Урок технологии Ашық сабақ Тақырыбы:«Кестедегі ою-өрнек, түс» 9 сынып

Пәні:   Технология.    Сынып:   9 сынып                  Сабақтың  тақырыбы:       Кестедегі ою­өрнек,  түс.                     Сабақтың мақсаты: а)  білімдік:  ою­өрнектің құдіреттілігін, әрбір оюдың  терең мағынасын аша отырып, білімін арттыру, ою­өрнектің түрлерімен  таныстыру. Заттардың көлемін беруге немесе әсем жұмыстар кестелеп тігуді  үйрену;     ә) дамытушылық:   оқушыларды халқымыздың салт­дәстүріне,  қолөнеріне терең үңілдіріп, ой өрісін дамыту; б)    тәрбиелік:     оқушыларға  ою­өрнектер өнерін үйрету үстінде эстетикалық талғамдары мен өнерге деген  шеберлік ынта, қабілетін арттырып, көркемдікпен, әсемдікпен жасалғанына  көздерін жеткізе отырып тәрбиелеу. Сабақтың түрі:    аралас, теориялық Сабақтың типі:     жаңа сабақ Пәнаралық байланыс:     тарих, сурет,  сызу Сабақтың әдісі:  баяндау,түсіндіру, көрсету, сарамандық жұмыс, бағалау. Керекті құрал­жабдықтар:    оқушылар тіккен кестелер, ою­өрнек түрлері,  схемалар, кестелер, мата, ине, түрлі түсті жіп, оймақ, кергіш, қайшы. Сабақтың барысы:    I. Ұйымдастыру кезеңі:  оқушыларды түгендеп,  сабаққа дайындығын тексеру. II.Өткен  сабақты қайталау. Оқушылардың технология сабағында  алған жалпы білімдерін анықтау (сұрақ­жауап).          III. Жаңа сабақты түсіндіру. ­Балалар, біздің бүгінгі сабағымыз лекция түрінде өтеді. Сондықтан  еңбек құралдарыңызды жинастырып шетке қойыңыздар да, жұмыс  дәптерлеріңізді алыңыздар. Жаңа тақырыпты бастамас бұрын  үй тапсырмасын тексеріп,  нені білетінімізді еске түсірейік. Сұрақтарға жауап беру: 1. «Көйлек» қай ғасырда пайда болған, қай тілден  аударғанда не деген  мағынаны береді?     (X ғасырда, латын сөзі, «кию») 2. Өлшемдерді адам денесінің қай жағында тұрып түсіреді?    (Оң жағында) 3. Өлшем алатын адам  қалай тұруы керек?    (Табиғи тік тұру) 4. Қаңдай сән журналын білесіндер? («Бурда» журналы, қазақстандық  «Сымбат» журналы ) 5. Исаак Зингер қай жылдары тігін машинасын ойлап тапты?   (1850­1851ж.) 6. Тігін машинасының түрлерін атаңыз? (Қол машина, аяқ машина, электрлі  машина, арнайы машина) 7. Тігін машинасының жобасын ұсынған кім? (Леонардо да Винчи) 8. Маникен дегеніміз не? (Киімнің уақытша иесі) 9. Киімді бірнеше стиль бар, олар: (классикалық, спорттық, романтикалық  және фольклорлық ) 10. Мата неден тұрады? (Талшықтан) 11. Үтіктеу кезінде нені ескеру қажет? (Ереже) 12. Су бүріккіш пен дәке не үшін қажет? (Мата күйіп үтік табанына  жабысып қалмау үшін) 13. Еңбек құралдарын атаңыз? (Мата,ине,жіп,қайшы,желім,қағаз,тігін  машинасы т.б.)  14. Қол инемен жұмыс кезіндегі ескеретін ережелер.  (Жұмыс басында ине  санын санау, кисық инемен жұмыс жасамау, сынған жағдайда мұғалімге  тапсыру, жұмыс аяғында мұғалімге санап тапсыру) 15. Жеті рет өлшеп, ...(бір рет пішу)  Жаңа тақырыпты бастамас бұрын ұлттық ою­өрнектер бойынша нені  білетінімізді еске түсірейік.(Оқушылардың жауабы). Сіздер бұдан былай қазақ ұлттық ою­өрнектері түрлерін біліп қана қоймай, оларды көргенде түрлеріне  қарай ажырата алатын боласыздар.Қажет жерін дәптерге жазып отырымыз,  үлгеруге тырысыңдар. Ою­өрнек «латын сөзі» аударғанда «орнамент» деген сөзді білдіреді. Ою ­ өрнек деген сөздің мағынасы бір.