Сақтардың құнды тарихи жәдігерлері (Үржар және Тақсай ханшайымдары мысалында). Ғылыми жетекшісі: Жансеитов С.С

АЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ
ӨСКЕМЕН ҚАЛАЛЫҚ БІЛІМ БӨЛІМІ
ӨҚӘ “Қ.НҰРҒАЛИЕВ АТЫНДАҒЫ №43 МЕКТЕП-ЛИЦЕЙІ” КММ

ҒЫЛЫМИ ЖОБА
Тақырыбы: Сақтардың құнды тарихи жәдігерлері (Үржар және Тақсай ханшайымдары мысалында)

Дайындаған:
Саят Шыңғыс Саятұлы.
Жетекшілері:
Жансеитов С.,
Чекетаева Р.С

Өскемен, 2020

Тақырыптың өзектілігі Елбасы Нұрсұлтан

Тақырыптың өзектілігі
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Ұлы даланың жеті қыры» мақаласында Алтын адам феноменін ерекше айтып, тарихи маңызын терең зерттеуді тапсырған еді. Соның бірі Үржар ханшайымы, екіншісі Батыс Қазақстандағы Тақсай ханшайымы. Алтын адам «біздің түп-тамырымызға жаңаша көзқараспен қарауға жол ашып, әлемдік ғылым үшін сенсация саналған жаңалық»

Тақырыптың зерттелу деңгейі: - Қырым

Тақырыптың зерттелу деңгейі:- Қырым Алтынбековтың «Уржарская жрица» ғылыми еңбегінің маңызы өте жоғары. Үржар ханшайымы деп жүрген тарихи жәдігердің тарихта «Абыз әйел» болғандығын дәлелдеді. «Шаманка. Жрица. Принцесса» деп толығымен сақ абыз әйелінің келбетін қалпына келтірген. - Бұл обаны Тимур Смағулов ашқан.- Батыс Қазақстан облысының Тақсай қорғанынан 2012 жылы табылған ақсүйек сармат әйелінің қабірінашқан археолог Яна Лұқпанова

-Екеуінің де бейнесін қалпына келтірген ғалым Қырым Алтынбеков. Осыған байланысты, бұл тақырыпты жобада зерттеуге алдық

Жобаның міндеттері -археологтардың ашқан археологиялық жаңалықтарын зерделеу; - нысанға қатысты ғылыми және ауызша деректерді де салыстырмалы түрде пайдалану; - қазақстандық ғалымдардың археологиялық жаңалықтарын білу арқылы…

Жобаның міндеттері
-археологтардың ашқан археологиялық жаңалықтарын зерделеу;
- нысанға қатысты ғылыми және ауызша деректерді де салыстырмалы түрде пайдалану;
- қазақстандық ғалымдардың археологиялық жаңалықтарын білу арқылы археологиялық ескерткіштерді сипаттау
Сақтардың құнды тарихи жәдігерлері
(Үржар және Тақсай ханшайымдары мысалында)

Жобаның жаңашылдығы Болжамы Сақтардың құнды тарихи жәдігерлері (Үржар және

Қолданбалы
маңызы
Жобаның
жаңашылдығы
Болжамы

Сақтардың құнды тарихи жәдігерлері
(Үржар және Тақсай ханшайымдары мысалында)
Жобаның жаңашылдығы:
Оқушы ретінде өзіме ашқан жаңашылдығым:
- Үржар және Тақсай ханшайымдарын зерттеу арқылы сақтарда медицина, қолданбалы өнер жоғары дамығанына көзімді жеткіздім;
- Үржар ханшайымының ханша емес абыз әйел екенін білдім, бас киіміндегі оқ тәрізді бір металдың кометадан алынғанын білуім мені таң қалдырды;
- Үржар да, Тақсайдағы ханшайымдардың шаштары жасанды (шөптен жасалған парик) екен;
-Екеуіде абыз әйел болған.

Қолданбалы маңызы:
Бұл жобаны сынып сағатында, Рухани жаңғыру бойынша киелі жерлерді насихаттағанда мектепішілік іс-шараларда қолдануға болады

Жобаның болжамы:
Егерде киелі жерлерге, нысандарға апаратын маршруттарды анықтап, сызбасын дайындасақ, сол арқылы туризмді дамытуға жағдай жасаймыз.
Өз және шетелдік қонақтарға таныстыруға ғылыми негізделген анықтамалық береміз.

