Конспект урока по кабардинскому языку по теме "Щы1эц1э" 5-урок (3 класс)

Темэр. Щы1эц1э (къызыщ1эзыкъуэж урок)   Мурадыр. Щы1эц1эм теухуауэ къащ1ар егъэубыдыл1эн. Я бзэм, тхыбзэм  зегъэужьын. Дыкъэзухъуреихь дунейм и дахагъыр зэхегъэщ1эн, ар яхъумэфу  къэгъэтэджын. Урокым къэдгъэсэбэпыпхъэр. «Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь»  (С. Л.), «Щы1эц1э» таблицэр (Т. С.), компьютор, интерактивнэ доска,                              Урокыр зэрек1уэк1ынур 1. Урокым зыхуэгъэхьэзырын 2. Къабзэрытхэмк1э лэжьыгъэ   Кхъ кхъ кхъэ бэкхъ кхъап1э кхъахэ    Дадэ бэкхъ дахэ ищ1ащ.    1) Хьэрф кхъ –м сыт хужыф1эфын? (Кхъ –р хьэрф дэк1уашэ дэгу гуэгъу  зимы1эщ).    2) Псалъэхэм упщ1э хуэвгъэуви зыщыщ лъэпкъыгъуэр къыжыф1э. (Сыт? –кхъэ, бэкхъ, кхъап1э – щы1эц1эхэщ. Сыт хуэдэ? – кхъахэ –  плъыфэц1эщ).    3) Псалъэухар сыт хуэдэ? Псалъэухам хэт щы1эц1эхэм  упщ1э хуэвгъэуви сыт хуэдэ щы1эц1эми къыжыф1э. (Хэт?) Дадэ (сыт?) бэкхъ). Сыт хуэдэ  щы1эц1эхэра хэт? упщ1эр зыхуэувыр? Сыт хуэдэхэра сыт? упщ1эр  зыхуэувыр? 3. Темэм елэжьын     Лэжь. 157. Сурэтхэм къыщыгъэлъэгъуа псэущхьэхэм я ц1эр къыжыф1э,  упщ1э хуэвгъэув. Ф1эщыгъэхэр къызэщ1эзубыдэ псалъэхэр къэвгъуэти абы  хыхьэ ф1эщыгъэхэр къевбжэк1. (Сытыр?) Махъшэр, щыхьыр, жэмыр,  хывыр, мэлыр, бжэныр, щынэр, чыц1ыр, шк1эр, шыр, шыдыр, танэр – ахэр  унэ псэущхьэхэщ. (Сытыр?) Гуэгушыр, джэдыр, джэджьейр, къазыр,  бабыщыр, адакъэр – ахэр джэдкъазщ. (Сытыр?) Мыщэр, бажэр,  дыгъужьыр, къаплъэныр, аслъэныр – ахэр хьэк1экхъуэк1эхэщ. (Сытыр?)  бгъэ, пц1ащхъуэр, к1ыгуугур, уэгунэбзур,бжэндэхъур, вындыр, дудакъыр,  жыгу1ур, къанжэр, к1урк1унаур – къуалэбзухэщ).    Словарнэ лэжьыгъэ.  Пк1ауэр – гъудэбадзэщ. Хьэрф п1ыт1ахэм я пэк1э  п1, т1 къыщык1уэм и тхык1эр фигу къэвгък1ыжыт. Пк1ауэ псалъэр хэту  псалъэуха зэхвгъэувэ, пычыгъуэ, макъ, хьэрф елъытауэ зэпкърыфх.    Пк1ауэ, пк1а­уэ          п/п1/ ­ хьэрф дэк1уашэ дэгу п1ыт1а гуэгъу зимы1эщ          к1/к1/ ­ хьэрф дэк1уашэ дэгу п1ыт1а гуэгъу зимы1эщ         а/а/ ­ хьэрфзешэ ударенэ зытелъщ          у/у/ ­ хьэрф дэк1уашэ жьгъыжьгъ гуэгъу зимы1эщ          э/э/ ­ хьэрфзешэ ударенэ зытемылъщ         хьрфу 4, макъыу 4 Лэжь. 158. а) Щ1ымахуэм узрихьэл1э къэхъукъащ1эхэм зэреджэр  къызэрык1 псалъэхэр щхьэхуэу къэфпсэлъыж.  