План-канспект урока па тэме: «Нацiск у слове»

План-канспект урока па тэме: «Нацiск у слове»

Мэта урока: ўдакладненне ведаў пра асаблівасці ўдарнага склада і ролі націску ў прамовы, развіццё ўмення знаходзіць у слове ўдарны склад.

Арганізацыйны момант.

- Мы пачулі званок,

Пачынаем наш ўрок.

Загадка: Снег на палях,

Лёд на водах,

Віхура гуляе - калі гэта бывае? (Узімку)

 - Дайце характарыстыку першага гуку словы (зычны, звонкі, мяккі, парны).

- Які літарай пазначаем на пісьме?

Чыстапісанне прапішам літару З / з, злучэння літар зі, зо, зя, аз.

 Спісванне прыказкі: Узімку сонца свеціць, ды не грэе.

- Чаму так кажуць?

Слоўнікава - арфаграфічная праца

- Адгадайце загадку: Усе яго зімой баяцца

- Балюча можа ён кусацца,

Хавайце вушы, шчокі, нос,

 Бо на вуліцы .... (Мароз)

 - Якая асаблівасць ёсць у слове «мароз»? (На канцы слова парны зычны у слабой пазіцыі)

 - Што зрабіць у такім выпадку?

 - Зменім слова, каб яно падыходзіла да слоў: дзень ....., лёгкі ....., гародніна трэба ...., восенню па раніцах бываюць ....

Запіс у сшытак: Мароз-марозны, марозік, замарозіць, замаразкі.

 - Што скажам пра словы? (Блізкія па значэнні, маюць агульную частку пры напісанні і вымаўленні)

Вылучым агульную частку.

- Падкрэсліце словы, якія зяўляюцца праверачнымі для слова мароз.

 - Якім бывае мароз? (Лютым, першым, моцным, студзеньскім, лютым)

4. -Давайце ўспомнім, як пачынаецца зіма.

 Фрагмент фільма «Першы снег».

5. Паведамленне тэмы ўрока.

-Некалькі сняжынак заляцелі ў клас.

Адна на дошцы:  АСIНЦК (націск) - перастаўце літары ў правільным парадку.

-Якое слова атрымалася? (Націск)

- Тэма нашага ўрока «Націск. Ударны і ненаціскны склад »

- Некалькі сняжынак ўпалі на парты і прынеслі вучням заданнi. (Двум вучням даюцца індывідуальныя заданні-сняжынкі).

5. Праца над тэмай урока: ударныя і ненаціскныя склады.

 - Што такое націск? (В. - вылучэнне голасам аднаго галоснага гуку ў слове) - Як называецца склад, на які падае націск?

-Як называюцца астатнія склады?

 -Як знайсці ўдарны склад? (Прамовіць, паклікаць слова)

 Мы ў слове склад ўдарны знойдзем элементарна. А калі яго знойдзем, гучней за ўсіх вымавіў!

На дошцы: смачны, пухнаты, духмяны.

- На якое пытанне адказваюць словы?

 - Знайсці ўдарны склад.

Паставім знак націску ў словах! (Вучні па чарзе выходзяць да дошкі.)

 - Якія склады ў гэтых словах ударныя? (1, 2 і 3 склады)

Выснова: У беларускай мове ў націску няма пастаяннага месца. Ударным можа быць 1, 2, 3 склады.

Праверка выканання задання 1-й сняжынкі.

Сняжынка № 1 Прыдумай па тры словы да кожнай схемы (схемы двусложных слоў з націскам на 1-м і 2-м складах). Пазнач у словах націск. (Адказ вучня: роза-каша-мора і кара-месяц-хаты.)

Заданне 1: Запісаць слова ў 3 слупка - у 1-й - з націскам на 1 склад, у 2-м - на другім, у 3-м- з націскам на трэцім.

Устаўце прапушчаныя літары. Гр_за, огоро_, в_робей, бере_, ладо_ка, ч_йка, за_ц, ч_лок, хорово_.

