Ал­ғы­сөз

Қым батт ы ба ла қай! Жа ңа оқу жы лын ың бас та лу ымен құт тық тай мыз!

Биыл сен «Ақ па рат тық-ком му ни ка циял ық тех но логия лар» пә нін оқу ды жал ғас ты ра сың.

«Ақ па рат тық-ком му ни ка ция лық тех но ло гия лар» (АКТ) пә нін оқы туд ың мақ са ты – білім беру саласы мен күн де лікт і өмір де за ман ауи ақ па ратт ық тех но ло гия лар ды қол да ну дағ дыс ын қам та мас ыз ету. Оқул ық та анимация, сценарий, бағдаршам-робот, кегельринг жобасы, пре зентац ия, видеожазба, мультимедиа, элект рон ды пош та, бола шақ тағ ы ком пьют ер құ рыл ғыс ы ту рал ы тақырыптар берілген.

Оқу лық тағ ы « Сұрақтарға жау ап бе рейік», «Се бе бін анық тайы қ», «Тал дап, са лыс ты рай ық» тап сыр ма ла рын топ ішін де, дос та рың мен бір ле се оты рып орын да ған да рың жөн. «Ой бө ліс ейік» тап сыр ма сын жұ быңм ен ақыл да сып, ал «Ком пью терд е орын дайы қ» тап сыр ма сын же ке орын дай ала сың.

«Үйд е орын дай ық» ай да ры өткен материалдан алған біліміңді бекітіп, оны қаншалықты меңгергеніңді анықтауға көмектеседі.

Оқулыққа қосымша электронды оқу құр а лы мен (СD диск) прак тик алық тапсырмалар орындайсың. Дискідегі ребустар, сөз жұм бақт ар, ин те рак тивт і қызықты тапсырмалар мен тест тапсырмалары пән бойынш а жинақтаған бі лімің ді толықтыра түседі.

Кеңейтілген шындық (ағылш. augmented reality, AR)           – XXІ ғасырдың озық техно логияларының бірі. Ол барлық салаларда қолда ныс та буд а. AR біздің оқулыққа да енгізіліп, «жанды сурет тер мен» толықтырылды. Мобильді қосымшаны CD-дискіде және arman-pv.kz сайтында беріл ген нұсқаулық бо йынша орната ала сың. Оны орнатқаннан кейін  белгісі бар суретке құрылғыны жақындат саң, сурет «жанданады». Осылайша суреттегі нысан туралы қы зықты мәлімет алуыңа болады.

Іс ке сәт, ба ла қай!

Себебін анықтайық

             Се бе бін анықтай ық:

1.             Неге блоктар топтамасын блоктар палитрасы дейміз?

2.             Не лік тен Дерек тер бло гын пай да ла на мыз? Талдап, салыстырайық

              Талдап са лыс ты рай ы қ:

Бе ріл ген ко ман да лар дың қыз ме тін тал дап, са лыс тыр.

Компьютерде орКом пью терынд ге орынайық           дай ық

1.             Интернеттен Scratch программалау ортасын жүкте. Сілтеме: https://scratchet.top/scratch-2-0/.

2.             Программаны іске қосып, терезесімен таныс.

3.             «Менің Отаным – Қазақстан» жобасын жасауға қажетті фон мен кейіпкерді таңда.

1.             Жобаға керекті айнымалыны құр.

2.             Сахна периметрі бойынша сағат тілімен қозғалатын кейіпкердің скриптін құр.

1.             Әр 1 секунд сайын кейіпкер қозғалып: «Қазақстанға қош келдің!» – деп, үш тілде айтатындай скрипт құр.

2.             Жобаны іске қосып, тексер. «Менің Отаным – Қазақстан» деген атаумен бумаға сақта.

Ой бөлісейік

Жұп та сып

1.             Дискідегі «Айнымалылар» тақырыбындағы тапсырманы орында. Қалай орындағаныңды жұбыңа көр сет.

2.             Ажар Scratch-те жоба жасап отыр. Жо ба да сұ рақ тар ға жауап бергенде шығатын ұпай сандарын көрсеткісі келед і. Бі рақ қалай жасауды білмей отыр. Қандай блокты қол да ну ға бо ла ды? Ойыңды айт.

Үйде орындайық Үйде орын дай ық

Адами құндылықтарға не жатады? Ата-анаңмен ақылдасып, анықта. Мәтіндік редакторда адами құнды лықтар туралы шағын әңгіме жаз.

§­7.­ З­ОЙЫ­ НЫМ

Кел,­ойланайық!