Тақсай ханшайымы кім болған?

Үржар ханшайымы мен Тақсай ханшайымы кім болған?
Ерте темір дәуірінде өмір сүрген абыз, емші.
Шығыс және Батыс Қазақстан жерінде өсетін шөптермен адам емдеп, дем салып, емшілік еткен.
Қытай емшілерімен де байланыс ұстап, тәжірибе алмасып отырған.
Әр шөптің қандай дертке дауа болатынын терең меңгерген.
Бүгінгі медицина тілімен сөйлесек, әрі оташы, әрі терапевт, әрі фармацевт, әрі көріпкел болған.
Сақ пен сармат медицинасын дамытқан.

Бұл абыз әйелдердің бастапқыда алтын бұйымдарына қарап, ақпарат құралдары “ханшайым” деп атап кеткен

Бұл абыз әйелдердің бастапқыда алтын бұйымдарына қарап, ақпарат құралдары “ханшайым” деп атап кеткен

Тақсай абыз әйелі (сармат)		Үржар абыз әйелі (сақ)
	Батыс Қазақстан, Тақсай-1, 6-қорғанынан табылған. Б.з.д VІ-V ғасырларға жатқызды. Мола көмілмес бұрын, алдымен өртелген екен. Моланың жанында екі қызметші жерленген. Құрбандыққа қой шалынған. Моланың бір бұрышында ерекше тәртіппен қойылған рәсімдік бұйымдар бұл әйелдің бақсы-балгер қызметін атқарғанын көрсетеді.		б.з.д ІV-ІІІ-ғасырларда өмір сүрген. Обаның қасында басы, он қолы жоқ қызметші жерленген. (жалпы 2 қызметші). Қой жамбасы салынған табақ табылған. Үржар сәуегей әйелі барлық тайпа қауымдарын емдеген деген болжам бар. Сонымен бірге қолында қырыққұлақ атты емдік шөп және сол шөпті өндейтін ғұрыптық тас табылған.

Бас киімдері Тақсай абыз әйелі Үржар абыз әйелі

Бас киімдері

Тақсай абыз әйелі		Үржар абыз әйелі
	Конус пішінді қызыл түсті киізден жасалған бас киім, былғарыдан өрнектер салынған. Жоғарғы жағында тау ешкісінің бейнесі бар алтын бас киім, мойнында екі салпыншақты және тұтас құйылған гривна.		Бас киімі үш бөліктен тұрады: 1.Зығырдан жасалған парик, шашы тақырланып алынған. 2.Қызыл және көк жібек мата (көк жібек матада свастикамен безендірілген). 3. Алтын бас киім. Самурық құсқа ұқсас жалын құс, Қырықбуын жапырағы, Бас киімнің оқ тәрізді ұшы алтын сымдардан шиыршықталып әшекейленген
Құс бастары салынған свастика түріндегі шаршы пішінді жапсырма жыртқыштық сипатқа ие.
		Жібек матаның құрамында [Al] алюминий бар, боялған қытай жібегі. Бас киімдегі аң-құстардың барлығы жыртқыш емес. Сүйек тінінің құрамында цирконий [Zr] 2,1 %, бар.

Цирконийді өнеркәсіпте кеңінен 1930 жж бастап қолданылады

Цирконийді өнеркәсіпте кеңінен 1930 жж бастап қолданылады. 250 °C. балқиды Медицинада қазір сүйек, буын, тіс протездерінде қолданылады. Осы цирконий Үржар абыз әйелі не мақсатпен қолданғанын жаратылыстану ғылымдарымен байланысты зерттеу;
Қырым Алтынбековтың мумиялау қолданылған деген пікірінің қорытындысын зерделеу;
Әрбір азамат өзінің туған жерінің тарихын білулері қажет деп қорытындылаймын

ЖОБА БОЙЫНША ҰСЫНЫСТАР:

Материалы на данной страницы взяты из открытых истончиков либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.

29.11.2020