Бир айнымалысы бар сызыктык тендеу . 6 сынып

Г.Беринбаевтың  «Бір айнымалысы бар сызықтық теңдеу» тақырыбында  6 «А» сыныбында өткізілген сабақ жоспары Сабақтың тақырыбы: Бір айнымалысы бар сызықтық теңдеу Сабақтың  мақсаты –  міндеттері: А) білімділік: Оқушыларға бір айнымалысы бар сызықтық теңдеулер   туралы   түсінік   беру   және   есеп шығарғанда   теңдеу   шешудің   қасиетін пайдалана білуге үйрету Б) тәрбиелік: Ә) дамытушылық: Оқушылардың ойын жүйелеуге, есеп  шығарғанда практикалық дағдыларды  қалыптастыруға баулу Оқушыларды шапшаңдыққа,  шығармашылыққа, ұқыптылыққа,  сауаттылыққа тәрбиелеу Жаңа сабақты меңгерту сабағы Дәстүрлі сабақ Түсіндірмелі, практикалық әдіс Интерактивті тақта, кітап, үлестірмелі қағаз Сабақтың типі: Сабақ түрі: Сабақтың әдістері: Сабақтың оқыту құралдары және  көрнекілігі:  Сабақтың пәнаралық байланысы: Сабақ барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі ІІ. Жаңа сабаққа даярлық ІІІ. Жаңа сабақ Оқушының қызметі ­амандасу; ­кезекшілік  міндеттерін атқару; ­сабаққа дайындалу; Өмірмен, практикалық қолданысы Мұғалімнің  қызметі ­амандасу; ­түгелдеу; ­оқушының назарын  сабаққа аудару; ­оқу құралдарының  дайындығын  тексеру   9х=х+12   теңдеуінің түбірін табайық.  Теңдеудің екі жағына да – х­ті қосайық: 9х−х=х−х+12   8х=1 2               х=12:8   х=1,5 Теңдеудің екі жағына да – х­ті қосу арқылы  теңдеу  ax   түріне келтіріледі.  b түріндегі теңдеу (мұндағы х – айнымалы, a және b – қандай да бір  ax  b сандар) бір айнымалысы бар сызықтық теңдеу деп аталады.  Мысалы:          түрінде келтіріледі, мұндағы а – айнымалының коэффициенті; b – бос  І.  ax  b мүше. ІІ. Түбірлері бірдей теңдеулер мәндес теңдеулер деп аталады. Мысалы,  3 x 2   теңдеуі мен  21 3 х 6 21  теңдеуі – мәндес теңдеулер. Олардың түбірлері  ортақ (бірдей)  5x  . Берілген теңдеуді шешу үшін теңдеудің қасиеттері  пайдаланылып, теңдеу мәндес теңдеуге түрленеді.  Теңдеудің бірінші қасиеті айтылады. Мысалы,   теңдеуіндегі айнымалысы бар 6х мүшесін қарама­қарсы  таңбамен теңдеудің сол жағына, ал – 5 бос мүшесін қарама­қарсы таңбамен  теңдеудің оң жағына көшіреміз. Сонда теңдеу   немесе 2х=4  түріндегі 8 x  6 x  15 теңдеуге түрлендіріледі. Теңдеудің екінші қасиеті айтылады. 2х=4  теңдеуіне теңдеудің екінші қасиетін пайдаланып, теңдеудің екі жағын да 2­ге бөлсек, теңдеудің түбірін табамыз: х=2. Бір айнымалысы бар сызықтық  теңдеуді шешу үшін оны ықшамдап,  ax   түріне келтіреміз. b теңдеуді шешудің үш түрлі жағдайы бар. ax  b І. Егер  болса, теңдеудің екі жағын да а­ға бөліп,   теңдігін жазамыз.  x  b a Демек, бұл жағдайда теңдеудің бір ғана   түбірі бар. b a Мысалы, x  2 15 15  7    3 7 x  2 12 x x  10 x  .5 4 4 2 x ІІ. Егер    ;0a  болса, теңдеу  x 0 b  түрінде жазылады.   теңдігі х­тің  x 0 b ешқандай мәнінде тура болмайды. Мұндай жағдайда  теңдеудің  түбірі болмайды. Мысалы, 3 3 x 0 17 17     x 6 2 x x   x x x 2 12  17 x  x 12 29                               бұл теңдеудің түбірі болмайды.  ІІІ. Егер  a  b ,0  0 болса,  0 x 0  теңдігі х­тің кез келген мәнінде тура санды  теңдік, сондықтан бұл жағдайда теңдеудің шексіз көп түбірі болады.  