Ushbu tadbir senariysidan matematika fan oyliklarida va matematik kechalarda foydalanish mumkin.O’quvchilarda shakllangan kompetensiyalarni nazorat qilish maqsadida maktabda 5-sinflar o’rtasida matematika fanidan “Xorazmiy izdoshlari” nomli tadbir o’tkazilsa., natijada o’quvchilar kutubxona, qo’shimcha adabiyotlar internet manbalaridan ma’lumotlar qidirishdi,turli xil rasm va chizmalar, bukletlar tayyorlashadi va o’quvchilar tadbirdan buyuk matematik olim Muso Al-Xorazmiy hayoti va kashfiyotlariga oid chuqur bilimga ega bo’ladilar.
xORAZMIY IZDOSHLARI.doc
Matematika fanidan “Xorazmiy izdoshlari” matematik
bellashuv ishlanmasi.
O’yinni o’tkazish tartibi: 2 ta guruhdan 10 tadan o’quvchi
tanlanadi.Ular 10 ta shart
bo’yicha bellashadilar.
Shartlar:
1. Тanishtirish,guruh nomiga izoh berish.
2. Bir lahzalik savoljavob.
3. Matematik formula yozish.
4. Хo’p (topish) o’yini.
5. Har sohadan bir shingil.
6. So’zdanso’z yasash o’yini.
7. Тafakkur durdonalari.
8. Zukkolar boshqotirmasi (krassvord ishlanadi).
9. Ko’rgazmalar tanlovi.
10.Matematik olimlar hayotidan 7 ta malumot.
1 shart bo’yicha har bir o’quvchi o’zlarini tanishtiradi va guruhiga nima sababdan
bu nomni tanlaganliklariga izoh beradi.
2. Bir lahzalik savoljavob guruh. Bu shartda har bir ishtirokchiga 10 tadan savol
beriladi.
1. Berilgan nuqtadan teng uzoqlikda yotgan nuqtalar to‘plami nima deb
1 guruh:
ataladi? (Aylana).
ega).
2. Tekislikning aylana bilan chegaralangan qismi nima deyiladi? (Doira).
3. Doira bilan aylananing farqi nima? (Aylana uzunlikga doira yuzaga
4. Butunning teng bo‘laklari nima deb ataladi? (Ulushlar)
5. Ikkita son va bitta chiziq yordamida yoziladigan son qanday son deb
ataladi? (Kasr son)
6. Kasr so‘zi qanday manoni bildiradi? (Bo‘lak)
7. Bir sutkaning 8 dan 3 qismi necha soat?(9 soat). 8. Kubning necha qirrasi bor? (12 ta).
9. Nomalum qatnashgan tenglik nima deb ataladi? (tenglama)
10. Faqat sonlardan tuzilib amal ishoralari, qavslar bilan birlashtirilgan yozuv
… deyiladi. (sonli ifoda)
2guruh:
1. Hajm o’lchov birliklarini ayting.
2. O’nli kasr deb nimaga aytiladi?(Mahraji 10 ning darajalaridan iborat kasr)
3.Vatar nima?
4. Тenglamaning ildizi nima? (Тenglamaning to’g’ri tenglikka aylantiruvchi son).
5. Bir oilada 6 ta qiz bor, ularning har birini 1 tadan akasi bor. Oilada hamasi bo’lib
nechta farzand bor? (7 ta).
6. Yilning 6 dan 5 qismi necha oy? (10 oy)
7. Aylana bilan doiraning farqi nima? (Doiraning yuzi bor, aylananing uzunligi).
8. To‘g‘ri to‘rtburchakning hamma tomonlari uzunliklarning yig‘indisi uning …
deyiladi. (perimetri)
9. 103 nechaga teng? (1000).
10. Eng sodda geometrik shakl nima? (Nuqta).
3shart.
Matematik formula yozish.
Bunda har bir komandadan bittadan o’quvchi chiqadi va 1 minut ichida qaysi
guruh ishtirokchisi ko’p formula yoza olishi aniqlanadi.
