Бошланғич синф ўқувчилари билан ишлашда ўқитувчиларнинг стрессга барқарорлик хусусиятлари
Оценка 5

Бошланғич синф ўқувчилари билан ишлашда ўқитувчиларнинг стрессга барқарорлик хусусиятлари

Оценка 5
doc
17.02.2020
Бошланғич синф ўқувчилари билан ишлашда ўқитувчиларнинг стрессга барқарорлик хусусиятлари
Бошланғич синф ўқувчилари билан ишлашда ўқитувчиларнинг стрессга барқарорлик хусусиятлари.doc

Бошланғич синф ўқувчилари билан ишлашда ўқитувчиларнинг стрессга барқарорлик хусусиятлари

 

Ўқитувчининг ўрни ва унинг вазифалари, ўсиб келаётган ёш авлодни тарбиялаш ишига жамият ва жамоатчилик томонидан эътибор қаратилишининг нақадар муҳим аҳамиятга эга. Мамлакатимизда "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури"ни ҳаётга тадбиқ этиш жараёнида ўқитувчининг ёш авлодга таълим ва тарбия беришида жамият олдида жавобгарлиги янада ортиб бораверади. Ҳозирги шароитда жамиятнинг мактаб олдига қўяётган талаблари кун сайин ортиб бормоқда ва бу талабларни амалда тўғри ҳал қилиш вазифаси ўқитувчига боғлиқдир.

Педагогик фаолиятда маълум ёш даврларида ёш ва индивидуал хусусиятлардан келиб чиққан ҳолда ташқи муҳитда содир бўладиган салбий ҳолатлар педагогларда стрессларнинг юзага келиши ва намоён бўлиши тарбияланувчиларга салбий таъсир кўрсатишига сабаб бўлади. Бизга маълумки, педагогик фаолият баъзи ёш даврлари билан боғлиқ ҳолда амалга оширилади. Бу ёш даврларида юзага келадиган кризисни вазиятга мослаштириб муаммоли вазиятларга тўғри ва адолатли ечим топиш педагогларда стрессга барқарорликни ривожлантиради.

            Кичикмактабдаври 6-7 ёшдан 9-10 ёшгачадавомэтади. Будаврда бола, фанасослариниўрганишучунбиологиквапсихологикжиҳатдантайёрбўлади. Унингпсихикасибилимолишгаетадигандаражадаривожланади. Шу ёшдаги бола идрокинингўткирлиги, равшанлиги, софлиги, аниқлиги, хаёлинингёрқинлиги, хотирасинингкучлилиги, тафаккуринингяққоллигиўзинингқизиқувчанлиги, ишонувчанлигибиланбошқаёшдагиболаларданажралибтуради. Мактабтаълимигатайёрланаётганболададиққатнисбатанузоқмуддатливашартли барқарорбўлади. Кичикмактабёшидагиболаларнингасосийфаолиятиўқишҳисобланади.

            Боланинг мактабга бориши, унинг психологик ривожланиши ва шахснинг шаклланишидаги ўрниғоятда катта. Бола ўқув фаолиятида ўқитувчи рахбарлигида инсон онгининг турли функциялари мазмунини эгаллайди, инсоний анъаналар асосида ҳаракат қилишни ўрганади, ўз иродасини ўқув мақсадларига эришиш учун машқ қилдиради. Ўқув фаолияти боладан нутқ, диққат, хотира, тасаввур ва тафаккурини керакли даражада ривожланишини талаб этган ҳолда, бола шахси ривожланиши учун янги шароитларни яратади.

            Будаврдаболанинг "Мен шуни хоҳлайман" мотивидан "Меншунибажаришимкерак" мотиви устунликқилабошлайди. Мактабдабиринчисинфгакелганҳар бирўқувчида психик зўриқишкучаяди. Бунафақатунингжисмонийсаломатлигида, балки хатти-ҳаракатидаҳам, яънимаълумдаражадақўрқўвникучайиши, иродавийфаолликнингсусайишиданамоёнбўлади.

            Ўкитувчилар оммасининг маълум қисми мустақил изланишда бўлиб, ўз билим савиясини ошириш билан фаол шуғулланмайди, малакасини оширишга интилмайди, баъзилар муайян билимлар соҳасида тараққиётдан бутунлай ортда қолмоқдалар. Бундай ўқитувчилар ўсиб келаётган ёш авлоднинг таълим ва тарбия тараққиётига  жиддий зарар  келтирадилар. Кичик мактаб ёшидаги болаларда билишга интилиш, қизиқишнинг кучлилиги, мустақиллигининг илк ривожланиш босқичининг ижобий самара бериши бевосита ўқитувчига боғлиқдир.

