"Абай және шығыс поэзиясы" лекция

Абай және шығыс поэзиясы   Сабақтың тақырыбы: Абай және шығыс поэзиясы   Сабақтың мақсаты:   Абайдың ең алғаш білім нәрімен сусындаған – шығыс поэзиясы туралы  оқушы ой ұғымын қалыптастыру. Науай, Фирдоуси, Низами секілді шығыс ғұламаларының  еңбектерімен Абай Құнанбайұлының өлең жолдарын салыстыру арқылы білмдерін жетілдіру,  толықтыру.  Сабақтың типі:  Модульдік технологияға негізделген жаңа сабақты меңгеру.   Сабақтың түрі: Аралас сабақ.   Пайдаланылған оқулықтар: З.Ахметов «Абайдың өмірі мен шығармашылығы»; Ұ.Әбілдаұлы  «Абайды оқу әліппесі»; Ғ.Есім «Абай туралы философиялық трактаттар»; Қ.Өмірәлиев «Абай  афоризмі»; М. Мырзахметов «Абайдың адамгершілік мұраттары»; Қ. Алтыбай «Абайдың алып  айдынынан».   Сабақтың әдіс­тәсілдері: Сұрақ­жауап,ұжымдық және топтық жұмыс, модуль технологиясы.   Сабақтың әдістемелік тұрғыдан жабдықталуы: Слайдтар,электронды оқулық , тартпа  қағаздар, дидактикалық материал, Абай Құнанбайұлына арналған папка.   Пәнаралық байланыс: Әдебиет, тарих.   І.Ұйымдастыру кезеңі.  ­ Оқушылармен амандасу  ­ Оқушыларды түгендеу  ­ Назарды жинақтау ІІ Өткен сабақты қайталау А) «Ұлылыққа тағзым» Жүгіртпе сұрақтар.           Екі кеме құйрығын, Ұста жетсін бұйрығын.    Еңбек етсең ерінбей, Тояды қарның тіленбей.   Көптің аузын күзетсең, күн көрмейсің,   Өзіңді өзің күзет, кел шырағым. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.   11. 12. Адамды заман сүйремек,   Заманды қай жан билемек.   Қайтып келер есікті   Қатты серіппе, жарқыным­ау. Өткен тақырптарды қайталау мақсатында  оқушыларға сұрақ­жауап тәсілі арқылы  қысқаша, әрі жылдам жауап беретін сұрақтар  ұсынылады.   1. Республикалық Абай қорының тұңғыш  2. президенті.(Мәркен)  Абайтанушы белгілі ғалым.(Мекемтас  Мырзахметов) «Айттым сәлем,Қаламқас» туындысындағы  қыран құс. (Сұңқар) Абайдың немересі, Тұрағұлдың баласы.  (Жебрәйіл) «Бала Абай әжесімен бірге » атты суреттің  авторы. (Сахи) «Қыс» өлеңіндегі «кәрі құданың» бас киімі.  (Бөрік) Абайдың әжесі Зеренің азан шақырып қойған  аты. (Тоқбала) Абай мен Әйгерім тұңғыш жолыққан жер аты.  (Шілікті) «Интернатта оқып жүр» өлеңіндегі орыстың  ұлы жазушысы.(Толстой) Ақынға байланысты шығарылған деректі  фильм.(«Абай елінде») Абайдың аяқталмай қалған дастаны. (Әзімнің  әңгімесі) Елбасымыздың Абайдың 150 жылдығында  мәлімет жазған баяндамасында тұрандық  атақты ғұлама.(Дулати)   Ә) «Асыл сөзді іздесең, Абайды оқы, ерінбе!» Өткен тақырып бойынша Абай Құнанбайұлы өлеңдеріндегі кездесетін мақал­мәтелдердің балмасын тауып, мағынасын түсіндіру. Тартпа қағазбен жұмыс. ІІІ. Жаңа сабақты меңгеру. Ұлы Абай, ғажап сенің құдіретің, Құдіретіңнен бойға қан жүгіретін. Махаббат пен ғадауат майдандасса, Пайғамбарым өзіңсің жүгінетін. Абай және шығыс поэзиясы атты тараудағы «Жеті жұмбақ, жеті сыр» атты ой­толғау кезеңі  бойынша оқушыларға үйге берілген жеті сұрақ бойынша жұмыс түрін өткізу. Абай Құнанбайұлының шығыс классиктерімен ара қатынасын Мұхтар Әуезов неше кезеңге  бөлген? Шығыс үлгісіндегі қандай әңгіме мен поэмалары бар? Шығыс өлең өрнектері туралы не білесіңдер? Абайдың өлең ұйқастары мен шығыс хикметтерінің үндестігі. Сопылық поэзия алыптары және Абайға әсері. «Шығыс аңызының» сыры неде? Шығыс ғұламасы – Фирдоуси.   ІҮ. Жаңа сабақты бекіту. Адам үшін­еңбегім, Өмірдегі барды тергенім.      Қалағаның қарап ал,      Мұрам сол, жастар, бергенім! Дәптермен жұмыс. «Мағынаны ажырату»сатысы. Абай өлеңінде ең көп кездесетін шығыс классиктерінің туындыларынан енген сөздер тізбегі. Калили инсани – толық адам Нақлия – не нәрсеге болсын ақылмен, оймен аңғару Жәуан мәртілік – білім, жомарт,ізгілік Хаким – билеуші, әмірші Хауас – жүрек Һаиша – нәрсенің шеті, жиегі Мысалдар Абай Құнанбайұлының 38­қара сөзінен, «Менің сырым оңай емес, жігіттер»  аудармасынан алынды. Салыстыру стратегиясы. Әбу Насыр әл Фараби Абай Құнанбайұлы 1. 19­сөзі: «Адам ата­анадан туғанда есті  болмайды: естіп, көріп,ұстап, татып ескерсе,  дүниедегі жақсы, жаманды таниды­дағы,  сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады». 1. «Адам әуелден тоқымашы немесе хатшы болып  тумайтыны секілді, қайырымдылық пен жаман  қылық та адамға әуел бастан жаратылыстан  дарымайды....» (Мемлекеттік қайраткерлердің  нақыл сөздері) 2. «Жүрек – басты мүше, мұны тәннің ешқандай  мүшесі билемейді. Бұдан кейін ми келеді.Бұл да­ басты мүше, бірақ мұның үсетмігі бірінші емес»  (Қайырымды қала тұрғындарының көзқарастары) 3. «Әзілқойлық әзілді шектен тыс қолданудан  болады. Ал, әзілдеу оңай болғандықтан, біз оған  бейімбіз»   Ү. Сабақты қорытындылау. «Жүрегімнің түбіне терең бойла» Оқушылардың сабақтан алған әсерлері. Ой түйін. «Қарлы кесек» әдісі бойынша ой түрткі. Жақсылық пен жамандықты, әділдік пен қиянат туралы білгің келсе, Абайды оқыңыз. Адамгершілік пен арлылық, махаббат пен зұлымдық туралы білгіңіз келсе, Абйды оқыңыз. Өмір мен өлім, адам жанының қалтарыстары мен сырларын білгің келсе, Абайды оқыңыз. 2. 17­сөзі: «Қайрат.Ақыл.Жүрек. Осы үшеуінің  басын қос, бәрін де жүрекке билет.....» 3. 4­сөзі: «......күлкіге салынған кісі не шаруадан,  не ақылдан, неұят келерлік істен құр, ғафил көп  өткізіп отырса керек» 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 1. 2. 3. 4. Тіршіліктің мәңгі сауалдарына жауап іздеп, он сегіз мың ғалам құпиясы туралы білгіңіз  келсе, Абайды оқыңыз. Қорытынды сөз. Алдағы мерек баршамыздың қуанышымыз, Сондықтан да Абай аталарың да «мен бір жұмбақ  адаммын оны да ойла» деген өлең жолдарында өз тәуелсіздігімізді армандап өтсе керек. Қасиетін қазақтың қор, ағайын. Пайғамбардай Абайын ардақтаған, Қуаныштың ішінде бол, ағайын! деп сабағымызды аяқтаймыз Үйге тапсырма: «Мен бір жұмбақ адаммын, оны да ойла » өлеңін жаттау, сөздікпен жұмыс.