                                                                           •                       cra ch  прогр амм    ас        ын       да        өз       

з­ойыным­–        

              _{Своя                                                                 игра}    –          жо       бамызды      жа       сау      ға             бо                                                                    ла     ма?

    M y g ame                                                                 •        Айн    ы         мал     ының маңызы         неде?

Бү­гінг­і­үйр­ е­не­ті­німіз:

•  өз        сце     на        рийіміз          бойы  н          ша       ойы    н            жа       сау;

•  ойы    ным    ыз       дың    скр      ипт     ін         жа       зу.

Scratch прог рам мас ы ани ма циял ық ой ын дар, ер те гілер, қы зықт ы жо ба лар жа сауғ а ти імд і. Жо бал ар жа сау бары сын да оған өзің нің де кө зің жет ті.

         a ­прогр­ ам­ма­лау­ор­та­сын­да­өз­ойы­ нымызды­­

қалай­жа­саймыз?

Scratch ор та сын да күр де лі прог рам мал ар мен ой ын дарды құру ға же терл ік өзі нің ар найы ко ман дал ары мен функция ла ры бар.

Сценарий – әрбір сахнаның, кейіпкер диалогінің және нысандардың мінез-құлқының толық сипаттамасы. Бізге тү сі нікт ірек болу үшін өз ой ыны мыз дың сце на рийін құрып  кө рейік.

Бізд ің ой ыным ыз «Жемістерді жинайық» деп атал а ды. Ой ыны мыз дың шар тын құ рас ты рай ық:

1.             Се бет ке же міс тер ді жыл дам жи нап алуы мыз ке рек.

2.             Жин ау үшін се бет ті тін туір мен оң ға-солғ а жылж ы тып, же міс тер ді се бет ке дәл тү сі руі міз қа жет.

3.             10-нан көп же міс жи науы мыз ке рек.

4.             Бе рілг ен уа қытт а үл ге ріп жи най тын бол сақ, кей іп кері міз Ме руерт біз ге же ңіс ке жет ке ні міз ді ха бар лай ды.

5.             Бе рілг ен уа қытт а же міс тер ді се бетк е жи най ал ма сақ, ұтыл ға нымыз ту ра лы ха бар ла ма шы ғуы тиіс.

Талдап, салыстырайық

              Талдап са лыс ты рай ы қ:

Ск рип ттер ді са лыс ты р. Қан дай ко ман да лар бе ріл ген?

Компьютерде орКом пью терынд ге орынайық           дай ық

Параграфта көрсетілген ойынның сценарийін Scratch программасында тексеріп көр.

Өзіңе ұнайтын пәндерге қатысты сұрақ-жауаптан тұра тын тест немесе көбейту кестесін құрастыр.

1.             Программалау ортасында «Менің туған өлкем» тақырыбында ойын жобасын жа са.

2.             Ойынға қатысты спрайтты, фонды таңда.

3.             Ойынды тексеріп көр, сыныптастарыңмен бөліс.

4.             Қандай блоктарды пайдаланып жасағаныңды айт.

Ой бөлісейік

Жұп та сып

1.             Егер қаламды қағаздан үзбей, дәптердегі торкөздердің жақтаулары бойынша әртүрлі бағытта сызсақ, онда түрлі геометриялық фигуралар салуға болады.

 Тапсырма: Төменде берілген командаларды орындап, сурет сал. (Жоғары (Ж), Төмен (Т), Оңға (О), Солға (С) ко ман даларын пайдалан.

 1Ж, 1О, 3Ж, 2С, 3Ж, 2О, 1Ж, 1О, 3Т, 6О, 1Ж, 1О, 2Т, 1С, 3Т, 1О, 1Т, 3С, 1Ж, 1О, 1Ж, 5С, 1Т, 1О, 1Т, 3С.

                Мұнда: Берілген сандар шаршының санын білдіреді.

            Қандай сурет шықты? Жұбыңа көрсет. Осындай суретті Scratch про грам ма лау ор та сын да өзіміз сала аламыз ба?

2.             Дискідегі «Өз ойыным» тақырыбындағы тапсырм аны орындап, жұбыңмен талқыла.

Үйде орындайық Үйде орын дай ық

Прог рам мал ау ор та сынд а қан дай ой ын жасағың келеді? Өз ой ының ның сце на рийін құ рас ты рып кел.

ультрад ы быс дат чигі (20-су рет), ги рос ко пия лық датчик (21-сурет), түс дат чи гі (22-су рет) деп, 4 түр ге бө лі не ді.

Жанасу датчигі – ба тыр ма ның ба сыл ғанын немесе басылмағанын дәл анықтайтын құрал.