Кичик мактаб ёшидаги бола ўқитувчиси билан яхши эмоционал муносабатда бўлади. Шу давргача бевосита катталар раҳбарлигида у ёки бу ахборотларни ўзлаштириб келган бўлса, энди ўз хоҳиш иродаси билан зарур маълумотлар тўплашга, ўз олдига аниқ мақсад ва вазифа қўйишга ҳаракат қилади.

Ҳар қандайфаолиятниамалгаоширишдаинсон у ёкибударажадагижисмонийвапсихологикзўриқишларгадучкелади. Фаолиятмақсади, мотивлари, шахсустановкалариваиндивидуалпсихологикхусусиятларигамосҳолдамазкурзўриқишлартурлича кўринишвашаклларданамоён бўлади.Психологикзўриқишлар, яъни стрессларорганизмнингтурли функционал тизимларидагиўзгаришларданамоёнбўлиб, унингжадаллигиёки кучи кайфиятнингбузилишидантортиб, ошқозон ярасиёкиюракинфарктигачаолибкелишимумкин.

Стресслар интеллектуал фаолиятда ҳам ўзига хос тарзда намоён бўлади.Диққат – тўпланиши қийинлашади, тез чал­ғийди, кўлами тораяди.

Тафаккур – мантиқийлик бузилади, фикрлаш тарқоқ, қарор қабулқилишқийинлашади, ижодий имкониятлар пасаяди.

         Хотира – оперативхотираёмонлашади, қайтаэсгатушуришқийинлашади. Стресс вақтида пульс частотасинингортишиёкиунингбирмаромда бўлмаслиги, қон босимининг кўтарилиши, ошқозон – ичактрактиишининг бузилиши, теринингқаршиликкўрсатишқувватинингпасайишивабошқалар кузатилади. Бу объектив ўзгаришлар ўз навбатида турли субъектив кечинмаларда юрак ва бошқа аъзолардаги оғрик, нафас олишга қийналиш, мушакларнинг зўриқиши, овқат ҳазм қилиш тизимида нохуш ҳисларнинг пайдо бўлиши ва бошқаларда намоён бўлади.

Стрессларинсонпсихикасинингтурли жабҳалариниқамраболишимумкин. Бу, энгаввало, умумийҳиссий фонда аксэтади, яъни киши ғамгин, маъюс, пессимист бўлиб қолади. Узоқмуддатдавомэтган стресс таъсиридаинсоннормалҳолатдагиганисбатанбеҳаловат, муваффақиятганисбатанишончисустбўлибқолади.

Бундайкайфиятфонидастрессниҳисқилаётганкишидакучлиҳиссийпортлаш кузатилади. Мазкурпортлашлар – таъсирланувчанлик, нафрат, тажовуз, аффект шаклида бўлиши мумкин. Узоқдавомэтадиганёки тез-тез такрорланибтурадиганстрессларинсонҳарактериниўзгартирибюбориши, хаттоянгиҳарактерсифатларини – интроверсия, ўз-ўзиниайблаш, ўзига бўлганбаҳонингпасайиши, шубҳаланувчанлик, тажовузкорликвабошқаларнивужудгакелтиришиҳаммумкин. Мазкурсифатларкучлимойилликлармавжуд бўлганда психопатология кўринишлари – астения, невроз вабошқаларгаўтиб, нормадан оғишнивужудгакелтиришиҳаммумкин. Қўрқув, хавотирлик, пессимизм, негативизм, юқори даражадагитажовузкорликкабисалбийҳиссийҳолатларбирвақтнингўзидаҳамстресснинг оқибати, ҳамстресснингвужудгакелишиучунимкониятяратишимумкин. Шунингучунстрессларнингбелгилариниэмас, балки уникелтирибчиқарувчисабабларни таҳлил қилиш, уларнибартарафэтишйўлларинитопишмақсадгамувофиқдир.

Шахснингбарчафаолияттурларикабиўқувфаолиятиҳамўзигахосхусусиятларгаэгабўлиб, у кишинингбилишжараёнлари, индивидуалхусусиятларига алоҳидаталабларқўяди. Мазкурфаолиятгамуносабатшаклида у ёкибу психик ҳолатларпайдобўлади. Таълимжараёнидавужудгакеладиган психик ҳолатлар доимо бирхилсифатвадавомийликкаэга бўлавермайди. Ижобийкечинмаларфаолиятсамарадорлигигатаъсирэтиб, униянадақизиқарли бўлишинитаъминласа, салбийҳис-туйғулар ўқувфаолиятисамарадорлигинитушурибюборишиҳаммумкин. Бирнеча объектив, субъективсабаблартаълимжараёнидаўзигахосҳиссийзўриқишларнивужудгакелишигатурткибўлибҳисобланади. Ўқувфаолиятидапайдобўладиганҳиссийзўриқишларнибартарафэтиштаълимсамарадорлигиниоширишнингэнгмуҳим омиллариданбиридир.