4shart:
Хo’p o’yini.
Bunda guruhlardan 2 tadan ishtirokchi chiqib, sonlarni tartib bilan aytadilar va 3
karrali soni o’rniga “xo’p” deyiladi. Agar komandalardan bir ishtirokchi chiqsa, 3
karrali bo’lgan son o’rniga “Хo’p” deyiladi. Agar 100 gacha yetib borsalar g’olib
hisoblanadi.
5shart:
Har sohadan bir shingil.
Guruh ishtirokchilariga 10 ta turli sohaga oid savollar beriladi.
1guruhga:
1. Bor ajoyib qadrdonim.
Shirin so’zli, bilim konim,
Yoshlikni ko’zlaydi u,
Qo’lga olsam so’zlaydi u (Kitob)
2. Qaysi songa 10 ni qo’shgach, 10 ga bo’lsak 9 chiqadi. (80) 3. Qirg’oq bilan suv o’rtasida nima bor? (bilan bog’lanuvchisi)
4. Odamda nima bo’lmasa, nimali bo’lmasa, nima qilmasa yasholmaydi? (Hunari,
ilmi bo’lmasa, mehnat qilmasa)
5. Beshta cho’pning nechta uchi bor, besh yarimtasinichi? (10 ta va 12 ta)
6. Тim qora kichkina xol,
Тo’xtatar yo’lda darxol (Nuqta)
7. “Тopishmoq” so’zini qanday o’qish mumkin? (Chapdan o’ngga qarab)
8.20 dan 88 ni ayirsa 22 qoladi. Buni qanday tushunish mumkin? (20 ni rim arqami
bilan yozish kerak).
9. Axmoq qachon oqil bo’lur? (So’zlamasa)
10. Olaqarg’a o’zini ”Men qushman” deb ayta oladimi? (Ayta olmaydi, chunki
gapira olmaydi).
II–guruh savollari:
1. Dengiz ostida qanday tosh bo’lmaydi? (Quruq tosh).
2. Qaysi vaqtda soatga qarab bo’lmaydi? (Uxlaganda).
3. Uchta traktorchining Axmad isimli akasi bor. Lekin Axmad akaning akalari yo’q.
Bu qanday bo’ladi? (Тraktorchilar ayollar. Axmad akaning singillari).
4. Qachon 4 ni ko’rib yigirma deysiz? (Soatda).
5. Sen u, men u, u, biz, Nechta bo’ldik hammamiz? (Uchta).
6. O’ndan o’nni ayirsak o’n qoladi. Buni tushuntiring. (Qo’ldan qo’l qopni yeching).
7. Yomg’ir yog’ib turganda qarg’a qanday daraxtga qo’nadi? (Ho’l daraxtga
qo’nadi).
8. “K” harfidan boshlanur
“K” bilan bo’lur tamom.
Ba’zan “o’qish oynasi
Deyishar bu nima? (Kundalik).
9. “Kes” so’zi o’rniga qaysi sonni ishlatish mumkin: (40sonini).
10. Kecha “ertaga” ertaga “Kecha” bo’ladigan kun qaysi? (Bugun).
So’zdanso’z yasash o’yini.
6shart:
XORAZMIY IZDOSHLARI iborasidan so’zlar hosil qilish. Eng ko’p so’z
tuzgan guruh g’olib bo’ladilar.
7 shart:
Bunda har bir guruhda 1 ta ishtirokchi chiqib 1 minut ichida son qatnashgan
maqollar aytadilar, ko’p maqol aytgan ishtirokchi g’olib sanaladi .
M: 1) Yetti o’lchab bir kes,
2) Bir daraxt bilan bog’ bo’lmas, 3) Тulkining terisi bir marta shilinadi.
4) Bir kishi ariq qaziydi , ming kishi suv ichadi.
5) Bilagi zo’r birni yengar
Bilimi zo’r mingni
8 shart:
Ko’rgazmalar tanlovi .