Көбінесе ою­өрнек деп қосарланып айтыла   береді. Ою үлгісін қасына тағы сол үлгіні қойса, ою қайталайды, ирғак береді,  қайталау бөлегін раппорт деп аталады. Раппорт­латын тілінен аударғанда  қайталау дегенді білдіреді. Қайталанған ирғак жолақ береді, өрнек пайда  болады. Сондықтан ою­өрнек деген сөзді қосып айтады. Ою­өрнекті қарт шеберлер екіге бөліп қарайды.  Бірінші: қазақ халқының өзіне тән ертеден келе жатқан ұлттың оюлары.  Екіншісі: басқа халықтардан ауысқан жаңа интернационалдық ою­өрнектер.  Ертедегі қазақ оюлары іріктеліп, негізінен үш түрлі ұғымды бейнелейді.  Олар: біріншіден, мал өсіру мен аңшылықты, екіншіден, жер­су, көшіп­қону  көріністерін, үшіншіден, күнделікті өмірде кездесетін әр түрлі заттардың   бейнесін береді.  Қазақ шеберлері іске беріліп, көрген ою­үлгілерін жатқа жасап, оюға өз  бетімен жаңа түрлер енгізіп отырған. Халық мұндай адамдарды «оюшы» деп  атады.Әрбір елде, әрбір руда атағы шыққан таңдаулы оюшылар болды.  Ондайлар өз өнерінің тамаша үлгісін өзінің руына, жақын елдерге таратып  отырды. Кілемдер мен киімдерге, сырмақтар мен кестелердегі ою­өрнекке  қарап, анау «арғын үлгісі», «керей үлгісі», немесе «ұлы жүздің үлгісі», «орта  жүздің үлгісі», «кіші жүздің үлгісі» деген мәнерлер пайда болды. Шеберлер халықтық ою­өрнектерден өздері көріп, көңілдеріне  ұнағандарын не қағазға, не теріге, не матаға түсіріп ойып алатын. Оюдың  осындай қиындысын «үлгі» дейді. Үлгі бойынша ою ойып, іс істеуді сүйген  шеберлер қолындағы ою үлгілеріне өз бетінше жаңа түр, жаңа буын қосып оны өзінше дамытып отырды.қолонер шеберлерінің айтуынша, қазақ ою­ орнектерінің өте жиі қолданылатын 200­ден астам түрі бар. Олар «түйе  табан», «қошқар мүйіз», «жіліншек», «ирек», «құс қанаты», «қайнар»,  «жұлдыз», «балта», «гүл» т.б.  Жалпы өрнек атауларына қарай мынадай  топтарға бөледі:      Ай, күн, жұлдыз, көк әлеміне байланысты; Малға байланысты, малдың ізіне байланысты; Аңға, аңның ізіне байланысты; Құрт­құмырсқаға байланысты; Құстарға байланысты; Жер, су, өсімдік атауына байланысты; Қару­жарақтарға байланысты; Геометриялық ою­өрнектер.     Енді, түс тұралы айтсақ, негізгі түстер: қызыл, сары, көк, жасыл және  ақ, қара, коңыр. Түстер жылы және суық түске бөледі, яғни хроматик,  ахроматик түстер. Ал, ертеде қазақ шеберлері оюларында  қызыл, сары, көк,  жасыл, коныр, қара, ақ түстерді пайдаланған. Көне кестелердің түстері  монохромды. Оюда қызыл түс – өмірдің қызығын, оттын символын, өмірдің  жалғастыруын білдірген. (Оқушыларға үй тапсырма: әр түстін символдық  мәнін жазу: көк түс­аспанның символы;) Қазақ шеберлері  кесте тігкенде ою­өрнекті, оның түстерін  үйлесімділігін қолдана білген. Кестелеу өнері­ежелден келе жатқан  қолөнерінің бір түрі. Кесте тігу үшін зер немесе түрлі түсті жіптер, ине, мата,  қайшы, кергіш, оймақ қажет. Иненің жуан­жіңішкелігі кесте тігілетін матаның  қалыңдығына және жіптің жуан­жіңішкелігіне байланысты болады. Жіптің  ұзындығы 50­60 см­ден артық болмауы керек. Кестені инемен немесе бізбен  кестелейді. Кестелеу үшін әр түрлі жіптерді пайдалануға болады.  Дөңгелек  кергішке керіп кестелейді. Кейінгі кезде көркем кестелеу өнері өте жақсы  дамып отыр. Әсіресе Қытай мен Монғолияда өмір сүрген қазақ шеберлері  кестелерін көркем шығармаға айналдырып дамытуда. Мысалы, Монғолиядан  келген суретші Зейнелхан Мұхамеджан  өз көркем шығармалары­біз кестемен  жаңа стильде  оюлап тігіп отырған. (суретшінің өмірдерегін дәптерге жазып алу)  ­ Кесте тігу кұралдармен жұмыс істеу кезінде нені ескеру қажет?   ­Сөздің көркі мақал­мател мен жұмбақ. Мына  2­кестені алып  (ереже) (Оқушылардан сұрақ қойып каупсіздік ережені сұрау)     жұмбақтың жауабын және оған мақал­мателмен толтыру. (кестені толтыру,  дәптерге жазу)      беру) Осы оюдың бірін атандап алып,мына суреттегі қыздардын фасон  көйлегін ойлап, жеңнің ауызы мен көйлек етегін ою­өрнекпен кестелеу.Соған  келесі сабаққа мына эскиздер дайын болу керек. ­Бұгінгі тақырыпта ою­өрнекгінің түрлері бар.(Оқушы кітаптан оқып ­Кесте матаға тігеді. Ұсақ бір жыртынды матаны шеберлер суыртпақ    Шым кесте деп тігілетін матаның ашық жерін қалдырмай немесе ашық       деп атайды. Төрт жағынан талшықтарды суырып, шашақ шығарады.   Суырылған талшықтарды  ширатып  жіп аламыз – мұны жіп  ширату  деп  атайды. Қайта шыратылған жіпті қайта кестелеуге қолданады.       Кесте түрлерімен танысайык.  Біз кесте, баспа кесте, шымқай кесте,  таспамен кестелеу, бисермен кестелеу, инеге жіп орап кестелеу.       Біз кесте дөңгелек немесе төрт бұрышты кергіш ағашқа керілген мата  бетіне түсірілген оюды ілмекті бізбен кестеленеді.      орынды өте аз қалдырып, тұтас кестеленген шымқай кестені айтады.       Әредік кестеде матаның әр жері тігіліп, бөлек­бөлек өрнек салынады.       Кесте тігістері бірнеше түрге бөлінеді, олардың өз атауларымен  аталады. Қабырға тігіс (гладь) екі сызықтың арасымен немесе өрнекті  жартылай  я болмаса толықтай кестелейді. Тізбек тігіс бұйымдардың  шеттерін жөндеуге (қол орамал, орамал, майлық)  қолдануға болады.  «Тышқан із» тігіс (Тамбурный шов) сызық бойымен екі шаншым ілгері  аттап іркіліп тұрған ілмек арасынан шығады, Инені келесі кезекте тартқанда  ілмек ортасында сопақтау үш бұрыш жасалады. Тігіс осылайша қайталана  береді. «Тармақ» тігісі мен «Сабақ» тігісі төсемсіз (тегіс) біржақты­екі  жіппен тігіледі. Ал, қабырға тігіс пен тамбурлы тігістер төсеммен  (дөңестік) екіжақты ­ бір жіппен тігіледі.  ( Тігін машинамен кестеленген  үлгілерді, қабырғадағы оқушылардың  тіккен кестелерін мен папкадағы жинақ кестелерді көрсету) IV. Сарамандық жұмыс. Оқушылаға үлестірмелі материал  таратылады. «К үн» ою үлгісін матаға бастырып аладу, тышқаң із тігісімен  тігуды айтады.Қауіпсіздік ережелерін қайталау. (Мұғалім оқушылардың  келесі сабаққа кесте тігу матасының шашағын суыруын қадағалап отыру.  Қателерін табу, түзеу.)                                           V.Сабақты қорытындылау. Оқушылардың білімін бағалау. –  Сабақ ұнады ма?  Сұрақтарың бар ма?                                      VI.Үй тапсырмасы:  Шашақ шығаруды аяқтап келу.                                         VII. Жұмыс орнын реттеу, тазалау. Жалпы орта білім беретін Мереке  мектеп­балабақшасы                                         Ашық  сабақ                  Тақырыбы:        «Кестедегі ою­өрнек, түс»                                                                          9 сынып                                   Технология пәні мұғалімі:    Каргабаева М.У. 2015­2016 оқу жылы.         