1умыл, сытхъу, хьэщхьэтеуэ, мыл, борэн, щтырыгъу, щ1ы1эбжь, уае –  щ1ымахуэм узрихьэл1э къэхъукъащ1эхэщ. Пшагъуэ, уафэгъуагъуэ, уафэхъуэпск1, уэшх, уэ, уэсэпс, псыхьэлыгъуэ – ахэр  гъэмахуэм узрихьэл1э къэхъукъащ1эхэщ.    б) Упщ1э вгъэуви зыщыщ псалъэ лъэпкъыгъуэхэр къафщ1э.   Лэжь. 159. Сурэтхэм къыщыгъэлъэгъуа предметхэм я ц1эр къыжыф1э.  Упщ1эк1э зыхыхьэ лъэпкъыгъуэр къафщ1э. Ф1эщыгъэхэр къызэщ1эзыубыдэ псалъэхэр къэвгъуэти абы хыхьэ адрей предметхэри къевбжэк1. (Сытыр?) Къэбыстэр, помидорыр, к1эрт1офыр, пхъыр, жэгундэр,  балыджэр – хадэхэк1 къэк1ыгъэхэщ. (Сытыр?) Белыр, ф1анэр, пхъэ1эпэр,  гуахъуэр – зэрылажьэ 1эмэпсымэщ. (Сытыр?) Балийр, кхъужьыр,  мы1эрысэр, пхъэгулъыр, шэфталыр – пхъэщхьэмыщхьэхэщ. (Сытыр?)  Мелыр, тхылъыр, тетрадыр, къэрэндащыр, дневникыр, ручкэр – классым  узыщрихьэл1э предметхэщ.) 4. Адыгэбзэ тхылъым зэрелэжьын тетрадь    Лэжь. 1. Къызэщ1эзубыдэ псалъэхэм хэт? е сыт? упщ1эхэм жэуап  хуэхъухэр пытхэ. Унэлъащ1эхэр: ст1ол, шэнт, гъуэлъып1э, диван, шэнтжьей, шк1аф. Щыгъынхэр: бэлъто, бостей, к1э, джанэ, гъуэншэдж, 1элъэщ1 пы1э. 1эщ1агъэхэр: егъэджак1уэ, дохутыр, артист, гъук1э, жэмыш, агроном. Унэ псэущхьэхэр: жэм, танэ, мэл, шы, хьэ, джэду, хыв, шк1э. Джэдкъазхэр: гуэгуш, къаз, бабыщ, джэд, джэджьей. Мэз псэущхьэхэр: мыщэ, бажэ, дыгъужь, мэз джэду,  хьэ1уцыдз, къаплъэн. Уафэм щы1эхэр: дыгъэ,  мазэ, вагъуэ, пшэ. Компьюторым и пкъыгъуэхэр: монитор, клавишэ, процессор, принтер,  мышкэ.     Лэжь. 2. Дэгъэхуа хьэрфхэр дэтхэж. Псалъэхэр зэрызэхэт 1ыхьэк1э  зэпкърыфх.  К1эрт1офу, балыджэкъым, пассажиртэмэ, бостейщ, бгырыпхт, бэлагъи, фыкъеблагъэ, фыкъэт1ыс, умыгъэк1уэж, фыщ1эмык1тэмэ, дыгъэджэгу. 5. Яджар егъэбыдыл1эн    Нэрылъагъу диктант  (интер. доска).     Вариантк1э зэхэхауэ егъэзэщ1эн. 1 вар. Хэт? упщ1эм жэуап хуэхъу псалъэхэр. 11 вар. Сыт? упщ1эм жэуап хуэхъу псалъэхэр.   Помидор,  тракторист, щыхь, еджак1уэ, шэнт, сурэт, компьютор, дэрбзэр,  жэгундэ, дневник, космонавт, къэптал, джырафинэ, къэфак1уэ. 6. Унэ лэжьыгъэ     Лэжь. 160. Упщ1эхэм  я жэуапхэр тхы. Щы1эц1эхэр зы екъуак1э щ1эхъэ.