Темірдің каттылыгын аныктау

8­ сынып№13сабақ Сабақтың тақырыбы: Темірдің қаттылығын анықтау. Металды бұрғылау,тесу. а) білімділігі: оқушыларға бұрғылау жұмыстары жөнінде кең көлемде ұғым  беру. Таль арқандарының түрлерін үйрету. б) тәрбиелілігі: оқушыларды бұрғылау жұмыстарымен таныстыра отырып,  еңбексүйгіштікке тәрбиелеу. в) дамытушылығы: сызбанұсқамен жұмыс істеу барысында сөйлей білу, таль  арқандарының түрлерімен таныстырып, қолданыста пайдаланылуын үйрету Сабақтың жүру барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі. Оқушылармен сәлемдесу. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру. Оқушылардың құрал­жабдықтарын тексеру. Аудитория тазалын қадағалау. ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. Үйге берілген тақырып: «Таль жүйесі» Үй тапсырмасы: Оқушылардың назарын сабаққа аударып, үйге берілген тапсырманы сұрау  мақсатында «Ой шақыру» әдісін пайдалана отырып, мына сұрақтарды топқа  қою. а) Кронблок дегеніміз не? Атқаратын қызметі қандай? Мұнараның қай  жерінде орналасады? ә) Бұрғылау қондырғыларының көтеру жиынтығы дегеніміз не? б) Бұрғылау тізбегі дегеніміз не? в) Бұрғылау шығыры дегеніміз не? г) Таль жүйесі дегеніміз не? д) Мұнара дегеніміз не? е) Оның неше түрі бар? ж) Элеватор деп нені айтамыз? VІ. Жаңа сабақ. Қажеттілігі мен пайдалану жағдайларына байланысты әртүрлі конструкциялы  болат арқандары дайындалады, оларды 3­топқа бөлеміз. Бір орталық металды жүрекшелі болат сымнан жасалған таль арқандары. Жүрекшесіз болат арқандар. Орта бөлігінде жүрекшелері болат сымнан жасалған арқандар. Бұрғылау қондырғыларының таль жүйелері үшін әдетте бірінші топтағы  арқандарды қолданамыз. Таль арқандарының механикалық қасиеттері бойынша жоғары сапалы және І,  ІІ сапалы деп бөлінеді. Құрылысы бойынша арқандар жалғыз, екі және үш  орамды болады. а) сымдардың үзілу сипаты мен саны, соның ішінде сымдардың ұшындағы  түйіспелерде үзілулердің болуы, сымдардың шоғырланған түрде үзілген  жерлерінің болуы, сымдардың үзілулер санының арту қарқындылығы; ә) ширатпа жіптің үзілуі; б) беттік және ішкі тозу; в) беттік және ішкі коррозия; г) арқан диаметрінің жергілікті кемуі, соның ішінде өзегінің үзілуі VІ. Жаңа сабақ Бұрғылау қондырғыларының таль жүйелері үшін әдетте бірінші топтағы  арқандарды қолданамыз. Таль арқандарының механикалық қасиеттері бойынша жоғары сапалы және І,  ІІ сапалы деп бөлінеді. Құрылысы бойынша арқандар жалғыз, екі және үш  орамды болады. Арқан сымдарын дайындау үшін жоғары көміртекті болаттар 50, 55, 60, 65,  70мм, құрамында 0,5­0,8 % маргенці, 0,17­0,37% кремний, 0,12% хром, 0,12  никелі, 0,15 мыс, фосфоры 0,03­тен жоғары емес қолданылады. Таль арқандарына қойылатын көптеген талаптар бар: Арқан диаметрі мен шек сандары ілмекке ілінетін күштердің салмақтарын  ескере отырып таңдайды. Таль жүйесінің шкив диаметрі арқан диаметрінен жоғары болуы керек. Себебі  үйкеліс кезінде арқандар шығынын азаюы ескеріледі. Арқанның қозғалмайтын шегін барабанға бекіту керек, оның конструкциясы  қайта жіберуде оның оңай жылжуын қамтамасыз етеді а) сымдардың үзілу сипаты мен саны, соның ішінде сымдардың ұшындағы  түйіспелерде үзілулердің болуы, сымдардың шоғырланған түрде үзілген  жерлерінің болуы, сымдардың үзілулер санының арту қарқындылығы; ә) ширатпа жіптің үзілуі; б) беттік және ішкі тозу; в) беттік және ішкі коррозия; г) арқан диаметрінің жергілікті кемуі, соның ішінде өзегінің үзілуі; д) арқан сымдарының көлденең қима көлемінің азаюы; е) сымдар мен ширатпа жіптің толқындануы, себет тәрізденуі, сығылып  шығуы, ширатпа жіптің жаншылуы, сынуы, шектен тыс иілулері; ж) температуралық әсер етудің немесе электрлік доғалық разрядтың  нәтижесінде болған зақымданулар; Арқандар келесі ақаулар табылған жағдайда бұдан арғы жұмысқа жіберілмеуі тиіс. себет тәрізді қалыпсыздану өзекшенің сығылып шығарылуы ширатпа жібінің сығылып шығарылуы немесе қатпарлануы арқан диаметрінің жергілікті үлкеюі арқан диаметрінің жергілікті кішіреюі жаншылған бөліктер бұралулар ,сынулар ,бүгілулер V. Бекіту 1. Жаңа тақырыпты бекіту. Оқушылардың түсінігін тексеру мақсатында таль жүйесінің сызбасы берілген.  Сол сызба бойынша таль жүйесінің құрылысы мен қолданылуын айту. .