Жа нас у дат чи гі күн де лік ті өмірд е жиі қол да нылад ы. Мы са лы, ком пью тер пер не тақ та сынд а, электрон ды пиа ни но лар да.

Түс дат чи гі – түс немесе жарық жарықтылығын анықтай алатын сандық құрал. Түс дат чи гіндегі Түс режимі 1 см қа шық тық та ғы ны санд ардың 7 түрл і түсін және жа рық тың  дең гей ін анық тай ала ды: «қа ра» = 1, «көк» =  2, «жас ыл» = 3, «са ры» = 4, «қы зыл» = 5, «ақ» = 6 жән е «қоңыр» = 7. Егер эле мент дат чик тен шы ға рыл са не ме се элем е нт тің тү сі дұ рыс анық тал ма са, дат чик осы түс ту ра лы «Түс сіз» = 0 деп ха бар лай ды.

Түс дат чи гі нің не гіз гі қыз меті – түс терд і анық тау, ша шы раң қы жә не шағ ы лыс қан жа рықт ы өл шеу.

Біз зат тар ды түсі бой ын ша бөлет ін ро бот тард ы құ рас ты рып, әртүрл і түс тің жа рық пен ша ғы лысуы мен тә жі ри бе лер жа сай ала мыз.

Түс­дат­ иг­ін­қа­лай­қол­да­ну­ға­бо­ла­ды?

Түс дат чиг і үш ре жимг е ие: Түс ре жи мі (23-су рет), Ша ғы лысқан жар ық жары қтылы ғы реж и мі (24-сур ет) жән е Сыртқ ы жа рық жарықты лығы ре жи мі (25-су рет).

21-сурет. 

Ги рос ко пия лы датчик

22-сурет. Тс датчигі

23-сурет. Тс ре жи мі

24-сурет. Ша ­ы лыс ан жа ры жарытылы­ы

39

ал ға жылж и ды. Сары түсті көрсе, «Yellow» деп, сары түс еке нін хабар лап, жылдамдығын төмендетеді, қыз ыл түсті көр се, «Red» деп, қызыл түс екенін хабарл ап, тоқ тау қажеттігін білдіреді.

1.             СТАРТ блогына Күту блогын қос. Датчиктен ақп а рат алу үшін оның режимдерін өзгерт: Түс датчигі (Дат чик цвета) ⇒ Салыстыру (Сравнение) ⇒ Түс (Цвет).

2.             Блоктың параметріне жасыл түсті орналастыр.

3.             Күту блогына Дыбыс блогын жалға. Дыбыс параметріне «Green» хабарламасын қой.

4.             Дыбыс блогына тағы да Дыбыс блогын жалға. Оның параметріне «Start» режимін таңда.

5.             Соңғы Дыбыс блогына Рульдік басқару блогын жалғап, Қосу режиміне ауыстыр. Қуатын 50-ге теңестір.

6.             Рульдік басқару блогына Күту блогын қос. Датчиктен ақпарат алу үшін оның режимдерін өзгерт: Түс дат чигі (Датчик цвета) ⇒ Салыстыру (Сравнение) ⇒ Түс (Цвет). Блоктың параметріне сары түсті орналастыр.

7.             Күту блогына Дыбыс блогын жалға. Дыбыс параметріне «Yellow» хабарламасын қой.

8.             Дыбыс блогына Рульдік басқару блогын жал ғап, Қо су (Включить) режиміне ауыстыр. Қуатын 25-ке теңес тір.

9.             Рульдік басқару блогына Күту блогын қос. Датчик тен ақпарат алу үшін оның режимдерін өзгерт: Түс датчигі (Датчик цвета) ⇒ Салыстыру (Сравнение) ⇒ Түс (Цвет). Блоктың параметріне қызыл түсті орналастыр.

10.        Күту блогына Дыбыс блогын жалға. Дыбыс параметріне «Red» хабарламасын қой.

11.        Дыбыс блогына тағы да Дыбыс блогын жалға. Оның параметріне «Stop» режимін таңда.

12.        Соңғы Дыбыс блогына Рульдік басқару блогын жалғап, Өшіру (Выключить) режиміне ауыстыр.

13.        Программаны роботқа жүкте.

45

§­11.­УЛЬТРА­ДЫ­БЫС­ДАТ­ И­ГІ

Кел,­ойланайық!

Ультрадыбысдат игі­–        •          Дат     чик      тің       қанд   ай       түр      ле        рін      бі  лельтразвуковой      сің? датчик   –          •           льтрадыбыс датчигі          туралы          не  U ltraso n ic se n so r білесің?

Бү­гінг­і­үйр­ е­не­ті­німіз:

•  ультра   ды       быс     датч    иг        і;

•  ультра   ды       быс     датч    иг        ін         қол      да       ну.