Мысалы, 7 7 x x 0 х  15    5 23 15 x x   х 15 6 х x  15 x  15 x  x 15 15 0 Теңдеудің түбірі – кез келген сан. ІV. Жаңа сабақты бекіту. №835  17 2)1 x 3 x 22   x 17 22 3 2 x   ,5 x .5 x 18)2 x x      3 14 18 x  x 3  14 x  2        25)3 4 x   x   12 5 4 x  5 12 x 13 x 25  13)4 27 x  x 13 16 x  5,7 x  16 x  5,4 5,4 27 №836  4 8,4 х х 4,3)1  4,3 48,4 х х  .2 х      х 2)2 2 х  7  х х х 5,5 75,5  .5,1      35)3 х  3 х   2 х  2 х  6,2 х    8 58  х 5,9)4 5,9 х  26,5 6,5   7,5 2 х   7,5 х  2 х    №839 3)1 х х 3 3 х    2 21 х  21 4 х   14 2  3 х х  3)2 х 3 х 3   5 57 х х  х 15 57  15 х 5 7  х 1     19)3 у  19 у 19 у    9 3 у  у 171 3   21 3 у  12 х  7 21 171 4)4 4     3 9 х х   36 х 3 х   4 3 х х  х 12  8 24  24 36 №840  7)1 х  7 х 7 х 9   )23( х х   23 х 9 х  39 2 х х  3 х    13)2 13    2 3  2( )5 х х  2 5 х 3 х   3 13 х х  х 7  5   3)3 х х 3 3 х    х 10( 10 22 х   )9 х  22 9 х  9 х х  1 22 х 10    26)4 26 2 х    x  17 17 х 5 х    2 5 x  x 5 2 x   26 17  3        37    2 32 8 х х  х 16 6 х 2    37 2 х  х 5 37  19 16 8)3 х х 8 8 х        4 3 х 273 х   16 х 4 3 х 21   4 3 х 21 16 х  9 х №853      х 5 235 х 4)1    4 10 х 5 х 15    х 11 10 х 5 х 4  2 х 11 х х 11 15          19)2  19  6 х  23)4  23 12 х     34 1 8 х   1 12 х 32   17 23 х 1  2 х 17 х х 17  32 №855 у 8)1 у 8   2  3   7 у 23 у  10 9 7 у у 6   16 у 3 у 9  5 у             8  52  у  у 16  25)2 у  10 у 16  9 45  у у    6 34 у  у 6 у 12   у 12 8  4 21  2 у   8  21   21 45 5)3 у у 5        253 37   7 у 6 15 21   у 15 6 6 2  у у у у 3 6   у  6 21  у 7)4 7 у       34 432 5 у у    у у 12 20 2 12   12 20 у у 27 2  у 7  5  9 27 Қорытындылау VІ.Бағалау 1) Қандай теңдеуді бір айнымалысы бар  сызықтық теңдеу деп атайды? 2) Қандай теңдеулер мәндес теңдеулер деп  аталады? 3) Теңдеудің қандай қасиеттерін білесіңдер? Оқушылардың алған бағасын ескерту; Сабақ барысында кеткен қателіктеріне түсінік V. Үйге тапсырма.  беру. №837, №838 Оқушылар үйге  берілген  тапсырманы  орындап келеді x 2  3 5 6 x x   2 3 5 6 x  0                                                                                               3)  2)  x 1  2 3 4 x                                                                                                                                                                                         3 6                                                                                                        0 0 x x   1 2 3 4 x  54  x  0 4 x 0                                                                                                                №837 1)  x 2  x 3 1 x  2 3 x  01 3 x  2 x 3 x 0 3x №838 1)  1 2  x 1,1  2 1,1 x  5 2  3 5 x 3 5 x  0                               4 x  32  x  0                                                                                         3)  75,6 x  x 2  9                                                                                           2)       1 4 9 4 4x 16  9 1 2 y  3 y 21 16  19 2 y  3 y  21  0 19 y  6 y  42  0  25  6 x  75,6 x 0                                                                                            32                                                                                                                                                                                                                      36 27      0 0 9 x x   9 0 x 25                                                                                                                           18 x 36 0 11 x      5 x 25      5 x        5x  25 y  10 0  25  y 10 4,0y