Отбасылық дәстүрлер мен мерекелер. Үлкенге ізет. 5-сынып. Қазақ тілі

САБАҚ: Қазақ тілі  Мектеп:  №66 мектеп­лицей  Қысқа мерзімді сабақ жоспары Күні:  Сынып:  5  Бөлім атауы:  Сабақтың тақырыбы Сабақтың түрі Жүзеге асатын оқу  мақсаттары  Сабақтың мақсаты Мұғалімнің аты­жөні: Абилова А.О. Қатысқан оқушылар саны:  Қатыспағандар: Отбасылық дәстүрлер мен мерекелер Үлкенге ізет Дағдыларды қалыптастыру, білімді бекіту сабағы О5.   Ауызекі   стильдегі   мәтіндердің   мазмұнын,   тақырыбын   және   тілдік құралдарын салыстыру. (5 О4) Барлық   оқушылар:  Мәтіннің   мазмұнын,   тақырыбын   және   тілдік құралдарды салыстырады. Көптеген оқушылар:  Кейбір оқушылар:  Мәтіннің мазмұнын түсінеді  Салыстыру жұмыстарын жүргізеді  Мәтіннің мазмұнын түсіну  Салыстыру жұмыстарын жүргізу Әңгіме, кейіпкерлер, идея, отбасы, әке, ана, шие, қанағат ету және т.б. Сыйластық,  Дәстүрлер Жоспар бойынша орындалуы тиіс іс­әрекеттер Дереккөздер Бағалау критерийлері Дескриптор Тілдік міндеттер Құндылықтар  Осыған дейін  меңгерілген білім Жоспарланатын уақыт Сабақтың басы Оқушылармен амандасады, сабаққа дайындығын тексереді.   10 мин Мұғалім: Оқушылар, мына суретке қарағанда қандай ой келеді? Осы сурет арқылы тақырыбымызды болжап көрейікші. Слайд №1 Сілтеме: 1­слайд Мғалімнің жетекші сұрақтары: ­ Суретте кімді көріп тұрсыңдар? ­ Балалардың іс­әрекеті қандай? ­ Ата­аналары   балаларына   қандай   тәлім­тәрбие   береді   деп ойлайсыңдар? Мұғалім:  Оқушылар,   бүгінгі   тақырыпты   дұрыс   болжап   айта 1 алдыңыздар. Расында да, отбасында баланың тәрбиелі болуы үшін ата­ананың рөлі үлкен, сол себепті бүгінгі тақырыбымыз «Үлкенге ізет» болмақ.  Сыныпты ата, әже, әке, ана, бала сөздері бойынша 5 топқа біріктіру. Осыдан   кейін   мұғалім   сабақтың   оқу   мақсаты   мен   бағалау критерийлерімен таныстырады. Слайд №2 Сабақтың ортасы 5 мин Сілтеме: 2­слайд Мағынаны тану. Мұғалім оқылым мәтінін берместен бұрын мәтінде  кезедсетін сөздердің мағынасын анықтап алады. Оқылымалды тапсырма. Мұғалім:  ­ Оқушылар «егін», «егістік» дегеніміз не? ­ ­ ­  «Таға» дегеніміз не?  «Ұста» дегеніміз кім? «Қанағат», «азға қанағат ету» деген мағынаны не білдіреді? Оқылым тапсырмасы. Төмендегі екі мәтінді оқи отырып, тақырып қою және  венн диаграмма әдісі арқылы салыстыру. (тақырыбын,  мазмұнын) Бір адам он жасар баласын ертіп, егіннен жаяу келе жатса, жолда қалған аттың бір ескі тағасын көріп, баласына айтты. ­ Анау тағаны, балам, ала жүр, ­ деп. Бала әкесіне: ­ Сынып қалған ескі тағаны алып неғылайын, ­ деді. Әкесі үндемеді, тағаны өзі иіліп алды да, жүре берді. Қаланың шетінде темірші ұсталар бар екен, соған жеткен соң, әкесі қайырылып, манағы тағаны соларға үш тиынға сатты. Одан біраз   жер   өткен   соң,   шие   сатып   отырғандардың   ол   үш   тиынға бірталай   шие   сатып   алды.   