тереңдете оқытып,олимпиадаға дайындау.   1­2сынып оқушысының жас ерекшелігін  ескеріп,әр түрлі деңгейдегі (олимпиадалық)есептер,сөзжұмбақтар,математикалық  жұмбақтар,ребустар,қызықты геометриялық тапсырмалары жинақтап құрастырып, жұмыстар  ұйымдастырудамын.   Мақсаты: Оқушылардың логикалық ой­өрісін, шығармашылық қасиеттерін аша отырып, өз  бетінше жұмыс жасауға, тапқырлыққа, математика оқу бағдарламасын терең меңгеруге  жасалған.   Міндеттері: Оқушыларға олимпиадаға дайындық кезінде математика пәні бойынша терең білім  беру;Оқушыларға өз бетімен жұмыс істеуге жағдай жасау;  V. Күтілетін нәтиже:Іздемпаз,білімге құштар, терең және тиянақты білім алған оқушы шығару.  Қазіргі мен сабақ беріп жүрген 1­сынып оқушыларының ішінде математика пәніне, ән өнеріне, би өнеріне, бейнелеуге бейімі жоғары оқушылар бар. Әрбір сабақтарда және сабақтан тыс  уақыттарды осы балалардың қабілетінің әрі қарай дамуына көмек беруді ұстаздық парызым деп  санап, үнемі үздіксіз жүргізіліп отырған жұмыс түрлерін басқа ұстаздармен бөлісуді жөн көріп  отырмын.1­сыныпта математика пәніне қабілеті жоғары үш оқушы бар. Ол оқушылармен  жұмыс  жүргізу төмендегі кезеңдер арқылы жүзеге асады: 1.      Қабілеті жоғары деген оқушыны мұғалім толық зерттеуі керек. Мысалы оқушыға  педагогикалық­психологиялық карта құру, бала бейімін анықтаудың ең басты жолы болып  табылады (үлгі).  Сыныптың педагогикалық ­ психологиялық картасы р/ с   ң ы н ы ш у қ О і н ө ж ы т а ­   , і   н ү к н а ғ у Т ы й а   ы н ы с а н а ­ а т А і н ө ж ы т а ­ і і м р і г л Ү ы ғ ы л у а с н е Д   н е м   і м і л і Б ы с а т н ы   е к к е б ң Е ы с а р а қ з ө к і л е д е Б   і з ө ­ н і з Ө ы у р а қ с а б   а ғ н ы С ы с а р а қ з ө к і б і т р ә Т ы й а ж ­ н е к е М   ы с а б т О ы т а п и с   ы ғ а д н ы с а б т О ы н а с   а л а б 2.      Мінездеме, қабілет бағытын анықтау(үлгі). ­         Батай Назерке  1­сынып оқушысы  математика пәнінен өте алғыр,ауызша, жазбаша  есептеуге шапшаң,тапсырманы өз бетімен орындағанды  ұнатады. ­         Сыныптастарына әрқашан қолұшын беруге әзір. Отбасында анасының көмекшісі. ­         Би үйірмесіне барады. Өлең айтқанды ұнатады. ­         Болашақта кім боласың? –деген сұраққа... – Дәрігер боламын дейді. ­         Қандай пән ұнайды? – деген сұраққа ­         Маған математика пәні ұнайды. Себебі математика  адамның ойын дамытады дейді. Зерттеу қортындысы: «Мінезі сабырлы, тиянақты, ойланып сөйлейді, әр ісінде байсалды. Өзіне сенімді, достарының  алдында мақтанғанды ұнатпайды, жауапкершілігі мол, әрқашанда сабаққа кең дайындықпен  келетін үздік оқушы». 3. Дарынды оқушылардың банкі. № Оқушының  аты­жөні: Олимпиада Мектепшілік Аудандық ұпай орны ұпай орны 1       Осылай қабілетті балалардың мінез­құлықтары толық зерттелгеннен кейін сынып ішіндегі  бейімі ұқсас балалардан топ құрылады (бұл бала бейіміне қарай жұмыс жоспарын құру үшін  жасалады). 3.      Балаларды бейімі жағынан топтастырып, олармен жұмыс жоспары құрылады. 4.      Сол жоспар бойынша сабақ кезеңдерінде және сабақтан тыс уақыттарда баланың деңгейіне  сай тапсырма түрлері дайындалып, бала оны орындау барысында өзінің жолын, іздейтіндей  жағдай жасалады. Тапсырма үлгілері:        Тест № 1 (1­сынып)  I­нұсқа  1. Қай сан 6­дан кейін тұрады?  а)5    ә)4     б)7  2. 5­санының алдында қай сан тұрады?  а)4     ә)3     б)6   3. 7 мен 9 сандарының арасында қай сан тұрады?  а)6   ә)10   б)8   4. Азайту белгісін тап:  а) +     ә)­     б)>   5. «Кіші» белгісін тап:  а)<   ә) >     б)=  6. Тура теңдікті тап:  а)2< 1    ә)6 > 5   б) 5= 5  7. Тура теңсіздікті тап: а)5 <6   ә)7= 7   б)4=6   8. Тура емес теңдікті тап:  а)9> 8   ә)4см < 3 см   б) 4= 6 9. Өрнектің екінші қосылғышы неге тең? 4+2=6  а)4   ә)6    б) 2  10. Өрнектің азайтқышы неге тең ? 7 ­ 4= 3 а)8   ә) 3   б) 4   № 2 1. Заңдылықты сақтап,сан қатарын жалғастыр:     7. 9. 16, 25, 41 … 2. Артық қатарды сыз.       2,4,6,8,10,12       1,2,6,7,9,8,10,3       1,3,5,7,9,11,13 3. Белгісіз санды тап.  6 +    = 10             6 +     =  9           8 ­      =  3             7 ­       =  2                      4. 16. Автобуста  18 адам отырды. Аялдамада  5 адам шықты ,  4 адам кірді. Қанша адам   автобуста қалды ?  5. Арман мектепке дейін 5 минут жүреді,ал ағасымен жүрсе ,екеуі неше минут жүреді ?          Сөзжұмбақ Көлденеңінен: 1.Аптаның бесінші күні. 2.Жыл басы.  Тігінен: 1.Аптадағы күн саны 2.12 жыл       1   2       2 Ребус                                       Қандай геометриялық фигуралардан құралған?                          ­Доптар қай үйде тұрады ?     Осындай дұрыс, жүйелі, тиімді жолға қойылған жоспар мен атқарылған жұмыстың арқасында  дарындық қасиеті бар баланың одан әрі қабілетінің дамуын арттыруға қолұшын беру, баланың  болашағына кең, жол салумен бірдей деп ойлаймын. Сонымен қатар оқушының білімінің  тереңдеп, танымдық­ғылыми бейнесінің қалыптасуына септігін тигізеді.      Өз ойымды қортындылай келе жас ерекшелігін ескере отырып қабілетіне қарай баланы жүйелі дамытып, қолдау көрсетіп отырса келешек жастардың мемлекетімізге әкелер үлесі зор болады.