Методическая разработка Презентация по чеченской литературе "Зевне хьеший"

Хасаев Хьасан «Зевне хьеший».

1алашонаш.
1. 1аморан (обуч.): дешархойн хаарш зер,
1амийнарг карладаккхар.
2. Кхиоран (разв.): Хь.Хасаевн «Зевне хьеший» ц1е
йолу дийцар довзийтар; нийса а, шера а, кхеташ а
дийцаран тексташ йеша 1амор.
3. Кхетам - кхиоран (восп.): олхазаршка болу безам
алсамбаккхар.

Билгалбаьхна кхиамаш: берашна 1емар ду нийса а, шера а, кхеташ а дийцаран тексташ йеша. Берашна хуур ду хьехархочо т1едилларца оьшу к1айдарг каро. Берашна 1емар ду чулацамах кхета. Берашна 1емар ду хьехархочун хаттаршна жоьпаш дала. Берашна 1емар ду 1аламан тидамбан, 1алам хаздан, цуьнан доладан.

Мотт шарбар.
Даг1 т1ехь хьарг1а,
Paгly к1ел борг1ал.

- Д1адеша чехкаалар меллаша массара цхьана.
- Д1адеша чехкаалар хезаш массара цхьана.
- Дагахь 1амаде.

1алашо йовзийтар.
- Муьлха произведени йевзар йу вайна тахана?
( «Зевне хьеший»)
- Мила ву цуьнан автор? (Хь. Хасаев)
- Муха болх бийр бу вай тахана и дийцар дика 1амийта?
- Вайна тахана девзар ду Хь. Хасаевн «Зевне хьеший» ц1е йолу
дийцар. Шуна 1емар ду нийса а, шера а, кхеташ а дийцаран
тексташ йеша. Вайна 1емар ду хаттаршна жоьпаш дала.
Вайна девзар ду тайп - тайпана олхазарш, церан амалаш.

Дийцар «Зевне хьеший».

Дешнаш т1ехь болх:

Хьоза – воробей.

Хенак1ур – дятел.

Алкханча – скворец.

Селасат – иволга.

Атйокх – кукушка.

Шоршал – дрозд.

Х1уьрц1алдиг – чиж.

Н1аьвцициг - гусеница.

Керла тема хьехар.
1. Хьехархочо д1адоьшу Хь. Хасаевн «Зевне хьеший» ц1е йолу дийцар.
2. Чулацамах къамел дар.
- Шеран муьлха зама йу т1ейог1уш? (Б1аьсте)
- Муха хийцамаш бу 1аламехь? (Дуьне дохделлера, дитташ г1а дала, заза даккха
доладелира)
- Муьлха стоьмаш бу дийцар т1ехь буьйцуш? (Элхьаьмчаш, кхораш, хьаьрса хьечаш,
1ежаш)
- Муьлха сагалматаш ду дийцар т1ехь балийна? (Накхармозий)
- Х1ун боху царех лаьцна? (Накхармозий ду дургал гулйеш)
- Муьлха олхазарш ду дийцар т1ехь далийна? (Шоршалш, алкханчаш,)
- Х1ун боху олхазарех лаьцна? (Олхазарш ду эшарш лоькхуш, ладег1арх к1ордор доцуш)
- Х1ун боху мокха хьозех? (Иза къардайна олхазар ду)
- Муха кхета шу «къардайна» бохучу дашах? (Девне)
- Х1унпайдабохьуцара?(Цара зуламе н1аьний доу)
- Муха йу церан адамашца йолу йукъаметтиг? (Гергарло долуш ду)
- Х1ун олу хенак1урах? (Лор – пхьар)
- Х1унда? (Цара диттан чкъурах доьлла н1аьний дуу)

Сада1аран минот:
Дика болх вай цхьаьнне бе!
Х1инца жимма садо1ур ду!
Аьрру, аьтту аг1ор хьовса,
Охьато1уш, хьалата1а.
Куьйгаш айде и куьйгаш нисде
Шаьш долчахь кхоссало!
Цхьанне довда,
Меллаша болар нисде
Бертахь цхьанне охьаховша!

Керла тема кхин д1а а хьехар.
Бераша д1адоьшу массара цхьана цхьанаэшарехь хезаш
Хь. Хасаевн «Зевне хьеший» ц1е йолчу дийцаран 1 - ра дакъа.
Бераша д1адоьшу массара цхьана цхьанаэшарехь з1енаца
Хь.Хасаевн «Зевне хьеший» ц1е йолчу дийцаран 1 - ра дакъа.
3. Къастош йешар..
- Д1адеша ораматех лаьцна йолу к1айдарг.
- Х1ун боху алкханчех, шоршалех лаьцна? Д1айеша царех лаьцна
к1айдарг.
- Х1ун боху мокхачу хьозех лаьцна? Д1айеша и к1айдарг.
- Х1ун боху алкханчех лаьцна? Д1айеша к1айдарг.

Рефлекси йар:
Суна хии…
Суна хазахийти…
Суна халахийти…

Ц1ахь бан болх.

Шера д1адеша Хь. Хасаевн «Зевне хьеший»
дийцаран 1 - ра дакъа.

Массарна а даггара баркалла!!!