Сонымен,   шиені   орамалына   түйіп, шетінен өзі бірем­бірем алып жеп, баласына қарамай, аяңдап жүре берді. Біраз жер өткен соң, әкесінің қолынан бір шие жерге түседі. Артында келе жатқан бала да тым­ақ қызығып келеді екен, жерге түскен шиені жалма­жан жерден алып, аузына салды. Бітегенеден соң және бір шие, онан біраз өткен соң және бір шие, сонымен әр жерде   бір   әкесінің   қолынан   түскен   шиені   оң   шақты   рет   иіліп, жерден алып жеді. Ең соңында әкесі тоқтап тұрып айтты: ­ Көрдің бе, мана тағаны жамансынып жерден бір ғана иіліп көтеріліп алуға еріндің, енді сол тағаға алған шиенің жерге түскенін аламын деп бір еңкеюдің орнына он еңкейдің. Мұнан былай есінде болсын: аз жұмысты қиынсынсаң – көп жұмысқа тап боласың, азға қанағат ете білмесең – көптен де құр боласың, ­ деді. 20 мин Қима қағаз 2 ­ Қыпшақ Сейітқұл отыз үйлі тобырымен, жұрттың тегіс аттаныс барымтасы бар уақытта, бұл отыз үй кедейді қалайынша етсем байытып, халық   қатарына   қосамын   деп   ойға   қалды.   Сауда   етуге   мал   жоқ, барымтамен мал алсам, бір күндерде жау да бізден қуып алады, ақырында бұрынғылардың айтып кетуінше, жортуыл басы жолда қалса керек. Соның бәрін   де шамалап  қарап,   ақыр  бір қиялға  түсіп,   Сейітқұл  әуелі   мекен еткендей бір орын іздеді. Көп жерлерді кезіп жүріп, ақырында Торғай төресіндегі   Қабырға   деген   өзен­судың   бойына   тоқтады.   Мына   жақта Үргеніш,  Қоқаннан,  мына  жақта қалмақтан  шетірек және  жаманшылық болса, қалың Қыпшақ деген руға жақынырақ екен деп, сол жерді ұнатып қайтқан   соң,   қысты   өткізіп,   жаздың   жылы   уақытында   кедейлерді жалаңаш­жалпы   көшіріп,Қабырға   бойына   алып   келді.   Сейітқұлдың   бір ағасы бар еді, жол жүріп, ұрлық, барымтаны әдет еткен, інісінің қанша айтқан ақылына болмай, үш­төрт үймен жалғыз­ақ сол көшпей, ескі орны Түркістан   жағында   қалды.   Қабырғаның   бойына   келген   соң,   Сейітқұл қолына кетпен алып, отыз үйлі кедейіне де кетпен беріп, жер тегістеп, егін егуге кірісті. Түркістан жағында көрген үлгісімен судан арық қазып шығарып, егінге су жіберді. Егіні піскен соң орып, жиып алып, артығын төңірегіндегі   көшпелі   елге   сатып,   мал   етті.   Жаңа   мекен   еткен   жеріне орныққан   соң,   Сейітқұл   егінді   жылдан­жылға   күшейтіп,   арық   басына шығар салып, суды шығырмен айдап, астықтың (ол күнде бидай, тары, арпа   егеді)   артығын   төңіректегі   елге   малға   айырбас   етумен,   бұлардың малдары көбейіп, бай болды. Мұны көріп әрбір көшпелі елдегі жарлы­ жақыбайлар   да   келіп,   Сейітқұлға   қосылып   келіп,   бес­алты   жылда Сейітқұл   елі   деген   төрт   жүз   үйге   таянды   дейді.   Сейітқұлдың   өзі   де, жыйылған халқы да малдары көбейіп, бай болды, ел жиылып Сейітқұл жұрт   ағасы   болды,   енді   сол   жұртының   адал   бейнет,   табан   ет,   мандай терімен   тапқан   дәулетін   аңдыған   жаудан,   ұрыдан,   даладағы   бөріден сақтаудың   қамын   ойлап,   уайымға   қалды.   Солардан   сақтану   үшін, Сейітқұл жұртын жинап кеңесіп, судың бір қолайлы жеріне шымнан биік қорған   салдырды,   малдарына   реттеп   бақташы,   қару­жарақты   қарауыл шыңдауыл жүргізді. Бұлардың былайша бір ауызға қарап бекінген халық екенін байқаған соң, малға қызыққан сырттағы көшпелі халықтар батып келе   алмады.   