Тема Көнчыгыш Африка илләренең үзенчәлекләре (вулканнар һәм ярылулар, милли парклар, культуралы үсемлекләрнең килеп чыгу үзәге һәм борынгы дәүләтләр регионы). Көньяк Африка илләренең үзенчәлекләре ( гаҗәеп формадагы таулар һәм чүлләр, дөньякүләм әһәмиякә ия булган алмаз табу һәм континентның иң бай иле (КАР) урнашкан регион. Йомгаклау дәресе : Африка. Тест.

Тема Көнчыгыш Африка илләренең үзенчәлекләре (вулканнар һәм ярылулар, милли парклар, культуралы үсемлекләрнең килеп чыгу үзәге һәм борынгы дәүләтләр регионы). Көньяк Африка илләренең үзенчәлекләре ( гаҗәеп формадагы таулар һәм чүлләр, дөньякүләм әһәмиякә ия булган алмаз табу һәм континентның иң бай иле (КАР) урнашкан регион.

Йомгаклау дәресе : Африка. Тест.

Тема максаты: 1.Африкада яшәүче халыклар,аларның яшәү рәвешләре,традицияләре,

таралып урнашулары,колониаль үткәне турындагы белемнәрне укучыларга

җиткерү.

2 Укучыларның танып белү,эзләнү күнекмәләрен арттыру, фәнни-популяр

әдәбият һәм интернеттан файдаланырга өйрәтү.

3 Балаларда интернационализм хисе тәрбияләү,барлык халыкларның

тигезлеген аңлату.

Пространство оештыру

Предметара:

 тарих

Эш формасы:

Катнаш

Ресурслар:

Дәреслек

ноотбук

Дәрес барышы

I этап Эшкә кызыксыну тудыру

1. Исәнләшү

2. Укучыларны барлау

3. Дәрескә әзерлекләрен тикшерү

Дәреснең темасын һәм максатларын ачыклаү.

Исәнмесез укучылар! Утырыгыз! Кәефләрегез ничек? Барыгызга да

уңышлы эш сәгате телим.Сезнең белән иң гаҗәеп материкларның берсе

Африканы өйрәнүне дәвам итәбез

II этап Белем һәм күнекмәләр булдыру

Укучылар,әйдәгез әле искә төшереп китик:

-Җирдәге халык ничә расага бүленә?

-Раса билгеләре нәрсә ул? ( Укучыларның җаваплары тыңлана ).

Без сезнең белән дәрестә, барлык Җирдә яшәүчеләрнең ватаны булган

материкта яшәүче халыклар,аларның яшәү рәвешләре,торак типлары,үзенчәлекләре белән танышырбыз.Галимнәр әйтүенчә иң

борынгы кешеләр материкта 25-27 млн еллар элек барлыкка килгән,аннан

башка материкларга таралган. Материкта хәзер яшәүче кешеләр. әйтеп

үткән 3 раса вәкилләре булып торалар: европеоид, экваториаль, монголоид.

Көнчыгыш Африка Конго бассейныннан көнчыгышка таба урнашкан, материкның калку өлешен алып тора (62 нче рәсем). Монда материкның зур күлләре, континентның иң биек ноктасы, Җир кабыгының дөнья күләмендә гаять зур ярылулары урнашкан, дөньяның иң озын елгасы шуннан башлана. Көнчыгыш Африкада саванналар өстенлек итә. Әмма рельефның бик төрле булуы нәтиҗәсендә климатта һәм үсемлекләр дөньясында сизелерлек аерымлыклар күзәтелә. Шактый зур мәйданнар тыюлыклар һәм милли паркларга бирелгән, бу исә җирле халыкларның табигатьне саклауга зур игътибар юнәлтүен күрсәтә. Эфиопия. Илнең күпчелек өлеше Эфиопия таулыгында урнашкан. Бу бик борынгы дәүләт хәтта колониаль чорда да формаль яктан бәйсез булып калган. Башкаласы — Аддис-Абеба шәһәре. Илдә төрле халыклардан торган эфиоплар яши, алар арасында амхаралар күбрәк.

Эфиопия таулыгы ярылулар сызыгында ятканлыктан, монда җир тетрәүләр еш була. Яссы таулыклар өстеннән уннарча эре вулкан конуслары күтәрелеп тора. Сүнгән вулканнарның ярым җимерелгән кратерлары урынында күлләр барлыкка килгән. Таулык көнбатыш яктан, көньяктан һәм аеруча көнчыгыштан убылмалар белән кайма-ланган, һәм ул чикләре кисеп алынган сыман текә битле массив булып тора, аның тау битләре баскыч-баскыч булып тигезлеккә килеп төшә. Әгәр яссы таулыкның сукмаклары буйлап өскә күтәрелсәгез, күз алдыгызда гаҗәеп күренеш ачылыр иде: тирә-якта очсыз-кырыйсыз тигезлек җәелеп ята, хәтта үзеңнең тауларда икәнеңне дә онытасың.