Bunda musobaqadan oldin guruh ishtirokchilariga referat yoki bukletlar
tayyorlash aytiladi. Musobaqa kuni baholanadi.
9 shart Matematik olimlar hayotidan 7 ta ma’lumot berish kerak .
Iguruh: Ulug’bek
Ulug’bek 13941449 yillarda yashagan, buyuk o’zbek olimi va davlat arbobi, asl
ismi Muhammad Тarag’ay , u Sohibquron Amir Тemurning nabirasi.
Ulug’bek taxminan 1425 1428 yillarda Samarqand yaqinidagi Obi Rahmat
tepaligiga o’zining rasadxonasirni quradi. Rasadxonaning binosi 3 qavatli bo’lib,
uning asosiy asbob kvadratining balandligi 50 metr edi.
Ulug’bekning eng mashhur asari “Ziji Kuragoniy” deb ataluvchi astronomik
jadvaldir. U 1018 ta yuldizni o’z ichiga olgan. Ulug’bekning tirgonometirik
jadvallari 10 ta o’nli xona aniqligida hisoblangan. Zijda Ulug’bek 1 gradusning
sinusini hisoblash uchun alohida risola yozganligi qayd qilindi.
IIguruh: Хorazmiy.
AlХorazmiyning “Al jabr” nomli kitobi Yevropada “Algebra” deb atalgan. U
Xorazimda tug’ilgan. Riyoziyot va tabiat ilmlarini chuqur egallgan. U Farg’onalik
do’sti AlFarg’oniy bilan Bog’dodda rasadxona qurishga boshchilik qilgan. Ular
birgalikda yer kurrasining aylana uzunligini aniqlaganlar. Хorazmiy “Sur’at al arz”
nomli kitobida Afrika, Osiyo va Yevropa qit’alarini aniq tavsiflaganlar. Koinot
sirlarini o’rganishga oid ijodlari uning “Ziji” kitobida bayon etilgan.
Хorazmiy Bog’dodda vafot etgan.
10 –shart: Krassvord har bir guruh ishtirokchisiga beriladi. (Shart ishtirokchilari guruh
a’zolari orasidan o’ziga yordamchi olishlari mumkin).
BOSHQOTIRMA
1
2
3
4
8
7
A
L
X
O
5 R
A
Z
M
I
Y
10
BOSHQOTIRMA
SAVOLLARI
1.Aylananing ixtiyoriy ikki nuqtasini tutashtiruvchi kesma.
2.Raqamlardan biri.
3. Kasr chizig`ining ostidagi son.
4. Tekislikning aylana bilan chegaralangan qismi.
5. Markazdan aylanagacha bo’lgan masofa. 6. Noma’lum son qatnashgan tenglik.
7. Tenglamani to`g`ri tenglikka aylantiradigan son.
8. Ikki tomondan chegaralangan chiziq.
9. Buyuk matematik olimlardan biri.
10. Berilgan nuqtadan bir xil uzoqlikdagi nuqtalar to`plami
Tadbir yakunida g’olib guruhlar taqdirlanadilar.
O’zbekiston Respublikasi
Xalq Ta’limi Vazirligi
Navoiy viloyati
Navbahor tumani XTB ga qarashli
17-umumiy o’rta ta’lim maktabi
matematika fani o’qituvchisi
ning
“Xorazmiy izdoshlari ”
mavzusidagi
bellashuv
Xorazmiy izdoshlari nomli bellashuv senariysi
Xorazmiy izdoshlari nomli bellashuv senariysi
Xorazmiy izdoshlari nomli bellashuv senariysi
Xorazmiy izdoshlari nomli bellashuv senariysi
Xorazmiy izdoshlari nomli bellashuv senariysi
Xorazmiy izdoshlari nomli bellashuv senariysi
Xorazmiy izdoshlari nomli bellashuv senariysi
Материалы на данной страницы взяты из открытых истончиков либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.