Бұл   жағынан   көңілі   тыныш   болған   соң,   Сейітқұл   енді Бұхара, Қоқанға мал айдатып, ол кенттерден қазақ қолды әртүрлі товар алдырып, жылда егін піскен уакытта манағы қорғанда жәрмеңке реуішті базар болды. Көшпелі халық белгілі уақытта малын, жүн­жабағысын, тері­ терсегін келтіріп, егіншілер оларға астығын, товарын айырбас етіп, осы қалыпша бір жағы егін, бір жағы саудамен Сейітқұлдың жұрты жұрттан асқан   бай   болыпты.   Манағы   Сейітқұлдың   ағасы   аттаныс­түсіспен жұрттың   малын   ұрлап   бай   боламын   деп   жүргенде,   Қоңырат   жағында қолға түсіп, кім екені де белгісіз, біреу өлтіріп кетіпті, қалған мал­жанын ұрының малы деп Түркістан әкімдері талап алып, жамағаттарын Сейітқұл көп жылдар іздетіп, таптырып, қасына алыпты­мыс. Сейітқұл, құрметті Тілеу   Сейдаллин   сұлтанның   айтуы   бойынша,1830­шы  жылдарда   өтіпті­ міс. Сол данышпан кісінің ақылымен егінді әдет еткен халық Қабырға суының бойында әлі көп. Жарлы болып, бөтен кәсібі жоқ кісілер Торғай жағында   дереу   егінге   айналады,   ерінбей   азаптанса,   бірнеше   жылда түзеліп, халық қатарына қосылады Мұғалім:  Оқушылар,   мәтінді   оқып   болғаннан   кейін   екі мәтінді салыстырады.   Мұғалімнің кері байланысы «Әке мен бала» «Қыпшақ Сейітқұл» 3 Сабақтың соңы 5 мин Мұғалім:  Оқушылар бүгінгі сабақта өздеріңізге қатты әсер еткен тұсы, қиындық тудырған мәселе, өздеріңіздің ұсыныстарыңыз туралы рефлексия қағазына жазыңыздар. Слайд №3 Рефлексия:   Маған әсер  еткен тұсы Маған қиындық тудырғаны Ұсынысым 4 ­ Қыпшақ  Сейітқұл отыз үйлі тобырымен, жұрттың тегіс аттаныс барымтасы  бар уақытта, бұл отыз үй кедейді қалайынша етсем байытып, халық қатарына қосамын деп ойға қалды. Сауда етуге мал жоқ, барымтамен мал алсам, бір күндерде жау да бізден қуып алады, ақырында бұрынғылардың айтып кетуінше, жортуыл басы жолда қалса керек. Соның бәрін де шамалап қарап, ақыр бір қиялға түсіп, Сейітқұл әуелі мекен еткендей бір орын іздеді. Көп жерлерді кезіп жүріп, ақырында   Торғай   төресіндегі   Қабырға   деген   өзен­судың   бойына   тоқтады.   Мына   жақта   Үргеніш,   Қоқаннан,   мына   жақта қалмақтан шетірек және жаманшылық болса, қалың Қыпшақ деген руға жақынырақ екен деп, сол жерді ұнатып қайтқан соң, қысты өткізіп, жаздың жылы уақытында кедейлерді жалаңаш­жалпы көшіріп,Қабырға бойына алып келді. Сейітқұлдың бір ағасы бар еді, жол жүріп, ұрлық, барымтаны әдет еткен, інісінің қанша айтқан ақылына болмай, үш­төрт үймен жалғыз­ақ сол көшпей,  ескі орны Түркістан  жағында қалды.  Қабырғаның  бойына келген  соң,  Сейітқұл қолына кетпен алып,  отыз үйлі кедейіне де кетпен беріп, жер тегістеп, егін егуге кірісті. Түркістан жағында көрген үлгісімен судан арық қазып шығарып, егінге су жіберді. Егіні піскен соң орып, жиып алып, артығын төңірегіндегі көшпелі елге сатып, мал етті. Жаңа мекен еткен жеріне орныққан соң, Сейітқұл егінді жылдан­жылға күшейтіп, арық басына шығар салып, суды шығырмен айдап, астықтың (ол күнде бидай, тары, арпа егеді) артығын төңіректегі елге малға айырбас етумен, бұлардың