Ультра ды быс дат чигі – ды быс тол қын да рын жі беріп, қай тып кел ген сиг нал дар ды оқи тын жә не ны сандар ды та уып, оларғ а дей ін гі қа шық тық ты есеп тей тін құрылғы.

Ультра ды бысдат чигі жо ғар ы жиі лікт егі ды быс тық толқынд ы (ультра ды быст ық) жі бе ред і, ны сан нан шағылысқан кер і тол қынд ы ұс тай ды жә не ультра ды быс тық им пуль сті қай тар у уа қы тын өл шей ді, ны санғ а дей ін гі қа шық тық ты жо ға ры дәл дік пен есеп тей ді.

Датч ик «көз де рі нің» ай на ла сын да ғы қы зыл түс ті жыпы лық та майт ын жа рық оның Өл шеу ре жи мін де тұр ға нын білдіреді.

Ультра ды быс дат чигінің ерек ше лік те рі:

•                1-ден бас тап, 250 см-ге дей інгі ау қымд а қа шық тық ты өл шеу;

•                өл шеу дәл ді гі ±1 см-ге дей ін;

•                қы зыл түс ті жа рық сиг налд ы бе ру ке зін де үне мі жа нып жә не эфир ді тың дау ба ры сын да жыпылықтап тұрады;

•                егер ультра ды быст ық сиг нал анықт ал са, дат чик «Ақиқат» ло ги ка лық мәнін береді.

Ультрад­ ы­быс­дат­ иг­ін­қа­лай­қол­да­ну­ға­бо­ла­ды?

Ультрадыбыс датчигін қолданып жұмыс жасау үшін,

         ро бот ты 29-сурет те гі дей             құ рас ты рып алуымыз керек.

Ультрад­ ы­быс­дат­ иг­ін­қол­да­ну­ар­қы­лы­ла­бир­ и­нт­тен­шы­ғу

Ро бот ты ла би ринт ар қыл ы өт кі зу ро бо то тех ни ка да ғы түрлі жа рыс тар да ойнатылады. Ро ботт ы ла би ринт ар қы лы жыл жыт ып, оны ла би ри нт тен шы ға ру үшін қа лай әре кет ету ке рек ті гін мұқият ой ла стырғанымыз жөн.

Лабиринт жобасын жа сау үшін бізге ультрадыбыс датчигі қажет. Ол роботтың алдында қабырғаның бар немесе жоқ екендігін және осы қабырғаға дейінгі қашықтық қандай екендігін анықтайды (33-сурет).

33-сурет. Лабиринтке арнал­ан ультрадыбыс датчигі орналастырыл­ан EV3 роботы

Ультрадыбыс датчигін пайдаланып, лабиринттен шығ у программасын жасап, роботқа жүктеп көрейік (34-сурет).

1.             СТАРТ блогына Цикл блогын жалға.

2.             Цикл ішіне Ауыстырып-қосқыш (Переключатель) блогын жалға.

Датчиктен ақпарат алу үшін оның режимдерін өзгерт: Ультрадыбыс датчигі (Ультразвуковой датчик) ⇒ Салыстыру (Сравнение) ⇒ Сантиметр бойынша қашық тық (Расстояние в сантиметрах). Шекті мәніне (Пороговое значение) 40 санын енгіз.

3.             Ауыстырып-қосқыш (Переключатель) блогының үстіңгі қа батына Рульдік басқару блогын қос. Қосу (Включ ить) режиміне ауыстыр. Рульдік басқару мәнін (–30)-ға, қуа тын 30-ға теңестір.

Са лыс ты ру (Сравн е ние) ⇒ Күй (Сост оя ние) ба тыр масын ба са мыз;

4.             Шерту (Щел чок) күй ін 2-ге кел ті ре міз;

5.             Дат чикт ер бло гын а өтіп, түс дат чи гін жал ғап, порт күй ін 2 деп көр се те міз;

6.             Өл шеу ⇒ Түс (Из ме ре ние ⇒ Цвет) ба тыр ма сы нан Калиб ров ка ⇒ Жа рық қар қын ды лы ғы ⇒ Қал пын а келті ру (Сб рос) қа дам да рын орын дай мыз;

7.             Кү ту бло гын 5 се кунд уа қыт қа ке шік ті ру ре жи мі не қоя мыз;

8.             Не гізг і цикл ді қал ған блок тард ы ор на лас ты ру үшін жал ғап, жан-жа ғын тар тып, үл кей те міз;

9.             Цикл іші не та ғы бір не гізг і цикл ді жал ғап, жо ға ры да көр се тіл ген сан ды 02-ге ау ыс ты ра мыз;

10.        Сол цикл дің іші не қоз ғалт қыш үшін Руль дік бас қа ру бло гын жал ғап, мә зір ден Қо су (Вк лю чить) ба тыр ма сын ба сып, В+С пор ты на кел ті ре міз.