Жауап          Мақал­мәтел               Ине        Сабақты ине сәтімен                                                           Жұмбақ Тап­тап, тап жорға Табаны жоқ, боз жорға. Желіп кетсе, жеткізбес, Жерге түссе таптырмас. Қимылдаса қос шебер Қыруар­қыруар іс өнер  Басы да екеу, аяғы да екеу Қолымда бір құсым бар екі басты, Аяғын басқан кезде нәрсе қашты. Адамға сонша пайдалы, Басында сансыз көзі бар. №                   Тест сұрақтары               жауаптар 1 Ертеде ою­өрнекті матаға түсіру үшін не  қолданған?  2    Ою­өрнектердің қанша түрі белгілі? 3 4 5 6 7 8 9 «Гүл» оюы нені білдіреді? Аңдарға байланысты ою­өрнек Геометриялық ою­өрнек Қандай ою магиялық ою.а жатады?  Кестелеу өнерінде көп қолданылатын ою Үзілмес бақыт, мәңгілік нышаны қай оюмен  өрнектеледі? Ою­өрнектібір заттың бетіне реттеп  орналастыру қалай аталады? 10 Қос мүйіз ою­өрнекті бір заттың бетіне реттеп орналастыру қалай аталады? 11 Ою­өрнектегі бір элементтің қайталанып  отыруы А.  қарындаш       Ә.  Уыз           Б.  бор А.  300                    Ә.  400 Б.   500 А. бейбітшілік      Ә.  қуаныш    Б.   дарқандық А.  бөрікөз            Ә.  алақұрт  Б.  тайтұяқ А.   құсмұрын       Ә.   сүйір Б.   жауқазын  А.   шимай            Ә шиыршық Б.   тұрмаша А.   жылан            Ә.   қырық  шақа Б.   алтын жіп мүйіз А.   дөңгелек        Ә.   өткізбе Б.   айшық А.   композиция   Ә.   колорит Б.   симметрия А.   геометриялық Ә.   жануарлар әлемі                  Б.   аспан денелері А.   колорит            Ә. симметрия Б.   ритм 12 Ою­өрнектердегі сары түстің символдық мәні А.   қуаныш, бақыт    13 Аспан денелеріне қатысты ою­өрнек Ә  жастық, көктем Б.   даналық, білім А.   көбелек                Ә.   айшық Б.   қазмойын Дұрыс         жауап Ә Б Ә А Ә Б Б А А Ә Б Б Ә 14 Басы, аяғы жоқ ою 15 Ертеде жаңа туған нәрестеге арналған  бұйымдарға қай ою салынған? 16 Ою­өрнектерде қуаныш пен бақытты қай түс  17 білдіреді? Ертеде балалардың тақиясына көз тимесін  деген ырыммен қай оюды салған? 18 Көне әлемге байланысты өрнектер 19 Найман руының оюы қаңдай? 20 Аңдардың дене мүшелеріне байланысты ою­ өрнек А.   итқұйрық             Ә.   сұлама Б.   тарақ А.   жануарлар әлемі  Ә.   өсімдіктер әлемі Б.   аспан денелері А.   ақ         Ә.   көк Б.   жасыл    А.   итқұйық                Ә.   тайтұяқ Б.   жыланбас А.   шұғыла                 Ә.   тышқан Б.   көбелек А.   жебе                      Ә.   босаға Б.   үш айрық алау А.   түйемойын          Ә.   түлкібас Б.   қошқармүйіз Ә А А Б А Б Ә Орындалу   технологиясына   байланысты   ою­өрнектердің   төмендегідей түрлері ажыратылады.         Ойма ою – тұтас заттың бетіне қайшымен ойын ою­өрнек жасау. Ойма оюлар сырмақ сыру өнерңнде кеңінен қолданылады.(Трафарет)          Қима  ою – қағаздан, матадан, былғарыдан қиылып алынған ою­өрнек. (Шаблон)         Сызба  ою – тұтас қағаз бетіне, матаға қаламмен сызылады, сызылып жасалған ою­өрнек үлгілері.                               Ою­өрнектерге қатысты терминдер            Терминдер Ою­өрнек Композиция Симметрия Колорит Ритм   әсемдеу,                       Терминдердің мағынасы Латынның   «ornamentum»   деген   сөзінен   алынған. Орнамент­әшекейлеу,   сәндеу   деген мағынаны білдіреді Ою­өрнекті бір заттың бетіне реттеп орналастыру Ою­өрнектің екі жағының бірдей болуы Ою­өрнектердегі   бояу   түстерінің   бір­бірімен үндесіп, жарасым табуы Ою­өрнектердегі   бір   элементтің   қайталанып отыруы Ою­өрнектердегі түстердің символдық