малдары көбейіп, бай болды. Мұны көріп әрбір көшпелі елдегі жарлы­жақыбайлар да келіп, Сейітқұлға қосылып келіп, бес­алты жылда Сейітқұл елі деген төрт жүз үйге таянды дейді. Сейітқұлдың өзі де, жыйылған халқы да малдары көбейіп, бай болды, ел жиылып Сейітқұл жұрт ағасы болды, енді сол жұртының адал бейнет, табан ет, мандай терімен тапқан дәулетін аңдыған жаудан, ұрыдан, даладағы бөріден сақтаудың қамын ойлап, уайымға қалды. Солардан сақтану үшін, Сейітқұл жұртын жинап кеңесіп, судың бір қолайлы жеріне шымнан биік қорған салдырды, малдарына реттеп бақташы, қару­жарақты қарауыл шыңдауыл жүргізді. Бұлардың былайша бір ауызға қарап бекінген халық екенін байқаған соң,  малға қызыққан  сырттағы көшпелі халықтар  батып келе алмады. Бұл жағынан көңілі тыныш болған соң, Сейітқұл енді Бұхара, Қоқанға мал айдатып, ол кенттерден қазақ қолды әртүрлі товар алдырып, жылда егін піскен уакытта манағы қорғанда жәрмеңке реуішті базар болды. Көшпелі халық белгілі уақытта малын, жүн­жабағысын, тері­терсегін келтіріп, егіншілер оларға астығын, товарын айырбас етіп, осы қалыпша бір жағы егін, бір жағы саудамен Сейітқұлдың жұрты жұрттан асқан бай болыпты. Манағы Сейітқұлдың ағасы аттаныс­түсіспен жұрттың малын ұрлап бай боламын деп жүргенде, Қоңырат жағында қолға түсіп, кім екені де белгісіз, біреу өлтіріп кетіпті, қалған мал­жанын ұрының малы деп Түркістан әкімдері талап алып, жамағаттарын Сейітқұл көп жылдар іздетіп, таптырып, қасына   алыпты­мыс.   Сейітқұл,   құрметті   Тілеу   Сейдаллин   сұлтанның   айтуы   бойынша,1830­шы   жылдарда   өтіпті­міс.   Сол данышпан кісінің ақылымен егінді әдет еткен халық Қабырға суының бойында әлі көп. Жарлы болып, бөтен кәсібі жоқ кісілер Торғай жағында дереу егінге айналады, ерінбей азаптанса, бірнеше жылда түзеліп, халық қатарына қосылады ­ Қыпшақ  Сейітқұл отыз үйлі тобырымен, жұрттың тегіс аттаныс барымтасы  бар уақытта, бұл отыз үй кедейді қалайынша етсем байытып, халық қатарына қосамын деп ойға қалды. Сауда етуге мал жоқ, барымтамен мал алсам, бір күндерде жау да бізден қуып алады, ақырында бұрынғылардың айтып кетуінше, жортуыл басы жолда қалса керек. Соның бәрін де шамалап қарап, ақыр бір қиялға түсіп, Сейітқұл әуелі мекен еткендей бір орын іздеді. Көп жерлерді кезіп жүріп, ақырында   Торғай   төресіндегі   Қабырға   деген   өзен­судың   бойына   тоқтады.   Мына   жақта   Үргеніш,   Қоқаннан,   мына   жақта қалмақтан шетірек және жаманшылық болса, қалың Қыпшақ деген руға жақынырақ екен деп, сол жерді ұнатып қайтқан соң, қысты өткізіп, жаздың жылы уақытында кедейлерді жалаңаш­жалпы көшіріп,Қабырға бойына алып келді. Сейітқұлдың бір ағасы бар еді, жол жүріп, ұрлық, барымтаны әдет еткен, інісінің қанша айтқан ақылына болмай, үш­төрт үймен жалғыз­ақ сол көшпей,  ескі орны Түркістан  жағында қалды.  