11.        Рульд ік бас қа ру ды 100 са ны на дей ін кө тер іп, цик лде ультра дыб ыс датчигін 60 сан ти ме трд ен тө  мен жағ дайда ғы күй ге кел ті ре міз.

12.        Іш кі цикл ге Рульд ік бас қа ру ды жал ғап, қоз ғалт қышты тоқ та ту үшін оны Өші ру ре жи мі не қо са мыз.

13.        Ро бот ты та ғы ал ға жыл жы тып, түс дат чи гі қа ра сы зықты кө ріп, қай та тоқ тау үшін ке ле сі цикл ді (цикл тө бесін дег і сан 03-ке өзг ер ті ле ді) жә не цикл ішін е Руль дік бас қа ру бло гын жал ғап, мәз ір ден Қо су (Вк лю чить) батыр мас ын ба су ке рек. Порт ав то мат ты түр де В+С күйіне ке ле ді;

14.        Роб от ринг ор та сын а ке ліп, әре кет ті қай талау үшін, цикл дің Шект і мә нін (По ро гов ое зна че ния) 20-ға өзг ерте міз;

15.        3-цикл ге Рульд ік бас қа ру ды жал ғап, қоз ғалт қыш ты тоқ та ту үшін оны Өші ру ре жи мі не қо са мыз;

16.        Рульд ік бас қа ру бло гын та ғы жал ғап, Қуат ты лы ғын (Мощ нос ть) (–60), Ай на лым ды (Обор от) 2,5 деп көрсетеміз;

17.        1-цикл соң ы на прог рам ма ны тоқ та ту бло гын жалғаймыз;

18.        Прог рам ма ны іс ке қо сып кө ре міз.

§­16.­ ИДЕОЖАЗ­БА

Кел,­ойланайық!

                                                                              •                               «  идеожазб     а»       ұғым   ы         та        ныс                                                        па?

идеожазба­– •      идеожазб     а          лар     ды       та        ма       ша      лап     идеозапись    – көр       дің      бе?

V id e o re co rd in g

Бүг­інг­і­үйр­ е­не­тін­ іміз:

•  видеожаз     ба        жа       сау      ға        ар       нал     ған      прог            рам     ма       ;

•  видеожаз     ба        лар     жа       сау      .

Сен дер күн де лікт і те ле ди дар дан, ком пью терд ен, ұялы те ле фон дард ан ба ла лар ға ар налғ ан түр лі видео жаз ба лар ды көр іп, та ма ша лап жүр сің дер. Мұн дай видео жаз бал ар компью тер лік прог рам ма лар дың кө ме гі мен өң дел іп жа зы ла ды. идео­жаз­ба­дег­ен­не?

Видео жаз ба – видео жән е аудио ақпар ат  ты жа зу. Видеожазб аны сандық құ рылғ ы лар дың көм е гім ен жа зу ға бо ла ды. Мы са лы, видеокам е ра, ұялы тел е фон дарм ен видео түсіріп, оны арн айы программ а  лард ың кө ме гі мен комп ью терд е өңдей аламыз. Қа зір гі ақ па рат тық-комм у ник а ция лық тех но логиял ар дың жақ сы қар қын мен да муы са па лы видеож аз бал ар дайы ндауғ а сеп  ті гін ти гі зіп отыр. Себ е бі жыл өтк ен сай ын жақс ы программ а  лық өнім дер көпт еп жасалуда.

Біз бүгін VideoPad ре дакт оры мен та ны сам ыз. Бұл ре- дак тор видео жаз ба лар түсіруге, түсірілген видеож аз ба ларды сапалы түрде өңд еу ге, аудио жаз у ға, сақ тауғ а ар налғ ан. Со ны мен қат ар фо то су рет терд і де өң деу ге, олард ы пай да ланып, видеож аз ба лар жа сауғ а мүм кінд ік бе ред і. Бұл редак- тор ды Ин тер нет же ліс і нен те гін жүк теуг е бо лад ы http://www. nchsoftware.com/videopad/ru/index.html.

Ре дак торд ы іске қо су үшін жұ мыс үс те лін де гі             VideoPad ре дак то ры ның  бел гі ше сін тін туірм ен екі рет шерту қажет (37-сурет).

Сұрақтарға жауап берейік  Жау ап бе рейік:

1.             Электронды пош та де ген не?