Таниқли педагог ва психологларнинг илмий асарларида ўқувчининг ўқув фаолиятидаги мустақилиги учун шарт - шароитларни яратиш ниҳоятда аҳамиятли эканлиги ҳақида фикрлар мавжуд. Шундай шарт - шароитлардан бири бошланғич даврда ўқув фаолиятини жамоавий фаолият сифатида ташкил этилишидир. Қуйидаги белгилар мавжуд бўлганда тақдирдагина ишни жамоавий деб ҳисоблаш мумкин.

1.Ўқитувчи томонидан берилган ўқув вазифаси ёки алоҳида бир микрогруппа томонидан баравар бажариш  қабул қилинса.

2.Вазифаларни ўзаро тақсимлаган ҳолда биргаликда бирон-бир иш бажарилса.

3.Ўзароназоратвамаъсулиятмавжудлиги.

4.Ишларнитақсимлашниташкилэтишваунингкечишиниўқувчиларнингўзлариназоратэтишлари.

          Бундай вазиятларни осон енгиб ўтишда педагоглар асосий рол ўйнайди. Замонавий мактаб ўқитувчиси қатор вазифаларни бажаради. ўқитувчи - синфдаги ўқув жараёни ташкилотчисидир. Ўқитувчи ўқувчилар учун дарс пайтида, қўшимча дарсларда ва шу билан бирга дарсдан ташқари ҳолатларда ҳам керакли маслаҳатлар беришда билимлар манбаидан биридир.

            Педагогнинг ўзини кўлга ола билиши муҳим аҳамиятга эгадир. Педагогнинг мустақил билим эгаллаши ва малакасини ошириш педагогик фаолиятнинг самарадорлигини оширишда зарурий шартлардандир. Шарқ мутафаккирлари педагог ўзи ўқиб турсагина - ўқитувчи бўла олади, агар у ўқишни тўхтатиб қўяр экан, унда ўқитувчилик ҳам ўлади, деб жуда ҳаққоний айтганлар. Бу хақиқатни ёши қандай бўлишидан, педагогик маҳоратидан, қандай дарс беришидан қатъий назар барча педагоглар яхшилаб билиб олишлари лозим.

            Хулоса қилиб, шуни айтиш жоизки, педагогик фаолият энг мураккаб соҳалардан бири ҳисобланади. Чунки бунда ҳар бир боланинг индивидуал хусусиятларини ҳисобга олиб, уларга мослашиб, педагогик талаблардан четга чиқмай фаолият юритиш ҳар бир педагогда стрессларни келиб чиқишига сабаб бўлади. Стрессларга барқарорликни эса педагогнинг ўзи эгаллаган билим, кўникма ва малакаси орқали назорат қилади. Педагогнинг барча ижобий, умуминсоний аҳлоқ меъёрларига мос келувчи хислатлари катта аҳамиятга эга.


Бошланғич синф ўқувчилари билан ишлашда ўқитувчиларнинг стрессга барқарорлик хусусиятлари Ўқитувчининг ўрни ва унинг вазифалари, ўсиб келаётган ёш авлодни тарбиялаш ишига жамият ва жамоатчилик томонидан эътибор…

Бошланғич синф ўқувчилари билан ишлашда ўқитувчиларнинг стрессга барқарорлик хусусиятлари Ўқитувчининг ўрни ва унинг вазифалари, ўсиб келаётган ёш авлодни тарбиялаш ишига жамият ва жамоатчилик томонидан эътибор…

Бундай ўқитувчилар ўсиб келаётган ёш авлоднинг таълим ва тарбия тараққиётига жиддий зарар келтирадилар

Бундай ўқитувчилар ўсиб келаётган ёш авлоднинг таълим ва тарбия тараққиётига жиддий зарар келтирадилар

Мазкурсифатларкучлимойилликлармавжуд б ў лганда психопатология к ў ринишлари – астения, невроз вабошқаларга ў тиб, нормадан о ғ ишнивужудгакелтириши ҳ аммумкин

Мазкурсифатларкучлимойилликлармавжуд б ў лганда психопатология к ў ринишлари – астения, невроз вабошқаларга ў тиб, нормадан о ғ ишнивужудгакелтириши ҳ аммумкин

Бу хақиқатни ёши қандай бўлишидан, педагогик маҳоратидан, қандай дарс беришидан қатъий назар барча педагоглар яхшилаб билиб олишлари лозим

Бу хақиқатни ёши қандай бўлишидан, педагогик маҳоратидан, қандай дарс беришидан қатъий назар барча педагоглар яхшилаб билиб олишлари лозим
Материалы на данной страницы взяты из открытых истончиков либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.
17.02.2020