Қабырғаның  бойына келген  соң,  Сейітқұл қолына кетпен алып,  отыз үйлі кедейіне де кетпен беріп, жер тегістеп, егін егуге кірісті. Түркістан жағында көрген үлгісімен судан арық қазып шығарып, егінге су жіберді. Егіні піскен соң орып, жиып алып, артығын төңірегіндегі көшпелі елге сатып, мал етті. Жаңа мекен еткен жеріне орныққан соң, Сейітқұл егінді жылдан­жылға күшейтіп, арық басына шығар салып, суды шығырмен айдап, астықтың (ол күнде бидай, тары, арпа егеді) артығын төңіректегі елге малға айырбас етумен, бұлардың малдары көбейіп, бай болды. Мұны көріп әрбір көшпелі елдегі жарлы­жақыбайлар да келіп, Сейітқұлға қосылып келіп, бес­алты жылда Сейітқұл елі деген төрт жүз үйге таянды дейді. Сейітқұлдың өзі де, жыйылған халқы да малдары көбейіп, бай болды, ел жиылып Сейітқұл жұрт ағасы болды, енді сол жұртының адал бейнет, табан ет, мандай терімен тапқан дәулетін аңдыған жаудан, ұрыдан, даладағы бөріден сақтаудың қамын ойлап, уайымға қалды. Солардан сақтану үшін, Сейітқұл жұртын жинап кеңесіп, судың бір қолайлы жеріне шымнан биік қорған салдырды, малдарына реттеп бақташы, қару­жарақты қарауыл шыңдауыл жүргізді. Бұлардың былайша бір ауызға қарап бекінген халық екенін байқаған соң,  малға қызыққан  сырттағы көшпелі халықтар  батып келе алмады. Бұл жағынан көңілі тыныш болған соң, Сейітқұл енді Бұхара, Қоқанға мал айдатып, ол кенттерден қазақ қолды әртүрлі товар алдырып, жылда егін піскен уакытта манағы қорғанда жәрмеңке реуішті базар болды. Көшпелі халық белгілі уақытта малын, жүн­жабағысын, тері­терсегін келтіріп, егіншілер оларға астығын, товарын айырбас етіп, осы қалыпша бір жағы егін, бір жағы саудамен Сейітқұлдың жұрты жұрттан асқан бай болыпты. Манағы Сейітқұлдың ағасы аттаныс­түсіспен жұрттың малын ұрлап бай боламын деп жүргенде, Қоңырат жағында қолға түсіп, кім екені де белгісіз, біреу өлтіріп кетіпті, қалған мал­жанын ұрының малы деп Түркістан әкімдері талап алып, жамағаттарын Сейітқұл көп жылдар іздетіп, таптырып, қасына   алыпты­мыс.   Сейітқұл,   құрметті   Тілеу   Сейдаллин   сұлтанның   айтуы   бойынша,1830­шы   жылдарда   өтіпті­міс.   Сол данышпан кісінің ақылымен егінді әдет еткен халық Қабырға суының бойында әлі көп. Жарлы болып, бөтен кәсібі жоқ кісілер Торғай жағында дереу егінге айналады, ерінбей азаптанса, бірнеше жылда түзеліп, халық қатарына қосылады 5 Дескриптор Дескриптор Дескриптор Дескриптор Дескриптор Дескриптор Дескриптор Дескриптор Дескриптор Дескриптор Дескриптор Дескриптор Дескриптор Дескриптор  Мәтіннің мазмұнын түсіну  Салыстыру жұмыстарын жүргізу  Мәтіннің мазмұнын түсіну  Салыстыру жұмыстарын жүргізу  Мәтіннің мазмұнын түсіну  Салыстыру жұмыстарын жүргізу  Мәтіннің мазмұнын түсіну  Салыстыру жұмыстарын жүргізу  Мәтіннің мазмұнын түсіну  Салыстыру жұмыстарын жүргізу  Мәтіннің мазмұнын түсіну  Салыстыру жұмыстарын жүргізу  Мәтіннің мазмұнын түсіну  Салыстыру жұмыстарын жүргізу  Мәтіннің мазмұнын түсіну  Салыстыру жұмыстарын жүргізу  Мәтіннің мазмұнын түсіну  Салыстыру жұмыстарын жүргізу  Мәтіннің мазмұнын түсіну  Салыстыру жұмыстарын жүргізу  Мәтіннің мазмұнын түсіну  Салыстыру жұмыстарын жүргізу  Мәтіннің мазмұнын түсіну  Салыстыру жұмыстарын жүргізу  Мәтіннің мазмұнын түсіну  Салыстыру жұмыстарын жүргізу  Мәтіннің мазмұнын түсіну  Салыстыру жұмыстарын жүргізу 6