Көньяк Африка материкның Конго (Заир) — Замбези елгаларының субүләреннән көньякка таба яткан өлешен алып тора. Көньяк Африка яссы таулыгы үзәк өлешендә түбәнәя, һәм казанлыкта Калахари чүле ята. Читләренә таба яссы таулык акрынлап күтәрелә, ә көнчыгышта Дра-кон тауларына күчә. Иң көньякта җыерчыклы-кантарлы Кап таулары күтәрелеп тора, алар Көньяк Африканың барлык калган өлешенә караганда яшьрәк. Көньяк Африканың зур өлешен саванналар алып тора. Дымлылык шартлары бертигез булмаганлыктан, саванналар бик тә күптөрле. Көньяк Африка Республикасы (КАР) материкның көньяк очында урнашкан. Дәүләт дөньяның нык үскән илләре рәтенә керә. Башкаласы — Претория шәһәре.

Илдәге кешеләрнең күпчелеген җирле халык — бантулар тәшкил итә. Африканың башка илләре арасында КАР Европадан чыккан кешеләрнең (африканерлар, инглизләр) күп булуы белән аерылып тора. 

КАР — төрле табигый комплекслар һәм гаять зур табигый байлыклар иле. Илнең күпчелек өлеше — тигезлекле яссы таулык, ул әкренләп көньякка һәм көнчыгышка таба күтәрелә барып, таулар белән алышына. Ил территориясендә саванналар күбрәк. Табигый шартлар, бөтен Көньяк Африкадагы кебек, төньяктан көньякка таба гына түгел, көнчыгыштан көнбатышка таба да үзгәрә.

КАРның аңа гына хас күп төрле ландшафтларында фауна бик тә бай. Күп районнарда аучылык һәм балык тоту хәзергә кадәр җирле халыкның төп шөгыле булып тора. Әмма европалылар килү белән, кыргый хайваннар саны сизелерлек кимегән, һәм аларның шактый күп төрләре бөтенләй диярлек юкка чыккан. Үлән белән тукланучы хайваннарның — антилопа, зебра, жираф, фил, зур кара буйвол, мөгезборыннарның саны аеруча нык кимегән. Арыслан, леопардлар бөтенләй диярлек юкка чыккан.

Кыргый хайваннарны тулысынча кырып бетерүдән коткарып калу, шулай ук тулаем табигый комплексларны саклау максаты белән КАРда тыюлыклар һәм милли парклар төзелгән. Аларның иң зурысында — Крюгер милли паркында — материкта очрый торган хайваннарның барлык төре җыелган.

Уңдырышлы җир мәйданнары ак тәнле фермерлар — хосусый авыл хуҗалыгы предприятиеләренең хуҗалары кулында. Фермер хуҗалыклары техника һәм ашламаларны киң кулланалар һәм шуңа күрә югары уңыш алалар. Алар кукуруз, бодай, кузаклылар, шикәр камышы, цитруслар, мамык һәм башка культуралар игәләр. Яхшы көтүлекләре булган күтәренке яссы таулыкларда сарык һәм мөгезле эре терлек асрау фермалары урнашкан. Көтүлекле терлекчелек авыл хуҗалыгында бик әһәмиятле урын алып тора.

КАРның җир асты төрле файдалы казылмаларга бай. Бу илне геологик могҗиза дип атыйлар. КАР алмаз, алтын, платина, уран һәм тимер рудалары запасы һәм аларны чыгару буенча дөньяда беренче урыннарның берсен алып тора. Илнең хуҗалыгы Англия һәм Америка монополистларына бәйле, алар файдалы казылмалар эшкәртүне үз кулларында тоталар һәм аннан гаять зур табыш алалар.

                                                           III  этап Физкультминутка

IV этап  Белем һәм күнекмәләрне ныгыту

Афика материгы буенча йомгаклау биреме эшләү

Ответы: 1-а; 2-г; 3-б; 4-а; 5-б; 6-г; 7-а; 8-г; 9-б; 10-в; 11-в; 12-а; 13-б; 14-а; 15-г

VI этап Белем һәм күнекмәләрне тикшерү

КОНРЭС уен.

Төньяк һәм Көньяк Африканың табигатен, халыкларын һәм хуҗалык эшчәнлекләрен чагыштырыгыз. Охшашлык һәм аерма нәрсәдә? Аерымлыкларның сәбәбен аңлатыгыз.

VII этап Йомгаклау

Нәтиҗә ясау.

Билгеләр кую

Өй эше: