Конспект урока по чеченской литературе 6 класс

Урок дIаяьхьнарг Амнат Зияудиевна Эхаева. Урокан ц1е: Ошаев Халидан дахар а, кхолларалла а. Урокан тайпа: керланиг довзийтар. Урокан г1ирс: учебник, сарташ. 1алашонаш: 1).1аморан: яздархочун кхоллараллех лаьцна хаам бар. 2).кхиоран:1амийначух кхетаран талламбар; 3).кхетош- кхиоран: Даймахке а, 1аламе а дешархойн безам кхиор. Урокан хьесап:1аморан. I. Урок д1аяхьар. Дешархойн ойла т1еерзор. (Маршалла хаттар, охьаховшар, урокана оьшу г1ирс кечбар, боцурш билгалбахар). Марша дог1ийла шу, хьомсара хьеший а, хьоме дешархой а ! Дуьненах самукъа долуш, хаарийн к1оргенашка кхочуш, дахарехь ирсе долуш, даим дегнашкахь маьлхан йовхо йолуш, цо дегнаш хьоьстийла шун! Шу денна а керлачу хааршка дехьадуьйлу, 1амадо хьалха шайна ца хиънарг а, ца девзинарг а. Иштта вайн таханлерчу нохчийн литературин урокехь а 1емар ду шуна керланиг. Д1адуьйлалой вай!? II. Ц1ахь бина болх таллар. -«Йиша т1емало» ц1е йолчу поэми т1ехь юьйцург мила ю? -Муьлха хан ю поэми т1ехь юьйцург? -Муха хета шуна,х1унда тиллина поэта шен поэмина «Йиша т1емало» аьлла ц1е? -Авторан турпалхочух дог лозуш хилар стен гойту? III. Хаарийн актуализаци. (Презентаци-2 слайд) Хьехархочо хаттарш до. -Хьа эр дара соьга, мила ву Ошаев Х.? (Нохчийн яздархо). -Ошаев Халидан муьлха произведенеш евза шуна? («Асламбек Шерипов», «Брест- ц1еран б1ар»). -Х1инца вай Ошаев Халидах лаьцна ладуг1ар ду _________________________ . Цхьана дешархочо йоьшу Ошаевх лаьцна доклад. Дешархочун докладаца гойту презентаци. - Баркал. Дела реза хийла! IV.Керла хаарш, г1уллакхдаран некъаш 1аморан мур. Яхдархочун а, Даймехкан 1аламан а сарташ ду уьн т1е д1атоьхна. Говаьлла нохчийн яздархо ОшаевХалид вина 1898-чу шарахь Атаг1а юххехь Шуьйта боьдучу некъан аьтту аг1ор хиллачу Воздвиженски слободахь Чахкара –г1алахь-хьуьнхочун доьзаллехь. Халидан да Дуда а, нана Небиет Хьешадена ч1ог1а т1ера дара.Говзачу дийцархошка ладоьг1уш,дуккха а туьйранаш а, халкъан дийцарш а 1амийра Халида.1916-чу шарахь Соьлжа-г1алахь реальни училище чекхъяккхинчул т1аьхьа Петрограде хьуьнан институте деша воьду иза.1918-чу шарахь дуьйна дакъалаьцна революцин къийсамашкахь,граждански т1амехь.Ошаевн яздархочуьн некъ д1аболабелла 20-чу шерашкахь очеркаш, фельетонаш, дийцарш яздарца. Дуьххьарлера цо язйина «Дайн 1адат» ц1е йолу пьеса ч1ир эцаран 1адат г1арадоккхуш ю. Цу хенахь дуьйна цо язйина дуккха а исбаьхьаллин произведенеш . Царах коьрта лара мегар ду пьесаш«Асланбек Шерипов», «Ахьмар-Хьаьжа», «Сайн декхар лору», «Цхьана буйнахь ши хорбаз»; повесташ «Вендетта», «Брест ц1еран б1ар», Ханпаша Нурадиловх лаьцна очерк а. Къаьсттина меттиг д1алоцу Ошаев Халидан кхоллараллехь «Алун шераш» роман- эпопеяс. Хала бара Ошаев Халидан дахаран некъ. 1977-чу шарахь хедира дахаран некъ. III.Физминот. -Бераш, цхьажимма са а до1уш , Даймахках лаьцна кицанаш хьа дуьйцур дара? а).Нехан юьртахь эла хуьлачул а, шен махкахь лай хилар г1оле ю. б).Дика еъна гуьйре , буьзна никх санна ю. в).1уьйре ц1ийелча- кхоллар кечъе, суьйре ц1ийелча- кхаллар кечде. Г). Ненан сий динарг махко а лерина. Д)Даймохк-нана, нехан мохк-десте. Е) Даймехкан латта-ялсамане, хи-моз. IV.Керла 1амийначу кхеторан хьалхара талламбаран мур. 1. Хьехархочо дийцар доьшу. 2. Дийцаран чулацам т1ехь болх бар. Хаттарш далар: А). Муьлш бу коьрта турпалхой? -Вай къам махках даьккхина хан коьрта турпалхой: Даду, Мохьмад, церан ж1аьла Чайра. Б).Шен Даймахкана са муха гатдо Мохьмада ? Х1унда вара иза шен ц1а ваха сатесна? -Даймохк дукхабеза цунна. Цо цуьнга сатеснийла хаьа вайна, цуьнан ц1ерпошта т1ера охьавоьссина багах девлачу дешнашца: «Даймохк…». В).Х1ун ю цуьнан юьртан ц1е? -Лаха- ч1инха ю. Г).Шайн хилла ж1аьла гича х1ун дог-ойла кхоллало Мохьмадан даг чохь? -Цунна ч1ог1а хазахета и гича. И дийна дисарх воккхаве иза. V.Т1еч1аг1даран болх. 1.Дийцар дешархошка дешийтар. 2. Шина-кхаа дешархочуьнга шайн Даймахках лаьцна ши-кхо предложени х1оттаяйтар. VI.Урокехь 1амийначун жам1 дар. -Хьа язйина вай тахана 1амийна дийцар? (Ошаев Халида). -Х1унда тиллина, шуна хетарехь, автора цунна ц1е «Чайра» аьлла? (Турпалхочун ц1а а и ж1аьла а цаьрга болу безам Даймахке нисса лору автора). VII.Рефлексин мур. -Таханлера вайн урок муха хийтира шуна? -Дийцар хазахийтирий шуна ? -Х1инца вай аша бинчу белханмах хадош синквейн язйийр ю. Синквейн (1алам, Даймохк дешнаш) -Хьа язйийр яра иза? 1алам Самукъане, ц1ена, хаза Оьшу, лардо, тово Саде1арна ч1ог1а оьшу Х1аваъ. Даймохк Хаза, ирсе, мерза Беза къоьллина Нана-Даймохк -Дика ду. Нийса язйина. VIII.Ц1ахь бан болх. 1.Дийцар чекхдаллалц деша, чулацам хаа, хаттаршна жоьпаш ло. 2.Даймахках лаций шайн белхан тетрадаш т1ехь жима дийцар язде.(4-5 предложени). Ошаев Халид Дудаевич(1898-1977 шш) Котар-Юртарчу №2 йолчу юккъерчу школан хьехархочун А.З. Эхаева 6-чу «А» классехь нохчийн литература хьехаран йиллина урок. 24. 01. 2018 ш.