2.             Әлемде қандай электронды пошта қызметі кең қол дан ыста?

3.             Қазақстандық пошталық сервер қалай аталады? Себебін анықтайық

             Се бе бін анықтай ық:

1.             Не се беп ті қа зір Ин тер нет сіз өмір ді елес те ту қи ын?

2.             Неліктен кейбір адамдар Ин тер нет тің пайд а сы нан зияны ба сым деп есептейді?

Талдап, салыстырайық

              Тал дап салыс ты рай ы қ:

Mail.kz пош тал ық сер ве рін ің эле ме нт тер ін сәй кес тенді ріп, тал дау жа са.

қол да ну шы атауы @ ар найы сим вол mail.kz сер вер атауы   dias-2010

Компьютерде орындайық

Ком пью тер ге орын дай ық

1.             Mail.ru қыз мет тік пош та сы на тір кел. Тір кел ген пош талық адресті ұмыт пай жа зып ал. Тапсырманы орындаға ныңды мұ ға лім ге ха бар ла.

2.             Дискідегі «Интернетке деректер жіберу» тақырыб ын дағы тапсыр маны орында.

Ой бөлісейік

Жұп та сып

Электронды пош та ға қанд ай ло гин жә не пароль қойған дұ рыс? Пароль ді дос та рың а ха бар лағаның жөн бе? Ойыңмен бөліс.

Үйде орындайық Үйде орын дай ық

«Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар» пәнінің мұ ға лі мі «Қазақстанның болашағы» тақырыбында қы зықты пре зен та ция көр сет ті. Сен оны до сың Жо ма рт пен бө ліскің кел ді. Мұ ға лім нен пре зен та ция ны се нің пош та ңа жі бер уін өтін дің. Үйге Жо ма рт ты ша қы рып, өз пош таң нан пре зен тация ны жүк те дің. Жо март мек теп те гі ақ па рат тың се нің ком- пью те рі ңе қа лай кел ге нін сұ ра ды. Оны қа лай тү сін ді рер едің?

Кө ші ріл ген қо сым ша, яғ ни ChromeSetup ав то мат ты түрде ком пью тер дің Жүктеулер (Заг руз ки) бу ма сы на тү се ді. Тінтуір мен 2 рет сол қо сым ша ның үс ті нен шертіп, ком пью тер ге ор на та мыз. Ор на тыл ған брау зер ав то мат ты түр де ашы ла ды.

Пароль­деген­не?

Біз ком пью тер імізді, ұялы тел е фон дарымызды бөг де кісі нің қол да нуы на жол бермес үшін өз паролімізді орн а тамыз.

Анықтама

Пароль – ақпараттарды қорғауға арналған құпия сөз немесе таңбалар жиыны.

Се­німд­ і­пароль­құру­кри­тер­ ийл­ е­рін­айқындау

Сен өз электронды пош таң а қан дай брау зер ар қы лы кіріп жүр сің?

Қа зір гі таңд а «Әлеу мет тік же лі де гі па рақ ша ма кі ре алмай қал дым, бі реу ме нің пош тамн ың паролін бұ зып тас тапты» де ген сөз дер ді жиі ест и міз. Сондықтан сенімді пароль критерийлері болуы шарт:

1.             Пароль тым қысқа болмауы керек, себебі оны оңай бұзуға болады.

2.             Ең көп қолданатын парольді пайдалануға болмайды.

3.             Пароль тек пайдаланушы туралы жалпыға қолж е тім ді ақпараттан тұрмауы керек.

Әлеу мет тік же лі дег і па рақ ша мыз не ме се пош та мыз қау іпс із бо луы үшін се німд і пароль ор на туымыз ке рек. Бұл:

•                же ке де рек те рі міз ді қор ғау ға;

•                хат тар дың, файл дар дың құ пия лы лы ғын сақ тау ға;

•                бас қа да мат е ри ал дар дың құ пия лы лығын сақ тау ға мүм кін дік береді.

Өзгенің паролін бұзып, ондағы ақпараттарды қолдану құқықтық жауапкершіліктің бұзылуын білдіреді. Интернеттегі және кітаптағы ақпараттардың өз иесі (авторы) болады. Сондықтан ақпараттарды рұқсатсыз пайдалануға болмайды. Міндетті түрде авторын көрсетіп отыруға тиіспіз.

Авторлық туынды заңмен қорғалады.

ке ңі нен та ра лып, қол да ныс қа ен гі зіл ді. Атап айтс ақ, жол кар та ла ры, ком му нал дық қыз метті тө леу, бі лім са ла сын дағы түр лі қо сым ша лар, ин те рак тив ті бай ла ныс тар т.б. ұялы те леф он дар арқ ы лы жүр гі зі ле ді (76-су рет).