мәні            Түстер Ақ Көк Сары Қызыл Жасыл Қара                         Түстердің символдық мәні бақыт, қуаныш тазалық аспан білім, даналық күн, от, жылулық көктем, жастық жер, береке                                 Ою­өрнектердің атауларын көрсет № Ою­өрнектердің түрлері 1 Өсімдіктер әлеміне қатысты өрнек 2 Малдың   дене   мүшелеріне   байланысты   ою­ өрнек 3 Қару құралдарға байланысты ою­өрнек 4 Құстарға байланысты ою­өрнек 5 6 Аспан әлеміне қатысты ою­өрнек 7 Аңдардың дене мүшелеріне байланысты ою­ Геометриялық ою­өрнек өрнек 8 Құрт­құмырсқаға байланысты ою­өрнек Ою­өрнектердің атауларын жаз                  Ою­өрнектерге, өнерге байланысты мақал­мәтелдер Ойсыздан оюшы шықпайды. Оюды оя алмаған ойланбаған. Ою ойғанның ойы ұшқыр. Түсіндірме сөздік                 Қолөнер­  халықтың   өз   қолымен   жасайтын   ұлттық   мәдениеті   мен өнер туындысы.         Ою­бір бұйымның бетіне түсірілген нақыш, бедер, өрнек,әшекей.         Оюшы­әртүрлі ою­өрнек үлгісін жасаушы, қазақ ою­өрнегінің шебері.         Оюлау­әсем өрнек, әшекей салу, көрнектеу, ою жасау.         Ою салу­өрнек түсіру, әшекей жүргізу.         Оймалау – бір нәрсені ойып алу, кесу.         Әшекей – өрнек салу әдісінің бір түрі.                                                                               Бекітемін _______ Мектеп директоры Дуйсенгалиев Д.К. «___»________ «_____» Жалпы білім беретін Мереке орта мектеп­балабақшасы Техника қауіпсіздігі ережелері Технология кабинет жетекшісі: Каргабаева М.У.                                              2015­2016  оқу жылы Техникалық қауіпсіздік ережелерінен оқушыларға ескерту өткізілді сынып 6 сынып 2015­2016 оқу жылы 7 сынып 8 сынып 9 сынып 10 сынып 11 сынып № 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 30 31 33 Оқушының тегі,аты­жөні Жарасова Акерке Каиргалиева Айдана Малаева Айнагул Мухамбетова Дильназ Растямова Бисегул Сапаргалиева Альбина Хамитова Зарина Бақытқали Аяжан Бақыткали Аяужан Есенгалиева Дильназ Сатканова Айымгул Жумагереева Данара Ильясова Балсұлу Нарымбаева Ару Талапова Ляззат Файзуллина Наргиза Жолдаспаева Жасмина Давлетова Орынзада Жоламанова Дина Кожабергенова Айдана Абылгали Айкөркем Альмурзина Жанетта Есенбаева Жанар Набиуллина Акмарал Ильясова Ажар Сугралиева Алтынгул Утешкалиева Әсем  Кубаева Айнара «Күз мезгілі тамаша»  Жарасова Ақерке  5 сынып 2014 ж  «Губка Боб»  Жарасова Ақерке  5 сынып 2014 ж   «Жаз»  Маюков Тимур  5 сынып  2014 ж «Күз»  Маюков Тимур  5 сынып  2014 ж  «Гүл шоғы»   Маюков Тимур  5 сынып  2014 ж «Табиғат  аясы»   Мухамбетова Дильназ  5 сынып  2014 ж «Аквариумдағы балықтар» Мухамбетова Дильназ  5 сынып  2014 ж «Орман»  Байтуков Алимжан  5 сынып  2014 ж «Қала»   Байтуков Алимжан  5 сынып  2014 ж «Жаз» Байтуков Алимжан  5 сынып  2014 ж «Жазғы табиғат»   Сапарғалиева Альбина  5 сынып  2014 ж «Әдемі табиғат»   Сапарғалиева Альбина  5 сынып  2014 ж   «Натюрморт»   Сапарғалиева Альбина  5 сынып  2014 ж «Қолшатыр ұстап тұрған ойыншық»   Сапарғалиева Альбина  5 сынып  2014 ж «Құмырадағы әдемі гүлдер»  Қайырғалиева Айдана  5 сынып  2014 ж «Натюрморт»   Қайырғалиева Айдана  5 сынып  2014 ж  «Натюрморт»  Қайырғалиева Айдана  5 сынып  2014 ж Натюрморт «Күз байлығы»  Қайырғалиева Айдана  5 сынып  2014 ж «Балалық шақ» Қайырғалиева Айдана  5 сынып  2014 ж