6. Фізхвілінка.

Мы папляскаць у далоні - дружна, весялей.

Нашы ножкі пастукалі - дружна, весялей.

Па коленочкам ударым - цішэй. цішэй, цішэй.

Нашы ручкі падымайцеся - вышэй, вышэй, вышэй.

Нашы ручкі закруціліся, ніжэй апусціліся. Закруціліся, закруціліся і спыніліся.

Практыкаванне ў адрозніванні ўдарных і ненаціскных складоў.

Націск - галоўны работнік у словах. Часам бывае выходных.

- У якіх выпадках не ставяць знак націску ў словах? (Слова з 1 склада, слова з літарай Е).

 Раскажы-ка, літара Е, як тваё жыццё-быццё? Л

ітара Е дае справаздачу:

- Нічога жыццё цячэ.

 Я - ўдарная заўсёды!

 Так заўсёды!

Вось гэта так!

Заданне 2: Запісаць верш, уставіўшы прапушчаныя літары.

Праставіць націск у словах. Падкрэсліць арфаграмы.

На дошцы:

Я - зіма. Люблю моро_.

Даводжу людзей да сле_.

А сама іх дарма не трач_,

 Сыходзячы, аднак, плач_.

- У якіх словах няма знака націску?

- Якія арфаграмы сустрэліся? Роля націску ў адрозніванні сэнсу слоў

- Хлопцы, што можа здарыцца, калі націск будзе мяняць сваё месца ў слове? - Паглядзіце на малюнкі і скажыце, што адбылося са словамі, у якіх націск памяняла сваё месца? (На дошцы спраектаваны карцінкі да вершаў.)

У вядзерца руку акуні - ня бойся - гэта акуні!

На дзверы замка няма замка.

 Іголка ходзіць уверх і ўніз.

Вось лісце зявілася.

Смокча Алёнушка касач,

А вышывае касач.

Насенне гваздзікі падобныя на гваздзікі.

Выснову: Ад націску залежыць значэнне слова.

- Вельмі важна ў словах правільна ставіць націск - бо наша гаворка павінна быць пісьменнай!

 - Праверым заданне 2-й сняжынкі.

Сняжынка № 2. Запішы словы ў алфавітным парадку. Пазнач у іх націск. Складзі з двума словамі прапановы. Запішы іх. Партфель, шафёр, сталяр, іскра, пачаць, алфавіт.

Заданне 3. - Давайце самі патрэніруемся правільна ставіць націск у словах. У вершы на лісточках ў выдзеленых словах паставіце націск. Запомніце, як правільна іх прамаўляюць.

Тэлефон зноў тэлефануе!

Ад яго ў вушах звініць!

 Забрала шчаўе вадзіца

- Без баршчу засталася птушка!

З той пары наш журавель усухамятку есць шчаўе.

 Вось і стаў я сталяром,

Запрацаваў сякерай.

Мішка тупаў, песціўся,

Лёгкі масток захістаўся,

Па вадзе ідуць колы ...

 Шарык, Мішку дапамажы!

6. Падвядзенне вынікаў:

- Сонца села за вёску.

 Нам жудасна пашанцавала,

Што ў госці да націску схадзілі І ўсе яго сакрэты мы раскрылі.

- Якія сакрэты націску даведаліся? (Націск мяняе сэнс слова, можа быць на любым складзе, няма знака націску ў аднаскладовыя слове і ў слове з літарай Е.)

7. Дамашняе заданне.

Паставiць нацicк, падкрэслiць безударныя галосныя.

Елка.

На Новы год пасвяткаваць

 У горад завітала ёлка.

 Няцяжка мне было пазнаць

 Зямлячку па яе іголках.

 Па свежай зелені густой,

 Па ўсім уборы саматканым.

 Я быў сустрэчаю такой

 Да глыбіні усхваляваны (М. Танк). [3, с.68-69].