Кеңейтілген­шындық

76-сурет. Мо биль ді тех но ло гия лар ды  да муы

Қаз ір гі кез де ав то мат танд ы рыл ған, адам қаж е ті не ең бек ету ге ба ғыт тал ған күр де лі құ рыл ғы лар – ро бот тар мен сен дер де та ныс сыңд ар. Тұр мыс та ғы көп те ген қыз мет тер ді ат қа ратын, қа да ға лайт ын, адам дарға кө мек ші, сә би лер дің көң і лін ау лайт ын т.б. роб от тар жа са лды (77-сур ет). Сұранысқа ие ин тел лек ту ал дық ро бот тар да пай да бо ла бастады.

77-сурет.  Ро бот тар

Ғылыми техникалық жетістіктердің нәтижесінде компью терл ік жә не мо биль ді тех но ло гия лар үнемі жаңарып отырады. Осылайша ға лым дар за ма на уи құр ыл ғы лар дың күн бе-күн да му ына үлес терін қосуда.

Қазіргі комп ью тер лер ақ па рат тар ды ды быс ар қы лы танып-бі лу, ды быс тар ды өң деу қа білеті не ие бо ла ды. Кө бі не се, сен сорл ық эк ранм ен, па нель дер мен жа бд ық та ла ды. Ком пьютер лер ға лым дар дың ай туы бо йын ша бір не ше ба ғыт та да мып жа тыр. Атап айт сақ, мо ле кула лық ком пью тер лер, био компью тер лер, оп ти ка лық және квант тық компьютерлер.

ГЛОС­СА­РИЙ

Ани ма ция – нысанның қозғалысы немесе өзгеруі, қоз ғалыстың әртүрлі кезеңіне сәйкес кескіндер тізбегін экранда жылдамдата көрсету арқылы дене қозғалысы ди на микасын экранда бейнелеу тәсілі.

Брау зер – гип ер мә тін дік бай ла ны су мүм кін діг і бар файлдар мен жұ мыс іс теу ге ар нал ған прог рам ма.

Видеоа дап тер – про цес сорд ан не ме се ес те сақ тау құ рыл ғысы нан мо ни торғ а ке ліп тү сет ін ақ па ратт ы өң деу үшін қол да ны ла тын іш кі құ рыл ғы.

Видеоақпарат – арнайы программаның көмегімен жазылатын электрондық ақпараттар, видеолар мен жаз ба лар.

Видео жаз ба – видео жә не ды быс тық ақ па рат ты жа зу.

Дат чик – әр түрл і ақ па рат ты (тем пе ра тур а, жыл дам дық, сәу ле, түс, ды быс) өл шеу ге ар нал ған құ рал.

Диаг рам ма – кез кел ген мән дер дің өза ра бай ла ны сын анық көр се те тін гра фи ка лық кес кін.

Ды быст ық адап тер – ком пью терд е ды бысп ен жұ мыс іс теуге мүм кін дік бе ре тін құрылғы.

Жа нас у дат чи гі – батырманың басылғанын немесе басылмағанын дәл анықтайтын құрал.

Кеңейтілген шындық (ағылш. augmented reality, AR) – адамға өзінің сезімімен: көру, тыңдау, сенсорлық және басқалар арқылы жіберілетін техникалық құрал.

Ла би ринт – түр лі өт кел дер м ен жол дар ар қы лы бе ріл ген, ша тас қан, күр де лі құ ры лым.

Па роль – қол да ну шын ың өзі ту ра лы ақ па ратт ы рас тау ға ар нал ған құ пия сө зі не ме се таң ба лар жи ын ты ғы.

Пре зен та ция – ба ян да ма, жо ба ны, есеп бе ру ді қор ғау, жұм ыс жосп а рын көр се ту жә не дай ын ақ па рат тар мен бө лі су.

Скрипт – блок командаларының көмегімен құрылатын спрайт тардың іс-әрекет ретін көрсететін программа.

Слайд – презентацияның әр беті.

Слайдт ар ара сын дағ ы ау ысу – бір слайд тың екін ші слайдпен ау ысуы ке зін де гі әсер лер жи ыны.

138

ПАЙ­ДА­ЛА­НЫЛ­ҒАН­ӘДЕ­БИЕ­ Т­ТЕР­ТІЗ­ І­МІ

1.             Қа зақс тан Рес пуб ли ка сын ың Бі лім ту рал ы За ңы, Аста на, [ЭР]. Қол же тім діл ік тәрті бі: http://adilet.zan. kz/kaz/docs/Z1100000487.

2.             Би дай бек ов Е.Ы. Ин фор ма ти ка ны оқы ту әдіс те ме сі. – Ал ма ты, 2011. – 47-б.

3.             Әбі ше ва Д. Баст ау ыш сы нып та ин фор ма тик а пәнін енгі зуд ің қа жет ті лі гі // Инф ор ма ти ка не гіз де рі. – № 8. – 13-б. 2012.

4.             Мың жа са ро ва М.Ж. Бас тау ыш сы нып оқу шы ла ры на ин фор ма ти кан ы оқы туд ың ерек ше лік тер і // Бас тауыш мек теп. – 2012. – № 10. – 7–8-б.

5.             Көп еева Г.А, Діл ма но ва Ү.М. Ақ па рат тық-ком му ни кация лық тех но ло гия лар. 3-сын ып, «Ар ман-ПВ» бас пасы, 2018.

6.             Жа па ров а Г.Ә. Инф ор ма ти ка не гіз дер і: Оқу құр а лы. – Ал ма ты: Эко но ми ка, 2016.

7.             Бейктал Дж. Конструируем роботов на Arduino. Первые шаги / Дж. Бейктал. – М.: Лаборатория знаний, 2016.  – 320 c.

8.             Бройнль Т. Встраиваемые робототехнические системы. Проектирование и применение мобильных роботов со встроенными системами управления / Томас Бройнль. – Москва: РГГУ, 2012. – 520 c.

9.             Еремин Е.А. «Информатика» газеті. Среда Scratch – первое знакомство. – М.: Первое сентября, 2008 – №20 (573) – С. 16–28.

10.        Көп еева Г.А, Діл ма но ва Ү.М. Информатика. 5-сы нып, «Ар ман-ПВ» бас па сы, 2017.

Электрондық­қорлар

1.             https://massaget.kz/

2.             http://roboland.kz/kz/

3.             https://education.lego.com/ru-ru/support/mindstormsev3/user-guides.

4.             https://robot-help.ru

140

МАЗМҰНЫ

1-бө лім. Прог рам ма лау 

(ор тақ та қы рып та ры: «Ме нің Отан ым – Қа зақ стан», 

«Ада ми құн ды лық тар») .............................................................................5 § 1. Ай ны ма лы лар ..................................................................................6 § 2. Кейі п керд ің кос тю мін өз гер ту _{............................................} 11

§ 3. Кей іп керд ің кос тю мін өз гер ту. Жоба құру .................. 16

§ 4. Өз ойы ны ның сце на рийі _{.........................................................} 17 § 5. Ло ги ка лық опе ра тор лар .......................................................... 21 § 6. Сал ыс ты ру опе ра тор ла ры _{.......................................................}26

§ 7. Өз ой ыным .......................................................................................30

§ 8. Өз ойы ным. Жоба құру ........................................................... 35

2-бө лім. Робото тех ника. Лаби ринт және кег ельринг

(ор тақ та қы рып та ры: «Мә де ни мұр а», 

«Ма ман дық тар әле мі») ............................................................................ 37 § 9. Түс дат чи гі ......................................................................................38

§ 10. Бағд ар шам-ро бот _{.......................................................................}44 § 11. Ультрад ы быс дат чи гі _{..............................................................}48 § 12. Ультра ды быс дат чи гі. Жоба құру ................................... 53

§ 13. Лаб и ри нт тен шы ғу _{..................................................................} 55 § 14. Кеге льринг .................................................................................... 61

§ 15. Кег ельринг. Жоба құру .........................................................66

3 -бө лім. Видео жасау 

(ор тақ та қы рып: «Таб и ғат құ бы лыс та ры») ................................. 67

§ 16. Видеожазб а ...................................................................................68

§ 17. VideoPad ре дак то ры ның мүмк ін дік те рі ...................... 73

§ 18. Видеоны өң деу ............................................................................ 77

§ 19. Видеоны өң деу. Жоба құру ................................................. 82

4-бө лім. Пре зен та ция лар 

(ор тақ та қы рып : «Қоршаған ортаны қорғау») ...........................83 § 20. Пре зен та ция ларға арн ал ған ақ па рат  ...........................84 § 21. Пре зен та ция ға арн ал ған ақ па рат. Жоба құру .........90

§ 22. Пре зен та ция слай ды ның ма ке ті ..................................... 91 § 23. Пре зен та ция да ғы ды быс тар ...............................................96

§ 24. Пре зен та ция да ғы видео .....................................................101

§ 25. Презентациядағы видео. Жоба құру ...........................105

§ 26. Пре зен та ция да ғы ани ма ция  ...........................................106

141